Al sinds de Romeinse tijd is het gebraden speenvarken bekend in het westelijke deel van het Iberische schiereiland. Maar het is pas in de jaren 20 van de voorbije eeuw dat het opgenomen werd in de Portugese gastronomie. De bakermat van het “Leitão da Bairrada” ligt in de Beira Litoral ergens tussen Aveiro en Coimbra. De Bairrada is evenzeer bekend voor de wijn die er geproduceerd wordt.

Aanvankelijk werd het gerecht klaargemaakt in hotels van de streek. Later namen restaurants het over en ontstonden de “bakkers van speenvarken” die thuis het ambacht beoefenden. Langs de autoweg N1 van Porto naar Lissabon liggen de gemeenten Águeda, Oliveira do Bairro, Anadia, Mealhada, en even westelijker Cantanhede. Honderden eethuizen dienen er broederlijk naast elkaar het speenvarken op. Men schat dat er ongeveer drieduizend speenvarkens dagelijks worden klaargemaakt voor consumptie.

Het jonge varken wordt gekruid met vetstof, zout, look en peper. Gespietst op een spit bakt het in een houtoven zachtjes gedurende twee uren. In die tijd wordt het voortdurend gedraaid voor een gelijkmatige garing. Gewoonlijk stookt men met wijnstokken of hout van de eucalyptus. Het speenvarken wordt opgediend met gekookte aardappelen in de schil, sinaasappel en een salade.

Het varken wordt speciaal gekweekt uit het ras Bisara of kruisingen ervan. Het is een ras met hangende oren dat uit de streek stamt en vrij traag groeit. De fokker let er op dat de moederdieren een natuurlijke voeding krijgen en dat het jonge dier meer spieren dan vet aanzet. Het wordt geslacht op een leeftijd van hoogstens anderhalve maand en met een gewicht van 7 tot 8 kg.

Het speenvarken kan in Portugal bogen op een waar genootschap, de Confraria Gastronómica do Leitão da Bairrada. De vereniging wil de traditionele keuken van Aveiro en omstreken in ere houden. De kwaliteit van dit gerecht willen ze bewaren door de kwaliteit van het speenvarken als “product” te bewaken.

Bijlagen:
http://www.7maravilhas.sapo.pt/21-finalistas/leitao-da-bairrada/   
http://www.leitaobairrada.com   

Piódão is een dorp met 224 inwoners. Het ligt tegen een bergwand van de Serra do Açor. De huizen, gebouwd met muren van leisteen, schaliedaken en blauwgeverfde vensters en deuren, brachten de buitenwereld tot de bijnaam Aldeia Presépio (vrij vertaald “kerstdorp”). De mensen verbouwen er mais, aardappelen, bonen en wijn. Ze houden er schapen, geiten en bijen.

Tegenwoordig verlaten de meeste jonge mensen het dorp op zoek naar een beter leven aan de kust of in het buitenland. Terugkeren naar hun familie doen ze alleen nog tijdens de feestdagen.

Groepjes runderen lopen in grote vrijheid te grazen op de Madeirese hoogvlakten. Ze doen zich daar te goed aan de geurige kruiden en het stugge gras. Wanneer ‘s zomers de tijd van de feesten aanbreekt staat hun vlees onvermijdelijk op het menu.

Iemand gaat in de bossen een bundel rechte lauriertakken van een vinger dik afsnijden. Die worden verzameld in afwachting van het gemarineerde vlees. Met de blote hand worden de stukken aan de stok geregen en boven een gloeiend open vuur gehouden. Het resultaat is een reuzenbrochette van geurig gebakken rundvlees dat met de bolo do caco, een rond broodje op steen gebakken, behoort tot het feestmaal van de modale Madeirees. Opgehangen aan een soort galgje wordt dit traditionele gerecht in de restaurants geserveerd aan de toeristen. Maar het is zo eenvoudig te bereiden dat het zonde zou zijn om het in een eigen versie niet eens te proberen ter gelegenheid van een zomerse barbecue.

De ingrediënten voor vier personen zijn 100 g zachte gezouten boter, 4 teentjes knoflook, 1 koffielepel gemalen piment, zwarte peper, 16 verse laurierblaadjes, 1 handvol grof zout, 10 cl droge madeira, 20 stukjes rundvlees van in totaal 800 g.
Maak eerst een lookboter. Kneed de boter met 2 gemalen teentjes knoflook, het piment, zout en peper. Laat dat hard worden in de koelkast.
Breek de laurierblaadjes. Pel en hak de rest van de knoflook. Meng het grof zout, de laurier, de knoflook en de madeirawijn en laat de stukjes rundvlees er dertig minuten in marineren op een koele plaats. Roer regelmatig om.
Week de brochettestokjes enige tijd in water. Maak er met het vlees brochettes mee en wissel het vlees af met de laurierblaadjes. Dep ze af en bak ze vervolgens op de barbecue. Vergeet niet om ze regelmatig om te draaien. Dien op met de lookboter.

Met een zekere zin voor overdrijving kan je madeirawijn een “mishandelde” wijn noemen. De warmte en de oxidatie zouden elke rechtgeaarde wijnboer tot wanhoop drijven. Maar zoals veel in Portugal zijn de ontdekkingsreizen daar niet vreemd aan.

Lang geleden hielden de zeevaarders op hun reis naar Oost-Indië een tussenstop in Madeira. Ze laadden er vaten wijn op die dienden als ballast en ook een beetje als een geneesmiddel voor zieke matrozen. De wijnen werden soms ook versterkt met een geut pure alcohol. Ondanks de woeste zee en een reis over en weer langs de hete evenaar waren de wijnen bij hun terugkeer nog lekkerder geworden.

Sinds die tijd zijn geen schepen meer nodig om madeirawijn te maken. De producenten hebben intussen drie methoden ontwikkeld.

1. Estufagem
In een groot vat wordt de wijn opgewarmd door een warmwaterpijpsysteem, minimum 3 maanden aan zo’n vijftig graden Celsius. Dan volgt nog drie maanden afkoeling vóór de botteling.

2. De wijn wordt ook al eens opgeslagen in grote vaten in een ruimte die opgewarmd wordt. De kans dat de suiker karamelliseert door te snelle opwarming en een bittere nasmaak geeft, wordt zo vermeden.

3. Canteiro
In kleine pippas van vierhonderd tachtig liter verblijft de wijn op zolder. Warm in de zomer, koel in de winter en liefst nog dicht bij zee voor de zilte vochtigheid. Deze behandeling is voor voorbehouden voor wijn die tien jaar of langer mag liggen.

Jonge fruitige wijnen worden gemaakt van de tinta negra mole-druif. De vier variëteiten, sercial, verdelho, boal en malvasia, vind je vanaf de vijfjarige wijnen. Hun naam wordt op de fles gezet. De druivenrassen bepalen de smaak: droog of sercial, medium droog of verdelho, medium zoet of boal, zoet of malvasia.

De druiven worden geperst en tijdens of na de gisting voegt men een bepaalde verhouding wijnalcohol toe. Hoe zoeter men de wijn wil, hoe sneller er versterkt wordt, van een halve dag (malvasia) tot een hele week later (sercial).

In Madeira hebben ze tijd, rijpingstijd. De wijn kan er namelijk oud worden. De Vintage Madeira is het (dure) paradepaardje. Het jaar staat te pronken op de handbeschilderde flessen en de wijn rijpt minimum twintig jaar op vat. Maar vaak is dat veel langer, tot zelfs honderd jaar en meer.

Door de strenge controles van het Instituto do Vinho da Madeira (I.V.M.) moet het botteljaar altijd op de fles vermeld staan. Zo heeft de consument een goede aanduiding van de rijpingsduur.

Fátima is een plaats in Centraal-Portugal in de gemeente Ourém, ten noordoosten van de hoofdstad Lissabon. Nadat in 1917 op de 13e van de maanden mei tot oktober verschijningen van de Maagd Maria werden gemeld, veranderde het dorp in een bedevaartsoord. In 1944 werd een basiliek gebouwd.

Tijdens de dictatuur in Portugal verkondigden kerk en staat eensgezind dat de armen moesten berusten in hun lot en stimuleerden zij de Fátimacultus. Ze propageerden een mystiek visioen van drie herderskinderen – Francisco, Jacinta en Lucia – die werden voorgesteld als de uitverkoren gezanten van de maagd Maria.

In de media werd goedgelovigen angst aangejaagd. Kranten versloegen een sensationeel “zonnewonder” dat door 70.000 mensen zou bijgewoond zijn. Drie geheimen zouden toekomstige rampen aangekondigd hebben. Van dan af gingen pelgrims te voet en zelfs op hun knieën op weg naar Fátima. Het dorp ontwikkelde zich tot het nationale heiligdom van het regime.

Het bedevaartsoord werd toegevoegd aan de politieke retorica van Salazar in de leuze met de drie F’s: “Fátima voor godsdienst, fadoliederen voor nostalgie en futebol (voetbal) voor de glorie van Portugal”. In de jaren vijftig werd Fátima een ontmoetingsplaats voor ’s werelds leiders en reactionaire politici en zo mocht Salazar er in 1967 paus Paulus VI begroeten. In 1982 en 1997 kwam diens opvolger Johannes Paulus II er eveneens op bezoek, net als Benedictus XVI in 2009.

Dom João V van Portugal (1689 – 1750) had de Franse Lodewijk de Veertiende als grote voorbeeld. Zijn aandacht werd opgeëist door de bouw van zijn Versailles, het grote paleiscomplex in Mafra. Ver van de drukte van het stedelijke gepeupel van Lissabon liet hij een gebouw oprichten in een stijl waarvoor het Spaanse Escorial van Filips II model stond. Door de reusachtige opbrengsten van de goudmijnen in de kolonie Brazilië hoefde hij daarvoor kosten noch moeite te sparen.

Het complex omvat een barokklooster met een kerk die geheel bij het koninklijke landgoed paste. De Bragançafamilie wilde in vroomheid niet onderdoen voor haar Spaanse buren. Daarom kregen de godshuizen een prominente plaats in het koninklijk paleis. De elegante suites en de stijlvolle binnenplaatsen pasten harmonieus bij de kostbare meubilering van de meer dan duizend kamers. Het majestueuze gebouw en de geometrisch aangelegde tuinen moeten de arme plattelandsbevolking met stomheid geslagen hebben. De geketende dwangarbeiders en de militairen die hen moesten bewaken boden aan de plaatselijke bevolking het jaar door werk omdat zevenduizend karren en trekdieren onderhouden en gevoederd moesten worden. Maar de hele bouw duurde dertien jaar en er werkten gemiddeld een slordige vijftienduizend mensen aan.

Indrukwekkend is de 88 m lange bibliotheek met zijn 36.000 banden, waaronder de eerste editie van 'Os Lusiadas' van Camões, toneelstukken van Gil Vicente en een drietalige bijbel uit 1514.

Van vissersdorp naar badstad

Zijn brede traag oplopende stranden maakten Nazaré eertijds uitermate geschikt als vissersplaats. Toen vissen nog een ambacht was van stoere zeebonken en kleurige sloepen was het hier een gaan en komen van vangsten uit de Atlantische Oceaan. Portugal heeft altijd bekend gestaan als het land van de sardienen maar dat is intussen veranderd.

Het land zet veel middelen in op het toerisme. Een dorp als Nazaré ondervindt dat aan den lijve. Het strand is nu het domein van de zonnekloppers. Vrouwen in “traditionele” klederdracht lopen er allerlei prullen aan de bezoekers te slijten. Vissen worden er al lang niet meer aan land gebracht. Die worden nu voor de plaatselijke restaurants ingevoerd uit Spanje of uit landen die hun vissersvloot nog voor meer gebruiken dan voor de folklore.

25 april 1974 is een datum die bij de Portugezen in het collectieve geheugen gegrift staat. Het is de dag van de militaire opstand tegen de dictatuur van Salazar en het begin van de Anjerrevolutie en de democratie. Portugese soldaten namen toen posities in het centrum van Lissabon in en dwongen het regime geweldloos op de knieën.

Iemand was begonnen met rode anjers uit te delen aan de militairen. Zij staken die in de loop van hun geweer. Zo zou de Anjerrevolutie aan zijn naam zijn gekomen. Een andere (film)versie vertelt dat een soldaat een bloemenhandelaar opmerkte die met bloemen op weg was naar de opening van een hotel. Hij stak daarvan een rode anjer voorop in zijn wapen, waarna anderen zijn voorbeeld volgden.

De krant Diário de Notícias berichtte over die dag.

Lissabon rustig ondanks troepenbewegingen

Het was min of meer de gewone gang van zaken die ochtend in Lissabon. Mensen op weg naar hun werk met allerlei vormen van vervoer. Velen leken niet te beseffen wat aan de gang was, hoewel het veel kalmer was dan gewoonlijk omdat een deel van de bevolking gehoord had van de staatsgreep op de nationale radio Rádio Clube Português (RCP).

Veel anderen merkten het wanneer de blokkades van soldaten in de benedenstad Baixa, rond het radiogebouw, aan het Comércioplein en nabij de luchthaven hen beletten naar hun werk te gaan. Ze begonnen gesprekken met de soldaten maar die mochten geen informatie geven. Orders van hogerhand.

Aan de oostkant van de Comércio liepen kleine groepjes burgers nieuwsgierig rond. Een paar schoten werden gehoord uit de richting van de Cais do Sodré. Maar het bleef rustig bij de ferry terminal.

Encarnação vanuit Lissabon geblokkeerd

Troepen hadden de toegangswegen naar de luchthaven geblokkeerd en een antitankwapen opgesteld bij het radiostation. Aan het rond punt van Encarnação hield het leger de voertuigen uit de richting van Lissabon naar het Noorden sinds 9 uur staande.

Door de verwarring van de eerste uren was het vaak onmogelijk een onderscheid te maken tussen de opstandelingen en de troepen die regeringsgebouwen verdedigden. De kazernes bleven dicht hoewel er binnenin ongewoon veel activiteit was.

Weinig politie op straat

De inwoners van Lissabon begonnen stilaan te beseffen wat aan het gebeuren was. Groepen mensen kwamen bijeen om informatie uit te wisselen of te praten over wat ze zelf gezien hadden.

Eén ding was wel duidelijk: nooit was zo weinig politie te zien geweest. Met uitzondering van de verkeerspolitie, hoewel ook die maar hier en daar opdoken. Waar ze wel aanwezig waren was op het kruispunt van de Avenida Fontes Pereira de Melo en de Avenida António Augusto de Aguiar waar de oproerpolitie de weg versperde naar de politiehoofdkwartieren.

Voor de rest was alles min of meer normaal hoewel er toch tekenen van onrust waren.

Stormloop naar de winkels en de banken

Duizenden mensen verkozen om niet te gaan werken maar opvallend was wel de stormloop naar de voedingswinkels, de banken, de supermarkten en overal waar voeding en andere noodzakelijke dingen te koop waren.

In vele delen van de stad vormden zich lange rijen mensen die voedsel wilden hamsteren. Zij vreesden wellicht dat de toestand zou blijven duren en de winkels gingen sluiten.

Wanneer de banken openden probeerden veel klanten geld af te halen maar spoedig werden orders gegeven om dat te verhinderen en de banken sloten alweer.

Hoe dan ook, voor veel inwoners van Lissabon woog de vrees voor een direct conflict tussen de legereenheden niet op tegen hun drang om getuige te zijn van de gebeurtenissen.

Ministerie van Defensie bezet maar Parlement lijkt normaal

Na tien uur ‘s ochtends bleek het Ministerie van Landsverdediging aan de Cova da Moura bezet. Sinds dageraad was het verkeer er ongewoon druk geweest.

In het Parlement in São Bento leken geen speciale veiligheidsmaatregelen getroffen te zijn. Alleen de gebruikelijke Nationale Republikeinse Garde (GNR) kon men zien zitten. Ook in hun kazernes was de toestand niet veel anders gewoonlijk met de poorten gesloten en de wachten buiten.

Schoten in de vroege ochtend bij het TV-station

De bezetting van regeringsgebouwen had plaats gevonden bij dageraad, even voor drieën en blijkbaar zonder tegenstand.

Enkele schoten waren afgevuurd bij de kantoren van de staatstelevisie in Lumiar rond vier uur. Automatisch geweervuur werd vier of vijf keer gehoord maar niemand wist waar. Een luidspreker maande de soldaten aan tot kalmte, zei dat er geen gevaar was en wees op de persmededeling die de RCP ging uitzenden. Verder werden alleen nog een paar schoten gehoord in de buurt van de luchthaven.

Verboden zones

In de uren die verstreken werden alleen de verboden zones uitgebreid. Terwijl eerst de straten dichtbij het Comércioplein werden afgesloten, was tegen 9 uur de hele benedenstad vanaf de Róssio verboden terrein. Aan de oostzijde konden de ferries nog wel aanleggen maar aan de andere kant waren barricades geplaatst juist voorbij de Avenida Infante D. Henrique.

Het leger riep het publiek herhaaldelijk op om naar huis te gaan. Maar de sfeer was verre van gespannen. Soldaten en burgers stonden samen opgewekt te praten.

Speciale troepen nabij Cristo Rei

Het wegverkeer op de brug over de Taag verliep normaal. Maar er was minder omdat mensen steeds meer de raad opvolgden om rustig binnen te blijven.

Een grote troepenmacht kwam intussen samen bij het Christusstandbeeld aan de rivier en ontplooide diverse artilleriewapens. Drie ervan werden gericht naar Lissabon en de Taag. Een andere naar de tolkantoren op de autoweg.

Vele toeschouwers kwamen naderbij om vanaf de afrastering de bewegingen van troepen en militaire voertuigen te bekijken. De omstaanders werden aangemaand om naar huis te gaan zodat ze niet in de weg zouden lopen.

Tezelfdertijd kwamen de NAVO-schepen die in de Taag voor anker lagen in beweging. Juist op tijd voor de gezamenlijke militaire oefeningen op zee die ochtend...

Cabo da Roca nabij Lissabon is het meest westelijke punt van het Europese continent. Alleen al daarom wordt het bezocht door menige toerist. Vanuit de lucht ziet het er zo uit.

De grote Portugese dichter Camões wordt op deze steen geciteerd: “Hier … waar de aarde eindigt en de zee begint...”


De Atlantische Oceaan gezien vanop de Cabo da Roca.

De 21 finalisten van de wedstrijd “7 maravilhas da gastronomia” (7 wonderen van de gastronomie) zijn inmiddels bekend.

Alle zijn het originele gerechten die geworteld zijn in de eigen cultuur en in de traditie van een bepaalde regio. Ze worden bereid met originele landbouwproducten en overeenkomen met de eetgewoonten van de streek. Om de rijkdom van de Portugese gastronomie te illustreren heeft men gezocht naar een verscheiden aanbod uit verschillende regio’s.

Onder de genomineerden bevinden zich schotels die de portugalganger bekend in de oren zullen klinken. De bolo do caco (broodje) en de lapas (schelpen) van Madeira of de pastel de bacalhau (kabeljauwpasteitjes) zijn bekende voorgerechten. Het is opmerkelijk dat de kaas van de Serra da Estrela ook tot de voorgerechten wordt gerekend.

Onder de soepen zijn de caldo verde (groene groentesoep) en de sopa da pedra (steensoep) vertrouwde brouwsels. Maar wat gedacht van een koude gaspacho met gefrituurde visjes of soep van kastanjes?

Onder de visgerechten zitten natuurlijk enkele grote klassiekers. Drie kabeljauwgerechten, sardinha assada (geroosterde sardienen), polvo assado no forno (gebakken inktvis) en bife de atum à Madeirense (tonijn op Madeirese wijze).

Schaaldieren kennen een uitgebreid aanbod met onder meer amêijoas à bulhão pato (venusschelpen) en oesters uit de monding van de Sadorivier.

De espetada de carne de vaca em espeto de pau de louro (rundsbrochetten op een laurierstok), de cozido à Portuguesa (Portugese stoofpot) en de tripas à moda do Porto (ingewanden uit Porto) doen de vleesgerechten alle eer aan. Jammer dat het lekkere porco à Alentejana (varkensvlees op de wijze van de Alentejo) de eindlijst niet heeft gehaald.

Met konijn, everzwijn en patrijs worden veel gevraagde wildgerechten bereid. En zoetekauwen zoals de Portugezen weten stevige nagerechten wel te waarderen. De tongstrelende ananas van de Azoren, de bolo de mel (honingkoek) en de pastel de Belém zijn wijd en zijd gekend.

Op 7 mei 2011 kan de stemming voor de zeven winnaars beginnen. Dat kan op de website (www.7maravilhas.pt) en op Facebook, per sms of telefonisch tot 7 september aanstaande. De winnaars worden dan bekend gemaakt door de Portugese televisie RTP vanuit Santarém.

Portugezen hebben iets met worsten. In de meeste gevallen gaat het om varkensvlees dat tot een puree worden gemixt en in een schoongemaakte varkensdarm worden geperst. De marinade van de vleespuree kan per worst, slager en regio verschillen. De gewoonte om ze te braden, liefst over een brandend potje brandewijn of aguardente is merkwaardig.

Neem bijvoorbeeld de Portugese chouriço. Die lijkt zeer op de Spaanse chorizo, maar heeft een andere combinatie van kruiden. De chouriço de cebola (met ui) komt uit de noordelijke stad Ponte de Lima, de chouriço de sangue (bloedworst als het ware) uit de Alentejo in het Zuiden. Wat in het noorden van het land een chouriço heet kan dus in de Alentejo heel anders smaken. Gewoonlijk verraadt de kleur van de worst de smaak. Hoe donkerder, hoe pittiger.

De linguiça lijkt op de chouriço maar is wat milder van smaak. De vaste ingrediënten zijn varkensvlees, ui, knoflook en paprikapoeder.

De morcela is een bijna zwarte en dikke bloedworst waarin weinig tot geen vlees zit. Komijn en kruidnagel geven de worst zijn smaak. Vooral in Midden-Portugal, tussen Guarda en Portalegre, wordt deze worst veel gegeten.

De paio wordt vooral gebruikt als broodbeleg en heeft uiterlijk meer weg van onze boterhamworst. De paia, een gerookte worst, wordt in de Alentejo gemaakt.

De salpicão is gemaakt van het rugstuk van een varken, gemarineerd met zout, rode of witte wijn, knoflook, paprikapoeder en laurier. Bekijk hier verder een selectie Portugese worsten.

De meeste worsten eet je gewoon rauw. Portugezen nemen vaak een stuk brood met wat plakjes worst als lanch of tussendoortje. Een stukje of wat sneetjes kan je meekoken met soep bijvoorbeeld. Maar het leukste is het roosteren. Keramiekwinkels verkopen van die ovalen schaaltjes met dwarsbalkjes. Deze assador de chouriço is een onmisbaar werktuig in de Portugese keuken.

Van de 15de eeuw tot de Anjerrevolutie in 1974 was Portugal een koloniale grootmacht. De economie was hoofdzakelijk gebaseerd op de handel met zijn kolonies in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Toen was Portugal één van de machtigste landen in de wereld.

In 1822 werd Brazilië als eerste kolonie een onafhankelijk land. Portugal slaagde er nog in om zijn Afrikaanse koloniën in bezit te houden tot 1974. Maar na de Anjerrevolutie werd het land getroffen door chaos. De industrie stopte plots en alle grote sectoren van de economie, zoals de mijnbouw, de landbouw en de visserij, kwamen in een dal terecht. Hierdoor werd het land met de snelste groei in West-Europa, het land met de traagste groei. Deze daling werd nog versterkt door een massale emigratie van goede werkkrachten.

In 1986 werd Portugal lid van de Europese Unie. Vanaf dat jaar lag de gemiddelde jaarlijkse groei van de economie boven de 4%. Portugal had daarmee opnieuw de snelst groeiende economie van de EU. De Europese geldelijke steun zorgde er bovendien voor dat de infrastructuur en de wegen verbeterden. In 2002 voerde het samen met 15 andere landen de euro in.

Toch blijft Portugal één van de armste landen van Europa. De leerplicht geldt maar tot 14 jaar en er zijn te weinig leerlingen die hun middelbare school afmaken. Het lage opleidingsniveau belemmert de groei. Ook de lonen zijn relatief laag. En in verhouding tot ons land zijn de sociale voorzieningen weinig ontwikkeld.

Het land voert meer in dan het uitvoert. Er wordt nog gewerkt met weinig productieve methoden, zeker op het platteland. Het economische herstel houdt bovendien het gevaar in van stijgende prijzen terwijl de mensen nauwelijks méér verdienen.

Een aanzienlijk deel van het land is gewijd aan de landbouw. De belangrijkste producten zijn graan, maïs, bonen, rogge, rijst, aardapppelen, olijfolie en wijn. Toch moeten veel voedingsmiddelen worden ingevoerd omwille van de achtergebleven technologie en de slechte infrastructuur.

Ongeveer 34% van de totale grondoppervlakte is bedekt met bossen. De meest voorkomende bomen zijn dennen, kurkeiken, steeneiken en eucalyptus. De helft van de wereldproductie van kurk is afkomstig van Portugal.

De visserij is van groot belang voor de voedselvoorziening en de uitvoer. Portugal heeft een goed onderhouden wegennet maar het spoorwegennet is niet uitgebreid. Daarom gaat zeer veel handel over zee. De belangrijkste havens bevinden zich in Lissabon en Porto. Er wordt vooral gevist op sardines, tonijn, inktvis, kabeljauw en schaaldieren.

A Brasileira, Lissabon

A Brasileira is een vermaard café in Lissabon, geopend op 19 november 1905 aan de Rua Garrett 120-122. Daarmee maakt het deel uit van de Chiado, de uitgaansbuurt van de Portugese hoofdstad.

Oorspronkelijk kon je er de “echte Braziliaanse koffie” gaan kopen, een goedje dat toendertijd niet echt algemeen gesmaakt werd. De stichter Adriano Telles importeerde de koffie uit Brazilië naast andere producten als gom, peper, thee, bloem, wijn en olie. In 1908 maakte hij er een koffiehuis van.

Ten tijde van de nieuwe Portugese republiek in 1910 werd het een veelbezochte ontmoetingsplaats voor bijeenkomsten. In de buurt werd de dichter Fernando Pessoa geboren. Reden genoeg om pal vóór de deur een zittend standbeeld van hem te plaatsen.

Café Majestic, Porto

Café Majestic is een prachtig oud Belle Epoque-café aan de Rua Santa Catarina 112 in Porto. In 1921 opende het zijn deuren onder de naam “Elite”. In 1922 veranderde het café al van naam. Het werd een plaats waar de bourgeoisie graag vertoefde. Tot de stamgasten behoorden intellectuelen, kunstenaars en schrijvers. In 1964 werd het gesloten, maar in 1983 besloten de nieuwe eigenaars het café de grandeur van vroeger terug te geven. In juli 1994 werd het na een lange restauratieperiode heropend. Het café wordt nu weer vaak bezocht door beroemdheden en toeristen. Nu en dan vinden er ook evenementen en tentoonstellingen plaats.
http://www.cafemajestic.com/

De lente komt er aan! Ook in Portugal zorgt dat voor verandering in de natuur. De meest bekende voorbode van mooier weer zijn de bloeiende amandelbomen. Ze zien er prachtig uit: kleine rose-witte bloesems aan de dorre takken fleuren de natuur op. Maar de bloeiende amandelbomen zijn vooral bekend door een legende. 

Ten tijde van de Moorse bezetting was in de Moorse hoofdstad Silves de jonge Ibn-Almundim aan de macht. Hij werd verliefd op Gilda, een prinses uit het Noorden. De Moren hadden haar vader in een veldslag verslagen. De Moorse prins trouwde met haar, gaf een groot feest en was dolgelukkig. Maar Gilda was dat niet. Ze was verdrietig en teneergeslagen. De prins liet geneesheren van over de hele wereld zijn vrouw onderzoeken, maar niemand wist haar te verlossen van haar verdriet. Op een dag zei een oude wijze man uit het Noorden dat de prinses de witte sneeuw miste die in haar thuisland de aarde bedekte. Om voor zijn vrouw sneeuw te maken liet de prins honderden amandelbomen planten. De witte bloesems aan de bomen in de lente brachten de illusie van een besneeuwd landschap. Zo bracht de prins het geluk terug in het leven van zijn vrouw. In ieder geval gedurende de lente…

Een romantisch verhaal om over na te denken tijdens een wandeling door een landschap, bedekt met amandelbloesem. In de maanden februari en maart organiseren de Portugese spoorwegen speciale routes langs de bovenloop van de Douro in het noordoosten van het land, die je langs de witroze bloesems leiden. Boeken kan vanaf 30 dagen vóór je de treintrip wil ondernemen.

In onze contreien kenden we vroeger de ijskelders waarin het winterijs lange tijd bewaard kon worden. In het warme Zuiden werd deze bewaartechniek op een minstens even spectaculaire manier toegepast.

Op Madeira bevindt zich deze oude sneeuwput (in het Portugees: poço da neve). De bijlage toont een mooie foto van dit kunstwerk. Dit exemplaar werd gebruikt tot in de jaren ’20 van de vorige eeuw en is nu een stukje cultuurgeschiedenis van het eiland. Beneden, op enkele kilometers afstand, ligt de hoofdstad Funchal.

Een informatiebord in de buurt vertelt het verhaal van deze "Poço da neve".

Durante muito tempo o gelo foi um bem raro na Madeira. A neve e o granizo constítuam a única posibilidade de produzir o gelo necessário nos hospitais e apreciado nos hotéis.
Nesta zona chegaram a existir vários reservatórios para guardar gelo do inverno para o verão. Hoje apenas existe este poço da neve no parque ecológico do Funchal.
Há dezenas de anos sem qualquer utilização o reservatório escavado no solo para manter as baixas temperaturas e impedir a fusão dos grãos do gelo, tem uma interessante cobertura hemisférica construida com lascas de pedra aparelhada a sua forma lembra os “igloos” dos esquimós.
O gelo era transportado em sacos de couro dentro de cestos que homens valentes acarretavam ás costas por veredas declivosas e de piso difícil até á cidade.

Lange tijd was ijs een zeldzaam goed op Madeira. De sneeuw en het ijs waren de enige mogelijkheid om ijs te produceren nodig voor de ziekenhuizen en gewaardeerd in de hotels.
In dit gebied ontstonden verschillende bewaarputten om het ijs van de winter te bewaren tot de zomer. Vandaag bestaat deze sneeuwput nog slechts in het ecologisch park van Funchal.
Al tientallen jaren ongebruikt, heeft de bewaarput, uitgegraven in de bodem om de lage temperaturen te behouden en het smelten van de ijskristallen te beletten, een interessante halfronde bedekking die gebouwd is met scherven van bewerkte steen. Zijn vorm doet denken aan de iglo’s van de eskimo’s.
Het ijs werd vervoerd in lederen zakken binnenin manden die krachtige mannen op de rug droegen langs de hellende en moeilijk begaanbare paden tot in de stad.

Bijlagen:
http://farm3.static.flickr.com/2362/1859631375_242318234d_o.jpg   

Aan de overkant van de Taag – além do Tejo = Alentejo – ligt een land waar de tijd lijkt stil te hebben gestaan. In dit land dat in de zomer kreunt onder een loden zon neemt zelfs de tijd zijn tijd.

De regio is dun bevolkt – “een derde van Portugal voor een twintigste van de Portugezen” - vooral in het Oosten tegen Spanje aan. Veel Portugezen zijn in het buitenland hun geluk gaan beproeven. Ironisch genoeg komen Noord-Europeanen daar nu neerstrijken op zoek naar vakantie en zonnige rust.

De Taag en de geschiedenis trokken er een grens tussen twee Portugese mentaliteiten. Alentejo en Algarve vormen het “moorse” Zuiden en het land aan de rechteroever het christelijke Noorden waar nog altijd meer kerken staan en de bevolking devoter is.

In de negentiende en de twintigste eeuw werd het land beheerst door een handvol rijke machtige families. Met het zweet van de arme landarbeiders maakten zij er de graanschuur van Portugal van. Maar de ellende zorgde wel voor het ontstaan van een rijke keuken vol vindingrijke combinaties.

Bekijk hier het recept elders op deze blog van carne de porco à alentejana of varkensvlees op de wijze van Alentejo in een combinatie van varkensvlees, zeeschelpen en aardappelen.

Het varken is er als een allesetende vleesproducent dominant aanwezig. Het vlees van de porco preto (zwarte zwijn) is zeer smaakvol omdat de dieren tijdens hun strooptochten op het platteland veel eikels eten.

Wie door de Alentejo rijdt doorkruist eindeloze vlakten vol tarwe en kurkeiken. Boven de heuvels van het Parque Natural da Serra de São Mamede torenen de dorpen Castelo de Vide en Marvão uit die eertijds als oninneembare vestingen de grens met Spanje verdedigden. Portalegre heeft mooie negentiende eeuwse gebouwen, kurkproducten en kwaliteitswijnen te bieden. Estremoz, Borba, Rendondo en Monsaraz verleiden de bezoeker met wijn en kleurige keramiek. De Algarve in het zuiden en de Atlantische kust in het Westen zullen de meest veeleisende natuurliefhebber plezieren.

Richting binnenland verkent de cultuurreiziger steden als Beja en het werelderfgoed van Évora. Daar zijn de blikvangers een Romeinse tempel gewijd aan de godin Diana, de kathedraal en de Knekelkapel. Dit merkwaardige bouwwerk is opgetrokken met menselijke beenderen.

Geboren op 25 november 1845 stierf de Portugese schrijver José Maria Eça de Queiroz in Parijs op 16 augustus 1900 aan terminale tuberculose. In de Portugeestalige literatuur behoort hij tot de absolute top.

“De Portugese Zola” werd hij genoemd omdat hij het naturalisme in de Portugese literatuur had geïntroduceerd. Hij werd een polemisch auteur met zijn roman Het vergrijp van Pater Amaro (1875-76) waarin hij de hypocrisie van de kerk aan de kaak had gesteld. Hij wilde “een elektrische schok geven aan dit enorme ingeslapen varken” dat zijn vaderland volgens hem in de negentiende eeuw was geworden. Neef Bazilio (1878) was een overspeldrama en vormde de basis voor een vernietigend beeld van de burgerij in Lissabon. Zijn meesterwerk De Maia's (1888) gaat over een ingedommelde samenleving en volgt een half dozijn personages die zich onledig houden met avontuurtjes en onrealistische plannen.

De laatste jaren van zijn leven was Eça de Queiroz consul in Parijs. Hij schreef er allegorische verhalen (zoals bijvoorbeeld De Mandarijn) en werkte aan een roman, De stad en de bergen, waarin het leven in de deprimerende stad Parijs plaats ruimt voor de verheerlijking van het slaperige platteland van Portugal.

José Maria Eça de Queiroz werd geboren in Póvoa de Varzim als de natuurlijke zoon van José Maria d'Almeida de Teixeira de Queiroz en een “onbekende moeder”. Toen het kind vier jaar oud was trouwden zijn ouders uiteindelijk en kregen nog zes kinderen. Zestien jaar oud ging hij rechten studeren aan de universiteit van Coimbra. Hij zou in de voetsporen treden van zijn vader die een bekende magistraat was.

Aan het einde van zijn studies begon hij te schrijven. Vooral romantische thema’s maar al met realistische beschrijvingen. Zijn meest productieve periode kende hij toen hij Portugees consul was in het Britse Newcastle en Bristol waar zijn meesterwerken het licht zagen.

Zijn werken zijn vertaald in twintig talen en worden vandaag beschouwd als de belangrijkste voorbeelden van Portugees realistische literatuur.

"O que queremos nós com o Realismo? Fazer o quadro do mundo moderno, nas feições em que ele é mau, por persistir em se educar segundo o passado; queremos fazer a fotografia, ia quase dizer a caricatura, do velho mundo burguês, sentimental, católico, devoto, explorador, aristocrático - apontando-o ao escárnio, à gargalhada, ao desprezo do mundo moderno e democrático - preparar a sua ruína."

“Wat willen wij met het realisme? Een schilderij maken van de moderne wereld, met de gelaatstrekken van iemand die kwaadwillig is, door te volharden in opkweken volgens principes uit het verleden; we willen een foto maken, een karikatuur als het ware, van de oude wereld die burgerlijk is, sentimenteel, katholiek, vroom, ontdekkingsreiziger, aristocratisch – want dat spreidt het tentoon tot spot, hoongelach en minachting van de moderne democratische wereld - en die bezig is zijn eigen ondergang voor te bereiden.”

Eça de Queiroz

“Een zakenlunch in Portugal is een iedere dag terugkerend diner van vijf gangen dat aan een ongeveer identiek diner, van zeven tot elf, voorafgaat en waarbij de laatste gang de aantrekkelijkheid bezit dat daarbij geheel uit je geheugen is gevaagd voor welke zaken je ook alweer bij elkaar kwam. En hád je al het voornemen om op de valreep van het dessert zoveel doorzettingsvermogen bijeen te schrapen om drie geiten te verkopen, dan kun je er donder op zeggen dat je na de genadeklap van koffie en aguardente zeven ezels blijkt te hebben aangeschaft.”

Gerrit Komrij, Een zakenlunch in Sintra en andere Portugese verhalen, 1996, Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam-Antwerpen.

De Nederlandse auteur woont al vele jaren in een dorp nabij Oliveira do Hospital. In dit boekje schrijft hij over zijn tweede vaderland, soms met een geamuseerde vrolijkheid, soms met bittere gelatenheid.

Wim Wenders is als cineast een vertegenwoordiger van de Nieuwe Duitse Cinema met een grote internationale reputatie. Toen hem gevraagd werd om een publiciteitsfilm over Lissabon te maken was hij aanvankelijk beledigd maar naderhand beloofde hij een fictiefilm te maken “die de mensen zin zou doen krijgen om naar Lissabon te komen”. En zo gebeurde.

De muziek en enkele opvallende rollen waren voor rekening van Madredeus.

Hoewel het in de loop der jaren aan zijn lot werd overgelaten is het in de wijk Alfama dat het hart van Lissabon slaat. In dit lied drukt de lisboeta, de inwoner van Lissabon, zijn spijt uit dat hij niet meer komt waar hij in gedachten nooit is weggeweest.