In het Portugal van de veertiende en de vijftiende eeuw werd iemand die voorheen jood of moslim was en zich tot het christendom had bekeerd marrano (Nederlands: maraan) genoemd. Deze bekering vond vaak plaats onder bedreiging, politieke druk en discriminatie. De term werd ook gebruikt voor gelovige joden die hun geloof in het geheim beleden.

Het woord marrano betekent in het Spaans tegelijk viezerik of varken. Het wordt door joden als zeer kwetsend ervaren, omdat voor hen het varken een onrein dier is.

Zij die er de voorkeur aan gaven om niet naar het buitenland te vertrekken maar in Portugal te blijven, moesten proberen de aandacht van hun Joods zijn afleiden. Vooral in tijden van de Inquisitie. Dat deden zij bijvoorbeeld door te“zaterdagen” (sjabbath – sabado is Portugees voor zaterdag). Op zaterdag werden deuren en ramen van het huis opengezet, werd schoongemaakt en de was gedaan. Joodse winkeliers namen tijdens de middagrust in gezelschap van een hond plaats voor hun winkel en deden zich tegoed aan een varkensbout. Niet alleen aten zij onrein vlees, maar ze deden dat in gezelschap van een onrein dier.

De maranen lieten sporen na zoals merktekens in de vorm van gecodeerde Hebreeuwse letters die in muren of in deurposten zijn gekerfd. Vooral veel in Noord-Portugal. Stadjes zoals Seia en dorpen zoals Trancoso en Belmonte herbergen honderden Joodse tekens.

De maranen leefden eeuwenlang met hun Joodse geheim. Onlangs kregen zij van de Portugese regering een compensatie voor het geleden leed. Het parlement nam een wet aan die het voor Portugese Joden makkelijker maakt om terug te keren naar het land.

Dit filmpje laat Portugal zien vanuit de lucht. De maker is blijkbaar zeer fier op de stranden. En terecht. Hij toont ons achtereenvolgens Aveiro ten zuiden van Porto, Odeceixe, Zambujeira do Mar en Vila Nova de Milfontes ten zuiden van Lissabon en verder Nazaré, Figueira da Foz en Peniche, notoire badsteden. Nog even doorbijten voor de stranden van de Algarve in Portimão en Lagos.

Vervolgens vliegt hij over Coimbra, Viana do Castelo, Mafra en Lissabon. En de wijngaarden van de Douro in Régua, Pinhão en Vila Real wisselen af met de waterkracht in de Minho, de bergen van de Serra da Estrela en de mondingen van de Arelho en de Mondego.

Lissabon was in 1998 gastheer van de wereldtentoonstelling.

Expo '98 werd er officieel geopend op 22 mei 1998. Er waren 141 landen en 14 internationale organisaties vertegenwoordigd in individuele paviljoenen die ingericht waren volgens diverse thema’s zoals water, kennis van de zee, virtual reality, toekomst en oceanen. Een van de populairste attracties was het Oceaanpaviljoen, dat na de tentoonstelling werd omgebouwd tot het Oceanário de Lisboa. Het is op één na het grootste aquarium in de wereld.

Tijdens de voorbije jaren bleef het een reusachtige publiekstrekker. Het is verder geëvolueerd en pakt nu en dan uit met verbazingwekkende projecten. In 2015 werd aan de Japanner Takashi Amano gevraagd om een reusachtig aquarium met een onderwaterlandschap (aquascape) in te richten. En zo gebeurde. Het kunststukje opende op 22 april 2015.

Grândola Vila Morena, het lied van de Portugese anjerrevolutie in 1974

Grândola, vila morena Terra da fraternidade O povo é quem mais ordena Dentro de ti, ó cidade Dentro de ti, ó cidade O povo é quem mais ordena Terra da fraternidade Grândola, vila morena Em cada esquina um amigo Em cada rosto igualdade Grândola, vila morena Terra da fraternidade Terra da fraternidade Grândola, vila morena Em cada rosto igualdade O povo é quem mais ordena À sombra duma azinheira Que já não sabia a idade Jurei ter por companheira Grândola a tua vontade Grândola a tua vontade Jurei ter por companheira À sombra duma azinheira Que já não sabia a idade

Grândola, zonverbrande stad Land van broederschap Het volk heeft het voor het zeggen Binnen jouw muren, o stad Binnen jouw muren, o stad Het volk heeft het voor het zeggen Land van broederschap Grândola, zonverbrande stad Op iedere hoek, een vriend In ieder gelaat, gelijkheid Grândola, zonverbrande stad Land van broederschap Land van broederschap Grândola, zonverbrande stad In ieder gelaat, gelijkheid Het volk heeft het voor het zeggen In de schaduw van een steeneik Die niet meer wist hoe oud hij was Zwoer ik mij te laten leiden Grândola, door jouw wil Grândola, door jouw wil Zwoer ik mij te laten leiden In de schaduw van een steeneik Die niet meer wist hoe oud hij was

Portugal is door de eeuwen heen altijd z'n eigen gang gegaan, ook in de wijnbouw. De wijnen hebben daarom een zekere eigenzinnigheid die de proever "typisch Portugees" vindt. Wat Portugese wijnen zo bijzonder maakt zijn de unieke druivenrassen (“castas”) die meestal alleen maar in Portugal aangeplant worden. De meeste wijnproducenten hebben zich intussen verre gehouden van modieuze druiven als chardonnay en cabernet sauvignon. Wat ooit gezien werd als een teken van achterblijven, blijkt nu een sterke troef te zijn!

De Portugese wijnbouw bestaat al zeer lang. Tien eeuwen voor Christus brachten de Feniciërs de gekweekte wijnstok naar de dalen van de rivieren de Taag en de Sado. Vooral door de Romeinen werd de wijnbouw gemeengoed in Portugal. Al vroeg kende men de madera en portwijnen. Het waren belangrijke handelsproducten met het Britse Rijk. In het begin van de twintigste eeuw kregen de eerste wijngebieden een herkomstnaam (Denominação de Origem Controlada – DOC). Met de toetreding tot de Europese Unie in 1986 moest Portugal zich houden aan de Europese wetgeving en onderging de wijnbouw grote veranderingen die ten goede kwamen aan de kwaliteit.

In hun wijnkelders maken de Portugezen tegenwoordig gebruik van de modernste technische middelen en de nieuwste inzichten op het gebied van wijn maken. De afgelopen twintig jaar heeft de Portugese wijnbouw een ware revolutie doorgemaakt. Niet alleen in de opkomende gebieden als Alentejo en Ribatejo, maar ook in die met een lange traditie zoals Dão. Daarom zijn de wijnen niet alleen karakteristiek maar ook lekker.

In principe onderscheidt men de volgende soorten wijnen:

• vinhos verdes (jonge en snel drinkbare wijnen)
• vinhos maduros (oudere wijnen met een bepaalde opslagduur)
• vinhos generosos (met alcohol versterkte wijn zoals Port, Madera, Carcavelos en Moscatel de Setúbal)
• vinhos tintos (rode wijnen)
• vinho brancos (witte wijnen)
• vinhos rosados (roséwijnen)
• vinhos de consumo (eenvoudige tafelwijn)
• vinhos espumosos en vinhos espumantes (mousserende wijnen).

Portugese wijnen kunnen ook "garrafeira"of "reserva" vermelden op het etiket. Deze wijnen moeten afkomstig zijn van één zeer goed oogstjaar en meer alcohol bevatten dan voorgeschreven door de DOC. Het zijn vaak wijnen van goede kwaliteit die in beperkte hoeveelheden worden geproduceerd en die vaak afkomstig zijn van één quinta (wijnhuis).

Portugal kent twaalf regio's met wijnen die een DOC dragen. Dat zijn de wijnen met een gecontroleerde herkomstbenaming. Ze moeten een selo de garantia dragen, meestal een papieren strip over de kurk of op de achterzijde van het hoofdetiket. De regio’s zijn van noord naar zuid: Vinho Verde, Douro en Porto, Tavora-Varosa, Bairrada, Dão, Beira Interior, Estremadura, Ribatejo, Setubal, Alentejo, Algarve en Madeira.

12 januari 2015 is voor veel Portugezen een memorabele dag geweest.

Cristiano Ronaldo dos Santos Aveiro won voor de derde keer de "Gouden Bal", de grootste internationale onderscheiding in het voetbal. Pas enkele weken geleden werd voor CR7 (zijn bijnaam die is samengesteld uit zijn initialen en zijn vaste shirtnummer) een heus standbeeld opgericht in Funchal zijn geboortestad in Madeira. Ze zijn daar geen klein beetje fier op hun godenkind.

Een ander Madeirees godenkind is uitgerekend op dezelfde dag van zijn voetstuk gevallen. Alberto João Jardim is sinds maart 1978 aan de macht in Madeira. Decennia lang was hij de president van de autonome regio Madeira en een luis in de pels van de opeenvolgende Portugese regeringen. Zijn enorme aanhang zorgde 46 verkiezingen lang voor een permanente meerderheid in het regionale parlement. Dat kreeg hij voor mekaar door onder meer bij de Europese Unie enorme fondsen los te krijgen voor het "arme" Madeira. Daarmee konden ontelbare infrastructuurwerken uitgevoerd worden. Het hele eiland werd voorzien van nieuwe wegen en tunnels. Hotels en toeristische attracties rezen als paddestoelen uit de grond. Funchal explodeerde bijna. Maar sommige projecten bleken ronduit megalomaan te zijn en onverantwoord geldverslindend. Andere nutteloos en ongebruikt zoals jachthavens in dorpjes aan de zuidkust en een helicopterplatform in Porto Moniz. Wanneer in 2011 bleek dat Jardim een schuldenberg van 1,6 miljard euro had verdoezeld en aan zijn bevolking ongemeen harde besparingen moest opleggen om de put te dempen, stuikte zijn populariteit als een pudding ineen. Op 12 januari 2015 bood hij zijn ontslag aan.

Lissabon is in, wordt gezegd. Zeker als bestemming voor citytrips. Toeristische diensten doen al het mogelijke om ons daarvan te overtuigen. Onder meer met video’s op het internet.

De Oekraîense videocineast Kirill Neezhmakov is bezeten van beelden en heeft zijn talent ook eens losgelaten op de Portugese hoofdstad. In bijna vier minuten tijd krijg je een flitsende impressie. Kijk en geniet.

Als je nog meer werk van deze jonge videokunstenaar wil zien: klik hier

Koffie drinken is in Portugal een nationale sport. En dat doen de Portugezen liefst buitenhuis. Iedereen vindt het een aangename verpozing om tussendoor in een bar, staande aan de toog, een bica te staan drinken.
Een bica zouden wij hier bij ons een mokka en in Italië een espresso noemen. Het kopje koffie is minder hard dan de Italiaanse. Hij wordt drie vingers hoog in het kopje geschonken. Met de suiker erbij omdat men het goedje eigenlijk toch wel wat te sterk vindt.
De term bica werd oorspronkelijk in Lissabon gebruikt, maar is intussen in heel Portugal ingeburgerd. De koffiebars in Lissabon adverteerden eertijds hun drankje met “Beba Isso Com Açucar” (Drink dit met suiker). Afgekort werd de kleine koffie algauw uma bica genoemd.

Aan het einde van de vijftiende eeuw maakte de handel in Portugal een grote ontwikkeling door. De bevolking van Lissabon nam explosief toe. De hoger gelegen terreinen aan de rand van de stad werden bebouwd en de Bairro alto (“de hooggelegen wijk”) was geboren.

De wijk ligt aan de westzijde van de stad tegenover het kasteel en Alfama. De grote straten dalen alle af naar de rivier Tejo. De dwarsstraten lopen parallel aan de stroom. De smalle straatjes kunnen je spoedig doen verdwalen, maar geen nood: vroeg af laat kruis je wel een hoofdstraat. Exploreren dan maar!

Vroeger was het een gevaarlijke plek ‘s nachts. In de donkere hoeken en kanten huisden pooiers, dieven en dronken zeelui. Politie was er niet welkom. Nu is het een van de beste wijken om in rond te lopen. Vanaf de jaren 1980 kreeg de buurt een heuse opwaardering. Achter de kleurrijke graffittigevels bevinden zich restaurants waar je de authentieke Portugese sfeer wordt aangeboden, al dan niet in combinatie met een avondje Fado. Die vind je in de Rua do Norte, de Rua da Atalaia en de Rua do Diario de Noticias van waar je de Miradouro de São Pedro de Alcântara bereikt, een tuinterras met een panorama over het grootste deel van de stad. In de wijk liggen ook twee van de belangwekkendste kerken van de stad: São Roque met een prachtig barok interieur (en een boeiend historisch museum ernaast) en de gotische ruïnes van de Carmokerk die grotendeels verwoest werd tijdens de tsunami van 1755.

De wijk Chiado ernaast (genoemd naar een dichter António Ribeiro uit Évora, bijgenaamd de Chiado) groepeert nu theaters, boekenwinkels, stijlrijke cafés en juwelierswinkels. Een groot deel ervan werd verwoest in de brand van 1988 maar snel heropgebouwd. Nu is het een centrum van modern intellectueel leven met standbeelden van literaire grootheden als Fernando Pessoa, Luis de Camões, Eça de Queiroz en natuurlijk Chiado.

Bijlagen:
Alto480x640.jpg (382.5 KB)   

De Madeirezen moesten voorzien in water voor de inwoners van het zuidelijke deel van het eiland waar het schaars was als drinkwater of voor de landbouw. Het werd opgevangen aan de bronnen of de rivieren bij hun hoogste punt ergens in de bergen. Die kanalen werden “levadas” genoemd naar het Portugees “levar” dat brengen of leiden betekent.

De bouw ervan begon al in de zestiende eeuw en de laatste dateren van de jaren veertig van de vorige eeuw. Van dan af werd het water ook naar hydrocentrales geleid voor de elektriciteitsproductie.

Langs de kanalen lopen paden die bedoeld zijn voor het onderhoud van de levadas. Voor de duizenden toeristen doen ze nu ook dienst als wandelpaden.

Vanwege het bergachtige terrein hingen de arbeiders tijdens het werk dikwijls aan touwen en rieten manden. (foto’s: Museu Photographia Vicentes en Foto-Perestrellos Madeira).

Het irrigatiestelsel bestaat tegenwoordig uit tweehonderd kanalen van in totaal ongeveer 2 150 kilometer. Veertig ervan lopen (ook) door tunnels waarvan de langste 5,1 en 4,3 kilometer lang zijn.

Mértola

Ten zuiden van de Taag strekt zich de Alentejo uit tot aan de Algarve. Bij de historici staat deze regio bekend als het Moorse Portugal. Heel lang hebben de Islamitische Moren, Arabieren afkomstig uit Noord-Afrika, dit landsdeel bewoond en bestuurd. En daarvan zijn overal nog restanten te vinden. Evengoed als van de Romeinen die daarvóór het hele Iberisch schiereiland koloniseerden.

Een deel van de grens met Spanje wordt gevormd door de rivier Guadiana. Van haar monding in de Algarve tot de stad Mértola is ze bevaarbaar. Het is dus niet toevallig dat Mértola zowel in de Romeinse als in de Moorse periode een bloeiende handelspost was. Vandaag presenteert het stadje zich met haar geschiedenis en de rivier aan de hedendaagse toerist. Een hotel heeft van de opgravingen voor de bouw gebruik gemaakt om een klein museum in te richten met de gevonden voorwerpen uit de Moorse tijd. Het hotel heet ook niet voor niets Hotel Museu.

In het zuiden van de Alentejo is het landschap open en weids. Tarwe, olijven, amandelen en kurk- en steeneiken hebben het gemaakt tot de landbouwschuur van Portugal. Nu is de veeteelt in opmars met schapen, geiten en de befaamde zwarte varkens. Dichtbij de grens met Spanje wordt het doorsneden door de Guadiana. Een deel van haar stroomgebied werd in 1995 uitgeroepen tot natuurpark, Parque Natural do Vale do Guadiana. Het heeft een oppervlak van bijna 70 000 ha. Mértola ligt daar middenin en geniet mee van de landelijke rust die de omgeving uitstraalt.

Zondagochtend aan de boorden van de Guadiana
(Zet het geluid luider en je hoort de schipper zijn blijde lied zingen)

Blauwe eksters die alleen in Spanje en Portugal voorkomen, trekken overal rond in groepen van tientallen dieren. Ooievaars bezetten de nestpalen langs de straten en verzamelen in september op de termiek die hen richting Afrika stuurt. Een kudde geiten zoekt dicht bijeen beschutting tegen de zon onder één enkele steeneik. Met honderden schuimen zwaluwen het luchtruim af terwijl een kudde schapen een slaapplaats opzoekt onder leiding van hond en herder.

Een kudde geiten zoekt schaduw onder een steeneik

Blauwe eksters

Het 29e filmfestival van Setubal - Festroia 2013 - heeft plaats van 7 tot 16 juni 2013.
Elk jaar is er een centraal thema. Dit keer is dat - hoe origineel - de liefde.

Maar bijzonder is wel dat dit jaar ook eer wordt bewezen aan de Belgische cinema. Volgens de officiële aankondiging heeft ons land een grote cinematografische traditie en getalenteerde acteurs. En wie zijn wij om daar iets tegen in te brengen?

Onder meer de volgende films zullen vertoond worden:
De Loft (O Apartamento) van Erik Van Looy
De Helaasheid der Dingen (Os Desafortunados) van Felix Van Groeningen
Adem (Oxigénio) van Hans Van Nuffel
The Invader (O Invasor) van Nicolas Provost
Hasta la vista (Até à vista) van Geoffrey Enthoven
Rundskop (Cabeça de touro) van Michaël R. Roskam
Le gamin au vélo (O Miudo da bicicleta) van Jean-Pierre en Luc Dardenne

Arouquesa is een Portugees runderras.

De schofthoogte van een koe bedraagt ongeveer 123 cm met een gewicht van 360 tot 430 kg. Een stier wordt 134 cm hoog en 700 tot 900 kg zwaar. Het is daarmee een vrij klein runderras. Ze zijn lichtbruin van kleur hoewel stieren donkerder kunnen zijn. De opvallende hoorns richten zich eerst naar voren en dan naar boven wat hen een vervaarlijk uiterlijk geeft.

Het vlees van de dieren was in de vorige eeuw zeer gewild in zowel Groot-Brittannië als Frankrijk. Het fijn geaderde vlees wordt nu nog hoofdzakelijk in Portugal gewaardeerd. Daar gelden deze dieren als een der beste rassen van vleesrunderen. Ze leven vrij lang en 16 tot 18 kalveren per koe zijn geen zeldzaamheid. 

Arouquesarunderen worden vooral gekweekt in de streken rond Viseu, Aveiro, Porto en Braga.

Deze boodschap aan het raam van een restaurant in Lissabon laat weten dat er op het menu van deze middag sardienen op houtskool met paprika's staan. Maar weet iemand wat pipi's zijn?

Onderstaand recept leert u van slachtafval een aanvaardbaar middagmaaltje bereiden.

Ongeveer 800 gr pipis (ingewanden van een kip, inclusief poten en de nek) - olijfolie - 2 grote tomaten - een soeplepel tomatenpuree - 1 grote ui - zout - peterselie - een glas rode wijn - 3 glazen water - 1 blokje kippebouillon

O valor das coisas não está no tempo em que elas duram,
mas na intensidade com que acontecem.
Por isso existem momentos inesquecíveis,
coisas inexplicáveis e pessoas incomparáveis!

De waarde van de dingen ligt niet in de tijd dat ze meegaan,
maar in de kracht waarmee ze zich voordoen.
Daarom bestaan er onvergetelijke momenten,
onverklaarbare dingen en onvolprezen mensen!

In 1999 werd in Porto een nieuw museum geopend. Meteen trok het al de aandacht van de kunstwereld. Het domein omvat een gloednieuw modernistisch museumgebouw en een art deco villa in een uitgestrekte heuvelachtige tuin die op zijn beurt dienst doet als een permanente tentoonstellingsruimte.

Kenmerkend voor het museum zijn de horizontale lijnen en de enorme ruimten, met het buitenlicht dat binnenkomt langs murenlange vensters, waarin de moderne kunstwerken volop tot hun recht komen.

We bezochten er in september 2012 twee gelijktijdige exposities. Van de Nederlandse Marijke van Warmerdam waren visuele installaties te zien onder titel “Van dichtbij in de verte”. De Bulgaar Nedko Solakov toonde in samenwerking met o.m. het S.M.A.K. in Gent en onder titel “Alles in orde, zonder uitzonderingen” een verzameling van werken met alle denkbare technieken. Zo waren een man en een vrouw bezig permanent vier enorme muren met een verbazingwekkende artistieke nutteloosheid afwisselend in wit en zwart te schilderden.

De tuin rondom de gebouwen brengt verpozing voor de wandelende kunstminnaar. Maar tegelijk is het een permanent decor voor sculpturen en installaties van kunstenaars uit de hele wereld. Je waant je ondergedompeld in de dubbele ervaring van tuinliefhebber en kunstminnaar.

Nuno Marçal (bibliothecaris): «Ik breng boeken, ik luister, ik spreek, ik verbreek de eenzaamheid»

Elke week van maandag tot vrijdag doorkruist een wagen van de rijdende bibliotheek van Proença-a-Nova, in het district Castelo Branco, een netwerk van 30 dorpen om de bewoners van een vergeten en ouder wordende wereld te voorzien van boeken, kranten, tijdschriften, dvd´s en het internet. Voor velen, vaak analfabeten, zijn de tijdschriften een voorwendsel om een gesprek aan te knopen en de eenzaamheid te doorbreken. Anderen blijken zich te ontpoppen als hartstochtelijke lezers, zoals de herder die Kafka aan het lezen was onder een olijfboom.

Het is al zes jaren dat Nuno Marçal, 38 jaar en bibliotecaris in het gemeentehuis van Proença-a-Nova, de verlaten dorpen doorrijdt aan het stuur van zijn rijdende bibliotheek. Sinds 2012 levert hij naast boeken en dvd’s ook documenten en formulieren af waarvoor burgers anders naar het gemeentehuis zouden moeten gaan. “De mensen komen hier hun studiebeurs aanvragen of een vergunning om een gracht aan te leggen. Tegelijk pikken ze een tijdschrift of een boek mee”.

In die periode zag Nuno Marçal de bewoners van de dorpen ouder worden. Maar met de komst van de rijdende bibliotheek zie je hen opfleuren. “Ik kan zeggen dat ik voor 30 percent bibliotheekwerk doe en voor 70 procent sociaal werk. Het zijn waarlijk aspirientjes tegen de eenzaamheid en het ouder worden. Ze genezen niet maar verlichten wel”.

Nuno verloor verleden jaar twee van zijn beste lezers. "Beiden verslonden ze boeken". Eén ervan was een vrouw die lange tijd buiten had geleefd en problemen had om zich ergens te vestigen. Zij vluchtte in de lectuur. "Ze las alles en dwangmatig".

De tweede was een man die rechten had gestudeerd in Lissabon en om verschillende redenen terug was gekeerd naar zijn heimat om daar geiten te hoeden. “Het was iemand die kieskeurig was in zijn lectuur. Ik heb een foto van hem waarop hij onder een olijfboom “Het Proces” van Kafka aan het lezen was terwijl hij zijn geiten in de gaten hield”.

Er waren nog geitenhoeders die graag langs kwamen rond de tijd dat de bibliotheek passeerde. Hoewel ze konden lezen noch schrijven vroegen ze wel of ze konden bladeren in tijdschriften over jacht en visserij. “Het is een manier om met elkaar te gaan praten over hun jachtpartijen en visvangsten”. Vrouwen vragen tijdschriften over borduren en koken. Kinderen gaan graag op het internet maar zoeken ook stripverhalen.

De meest gevraagde auteurs zijn Portugees en klassiekers zoals Almeida Garrett. Buitenlandse zijn de Braziliaan Paulo Coelho, Nora Roberts, Nicolas Sparks en Isabelle Allende. “Maar er worden ook veel boeken over landbouw en kookkunst uitgeleend”, legt Nuno Marçal uit.