Op 8 januari 2010 heeft het parlement van Portugal een wet goedgekeurd die het huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht mogelijk maakt. Ze mogen geen kinderen adopteren.

Het voorstel van de socialistische regering kreeg de steun van andere linkse partijen. Premier José Socrates had hen opgeroepen om de wet goed te keuren en een einde te maken "aan onrecht dat onnodig pijn veroorzaakt". De rechtse oppositie en de kerk in Portugal hebben zwaar campagne gevoerd, maar konden de goedkeuring niet tegenhouden.

Portugal is het zesde Europese land dat het homohuwelijk toelaat na onder meer België en Nederland.
Bron: deredactie.be

In de sterke literatuur die het Portugese taalgebied rijk is behoort Saramago tot de schrijvers die een zeer grote indruk maken. Als auteur én als mens. Geboren in 1922 leidt hij een leven dat hem niet alleen gevoerd heeft tot wereldwijde erkenning, maar dat een grote standvastigheid verraadt in denken en handelen.

Het daglonersgezin waarin hij geboren werd, gaat zijn geluk beproeven in de hoofdstad. Wegens geldgebrek ruilt hij de middelbare school voor een opleiding als automechanicien. Terwijl hij een geregelde bezoeker van de plaatselijke bibliotheek is werkt hij als mechanicien, slotenmaker, tekenaar en ambtenaar.

In 1947 schrijft hij een eerste roman, maar houdt dan voorlopig op met schrijven. Intussen is hij als communist politiek actief. Zijn brood verdient hij als literair criticus en politiek commentator. Na de Anjerrevolutie in 1974 en als hij zijn baan verliest bij de befaamde krant Diário de Notícias begint hij op zijn drieënvijftigste echt te schrijven. Vijf jaar later kent hij een eerste succes met zijn boeken. In 1992 gaat hij in vrijwillige ballingschap naar Lanzarote en in 1998 krijgt hij de Nobelprijs voor literatuur.

Een uitgebreide levensbeschrijving is overigens te vinden bij Wikipedia (lees hier meer).

In Levantado do Chão, 1980 ("Opgestaan van de grond", 2008) en Memorial do Convento, 1982 ("Memoriaal van het Klooster", 1990) beschrijft hij de pijnlijke levensomstandigheden van de gewone Portugees te midden van koninklijke praalzucht en sociale onrechtvaardigheid. Maar gaandeweg concentreert hij zich in een meer hedendaagse setting op het absurde in het menselijke gedrag.

De stijl van Saramago vraagt wel wat aanpassing van de (Vlaamse) lezer. Je moet wennen aan de proppensvolle bladspiegel en de vreemde interpunctie. Dialogen die nauwelijks aangegeven worden met een komma en een hoofdletter vereisen de constante aandacht van de lezer. Maar eens de sfeer is overgekomen ontkom je niet aan het verhaal en de onderliggende boodschap.

Behalve de bovengenoemde werken gelden twee van zijn boeken terecht als uitgesproken meesterwerken. Ensaio sobre a cegueira, 1995 ("De stad der blinden", 1998) en Ensaio sobre a lucidez, 2004 ("De stad der zienden", 2005) horen in feite bij elkaar als een vervolgverhaal met gedeeltelijk dezelfde hoofdpersonages. Door de onwaarschijnlijke omstandigheden worden de thema's van machtsmisbruik en solidariteit extra helder gebracht.

Maar een boek als O Evangelho Segundo Jesus Cristo, 1991 ("Het evangelie volgens Jezus Christus", 1993) heeft een stevige reputatie in katholieke kringen als godslasterend door de vermenselijking van de Jezusfiguur. En O Ano da Morte de Ricardo Reis, 1984 ("Het jaar van de dood van Ricardo Reis", 1999) gaat over de ontmoetingen met een andere reus van de Portugese literatuur, Fernando Pessoa.

Aanbevelenswaardige lectuur die in deze blog zeker nog aan bod zal komen. Voor de belangstellenden laten we Saramago hier nog even aan het woord over de valkuilen van de democratie. "De belangrijkste beslissingen worden genomen in internationale, economische en financiële organisaties. Wie van ons heeft die gekozen? En toch blijven we spreken over democratie."

Wie eens een pastelaria binnenloopt in en rond de Portugese hoofdstad zal de pastéis de nata zeker aantreffen. En een bezoek aan Belém is ook niet compleet zonder eens langs te gaan in de Rua de Belém nr. 84 waar de vermaarde pasteibakkerij dagelijks duizenden van die gebakjes aan de toeristen slijt. Volg de gids op het filmpje hieronder.

Om de sluiting van de kloosters na de revolutie van 1820 te overleven begonnen kloosterlingen zoete taartjes te verkopen. Door het grote succes werd in 1837 een fabriekje opgericht dat de Pastéis de Belém maakte volgens een "oud geheim recept". Velen hebben gepoogd dat met wisselend succes te imiteren. En ere wie ere toekomt, in het kookboek "Sardientjes & piri piri" van Tessa Kiros (uitgeverij Terra, ISBN 978-90-5897-881-3) vonden we een recept met een sterk gelijkend resultaat.

We pasten één en ander wat aan en tot - vermoedelijk - genoegen van menige lekkerbek delen we hier onze ervaringen mee.

Na enig zoeken vonden we een bakvorm met zes taartjes van 7 cm doorsnee. De hoeveelheden zijn daarom toereikend voor 12 pasteitjes.

Voor het deeg meng je 250 g boter, 250 g bloem, 40 g suiker en een snuifje zout in een kom tot het er kruimelig uitziet. Voeg 3 eetlepels water toe en meng dat verder. Verpak de bol deeg in keukenfolie en zet dat een paar uur in de koelkast. Wie een eenvoudiger weg verkiest, kan kant-en-klaar bladerdeeg nemen.

Rol het deeg uit tot een rechthoek van 40 op 35 cm. Snijd dit in de lengte doormidden en rol beide rechthoeken op tot 2 lange worsten. Snijd in 6 stukken van 6 cm. Elk stukje zet je als een kokertje rechtop in elke (ingevette) vorm en duw je met duim en vingers tot een nestje. Laat het deeg wat boven de rand uitkomen want het zal wat krimpen bij het bakken.

De vulling maak je als volgt. In een kleine steelpan laat je 100 g kristalsuiker en 3 eetlepels water oplossen boven een matig vuur en vervolgens aan de kook komen. Het moet een beetje dik zijn maar mag niet karameliseren.

Doe 30 g bloem en een beetje melk in een ruime kom en meng dit glad. Verwarm de rest van de (in totaal 185 ml) melk met een halve theelepel vanille en een 1 reepje citroenschil. Je kan ook een zakje vanillesuiker gebruiken. Bijna kokend voeg je dit toe aan het bloemmengsel. Haal de citroenschil eruit en klop het verder tot een gladde massa. Klop dan 3 eierdooiers erdoor, doe alles weer in de pan en klop het een minuut of twee boven een laag vuurtje tot het mengsel glad is. Giet de suikerstroop onder voortdurend roeren in het warme melkmengsel. Haal van het vuur en meng er 125 ml room door. Giet de vulling in een kan en vul de deegvormpjes voorzichtig voor de helft tot twee derden.

Verwarm de oven op 220°C. Laat de pasteitjes 15-20 minuten bakken tot ze goudkleurig zijn met donkerkleurige vlekken. De vullingen zullen tijdens het bakken sterk opzetten, ineenzakken als ze uit de oven komen en zo de karakteristieke vorm krijgen tijdens het afkoelen.

Serveer uw eigen pastéis de nata zoals het hoort op kamertemperatuur met kaneelpoeder en poedersuiker.

De Romeinen veroverden vóór onze jaartelling het hele Iberische schiereiland. Het werd een deel van het Romeinse Rijk onder de namen Lusitania, met als hoofdstad het huidige Spaanse Mérida, en het noordelijke deel de provincie Gallaecia met de hoofdstad Bracara (het huidige Braga).

Het gebied tussen de stromen Minho en Douro was in de Middeleeuwen bekend als Portucale. Dat betekent de haven (porto) van Cale (nu Vila Nova de Gaia, een stad bij het huidige Porto).

De graaf van Portucale, Afonso, riep zichzelf uit tot Koning van Portugal en begon met de verovering van het land tegen de moslims. In 1143 werd Portugal officieel erkend. In 1255 werd Lissabon de hoofdstad.

De naam Lissabon/Lisboa

De Feniciërs noemden de plaats Allis Ubbo, dat “veilige haven” betekent.

Volgens de legende werd Lissabon gesticht door Odysseus. Daardoor noemden de Grieken het de “stad van Ulysses” ofwel Olissipo. Dichter bij de historische waarheid is dat de eerste Iberische volksstammen zich verzamelden langs de Taag op de hoog gelegen heuvel die nu Alfama heet.

De Romeinen noemden hun nieuwe verovering Felicitas Julia en maakte het een deel van de provincie Lusitania.

Toen het Romeinse Rijk uiteenviel, viel de stad in handen van volkeren uit het noorden en raakte ze in verval. De Visigoten noemden ze Ulishbona.

Onder de moslims bloeide de stad weer op en werd ze weer een belangrijk handelscentrum. De naam van de stad was dan al-Ushbuna of al-Ishbunah.

Geholpen door de kruistochten veroverde de christelijke koning van Portugal de stad in 1147 en maakte er in 1255 de hoofdstad Lisboa van.

... maar in Portugal een zeer gewaardeerde zangkunst is. De stijl is ontstaan in de negentiende eeuw in de arme wijken van Lissabon: Alfama en Mouraria. Aanvankelijk werd fado gezongen in de kroegen en de bordelen. De zanger of zangeres was een fadista.

Rond 1900 kreeg het een twijfelachtige reputatie. Om het volk aan zich te binden bedacht de dictator Salazar ‘de drie F’s’: Futebol, Fátima en Fado. En de fadista’s lieten zich de aandacht van de dictatuur welgevallen.

Na de Anjerrevolutie in 1974 werd de fado geassocieerd met de dictatuur. Pas toen Amália Rodrigues nationale en internationale erkenning kreeg keerde het tij. Begin jaren negentig werd de fado populair met een nieuwe generatie fadista’s zoals Cristina Branco en Mariza.

De klassieke uitvoering van de fado gebeurt door een fadista met guitarra (Portugese gitaar) en viola (klassieke gitaar).

Tegenwoordig is fado een erkende zangkunst die ook uitgevoerd wordt in kroegen en restaurants met goed eten en betere wijnen. Fado heeft een bijzondere plek in het leven van ieder Portugees. Het is een mengeling van verdriet, melancholie, blijheid, weemoed, heimwee en feeststemming.

In het schilderij O Fado (1910) (zie boven) legde de volksschilder José Vital Branco Malhoa (1855-1933) alle gevoelens die deze populaire zangvorm in zich draagt. Het weemoedige saudade typeerde het gewone volk. Hoewel gewone mensen in Alfama de ware fado nog zingen, wordt het in de restaurants van de Chiado als een toeristische attractie opgevoerd.

Museu do Fado (in engels en portugees)
Het Vlaamse Trio Làgrima zingt fado

Bijlagen:
estranha forma de vida.mp3 (3 MB)   

Wie wil lunchen of dineren in Lissabon kan zowat overal in de stad terecht. Als je de overdekte markt in de buurt van de Cais do Sodré bij de Taag bezoekt kan je een stukje gaan eten in de Comida da Ribeira, een zaal voor 160 personen waar je kan deelnemen aan het dagelijks buffet voor geen geld. Voor een eenvoudige schotel zoek je gewoonlijk een cervejaria (letterlijk een "bierhuis") op. Bekend bij toeristen en erkend als cultureel stadspatrimonium is de Cervejaria da Trindade (Rua Nova da Trindade 20C) in de Bairro Alto.

Museumrestaurants staan ook open voor hongerige bezoekers. Je hoeft er zelfs het museum niet voor te bezoeken en mensen die in de buurt werken komen er zelf ook lunchen. Het Fundaçao Gulbenkian (Avenida de Berna 45A) heeft een lekkere selfservice. Het Museo de Arte Antiga wordt meer door toeristen bezocht. Rondom het Aquário op de terreinen van de Expo zijn meerdere betaalbare restaurants, zeker in de winkelcentra van de buurt. Het restaurant van het Centro Cultural do Belém (Praça do Império, Belém) is een modern en aangenaam decor. Aan de andere zijde van het park en de bezienswaardigheden vind je meerdere aangename restaurantjes in openlucht.

Fadorestaurants serveren een ruimer menu en vergasten de eters op een doorlopend concert. Moderne bars, en niet in het minst de fastfoodketens, steken overal de kop op. Maar het loont zeker ook de moeite om eens een eenvoudig uitziend eethuisje binnen te stappen. De eenvoudigste gerechten zijn daar het lekkerst. Uit ervaring kunnen we de volgende eetgelegenheden aanraden: Adega São Roque dichtbij de gelijknamige kerk aan de Rua da Misericordia 120, Restaurante João do Grão in de Rua dos Correeiros 222 vlakbij het Rossioplein, en de restaurantjes aan de Avenida da Berna dichtbij het Gulbenkianmuseum.

Hoewel het tramnet de afgelopen decennia sterk is uitgedund, kent Lissabon nog diverse tramlijnen met zeer oud trammaterieel, waaronder de beroemde lijn 28. Ook is er een moderne tramlijn met lagevloermaterieel naar de voorstad Belém. Door uitdunning van het tramnet is het uitgebreide busnetwerk steeds belangrijker geworden. Maar de tramliften blijven voor de Portugees en de toerist zeer handig om aanzienlijke hoogteverschillen tussen de wijken te overbruggen.

Bekijk hier een ritje met de tramlift "Elevador da Glória". Zo te horen zit Amália Rodrigues ook op de tram.