Mértola

Ten zuiden van de Taag strekt zich de Alentejo uit tot aan de Algarve. Bij de historici staat deze regio bekend als het Moorse Portugal. Heel lang hebben de Islamitische Moren, Arabieren afkomstig uit Noord-Afrika, dit landsdeel bewoond en bestuurd. En daarvan zijn overal nog restanten te vinden. Evengoed als van de Romeinen die daarvóór het hele Iberisch schiereiland koloniseerden.

Een deel van de grens met Spanje wordt gevormd door de rivier Guadiana. Van haar monding in de Algarve tot de stad Mértola is ze bevaarbaar. Het is dus niet toevallig dat Mértola zowel in de Romeinse als in de Moorse periode een bloeiende handelspost was. Vandaag presenteert het stadje zich met haar geschiedenis en de rivier aan de hedendaagse toerist. Een hotel heeft van de opgravingen voor de bouw gebruik gemaakt om een klein museum in te richten met de gevonden voorwerpen uit de Moorse tijd. Het hotel heet ook niet voor niets Hotel Museu.

In het zuiden van de Alentejo is het landschap open en weids. Tarwe, olijven, amandelen en kurk- en steeneiken hebben het gemaakt tot de landbouwschuur van Portugal. Nu is de veeteelt in opmars met schapen, geiten en de befaamde zwarte varkens. Dichtbij de grens met Spanje wordt het doorsneden door de Guadiana. Een deel van haar stroomgebied werd in 1995 uitgeroepen tot natuurpark, Parque Natural do Vale do Guadiana. Het heeft een oppervlak van bijna 70 000 ha. Mértola ligt daar middenin en geniet mee van de landelijke rust die de omgeving uitstraalt.

Zondagochtend aan de boorden van de Guadiana
(Zet het geluid luider en je hoort de schipper zijn blijde lied zingen)

Blauwe eksters die alleen in Spanje en Portugal voorkomen, trekken overal rond in groepen van tientallen dieren. Ooievaars bezetten de nestpalen langs de straten en verzamelen in september op de termiek die hen richting Afrika stuurt. Een kudde geiten zoekt dicht bijeen beschutting tegen de zon onder één enkele steeneik. Met honderden schuimen zwaluwen het luchtruim af terwijl een kudde schapen een slaapplaats opzoekt onder leiding van hond en herder.

Een kudde geiten zoekt schaduw onder een steeneik

Blauwe eksters

Het 29e filmfestival van Setubal - Festroia 2013 - heeft plaats van 7 tot 16 juni 2013.
Elk jaar is er een centraal thema. Dit keer is dat - hoe origineel - de liefde.

Maar bijzonder is wel dat dit jaar ook eer wordt bewezen aan de Belgische cinema. Volgens de officiële aankondiging heeft ons land een grote cinematografische traditie en getalenteerde acteurs. En wie zijn wij om daar iets tegen in te brengen?

Onder meer de volgende films zullen vertoond worden:
De Loft (O Apartamento) van Erik Van Looy
De Helaasheid der Dingen (Os Desafortunados) van Felix Van Groeningen
Adem (Oxigénio) van Hans Van Nuffel
The Invader (O Invasor) van Nicolas Provost
Hasta la vista (Até à vista) van Geoffrey Enthoven
Rundskop (Cabeça de touro) van Michaël R. Roskam
Le gamin au vélo (O Miudo da bicicleta) van Jean-Pierre en Luc Dardenne

Arouquesa is een Portugees runderras.

De schofthoogte van een koe bedraagt ongeveer 123 cm met een gewicht van 360 tot 430 kg. Een stier wordt 134 cm hoog en 700 tot 900 kg zwaar. Het is daarmee een vrij klein runderras. Ze zijn lichtbruin van kleur hoewel stieren donkerder kunnen zijn. De opvallende hoorns richten zich eerst naar voren en dan naar boven wat hen een vervaarlijk uiterlijk geeft.

Het vlees van de dieren was in de vorige eeuw zeer gewild in zowel Groot-Brittannië als Frankrijk. Het fijn geaderde vlees wordt nu nog hoofdzakelijk in Portugal gewaardeerd. Daar gelden deze dieren als een der beste rassen van vleesrunderen. Ze leven vrij lang en 16 tot 18 kalveren per koe zijn geen zeldzaamheid. 

Arouquesarunderen worden vooral gekweekt in de streken rond Viseu, Aveiro, Porto en Braga.

Deze boodschap aan het raam van een restaurant in Lissabon laat weten dat er op het menu van deze middag sardienen op houtskool met paprika's staan. Maar weet iemand wat pipi's zijn?

Onderstaand recept leert u van slachtafval een aanvaardbaar middagmaaltje bereiden.

Ongeveer 800 gr pipis (ingewanden van een kip, inclusief poten en de nek) - olijfolie - 2 grote tomaten - een soeplepel tomatenpuree - 1 grote ui - zout - peterselie - een glas rode wijn - 3 glazen water - 1 blokje kippebouillon

O valor das coisas não está no tempo em que elas duram,
mas na intensidade com que acontecem.
Por isso existem momentos inesquecíveis,
coisas inexplicáveis e pessoas incomparáveis!

De waarde van de dingen ligt niet in de tijd dat ze meegaan,
maar in de kracht waarmee ze zich voordoen.
Daarom bestaan er onvergetelijke momenten,
onverklaarbare dingen en onvolprezen mensen!

In 1999 werd in Porto een nieuw museum geopend. Meteen trok het al de aandacht van de kunstwereld. Het domein omvat een gloednieuw modernistisch museumgebouw en een art deco villa in een uitgestrekte heuvelachtige tuin die op zijn beurt dienst doet als een permanente tentoonstellingsruimte.

Kenmerkend voor het museum zijn de horizontale lijnen en de enorme ruimten, met het buitenlicht dat binnenkomt langs murenlange vensters, waarin de moderne kunstwerken volop tot hun recht komen.

We bezochten er in september 2012 twee gelijktijdige exposities. Van de Nederlandse Marijke van Warmerdam waren visuele installaties te zien onder titel “Van dichtbij in de verte”. De Bulgaar Nedko Solakov toonde in samenwerking met o.m. het S.M.A.K. in Gent en onder titel “Alles in orde, zonder uitzonderingen” een verzameling van werken met alle denkbare technieken. Zo waren een man en een vrouw bezig permanent vier enorme muren met een verbazingwekkende artistieke nutteloosheid afwisselend in wit en zwart te schilderden.

De tuin rondom de gebouwen brengt verpozing voor de wandelende kunstminnaar. Maar tegelijk is het een permanent decor voor sculpturen en installaties van kunstenaars uit de hele wereld. Je waant je ondergedompeld in de dubbele ervaring van tuinliefhebber en kunstminnaar.

Nuno Marçal (bibliothecaris): «Ik breng boeken, ik luister, ik spreek, ik verbreek de eenzaamheid»

Elke week van maandag tot vrijdag doorkruist een wagen van de rijdende bibliotheek van Proença-a-Nova, in het district Castelo Branco, een netwerk van 30 dorpen om de bewoners van een vergeten en ouder wordende wereld te voorzien van boeken, kranten, tijdschriften, dvd´s en het internet. Voor velen, vaak analfabeten, zijn de tijdschriften een voorwendsel om een gesprek aan te knopen en de eenzaamheid te doorbreken. Anderen blijken zich te ontpoppen als hartstochtelijke lezers, zoals de herder die Kafka aan het lezen was onder een olijfboom.

Het is al zes jaren dat Nuno Marçal, 38 jaar en bibliotecaris in het gemeentehuis van Proença-a-Nova, de verlaten dorpen doorrijdt aan het stuur van zijn rijdende bibliotheek. Sinds 2012 levert hij naast boeken en dvd’s ook documenten en formulieren af waarvoor burgers anders naar het gemeentehuis zouden moeten gaan. “De mensen komen hier hun studiebeurs aanvragen of een vergunning om een gracht aan te leggen. Tegelijk pikken ze een tijdschrift of een boek mee”.

In die periode zag Nuno Marçal de bewoners van de dorpen ouder worden. Maar met de komst van de rijdende bibliotheek zie je hen opfleuren. “Ik kan zeggen dat ik voor 30 percent bibliotheekwerk doe en voor 70 procent sociaal werk. Het zijn waarlijk aspirientjes tegen de eenzaamheid en het ouder worden. Ze genezen niet maar verlichten wel”.

Nuno verloor verleden jaar twee van zijn beste lezers. "Beiden verslonden ze boeken". Eén ervan was een vrouw die lange tijd buiten had geleefd en problemen had om zich ergens te vestigen. Zij vluchtte in de lectuur. "Ze las alles en dwangmatig".

De tweede was een man die rechten had gestudeerd in Lissabon en om verschillende redenen terug was gekeerd naar zijn heimat om daar geiten te hoeden. “Het was iemand die kieskeurig was in zijn lectuur. Ik heb een foto van hem waarop hij onder een olijfboom “Het Proces” van Kafka aan het lezen was terwijl hij zijn geiten in de gaten hield”.

Er waren nog geitenhoeders die graag langs kwamen rond de tijd dat de bibliotheek passeerde. Hoewel ze konden lezen noch schrijven vroegen ze wel of ze konden bladeren in tijdschriften over jacht en visserij. “Het is een manier om met elkaar te gaan praten over hun jachtpartijen en visvangsten”. Vrouwen vragen tijdschriften over borduren en koken. Kinderen gaan graag op het internet maar zoeken ook stripverhalen.

De meest gevraagde auteurs zijn Portugees en klassiekers zoals Almeida Garrett. Buitenlandse zijn de Braziliaan Paulo Coelho, Nora Roberts, Nicolas Sparks en Isabelle Allende. “Maar er worden ook veel boeken over landbouw en kookkunst uitgeleend”, legt Nuno Marçal uit.

Fernando Pessoa geldt nu niet meteen als de meest geëngageerde auteur van de Portugese literatuur. Maar over politieke conflicten had hij wel een uitgesproken mening. Het boek der rusteloosheid is een uitgebreide bloemlezing van zijn literaire werk (en werkjes).

Ílhavo, een stad in de buurt van Aveiro, het Venetië van Portugal, heeft iets met de zee. Het Maritiem Museum ligt in een historisch centrum voor wiens renovatie – ondanks de economische crisis – grote inspanningen gebeuren. Op 13 januari 2013 werd er een merkwaardige opening gevierd.

Het Aquário dos Bacalhaus do Museu Marítimo de Ílhavo (Aquarium van de kabeljauw) werd er geopend. Portugezen in het algemeen hebben wel iets met de kabeljauw (bacalhau) dat een opmerkelijk groot deel van hun dieet vormt. En vermits economie, cultuur en traditie hand in hand gaan – in dit land en zeker in de kuststreken – mag het niet verwonderen dat daarmee een investering van liefst 2,8 miljoen euro gemoeid is.

Dat Portugal een rol weet in te nemen in de recente filmgeschiedenis illustreert de film “Tabu”. Het is een poëtische liefdesgeschiedenis die zich aan de kijker ontvouwt in twee delen, die de Portugese cineast Miguel Gomes (foto links) allebei in een ander formaat gefilmd heeft.

Na de proloog, waarin een ontdekkingsreiziger zich laat opeten door een melancholische krokodil, komen we in het koude, hedendaagse Lissabon terecht.
In dit eerste deel, 'Paradise Lost', maken we kennis met Aurora, een fiere bejaarde dame, die haar geld vergokt en, blijkbaar voor de zoveelste keer, onder de hoede genomen wordt door haar norse, zwarte huishoudster en haar bezorgde, alleenstaande buurvrouw. Voor ze haar laatste adem uitblaast wil Aurora een oude liefde terugvinden.
In het tweede deel, 'Paradise', vertelt die grote liefde, Gian Luca Ventura, hun amoureuze geschiedenis, die zich 50 jaar eerder afspeelde in een Portugese kolonie. Aurora groeit op in een prachtig landhuis aan de voet van een Afrikaanse berg en beleeft daar een dramatische romance.

De dialogen vallen weg. Alleen de verteller krijgt een stem. De beelden zijn uit het verleden, maar de klanken uit het heden. Dat geeft deze mooie film een mysterieuze sfeer mee.

Azulejos zijn decoratieve tegels die in Portugal binnen en buiten op muren worden aangebracht. Ze bepalen meteen het uitzicht van de woonomgeving van de mensen. In Lissabon is er een heel museum aan gewijd. Eerder al hebben we er deze bijdrage over gemaakt. Nu laten we een reeks toepassingen zien.

Op het strand van Albufeira (Algarve) wordt in het kort - en tweetalig voor de geïnteresseerde Britten - de geschiedenis van de stad verteld. Het tableau past helemaal in de sfeer van de badstad (1).
Het indrukwekkende klooster van Alcobaça is de laatste rustplaats van de legendarische figuren koning Pedro I en zijn minnares Ines de Castro, die op dit tableau staat afgebeeld (2).
In Paço de Arcos, vlakbij Lissabon, hangt dit zeelandschap in blauwe tegeluitvoering (3).
In de buurt van de overdekte markt van Funchal (Madeira) slijten bloemenverkoopsters hun prachtige waren onder een historisch tafereel van blauwe tegels. Dergelijke panelen houden het Madeira van eertijds in de herinnering (4).
De legende van Onze Lieve Vrouw van de Vrede wordt languit verteld op dit tegelbord. Op vele plaatsen in het land wordt gebruik gemaakt van deze vorm van communicatie (5).
Tegen de kerkgevel vertelt dit tafereel het verhaal van luitenant-kolonel Manuel Jorge Gomes de Sepúlveda die de volksopstand van de provincie Trás-os-Montes tegen Napoleon en de Franse bezetter leidde (6).
Bij de ingang van hun domein heeft deze familie in de Algarve deze azulejos laten aanbrengen. Van oudsher zijn ontschorsen van kurkeiken en varkens hoeden typische landbouwactiviteiten van de Alentejo (7).
Waarom zouden tegels geen wegwijzers kunnen zijn? Hier in de Algarve bijvoorbeeld (8).
In de befaamde Cervejaria de Trindade worden talloze allegorische figuren uitgebeeld in kleurige azulejos (9).
Tegen een buitenmuur in de wijk Alfama loop je tegen deze afbeelding van de Lissabonse beschermheilige São Vicente aan (10).
In de befaamde winkelstraat Rua de Santa Catarina in Porto loop je voorbij deze kerk met religieuze afbeeldingen. Een moment van bezinning …? (11)
Wat verder smukken enkele historische lessen de hal van het São Bentostation op (12).
De heilige Jacob van Compostela (let op de sint-jacobsschelp op zijn hoofddeksel) poseert vóór een stemmige azulejomuur in de bisschoppelijke vertrekken van de kathedraal van Braga (13).
Dat tegels behoren tot de gewone opsmuk van de leefomgeving laat deze muur-met-stationsklok in het station van Régua zien (14).
Kunstzinniger is dit stationsloket van Sintra (15).
Het station van Pinhão vergast de reizigers op een reeks prachtige scènes over de wijnoogst langs de Douro (16).
De kerk van Sobreposta bij Braga is een mooi voorbeeld van decoratie met azulejos tot in de verste uithoeken van het land (17).
Iets uitbundiger maar niet minder stemmig is deze kerk van Vila Flor in Noord-Portugal (18).

Ergens tussen Esposende en Viana do Castelo staat deze traditionele windmolen klaar om de westenwinden te vangen in zijn zeilen. Het is nauwelijks te zien waar de zee eindigt en de lucht begint. Of omgekeerd ...

We schrijven 1125, de beginjaren van het koninkrijk Portugal en een periode van voortdurende conflicten. Afonso Henriques benoemde zichzelf tot ridder in eigen dienst in de kathedraal van Zamora en verzamelde een leger. Tijdens de oorlog van São Mamede nabij Guimarães (1128) overwon hij de troepen van de minnaar en bondgenoot van zijn moeder die hij gevangennam en voor eeuwig verbande naar een klooster in León. Na de roep om onafhankelijkheid door de inwoners, kerk en edelen van het graafschap werd Afonso Hertog van Portugal en alleenheerser. Hij bevrijdde het land van politieke afhankelijkheid van de Kroon van León en Castilië. Op 6 april 1129 riep Alfons zichzelf uit tot Prins van Portugal. In 1139 behaalde hij een geweldige overwinning in de Oorlog van Ourique. Direct daarna riepen zijn manschappen hem unaniem uit tot eerste Koning van het onafhankelijke Portugal.

Het dagelijks leven van die tijd is het kader van een herdenkingsfeest tijdens de Feira Afonsina die in van 14 tot 16 september 2012 in Guimarães werd gehouden. De hele stad was gemobiliseerd om die tijd uit te beelden met muziek, ambachten, straattheater, eten en drinken. Doordat Guimarães culturele hoofdstad van Europa is in 2012 werd dit feest extra luister bijgezet. We laten u zien waarvan we toen getuige waren.

In de jaren zestig van de vorige eeuw werd de francesinha uitgevonden door een Portugese emigrant die als restaurantmedewerker in Frankrijk had gewerkt en was teruggekeerd naar het vaderland. Hij besloot aan de bekende "croque-monsieur" een speciale toets te geven. Nu is deze specialiteit een veel gesmaakte snack in de eethuizen van Porto.

Hij kwam op het idee om deze klassieker aan te passen aan de ingrediënten en de eetcultuur van zijn eigen land. Om de smaakpapillen van zijn landgenoten optimaal te verwennen voegde hij er een heel eigen saus aan toe. Zo vormde hij een eenvoudige “croque” om tot een gerecht met een Portugese ziel.

Tussen enkele vierkante sneden sandwichbrood liggen gebakken lapjes biefstuk en gebraden worstjes. Over de top komen enkele sneetjes kaas en het geheel zet men in de oven om te smelten. Ter afwerking drapeert men op het bord een vrij ingewikkelde saus op basis van tomaat, bier (of porto of cognac) en een pimentsausje. Naar believen serveert men daarin een portie frieten.

Hoe de francesinha in detail wordt bereid kan je zien in deze (Portugese) video. De genoemde ingrediënten zijn brood, biefstuk, gebraden worstjes, kaas, olijfolie, ui, bier, porto, cognac, zeevruchtenextract in poedervorm en piri-piri (een pikante saus).

Eerder al legden we uit hoe de overheid van Portugal tol heft op de autowegen in grote delen van het land. Klik hier om te lezen.
Gewild of ongewild heeft dat effecten op het gebruik van die wegen.

Onderstaand filmpje toont een rijdende wagen waarin een ontvangertje is geplaatst tegen de voorruit. Telkens als hij onder een constructie door rijdt, wordt hij geregistreerd. Het korte piepgeluidje duidt aan dat de rekening weer aantikt.

Door dat betaalrijden maakt de plaatselijke autobestuurder nauwelijks nog gebruik van de autoweg. Ook tijdens de spitsuren. Dat is goed te zien op deze beelden in de maand april. Met als gevolg dat de secundaire wegen bijna permanent overvol zitten.

Toeristen worden evenmin ontzien. Voor een forfaitair bedrag van 15 euro per week kunnen zij het ontvangertje huren en dan naar hartelust rondkarren op de A22 van Lagos naar Castro Marim. De factuur wordt later via het autoverhuurkantoor geïnd.

Wat verloren in een glooiend landschap ligt ter hoogte van Batalha het Klooster van de Heilige Maria van de Overwinning. Koning João I liet het bouwen als dank voor de overwinning van de slag bij het naburige Aljubarrota. Dat was op 14 augustus 1385 het toneel van één van de meest beslissende veldslagen voor de Portugese onafhankelijkheid. Het wordt er nog jaarlijks gevierd met een Middeleeuws feest.

De bouw van het klooster duurde 31 jaar, van 1386 tot 1517, de regeerperiode van zeven Portugese koningen. In dat laatste jaar besloot koning Manuel I de voorrang te geven aan een ander reusachtig bouwwerk, het Mosteiro dos Jerónimos in Belém bij Lissabon. Beide zijn gebouwd in de zogenaamde manuelijnse stijl, de Portugese laatgotiek. Het klooster van Batalha werd nooit helemaal afgewerkt.