Madredeus is een Portugese band die traditionele fadomuziek mengt met popmuziek en wereldmuziek. De muziek wordt wel eens omschreven als moderne folklore.

De band werd opgericht in 1987 in Lissabon door de gitarist Pedro Ayres Magalhães. De groep bracht inmiddels 14 albums uit en trad op in 41 landen. In 2007 besloten ze een sabbatjaar te nemen dat blijft duren omdat de zangeres Teresa Salgueiro aan soloprojecten begonnen is.

Op Allerheiligen van 1755 was Lissabon het Haïti en Chili van 2010. De aarde trilde even vóór tienen in de ochtend. De kerken zaten vol gelovigen en de missen waren volop aan de gang. De eerste schok zou door de geologen van vandaag geschat zijn op 9 op de schaal van Richter. Maar ook de naschokken hadden een enorme vernietigende kracht. Ze duurden ruim twee uren lang en herleidden 85% van de gebouwen in de stad tot puin. Volgens getuigen van toen was de golf die na de beving kwam twintig meter hoog en maakte ze 600 dodelijke slachtoffers onder de menigte die het ongewone spektakel kwam bekijken aan de Taag die bezaaid was met de wrakken van vaartuigen die daar in de loop der jaren gezonken waren. De branden duurden vijf dagen lang. De grote gebouwen, paleizen en kloosters, volgestouwd met kunstschatten, bibliotheken en kunstgalerijen, het operagebouw dat pas was ingehuldigd, hadden wel aan de eerste aardschokken weerstaan maar werden verslonden door het vuur. Van de 275.000 inwoners die Lissabon toen had stierven er 90.000. Op de vraag “En wat nu?” antwoordde een legerofficier “De doden begraven en de overlevenden verzorgen.” De toenmalige minister van buitenlandse zaken, later eerste minister, de markies de Pombal, kreeg de historische eer van deze gevleugelde woorden en van de prestatie om de stad in recordtijd te herbouwen.

Dat twee landen die zo nauw met elkaar verbonden zijn geen meningsverschillen (meer) zouden hebben is een illusie die we hier uit de weg ruimen.

De geschiedenis van het Iberisch Schiereiland staat bol van de confrontaties tussen Portugal en Spanje. Aan wederzijdse aanspraken op grondgebied kwam een einde in 1385 met de overwinning van de Portugezen op de Kastilianen in de Slag bij Aljubarotta (zie afbeelding). Als dank voor de goddelijke hulp werd het schitterende gotische klooster van Batalha opgericht. Problemen met de troonsopvolging en met de uitbreidingsdrang van de Habsburger Filips II leidden tot de vereniging van beide landen in 1580 voor een periode van 60 jaar. Nadien werd de soevereiniteit van Portugal niet meer aangetast, ten ware bij een paar recentere kleine opstootjes.

Olivença is een grensstadje tussen Portugal en Spanje. Het was Portugees sinds 1297 tot het bezet werd door de Spanjaarden in 1801 en afgestaan door Portugal in het Verdrag van Badajoz. Portugal beweert dat dit verdrag niet meer geldt sinds de onafhankelijkheidsoorlog van 1807 tegen Napoleon.

Het stadje Táliga heeft zich in 1850 afgescheiden van Olivença en zit nu ook mee in het dispuut.

De Spaanse publieke opinie heeft geen belangstelling voor het probleem. In Portugal wordt het wel aangewakkerd door drukkingsgroepen die het geregeld onder de aandacht proberen te brengen.

Op de zuidelijke oever van de Taag, in Almada, werd dit reusachtige standbeeld van Christus Koning gebouwd in 1959. Het is 110 meter hoog en staat naast de Ponte de 25 de Abril (de brug van 25 april), de hangbrug die de beide oevers van Lissabon met elkaar verbindt.

Het staat symbool voor de katholieke triomf onder de dictatuur van Salazar, die het zogenaamde atheïsme in het begin van de 20ste eeuw de kop indrukte.

Het eerste plan voor het maken van het beeld ontstond in 1934. Zes jaar later besloot de Portugese Kerk de plannen te realiseren als het land niet betrokken zou worden bij de Tweede Wereldoorlog. Er werd geld verzameld en de eerste steen gelegd op 18 december 1949. Het beeld werd gemaakt door een architect, een ingenieur en twee beeldhouwers. Op 17 mei 1959 kon het beeld ingewijd worden.

Het toont een opvallende gelijkenis met de Cristo Redentor in Rio de Janeiro, met dat verschil dat het beeld in Lissabon staat op vier enorme zuilen die de windrichtingen voorstellen.

Camões (1524 - 1580) wordt beschouwd als Portugals grootste dichter en was de auteur van het werk “De Lusiaden” (Os Lusíadas in het Portugees), geschreven in 1572. Hij was een avonturier met een woelig amoureus en militair bestaan in Afrika en het Verre Oosten. Tijdens één van zijn gevechten verloor hij een oog. Zo wordt hij ook meestal afgebeeld.

Os Lusíadas wordt beschouwd als het belangrijkste heldendicht van de moderne tijd. Het is het verhaal van Vasco da Gama en de zeevaarders die rond Kaap de Goede Hoop voeren en de zeeroute naar Indië openlegden. Het is een humanistisch heldendicht met heidense mythen en christelijke verhalen, tegengestelde gevoelens over oorlog en het Portugese rijk, over rust en avontuur. Het is een lyrisch werk in rijm met 8.816 verzen in 1.102 strofen. Voor de Portugese schoolgaande jeugd is het verplichte lectuur.

De Camõesprijs, die in 1988 werd ingesteld door de regeringen van Brazilië en Portugal, is naar hem genoemd. Hij wordt toegekend "om jaarlijks een Portugeestalige auteur te eren die, door de intrinsieke waarde van zijn werk, heeft bijgedragen aan de verrijking van het literaire en culturele erfgoed van de gemeenschappelijke taal". De onderscheiding wordt wel gezien als de voornaamste prijs voor de literatuur binnen het Portugese taalgebied en werd al uitgereikt aan

José Saramago in 1995
Sophia de Mello Breyner in 1999
António Lobo Antunes in 2007

Dit is één van de lekkerste schotels uit de rijke keuken van de Alentejo. De oorsprong van de naam, "além do Tejo", betekent letterlijk "aan de overkant van de Taag". Waar het ook ligt, bekeken vanuit de hoofdstad Lissabon.
Niemand weet wie voor de eerste keer de schelpen aan dit varkensvleesrecept heeft toegevoegd, maar het is zeker een geslaagde combinatie. De drie belangrijkste ingrediënten - het varkensvlees, de aardappelen en de schelpen - staan symbool voor de veeteelt, de vruchtbare grond en de kuststrook van de Alentejo.

De ingrediënten zijn 1 kg varkensvlees (varkenshaas) - 1 glas witte wijn - 500 g (venus)schelpen of mosselen - 6 teentjes look - 3 laurierblaadjes - 4 soeplepels moes van geroosterde en ontvelde rode paprika’s - grof zeezout en peper - margarine of boter, met wat olijfolie naar keuze - gesneden peterselie en koriander - 6 in blokjes gesneden en gefrituurde aardappelen

De bereiding verloopt als volgt.
Het vlees wordt best de dag voordien voorbereid. Snijd het varkensvlees in middelgrote stukken, voeg er de paprikamoes aan toe, de geplette look, laurier, peper en zout. Overgiet het met de witte wijn. Laat dat gedurende een dag rusten in de koelkast.
De volgende dag het vlees zachtjes laten aanbraden met de vetstof. Goed omroeren en wanneer het bijna gaar is er de schoongemaakte schelpen aan toevoegen. Afdekken tot ze open zijn.
De zes aardappelen, in blokjes gesneden en gefrituurd, kunnen vervolgens bij het vlees gevoegd worden. Bestrooien en goed mengen met wat fijngesneden peterselie. Bestrooi voor het opdienen met de gesneden koriander.

Wereldwijd zijn er ongeveer 2.200.000 hectares kurkbos (33% in Portugal en 23% in Spanje). De kurk wordt gewonnen uit de schors van de kurkeik (Quercus suber) in Portugal en de landen rond de Middellandse Zee (Portugal 51%, Spanje 26%, Italië 7%, Marokko 6%, Algerije 4%). De jaarlijkse productie is ongeveer 340.000 ton.

In Portugal wordt het vooral in de zuidelijke regio's Alentejo en Algarve geoogst. De montados vormen daar een cultuurlandschap dat het resultaat is van menselijke activiteiten als kurkschorswinning, verzamelen van eikels als dierenvoer, beweiding en landbouw.

Wanneer de kurkeik ongeveer 25 jaar oud is begint men de schors te schillen. De eerste twee oogsten produceren een mindere kwaliteit. Na het schillen wordt de schors verwerkt tot producten van kurk. Het duurt 9 jaar voordat de schors weer zo dik is dat er opnieuw kan worden geoogst. De bomen leven ongeveer 200 jaar.

De kurkindustrie wordt algemeen als milieuvriendelijk beschouwd door de duurzaamheid van de productie en de gemakkelijke herbruikbaarheid van de kurkproducten.

Kurkstoppen worden gebruikt voor ongeveer 60% van de 20 miljard flessen wijn die ieder jaar geproduceerd worden. Op 28 november 2007 heeft de Portugese nationale post (CTT) ’s werelds eerste postzegel uitgegeven die gemaakt is van kurk.

De legende vertelt over de miraculeuze tussenkomst van een dode haan bij het bewijs van de onschuld van een man die per abuis beschuldigd werd.

Volgens de legende werden de inwoners van Barcelos, een dorp in het noordwesten van Portugal, opgeschrikt door een misdaad waarvan de dader niet gekend was. Op een dag verscheen een Galiciër die verdacht werd. De overheid nam hem gevangen ondanks dat hij zwoer onschuldig te zijn en alleen op pelgrimstocht te zijn naar Santiago de Compostela om een belofte te vervullen.

Nadat hij veroordeeld was tot de galg, vroeg hij om bij de rechter gebracht te worden. Hij werd naar het huis gebracht van de magistraat die net aan een banket zat met enkele vrienden. De Galiciër beweerde opnieuw onschuldig te zijn en omdat de aanwezigen hem niet geloofden wees hij naar een gebraden haan op tafel en riep: “Het is zo zeker dat ik onschuldig ben dat het zeker is dat deze haan zal kraaien als jullie mij ophangen!”

De rechter schoof de schotel opzij en sloeg geen acht op het geroep maar toen de pelgrim op het punt stond opgehangen te worden, stond de gebraden haan op en kraaide. De rechter begreep zijn vergissing, rende naar de galg en ontdekte dat de Galiciër gered was door een slecht gemaakte knoop. De man werd onmiddellijk losgemaakt en met rust gelaten.

Portugal bracht in de sport vooral goede atleten en voetballers voort. Twee marathonlopers behoorden tot de absolute wereldtop en genieten daarvoor in hun eigen land een vooraanstaande status.

Rosa Mota (°1958) wordt gezien als één van de beste marathonloopsters van de twintigste eeuw. Ze won meerdere internationale marathons.

Op het Wereldkampioenschap in 1987 won ze de marathon met zeven minuten verschil op de tweede en bij de Olympische Spelen van 1988 in Seoel bekroonde ze haar sportcarrière met Olympisch goud op de marathon. Bij de Olympische Spelen van Los Angeles (1984) had ze al brons gewonnen. Door uitputting en oververhitting kwam ze toen als strompelend over de finish.

Rosa Mota zet zich in voor verschillende liefdadigheidsinstellingen en is lid van het Portugese parlement. "A nossa Rosinha" ("onze kleine Rosa") is een van de bekendste Portugese sportpersoonlijkheden naast de voetballers Eusébio en Luís Figo, en de langeafstandsloper Carlos Lopes.

Carlos Lopes (°1947) werd Olympisch kampioen op de marathon en meermalen wereldkampioen veldlopen. Op de marathon had hij het wereldrecord drie jaar lang in handen.

1984 was zijn succesvolste jaar. Hij werd voor de tweede maal wereldkampioen veldlopen en nam deel aan de Olympische Spelen van Los Angeles. Een week voordien werd hij overreden door een auto, maar merkwaardig genoeg had hij geen letsel. Op de Spelen won hij de marathon in een tijd van 2 uur 9 minuten en 21 seconden. Hij veroverde hiermee het eerste Olympische goud voor Portugal ooit. Zijn laatste succes was de marathon van Rotterdam in 1985 waar hij het wereldrecord brak met 53 seconden. Hij was hiermee de eerste man die de marathon beneden de 2 uur en 8 minuten liep.

Toen de Franse striptekenaar Jacques Martin op 21 januari 2010 overleed was dat goed voor een klein berichtje in de Belgische kranten. Toch werd hij samen met Hergé en Edgar Pierre Jacobs (Blake & Mortimer) tot de groten van de “Brusselse school” gerekend. Hij werkte 19 jaar mee aan Kuifje en creëerde zelf verschillende historische stripfiguren.

De bekendste ervan is “Alix” wiens avonturen zich afspelen in het klassieke Rome. Een andere figuur is “Lois”, gesitueerd aan het hof van Lodewijk XIV. Tegenwoordig worden zij getekend door zijn opvolgers die hij zelf nog heeft geïntroduceerd.

In zijn vijfde album bezoekt “Lois” Portugal. Met tekeningen en verhaal van de Portugees Luís Diferr, verschijnen de Franse en de Nederlandse editie midden april bij Casterman en de Portugese begin mei bij de uitgeverij Edições ASA onder de overduidelijke titel “Portugal”.

Het idee voor het album ontstond al in 2002 bij een bezoek van Jacques Martin aan een stripfestival in Amadora bij Lissabon. Het plan werd opgevat om Lois reizen te laten maken, in dit geval in het Portugal aan het einde van de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw. Hij komt daarbij in het klooster van Mafra, de Toren van Belém, het klooster van Christus in Tomar en het toenmalige Paço da Ribeira (het vroegere koninklijk paleis aan de Taag en nu het Praça do Comércio).

Het is zeker niet de eerste keer dat Portugal een rol speelt in Frans-Belgische strips. In 1957 al nam Edgar P. Jacobs zijn figuren Blake & Mortimer mee naar het Azoreneiland São Miguel voor “Het Raadsel van Atlantis”. Jean Graton liet Michel Vaillant in de jaren '60 deelnemen aan de rally van Portugal. Grootmeester Hergé liet Kuifje in minstens drie albums bijstaan door de Portugese koopman Sr. Oliveira da Figueira en ook Asterix kruiste het pad van menige Lusitaniërs, een andere naam voor de Portugezen.

In het Belém van de 17e eeuw lag de toren midden in de Taag
en het klooster dichter bij de oever. De striptekeningen
blijken goed gedocumenteerd te zijn.

In de winter van 2009-2010 was er extreem veel neerslag op het Portugese continent. In Lissabon was het met 775 mm regen de natste winter sinds 1870. De gemiddelde temperatuur lag er ook een halve graad lager.

Madeira kende met 853,9 mm regen de natste winter sinds 1865 toen de metingen begonnen. In de overstromingsmaand februari 2010 alleen al is er 458,7 mm regen gevallen. De gemiddelde temperatuur echter lag 1,6°C hoger. Vooral ’s nachts was het gemiddeld 2 graden warmer. De gemiddelde temperatuur overdag in Funchal bedroeg 20,7°C. Daarmee werd het de vierde warmste winter sinds de waarnemingen begonnen.

Ook op de Azoren was er meer neerslag dan gewoonlijk: 581 mm in Horta en 528 mm in Ponta Delgada. Sinds 1901 was het daar niet meer zo nat. De temperaturen lieten geen grote verschillen optekenen.

Koning Emanuel II was tot 1910 de laatste Portugese koning in een hele rij sedert 1139. Op 5 oktober 1910 installeerde een staatsgreep de Eerste Republiek. Portugal zal de honderdste verjaardag van deze gebeurtenis uitgebreid vieren.

De aanloop naar deze gebeurtenis waren grote demonstraties tegen de monarchie. Portugese oorlogsschepen lagen voor anker in de monding van de Taag en sneden het land van de wereld af. Het landleger weigerde de muiterij neer te slaan. Toen de oorlogsschepen begonnen te vuren op het koninklijk paleis moest de koninklijke familie vluchten naar Groot-Brittannië. Op 5 oktober werd de voorlopige regering geïnstalleerd onder het presidentschap van de schrijver Teófilo Braga.

De jaren na de coup waren alvast geen toonbeeld van standvastig leiderschap. Meningsverschillen tussen de republikeinen van het eerste uur zorgden ervoor dat 7 parlementen, 8 presidenten en 45 regeringen elkaar opvolgden in de daaropvolgende 16 jaren. Luttele tijd nadien deden de dictatuur en de “Nieuwe Staat” (“O Estado Novo”) hun intrede.

Deelnemen aan de festiviteiten van de Centenário da República wordt gezien als een uiting van goede democratische burgerzin. Scholen worden uitdrukkelijk aangespoord om projecten en activiteiten te organiseren. Meer bepaald de geschiedenis en de cultuur moeten speciale aandacht krijgen. De regering zelf heeft een ambitieus programma opgezet in samenwerking met de media.

De Portugezen kunnen op het internet, per sms of telefonisch stemmen voor de aanduiding van de zeven natuurwonderen van hun land (As 7 Maravilhas Naturais de Portugal). De 21 finalisten zijn intussen bekend, gespreid over zeven categorieën.

De Azoren en het Centro, het centrum van het land, tellen de meeste kandidaten op de lijst, maar een regio kan volgens het reglement maximaal twee titels in de wacht slepen.

Onder de genomineerden bevinden zich bekende toeristische bezienswaardigheden zoals de laurierbossen van Madeira, Sintra, de vulkaan Pico en de Dourovallei, maar ook onvermoede natuurpareltjes als het woud van Buçaco, het nationaal park van Peneda-Gerês en de Ria Formosa in de Algarve dingen naar een kroontje.

De winnende wonderen worden bekend gemaakt in Sete Cidades op het Azoreneiland São Miguel op 11 september 2010.

Is de rijkste Portugees, 75 jaar oud, wiens fortuin volgens de Forbes lijst van ’s werelds miljardairs 40 miljard dollar waard zou zijn. Daarmee staat hij op de 212e plaats van de wereld.

Hij maakte van de kleine kurkfabriek die zijn grootvader begon in 1870 de grootste kurkproducent van de wereld, Corticeira Amorim, die nu ook belangen heeft in onroerend goed en toerisme.

Hij bezit nog 50% van de groep. Nu is hij vooral bezig met uitgebreide investeringen in bankzaken en energie waaronder 7% in de Spaanse Banco Popular, 28% in het investeringsgroep Finpro, 25% in de bank Banco Internacional de Crédito Angola, 18% in het vroegere Portugese staatsenergiebedrijf Galp en 25% van Tom Ford, een luxe modeontwerper. Hij heeft ook land in het noorden van Brazilië dat hij voor toerisme wil ontwikkelen.
Met zijn twee broers heeft hij nu een bedrijf opgericht dat voordeel wil halen uit de financiële crisis en noodlijdende bedrijven wil overnemen.

Van de populaire visgerechten in de Portugese keuken is tonijn wel een dure delicatesse aan het worden. De prijs van de zeldzaam wordende vis stijgt voortdurend. Men kan hem bakken of grillen als een biefstuk. Een paar minuten, niet te lang. Niet doorbakken want dan wordt het visvlees droog en verliest het zijn smaak. We serveren hier drie bereidingswijzen die de vis helemaal tot zijn recht laten komen.

Atum com cebolas (Tonijn met ajuin)

1 plak verse of diepvriestonijn per persoon - 3 grote uien - 2 teentjes look - een halve rode paprika - 1 tomaat - olijfolie - 150 ml witte wijn - grof zout en peper

De tonijn droog deppen.
De uien snijden in lange dunne reepjes. De paprika zeer fijn snipperen. De lookteentjes pletten of fijn snijden. De tomaat in heet water leggen en vervolgens onder koud water laten schrikken. Ontvellen en in kleine stukjes snijden.
Uien, paprika en look zeer zachtjes laten fruiten in wat olijfolie. Na 5 minuten de tomaat en de witte wijn toevoegen. Verder laten sudderen onder deksel.
Intussen de tonijn rondom bakken in de olijfolie of grillen met wat peper en grof zout. Serveren met gebakken aardappelen en de rest van de fles witte wijn …, maar dan in een glas.

Atum com tomates (Tonijn met tomaten)

Olijfolie - 2 grof gesneden uien - 5 in schijven gesneden rijpe tomaten - 3 gehakte tenen knoflook - 2 stevige sneden tonijn (voor 2 personen) - 3 kruidnagels - 1 laurierblad - peper en zout

Giet de olijfolie in een brede pan.
Bedek de bodem met de helft van de uien, de knoflook en de tomaten.
Leg de sneden tonijn op de groenten.
Bedek de vis met de resterende uien, knoflook en tomaten.
Verdeel de kruidnagels over het geheel en leg het laurierblad in het midden.
Bestrooi met peper en zout. Giet een glas water rondom de vis.
Laat het geheel afgedekt gedurende 45 minuten op een lage vuurtje garen.
Nadien haal je het deksel van de pan en laat nog even 5 minuten staan.
Serveer de tonijn met de saus en geef er gekookte rijst bij.

Atum com tomates e azeitonas (Tonijn met tomaten en olijven)

2 sneden tonijn voor 2 personen - 1 ajuin - 4 gepelde tomaten - 1 teentje look - 50 g ontpitte zwarte olijven - 125 ml witte wijn - verse koriander

De tonijn droog deppen om later te bakken.
De ajuin en de look snipperen. De olijven in schijfjes snijden.
De tomaten in heet water leggen, laten schrikken in koud water, ontvellen en in kleine stukjes snijden.
Ajuin en look laten fruiten in wat olijfolie.
Voeg er dan de tomaten, de olijven en de witte wijn aan toe en laat wat inkoken op een zacht vuurtje.
Op het allerlaatste moment er de grof gesneden koriander onderroeren.
Bak of grill de tonijn en dien op met de saus.

Naast de sardientjes is de kabeljauw wellicht het bekendste Portugese gerecht. Er wordt vaak gezegd dat de Portugezen 365 verschillende recepten hebben met kabeljauw. Eén voor elke dag van het jaar. In werkelijkheid zijn het er veel meer. Toeristen willen dan ook als ze in Portugal zijn de Portugese bacalhau proeven, want dat is toch iets wat bij het land hoort.

Weinig mensen weten dat de bacalhau helemaal niet uit Portugal komt, maar moet worden geïmporteerd uit de Noord-Atlantische Oceaan (Rusland, IJsland, Noorwegen, Canada) of de Noord-Pacifische Oceaan (Alaska en de VS). Terwijl ze dus zouden kunnen genieten van één van de vele overheerlijke verse vissen die op de Portugese menukaarten staan, kiezen veel toeristen voor de gedroogde kabeljauw.

De gemiddelde Portugees zou rond de zes kilo bacalhau per jaar eten. Eén derde wordt gegeten in de kerstperiode. De bacalhau da consoada (kabeljauw met gekookte aardappelen, eieren en kool - zie foto) is één van de traditionele kerstgerechten. Tachtig procent van de in Portugal verorberde kabeljauw bestaat uit de gedroogde, gezouten versie. De overige twintig procent is ingevroren.

Als je zelf aan de slag gaat met bacalhau, dan moet je er wel voor zorgen dat je heel goed het zout eraf haalt. Je weekt het een dag en een nacht in een teil water en tussendoor ververs je het water vier tot vijf keren. Maar eigenlijk doe je jezelf een plezier door gewoon verse kabeljauw te gebruiken.

Bacalhau à brás is een veel gevraagd gerecht uit de Portugese keuken.

Wat heb je nodig?
500 g kabeljauw - 2 uien - 2/3 van een theelepel olijfolie - 6 eieren - 500 g aardappelen - zwarte olijven - zout en peper - olie om te frituren

De aardappelen schillen, in frietjes snijden en grondig wassen.
Vervolgens worden ze gebakken in olie en op een keukenpapier gelegd.
Indien nodig vel en graten verwijderen en de vis in zeer kleine stukken snijden.
De uien snipperen en de lookteentjes in vieren snijden. De eieren kloppen en kruiden met peper en zout.
De olijfolie in een grote pan doen en de gesnipperde uien licht goudgeel fruiten.
De stukjes kabeljauw aan toevoegen en gedurende 4 minuten voorzichtig laten meebakken.
De aardappelen erbij voegen en goed mengen. Kruiden met peper en zout.
De eieren erover gieten en mengen alsof men een omelet bakt.
Leg het gerecht op een grote schaal. Versieren met de zwarte olijven.
Bij het opdienen kan je er voor de liefhebbers pikante saus bij geven.

Het Portugese onafhankelijke weekblad “Visão” (http://aeiou.visao.pt/) maakte een vergelijking van de minimumlonen in de Europese landen. Dat geeft een idee van de verhoudingen in koopkracht tussen de Europeanen.

Portugal bevindt zich nu niet meteen aan de staart van de Europese minimumlonen, maar het blijft wel achter bij de landen waarmee het de naaste betrekkingen heeft.

In de Oost-Europese landen liggen de minimumlonen het laagst, met Bulgarije aan de staart. De Zuid-Europeanen ontvangen hogere lonen maar de Portugezen behoren daar bij de laagverdieners.

Ierland was tot en met de zeventiger jaren van de vorige eeuw een zwak economisch broertje maar dank zij een explosieve groei in de digitale industrie moet het qua lonen alleen het belastingparadijs Luxemburg laten voorgaan. Het stapeltje rechts geeft de loonhoogte weer in de Verenigde Staten.

Klik op de afbeelding. Bron: Visão

Pas lazen we van José Saramago (Nobelprijs voor literatuur 1998) zijn boek “A caverna” (2000), in het Nederlands “Het schijnbestaan”. De Portugese titel betekent “De grot”. Die verwijst naar een allegorie van de Griekse filosoof Plato. En eigenlijk kon hij evengoed ook de Nederlandse titel geweest zijn.

Saramago begint al met Plato vooraan in het boek te citeren: "Een vreemd tafereel beschrijf je daar en vreemde gevangenen, ze lijken op ons." In zijn allegorie laat Plato ons zien dat ons bestaan maar afspiegeling is van de werkelijke wereld. Hij plaatst een groep mensen in een onderaardse grot. Ze zijn vastgebonden zodat ze zich niet kunnen omdraaien. Achter hen brandt een vuur dat voor licht zorgt. Tussen dat vuur en de mensen loopt een weg met een muurtje. Langs de weg kunnen andere mensen lopen die allerlei voorwerpen vasthouden zoals marionettenspelers in een poppenkast. De grotbewoners zien alleen de schaduwen daarvan. Voor hen is de werkelijkheid niets anders dan de schaduw van deze beelden.

Het verhaal is dat van Cipriano Algor, een pottenbakker. Hij woont samen met zijn dochter Marta in een huis op het platteland. Haar man Marçal is niet vaak thuis omdat hij werkt in het Centrum en pas om de tien dagen een dag vrij heeft. Het Centrum is een groot hypermoderne winkelcentrum waar alles aanwezig is en zelfs mensen kunnen wonen. Marçal slaagt erin om te promoveren tot interne bewaker in het Centrum. Nu kan hij er ook gaan wonen.

Cipriano Algor levert zijn produkten aan het Centrum. Maar zijn wereld stort in wanneer het zijn vaatwerk niet meer wil omdat het door plastiek vervangen kan worden. Hoewel hij en zijn dochter zich niet zomaar gewonnen geven, blijft voor hen niets anders meer over dan mee te verhuizen naar het Centrum.

In het verhaal speelt ook Gevonden, een hond, een rol. Saramago voert meermaals een hond ten tonele om als een observator mee te filosoferen over het leven van de mensen. In “Het stenen vlot” (A jangada de pedra, 1986) is een hond de metgezel van de menselijke personages die het drijvende Iberische schiereiland rondreizen. Met zijn aanwezigheid dwingt hij ze tot een ongebruikelijke kijk op hun belevenissen.

Het Centrum heeft iets griezeligs en dictatoriaals. Het blijkt een gesloten en onpersoonlijke wereld te zijn met eigen regels en Orwelliaanse trekjes. Cipriano Algor is als pottenbakker een onaangepaste in die wereld. Wanneer de grot opduikt in het verhaal leidt dat tot een schok.

Saramago bouwt zoals gewoonlijk voor zijn lezers een ongewone constructie met bekende elementen waarmee hij ons een ongezouten maatschappijkritiek levert die ons niet echt vreemd is. Maar de beelden die hij gebruikt zijn eenvoudig en tegelijk complex. Werkelijkheid en illusie vermengen zich.

Dergelijke drijvende dorpen maken een grootse indruk. De foto toont de Independence of the Seas, één van de grootste passagiersschepen ter wereld, aangemeerd in september 2009 in de haven van Funchal voor een halte in Madeira. Op de 15 dekken kunnen 1.300 bemanningsleden en 4.370 passagiers een plaatsje vinden in de grootste luxe.

Voor meer info zie Wikipedia