Ergens tussen Esposende en Viana do Castelo staat deze traditionele windmolen klaar om de westenwinden te vangen in zijn zeilen. Het is nauwelijks te zien waar de zee eindigt en de lucht begint. Of omgekeerd ...

We schrijven 1125, de beginjaren van het koninkrijk Portugal en een periode van voortdurende conflicten. Afonso Henriques benoemde zichzelf tot ridder in eigen dienst in de kathedraal van Zamora en verzamelde een leger. Tijdens de oorlog van São Mamede nabij Guimarães (1128) overwon hij de troepen van de minnaar en bondgenoot van zijn moeder die hij gevangennam en voor eeuwig verbande naar een klooster in León. Na de roep om onafhankelijkheid door de inwoners, kerk en edelen van het graafschap werd Afonso Hertog van Portugal en alleenheerser. Hij bevrijdde het land van politieke afhankelijkheid van de Kroon van León en Castilië. Op 6 april 1129 riep Alfons zichzelf uit tot Prins van Portugal. In 1139 behaalde hij een geweldige overwinning in de Oorlog van Ourique. Direct daarna riepen zijn manschappen hem unaniem uit tot eerste Koning van het onafhankelijke Portugal.

Het dagelijks leven van die tijd is het kader van een herdenkingsfeest tijdens de Feira Afonsina die in van 14 tot 16 september 2012 in Guimarães werd gehouden. De hele stad was gemobiliseerd om die tijd uit te beelden met muziek, ambachten, straattheater, eten en drinken. Doordat Guimarães culturele hoofdstad van Europa is in 2012 werd dit feest extra luister bijgezet. We laten u zien waarvan we toen getuige waren.

In de jaren zestig van de vorige eeuw werd de francesinha uitgevonden door een Portugese emigrant die als restaurantmedewerker in Frankrijk had gewerkt en was teruggekeerd naar het vaderland. Hij besloot aan de bekende "croque-monsieur" een speciale toets te geven. Nu is deze specialiteit een veel gesmaakte snack in de eethuizen van Porto.

Hij kwam op het idee om deze klassieker aan te passen aan de ingrediënten en de eetcultuur van zijn eigen land. Om de smaakpapillen van zijn landgenoten optimaal te verwennen voegde hij er een heel eigen saus aan toe. Zo vormde hij een eenvoudige “croque” om tot een gerecht met een Portugese ziel.

Tussen enkele vierkante sneden sandwichbrood liggen gebakken lapjes biefstuk en gebraden worstjes. Over de top komen enkele sneetjes kaas en het geheel zet men in de oven om te smelten. Ter afwerking drapeert men op het bord een vrij ingewikkelde saus op basis van tomaat, bier (of porto of cognac) en een pimentsausje. Naar believen serveert men daarin een portie frieten.

Hoe de francesinha in detail wordt bereid kan je zien in deze (Portugese) video. De genoemde ingrediënten zijn brood, biefstuk, gebraden worstjes, kaas, olijfolie, ui, bier, porto, cognac, zeevruchtenextract in poedervorm en piri-piri (een pikante saus).

Eerder al legden we uit hoe de overheid van Portugal tol heft op de autowegen in grote delen van het land. Klik hier om te lezen.
Gewild of ongewild heeft dat effecten op het gebruik van die wegen.

Onderstaand filmpje toont een rijdende wagen waarin een ontvangertje is geplaatst tegen de voorruit. Telkens als hij onder een constructie door rijdt, wordt hij geregistreerd. Het korte piepgeluidje duidt aan dat de rekening weer aantikt.

Door dat betaalrijden maakt de plaatselijke autobestuurder nauwelijks nog gebruik van de autoweg. Ook tijdens de spitsuren. Dat is goed te zien op deze beelden in de maand april. Met als gevolg dat de secundaire wegen bijna permanent overvol zitten.

Toeristen worden evenmin ontzien. Voor een forfaitair bedrag van 15 euro per week kunnen zij het ontvangertje huren en dan naar hartelust rondkarren op de A22 van Lagos naar Castro Marim. De factuur wordt later via het autoverhuurkantoor geïnd.

Wat verloren in een glooiend landschap ligt ter hoogte van Batalha het Klooster van de Heilige Maria van de Overwinning. Koning João I liet het bouwen als dank voor de overwinning van de slag bij het naburige Aljubarrota. Dat was op 14 augustus 1385 het toneel van één van de meest beslissende veldslagen voor de Portugese onafhankelijkheid. Het wordt er nog jaarlijks gevierd met een Middeleeuws feest.

De bouw van het klooster duurde 31 jaar, van 1386 tot 1517, de regeerperiode van zeven Portugese koningen. In dat laatste jaar besloot koning Manuel I de voorrang te geven aan een ander reusachtig bouwwerk, het Mosteiro dos Jerónimos in Belém bij Lissabon. Beide zijn gebouwd in de zogenaamde manuelijnse stijl, de Portugese laatgotiek. Het klooster van Batalha werd nooit helemaal afgewerkt.

In de jachthaven van Faro, Algarve, zwom een zwart levend wezen rond als een sierlijke ballerina van 30 cm lang. Plots waren voor de omstaanders alle broedende ooievaarsnesten op daken en palen onbelangrijk geworden. Wat was dat? Een inktvis? Een zeeslak? Een plastieken zak?

Enig speurwerk thuis bracht aan het licht dat de zwarte zeehaas (lebre-do-mar preto) veelvuldig voorkomt in - onder meer - de Portugese wateren. Het is een planteneter waarvan diverse soorten over de planeet verspreid leven. Deze naakte zeeslak komt in verschillende varianten voor. Degene die we hier zien behoort vermoedelijk tot de familie Aplysia.

De zeeslak kan wel zo groot zijn als een echte haas, maar dankt eigenlijk zijn naam aan de voelsprieten op de voorzijde van zijn lichaam. Hij beweegt zich sierlijk voort op een wijze die we nog zien van andere zeeslakken. Ze komen voor in ondiep water op zandbodems en grazen er de algen en de wieren af. Er wordt beweerd dat ze gif opslaan uit blauwwieren waardoor ze gevaarlijk giftig zouden zijn. Maar echt bewezen is dat nog niet.

Dat de economische crisis in Portugal hard toeslaat is algemeen bekend. Ruim 11% van de beroepsbevolking is werkloos.

Om werkloosheidssteun te krijgen moet de werknemer 450 werkende dagen bewijzen tijdens de laatste 24 maanden vóór de werkloosheid. De steun is 65% van het loon met een maximum van 1 257,66 euro netto.

In het eerste jaar mag men geen betrekking weigeren die minstens 10% meer betaalt dan de steun. Die grens komt met de jaren lager te liggen. Op den duur mag men geen werk weigeren dat evenveel betaalt als de steun zelf.

Men mag wel deeltijds bijklussen, hetzij in dienstverband hetzij als zelfstandige. Voor de laatste mag het maandelijks inkomen niet hoger zijn dan de werkloosheidssteun.

Alleen wie een inkomen kan bewijzen van minder dan 335,38 euro per gezinslid kan een beroep doen op een “sociale subsidie”. Het inkomen van een minderjarige wordt daarin slechts voor de helft meegeteld.

In maart van dit jaar waren 661 403 werklozen geregistreerd. Dat is 19,8% meer dan in maart 2011 en 2,4% meer dan in februari 2012. De jongerenwerkloosheid steeg in één jaar met 25,4%.

De maanden december 2011 en januari en februari 2012 waren uiterst droog op Madeira. In Funchal waren er amper twaalf dagen met neerslag. De hoeveelheid neerslag (10,3 mm) bedroeg 4% van de normale waarde en is de laagste sinds het begin van de waarnemingen in 1864.

De gemiddelde luchttemperaturen waren iets hoger dan normaal (minimum 13,6 °C, 16,6 °C gemiddeld en 19,6 °C maximum) met uitschieters van respectievelijk +0,6 °C, +0,6 °C en +0,7 °C.

Van de Portugese steden zijn Lissabon en Porto de bekendste. Voetballiefhebbers zullen Braga wel kennen en de toeristen ook Coimbra en Faro. Maar plaatsen in het binnenland zijn dikwijls onbekend terrein. Ten onrechte, zo blijkt.

Leiria bevindt zich in het midden van het land ongeveer halverwege Porto en Lissabon. Het is een regionaal centrum dat goed bewaard en gemoderniseerd wordt. Eén van de blikvangers is – zoals zo vaak in Portugese steden en dorpen - het Middeleeuwse kasteel. Maar dit exemplaar is wel een bijzonderheid.

De jonge eerste koning Afonso Henriques (1112-1185) liet er een kasteel oprichten tussen Coimbra en Santarém (1135), bovenop een hooggelegen rotswand ten zuiden van de samenvloeiing van de rivieren Lis en Lena. De nederzetting heette toendertijd al Leiria en lag op een verdediginglinie tegen de Moren. Hij werd het toneel van hardnekkige veldslagen maar honderd jaar later was het stadje al uitgegroeid tot de zetel van de Cortes, een vergadering van adel, clerus en volk bijeengeroepen door koning Afonso III in 1254 en voorloper van het huidige parlement.

In de 17^e eeuw raakten stad en kasteel in verval omdat het militaire belang verloren was gegaan. Franse troepen vernielden het onder Napoleon tijdens hun verblijf daar. Maar het werd erkend als nationaal monument in 1910, het jaar van het oprichting van de Portugese republiek. Vanaf dan tot de jaren 1990 werd het stuk voor stuk heropgebouwd, gerenoveerd en gerestaureerd tot een gebouw met meerdere functies.

Het kasteel is sindsdien open voor het publiek. De woontoren is nu een museum van archeologische voorwerpen en Middeleeuws wapentuig. Of je hoogtevrees kent kan je testen tijdens de beklimming van de 17 meter hoge toren, maar boven hou je een mooi zicht over op het kleurrijke voetbalstadion van União Leiria.

Het terrein is omringd met een verdedigingsmuur en dito torens. Daarbinnen ligt het koninklijk paleis, dat nu onder meer als evenementenzaal dienst doet, en de kerk Igreja de Santa Maria da Pena. Wat ervan overblijft laat een forse kapel zien die in gebruik was bij de toenmalige koningen van het Huis Avis .

Het rechthoekige paleis van 33 op 21 meter bestaat uit drie verdiepingen geflankeerd door torens waarin - voor die tijd - luxueuze sanitaire installaties. De bovenste etage is de audiëntiezaal vanwaar men door de bogengalerij kan genieten van een mooi zicht over de stad.

Het monument torent uit boven de stad en is te bereiken langs een steile weg. Vanop het centrale plein in de benedenstad is het paleis goed zichtbaar. ’s Avonds licht het op als een smeulend restant van een roemrijk verleden.

Over het kasteel doen drie legendes de ronden.
Toen de koning van plan was het te heroveren op de Moren observeerde hij de raven die er over vlogen. Volgens hem adviseerden ze hem te wachten op een meer geschikt moment. Tot hij slaagde in zijn opzet.
Een andere maakt gewag van een uitgedoofde vulkaan die de oorzaak zou zijn van een warmwaterbron onder het kasteel.
De laatste beweert dat er een geheime onderaardse gang zou zijn naar een kerk aan de andere kant van de stad.

Op een aantal snelwegen in Portugal (SCUT) gebeurt de betaling van de tolgelden volledig elektronisch. Op die wegen zijn er dan ook geen poortjes meer voor de tolbetaling. Langsrijdende voertuigen worden door een tolpunt bij de oprit van de wegen geregistreerd. U kunt die wegen herkennen aan de melding “Electronic toll only” bij de oprit.

Over deze vorm van tolgelden is in politieke kringen zeer veel te doen geweest. Daarmee heb je, naast de tol die betaald wordt aan bedrijven die bepaalde autowegen beheren, ook een tolheffing aan de overheid op andere autowegen. Niet iedereen was daar gelukkig mee.

Welke zijn de wegen waarop SCUT moet betaald worden?

- A28 – Snelweg Litoral Norte (tussen Porto en Vilar de Mouros/Caminha)
- A24 - Snelweg Interior Norte (tussen Viseu en Chaves)
- A4 – Snelweg Porto/Amarante (tussen Matosinhos en Águas Santas)
- A41 – Circular Regional Exterior (buitenste ringweg) van Porto
- A42 – Snelweg Alfena-Lousada
- A17 – Snelweg Litoral Centro (kuststreek centrum) (tussen Mira en Aveiro)
- A25 – alleen de trajecten tussen Esgueira en Angeja (gebied rond Aveiro)
- A29 – Snelweg van de Costa de Prata (tussen Estarreja en Vila Nova de Gaia)
- A25 - Snelweg Beira Litoral/Beira Alta (tussen Aveiro en Vilar Formoso)
- A23 - Snelweg Beira Interior (tussen Torres Novas en Guarda)
- IC3 - tussen de snelweg A23 en Tomar, de trajecten Atalaia, Asseiceira en Santa Cita
- A22 - Via do Infante (tussen Lagos en Castro Marim)

De tolgelden kunnen op verschillende manier worden geïnd.

Bestuurders kunnen een elektronische uitrusting per kenteken vooraf aanschaffen of huren bij een servicestation langs de snelweg of bij een postkantoor. Deze uitrusting is gekoppeld aan het kenteken van een voertuig en kan niet in een andere voertuig worden gebruikt.

Een tijdelijke elektronische uitrusting is de beste oplossing voor kort verblijf in het land en voor voertuigen met een buitenlands kenteken. Daarvoor wordt een huurcontract getekend in een invorderingsloket bij de servicestations langs de snelwegen, in een postkantoor of in een winkel van “Via Verde Portugal".

Betaling zonder elektronische uitrusting kan ook. Een Prepaid kaart voor 3 dagen is alleen geldig voor voertuigen met een buitenlands kenteken. Ze is te verkrijgen bij postkantoren, Payshop-winkels, op de luchthaven van Porto en via internet op http://portagens.ctt.pt

Betaling achteraf kan alleen voor voertuigen met een Portugees kenteken. Als het voertuig geen elektronische uitrusting heeft als hij langs het tolpunt komt, zal een afbeelding van het kenteken van de auto worden opgeslagen totdat de tolbetaling heeft plaatsgevonden.

De betaling kan gebeuren bij een postkantoor. Als de betaaltermijn is verlopen zonder betaling wordt dat gezien als overtreding en zal de bestuurder een boete worden opgelegd.

Als u een auto huurt, vraagt u dan naar de wijze waarop de elektronische tolheffing betaald moet worden. In de wet is vastgelegd dat bedrijven die auto's zonder chauffeur verhuren, de tolkosten mogen doorberekenen aan hun klanten.

Zé Povinho is een typetje dat gecreëerd werd door Rafaël Bordalo Pinheiro. Hij werd niet alleen een symbool voor mensen uit de arbeidersklasse, maar bracht het officieus tot de verpersoonlijking van Portugal.

Zé is in het Portugees een veel gebruikte verkorte vorm van de naam José - zoals Jef dat is voor Jozef in het Nederlands - en Povinho is een verkleinwoord voor povo dat volk betekent.

Zé Povinho verscheen voor het eerst in 1875 in het tijdschrift A Lanterna Mágica als een stripfiguur. Bordalo Pinheiro tekende het figuurtje voor vele populaire tijdschriften en kranten gedurende bijna 30 jaar tot aan zijn dood.

Het populaire en vriendelijke mannetje leidt een eenvoudig bestaan maar onderwerpt alles en iedereen aan scherpe spot. Zé is een mens onder de mensen die dienst doet als een instrument om kritiek te leveren tegen de machtigen, de politieke en elitaire lagen van de maatschappij, de onrechtvaardigheid en de tirannie.

Kinderen zingen, er worden vuren aangestoken in de dorpen, op tafel staan de taarten en de kabeljauw. Het huis is versierd en er staat een kerststal. Dat is Kerstmis, ook in Portugal. Maar toch is het nog meer dan bij ons verweven met traditie uit vervlogen tijden. Vooral in het Noorden en het Zuiden van het land.

Kerstvuren worden aangestoken. Kinderen beginnen in de maand december hout en stronken te verzamelen en te stapelen op het centrale plein van het dorp. Op 24 december wordt dan een reusachtig vuur aangestoken “om de geboorte van Christus te verlichten”. Op tafel zet men kalkoen of kabeljauw hoewel dat aan de kust best ook inktvis kan zijn. Het dessert wordt buiten op straat gegeten, rond het vuur met familie en de buren, en er wordt de hele nacht gezongen en muziek gemaakt.

De “bolo-rei”, koningskoek, kwam in de 19e eeuw over uit Frankrijk en werd in republikeinse tijden de “bolo-presidente” genoemd. Nu moet deze specialiteit vechten om te overleven tegen de geïndustrialiseerde bakkerijen door zijn ingrediënten en zijn geheime recept als troeven uit te spelen. Naar Portugese gewoonte is het een zoete koek, met noten, rozijnen en geconfijt fruit (zie foto).

In de kerstperiode rijzen de kerststallen de grond uit van Noord tot Zuid. Kunstenaars en ambachtslui creëren stalletjes in alle mogelijke materialen als ijzer, klei en hout. Sommige in royale afmetingen. De gemeenten stellen ze tentoon en bouwen er toeristische attracties rond.

Zoals de naam het zelf laat uitschijnen (Mooie berg) is Belmonte een dorp opgetrokken in de lokale steen, het graniet, en bekroond met een kasteel waar de wieg stond van de zeevaarder Pedro Álvares Cabral die in 1500 Brazilië ontdekte.

De straatjes leiden onontkoombaar naar de hoogte waar het oude kasteel oprijst. Al in 1258 is er sprake van een hoge toren, muren en versterkingen. In de sobere architectuur is toch plaats gelaten voor een elegante venster in Manuelstijl met een wereldbol die de verdeling van de toenmalige wereld voorstelde tussen de mogendheden Spanje en Portugal. Overigens is dat een symbool dat men over heel Portugal tegenkomt op historische sites.

Het wapenschild van de familie Cabral daarenboven stelt twee geiten (cabras) voor. De vaandeldrager van die familie is Pedro Álvares Cabral, ontdekkingsreiziger en geboren in Belmonte in 1467.

Vlak bij het kasteel staat een romaans-gotisch kerkje waarin een granieten Pieta van een eenvoudige maar ontroerende schoonheid. Een kamer bezijden de kerk doet dienst als een bescheiden mausoleum voor de Cabralfamilie. De asse van Pedro Cabral bevindt zich echter in Santarém.

In Belmonte vestigde zich in de vijftiende eeuw een joodse gemeenschap. Toendertijd vluchtten ze voor de vervolgingen in Spanje en gingen ze wonen in huizen net buiten de muren van het kasteel. Deze wijk werd de Bairro dos Marrocos (wijk van de Marokkanen) genoemd. De inwoners toonden zich heel vindingrijk en opportunistisch om aan verdere vervolging te ontkomen. Portugezen eten graag worsten, maar dan van varkensvlees. Om dat taboe te omzeilen en tegelijk de indruk te wekken dat ze leefden zoals de andere dorpsgenoten aten ze worsten van kip en lamsvlees. Nu nog zijn de symbolen zichtbaar van de typische beroepen die in de gemeenschap werden beoefend. Zoals de schaar van een kleermaker, gegraveerd in sommige deurstijlen.

Van het leven en de persoonlijkheid van Pedro Álvares Cabral is weinig geweten. Behalve dat het één van de grote figuren was van de Portugese ontdekkingsreizen. Hij was de zoon van de hoofdopziener in het kasteel van Belmonte. Als elfjarige maakte hij al deel uit van de persoonlijke garde van koning João II. En hoewel hij geen ervaring in de zeevaart had koos koning Manuel I hem als commandant van een vloot van dertien schepen voor een tweede expeditie naar Indië. Het moest een vredes- en handelsmissie worden.

Ter hoogte van Kaap Verdië zeilde hij naar het zuidwesten op zoek naar land. Hij kwam terecht op onbekende grond en zond een boot beladen met papegaaien en bazielhout naar Lissabon om het bijzondere nieuws te melden. Het land werd Brazilië genoemd naar het overvloedig aanwezige hout. Later vestigde hij in het Oosten toch nog een handelsnederzetting.

Portowijn is hét uithangbord van Portugal. Hij wordt geproduceerd in de regio die daarvoor was uitverkoren door de visionaire markies van Pombal, de achttiende-eeuwse staatsman die het land uit het moeras trok na de aardbevingsramp van 1755. De verspreiding van de wijn over de hele wereld was evenwel te wijten aan het handelsvernuft van de Engelsen. Met het voordeel voort te komen uit een landstreek met een uniek landschap dat het resultaat was van mensenhanden bleek het al spoedig een productief artikel en een populair succes. De uitgestrekte wijngaarden versmolten met de Dourorivier tot zo’n vanzelfsprekend geheel dat de UNESCO de bovenloop van Mesão Frio tot Vila Nova de Foz Côa erkende als werelderfgoed.

Hoewel iedereen wel een idee heeft van wat portowijn is stellen we vast dat er een complexe verscheidenheid bestaat die door veel mensen niet gekend is.

Portowijnen kunnen verdeeld worden in twee groepen volgens de wijze van veroudering. De Ruby omvatten wijnen met een fruitig aroma en de kracht van een jonge wijn. Zo’n type zijn de Ruby, Reserva, Late Bottled Vintage (LBV) en de Vintage. LBV en Vintage kunnen bewaard worden en verouderen op fles.

De Tawny wordt bekomen door vermenging van verschillende wijnen die dan in tonnen rijpen. Naargelang de jaren van rijpheid worden het dan Tawny, Tawny Reserva en Tawny met aanduiding van de ouderdom 10, 20, 30 en 40 jaar. Dezelfde aanduidingen van ouderdom vind je op de Colheita maar dan van de wijnoogst van een zelfde jaar. Zodra ze gebotteld zijn kunnen ze gedronken worden.

De beste temperatuur voor een porto ligt tussen 16 en 18 graden. Maar Tawnies kunnen lekker zijn bij lagere temperatuur. Voor rosé of witte kan een passage langs de ijskast aangeraden worden. Witte porto’s onderscheiden zich volgens ouderdom en zoetheid. Ze bevatten ook minder alcohol, minimaal 16,5%. Er worden ook al witte bewaarporto’s geproduceerd.

De rosé is de jongste telg van de familie. Hij werd voorgesteld in 2007. Aan de elegantie en de zoetheid werden frisheid en de fruitigheid van rode vruchten toegevoegd. Vooral de cocktailmakers zijn ermee in hun nopjes.

Het Instituto do Vinho do Porto (IVDP), die de controle en de promotie van de porto op zich neemt, stelt zich tot doel de consumenten te wennen aan een levensstijl waarin de porto een plaats krijgt. Daarin passen, naast de traditionele wijnen, de nieuwe producten als de rosé, de Caipiporto en de Portonic, een witte portowijn met tonicwater. Die moeten een nieuw en jong publiek aanspreken.

Twee voor de prijs van één. Sinds 5 december krijgen de klanten van de Madeirese krant Diário de Notícias een koffie aangeboden bij hun krant. Ze betalen daarvoor amper 70 eurocent. De krant wil daarmee duidelijk maken dat ze dicht bij haar lezers wil staan.

Al aan het einde van de twaalfde eeuw kwamen de eerste Portugezen naar België in het zog van Mathilda van Portugal, de dochter van koning Alfonso I, die in 1177 trouwde met de Graaf van Vlaanderen, Filips van de Elzas. Enkele jaren later in 1212 deed Ferdinand van Portugal, zoon van koning Sancho I, dat over met Johanna van Constantinopel, de dochter van Boudewijn IX. Beide huwelijken lokten veel Portugezen naar Vlaanderen om er handel te drijven.

Drie eeuwen later trouwde Isabella, de koningsdochter van Jan I van Portugal, met Filips de Goede in Brugge. Haar gevolg bestond uit tweeduizend Portugezen die zich vlot wisten te integreren en algauw bevoorrechte posities innamen in het sociale, culturele en economische leven van de stad.

Toen Het Zwin verzandde en de economische activiteit van Brugge verschoof naar Antwerpen verhuisde de Portugese kolonie mee. Haar privileges in de handel en het bankwezen nam ze natuurlijk mee. Sommigen ontpopten zich tot invloedrijke burgers en mecenassen van onder meer Rubens. In die tijd werd Vlaanderen druk bezocht door buitenlandse diplomaten en kunstverzamelaars. Dat verklaart waarom belangrijke schilderijen van grote kunstenaars uit de Lage Landen in Lissabon, in Evora en op de Azoren belandden. Onder meer Jheronimus Bosch genoot een gretige belangstelling.

In de negentiende eeuw was de geroemde Portugese schrijver en toneelauteur Almeida Garrett de eerste ambassadeur van Portugal in het koninkrijk België. Tijdens de eerste wereldoorlog kwamen enkele duizenden Portugese soldaten de geallieerde rangen versterken en lieten er het leven.

In de jaren zestig van de twintigste eeuw kwam de eerste grote migratiegolf naar België op gang. Om de dictatuur en de armoede te ontvluchten gingen arbeiders uit de Portugese mijnstreken werken in de mijnen van Luik, Henegouwen en Limburg. Anderen deden dat in de Waalse steengroeven. De tweede grote golf deed zich voor naar aanleiding van de toetreding van Portugal bij de Europese Unie in de jaren tachtig.
Het verschil tussen beide was dat in de jaren zestig eerst de mannen kwamen met een arbeidscontract in de hand en dat ze later hun gezin lieten overkomen. Bij de tweede golf kwam de partner al direct mee. Veelal zonder uitzicht op werk in een periode met grote werkloosheid.

Vandaag mag men al spreken over drie generaties Portugese migranten. En elke generatie heeft zijn eigen kenmerken. De eerste was laaggeschoold, maar de tweede en zeker de derde maakte grote vorderingen. Integratie was praktisch onbestaande bij de eerste generatie, redelijk bij de tweede en volledig bij de derde. De hogere scholingsgraad en de kennis van de landstalen, vooral het Frans, waren daarin beslissend.

Portugezen in België hebben een handelsgeest. Van de veertigduizend zijn er een groot deel zelfstandige of werkgever. Het aantal hooggeschoolden blijft jaar na jaar toenemen. Ouders vinden de vorming van hun kinderen belangrijk. En drie kwart van de huwelijken zijn gemengd.

De Portugese gemeenschap kent een levendig verenigingsleven. Over de hele wereld blijkt het er zo aan toe te gaan. Het zou de problemen van de nieuwe migranten helpen overwinnen. Feesten en sport worden enthousiast met de landgenoten meebeleefd. Maar vooral artiesten worden zeer gewaardeerd en voortdurend worden culturele initiatieven genomen. Fadozangers en –zangeressen bijvoorbeeld zakken geregeld af naar het buitenland om de saudade van het thuisland te bezingen.

Al sinds de Romeinse tijd is het gebraden speenvarken bekend in het westelijke deel van het Iberische schiereiland. Maar het is pas in de jaren 20 van de voorbije eeuw dat het opgenomen werd in de Portugese gastronomie. De bakermat van het “Leitão da Bairrada” ligt in de Beira Litoral ergens tussen Aveiro en Coimbra. De Bairrada is evenzeer bekend voor de wijn die er geproduceerd wordt.

Aanvankelijk werd het gerecht klaargemaakt in hotels van de streek. Later namen restaurants het over en ontstonden de “bakkers van speenvarken” die thuis het ambacht beoefenden. Langs de autoweg N1 van Porto naar Lissabon liggen de gemeenten Águeda, Oliveira do Bairro, Anadia, Mealhada, en even westelijker Cantanhede. Honderden eethuizen dienen er broederlijk naast elkaar het speenvarken op. Men schat dat er ongeveer drieduizend speenvarkens dagelijks worden klaargemaakt voor consumptie.

Het jonge varken wordt gekruid met vetstof, zout, look en peper. Gespietst op een spit bakt het in een houtoven zachtjes gedurende twee uren. In die tijd wordt het voortdurend gedraaid voor een gelijkmatige garing. Gewoonlijk stookt men met wijnstokken of hout van de eucalyptus. Het speenvarken wordt opgediend met gekookte aardappelen in de schil, sinaasappel en een salade.

Het varken wordt speciaal gekweekt uit het ras Bisara of kruisingen ervan. Het is een ras met hangende oren dat uit de streek stamt en vrij traag groeit. De fokker let er op dat de moederdieren een natuurlijke voeding krijgen en dat het jonge dier meer spieren dan vet aanzet. Het wordt geslacht op een leeftijd van hoogstens anderhalve maand en met een gewicht van 7 tot 8 kg.

Het speenvarken kan in Portugal bogen op een waar genootschap, de Confraria Gastronómica do Leitão da Bairrada. De vereniging wil de traditionele keuken van Aveiro en omstreken in ere houden. De kwaliteit van dit gerecht willen ze bewaren door de kwaliteit van het speenvarken als “product” te bewaken.

Bijlagen:
http://www.7maravilhas.sapo.pt/21-finalistas/leitao-da-bairrada/   
http://www.leitaobairrada.com