Traces Of World War I & II

Het Auffanglager Breendonk

Na de bezetting van België door nazi-Duitsland werd Breendonk een gevangenkamp en doorgangskamp. Gevangenen verbleven er in afwachting van transport naar concentratiekampen in Duitsland, Oostenrijk en Polen. Breendonk was geen concentratiekamp, hoewel de levensomstandigheden er nauwelijks van verschilden. Het fort van Breendonk was in België de laatste halte voor het vertrek naar Auschwitz en andere kampen. Het eerste transport vond plaats op 22 september 1941 en ging naar Neuengamme bij Hamburg. Volgens een verklaring na de oorlog van de eerste kampcommandant Schmitt werd het bevel tot oprichting van dit SS-kamp gegeven door Karl Hasselbacher, de leider van de Sipo-SD in België (de Duitse politieke politie en onderdeel van de SS.) en door Müller, de Oberfeldcommandant van Brussel.Het fort werd vanaf eind augustus 1940 als gevangenis ingericht. De bewaking bestond uit een klein aantal Wehrmacht-soldaten van een Landesschützenbataillon; oudere soldaten, ongeschikt voor het front. Zij werden ook ingezet op de werf en voor het uitvoeren van executies.De Wehrmacht werd aangevuld met een klein Duits SS-garnizoen, vanaf september 1941 enkele Belgische SS-mannen en vanaf 1944 Roemeense en Hongaarse SS'ers. Op 20 september 1940 kwamen de eerste gevangenen binnen, een Belg en drie Joden uit centraal-Europa. In de eerste weken verbleven er maximum twintig gevangenen in het fort. Het aantal gevangenen varieerde gedurende het verder verloop van de oorlog tussen twintig en zeshonderd. Sommigen verbleven er slechts één dag, anderen doorleefden deze hel gedurende drie jaar. De gemiddelde tijd was ongeveer drie maanden. In totaal hebben er circa 3600 personen gevangengezeten, waarvan 400 à 500 Joden. Aanvankelijk werd Breendonk vooral gebruikt voor de opsluiting van overtreders van anti-joodse wetten, smokkelaars, zwarthandelaars of al wie door de Duitsers werd beschouwd als asociaal. Vanaf 1942, toen de joodse gevangenen werden overgebracht naar de Dossinkazerne in Mechelen, werd het kamp vooral aangewend voor de opsluiting van verzetslieden, politieke gevangenen en gijzelaars. Toen in 1941 de oorlog met Sovjet-Unie uitbrak werden er ook communisten en socialisten gevangengezet. Het kamp werd een eerste maal volledig ontruimd op 6 mei 1944. Kort daarop werden er opnieuw een aantal verzetslieden gevangengezet. De definitieve ontruiming gebeurde op 31 augustus 1944. De gevangenen werden vervoerd naar het Nederlandse Kamp Vught. Van daaruit werden ze overgebracht naar diverse concentratiekampen. Op 2 september 1944 kwam het fort in de handen van de bevrijders.

Monument voor de Gebroeders Van Raemdonck

Edward (Temse, 8 oktober 1895 Steenstrate, 26 maart 1917) en Frans Van Raemdonck (Temse, 24 januari 1897 Steenstrate, 26 maart 1917) waren broers die tijdens de Eerste Wereldoorlog sneuvelden bij een nachtaanval op het Stampkot te Steenstrate. Zij waren toen allebei sergeant van de 6de Compagnie van het 24ste Linieregiment. Hun dood maakte hen in Vlaanderen tot een symbool van broederliefde. De Waalse korporaal Aimé Fievez (1891-1917) overleed op dezelfde plaats en tijdstip. Het stoffelijk overschot van deze drie militairen werd na de oorlog herbegraven in de crypte van de IJzertoren. Op de plek waar ze sneuvelden werd later ook een monument voor hen opgericht, opgetrokken uit betonblokken van het Stampkot.

Een symbool voor de Vlaamse Beweging

De lichamen lagen in niemandsland en konden niet worden gerepatrieerd. In het leger zou men toen hebben voorgesteld om een halfuur wapenstilstand te vragen zodat de lijken konden worden weggehaald en worden herbegraven in Westvleteren.

Generaal Louis Bernheim, lid van het Grootoosten van België, zou dit voorstel toen hebben afgewezen en aan generaal Mahieu hebben verklaard:

"Je n'en vois pas la nécessité. D'ailleurs il s'est avéré que le plus jeune des deux était un flamingant (Ik zie er de noodzaak niet van in. Overigens, het is bekend dat de jongste van de twee een flamingant was)."

Waarop generaal Mahieu zou hebben geantwoord:

"En effet (Inderdaad)." .

Zo was het ook. Op 13 april, 19 dagen na hun dood, werden ze in een ondiepe obusput begraven, op een terrein dat was omgeploegd door granaatinslagen. Hun lijken werden bovendien in september 1917 bij een Frans offensief omgewoeld en stukgeschoten. De tekst van het bidprentje[1], opgesteld door O. Dambre, maakt gewag van de volgende gebeurtenissen: ""In een rit op de eerste lijn van den vijand hadden beiden zich allerprachtigst gedragen. Onder een ijselijk bombardement keerden de mannen terug, na volbrachte taak. Tot aan den IJzer kwam Edward en keek met zijn vlammende oogen rond... Doch zijn broeder niet ziende op de plaats der afspraak weigert hij over den IJzer te komen, en de reeds volbrachte heldenfeiten zal hij nu spontaan bekronen met zijne ideale broederliefde. Te midden het afgrijselijkste kanonvuur gaat hij op zoek naar zijn broeder... Wat is er toen gebeurd ? Achttien dagen nadien tusschen onze en de vijandelijke lijnen vond men beide in elkaars armen liggend voor eeuwig... dood."" De vertoning van heldhaftige broederliefde, tot in de dood, werd een symbool van de Vlaamse Beweging. Wekenlang bleven Vlaamse kranten er roerende, piëteitsvolle artikelen aan wijden. Een pentekening van Joe English maakte van het beeld van innige broederliefde een krachtig herkenbaar icoon. Uiteindelijk bleken beide broers samen te zijn gesneuveld met de Waalse korporaal Aimé Fiévez.[2] In september 1917 werd het gebied waar ze lagen begraven weer door Belgen veroverd. De stoffelijke overschotten van de drie mannen werden verzameld en opnieuw begraven. Hun makkers plaatsten in september 1918 een stenen kruis op de plaats, waar later een houten omheining rond kwam. Tot 1933 zou deze zerk daar blijven alvorens naar de IJzertoren te verhuizen. Op de zelfde plaats werd op 19 augustus 1933 door het IJzerbedevaartcomité een nieuw monument opgericht. Het monument Steenstrate, dat vijf meter hoog is en werd gebouwd met brokstukken van de vernielde Duitse stellingen, is van de hand van de broers Karel en Jan De Brandt. Sinds 2003 is het monument Steenstrate de verzamelplaats van de jaarlijkse IJzerwake. De oorspronkelijke zerk ging bij de dynamitering van de IJzertoren in 1946 verloren. Op 29 oktober 1919 werd het graf opengelegd met de bedoeling de gesneuvelden te repatriëren. Men trof slechts enkele stoffelijke resten aan die niet meer te identificeren waren, waarop men besloot deze te laten rusten en men het graf weer dichtmaakte. In 1924 werd op bevel van de militaire overheid het graf nogmaals opengemaakt. De resten van de twee broers en van Fiévez werden in één kist gelegd en bijgezet op de Belgische militaire begraafplaats in Westvleteren. Op 13 augustus 1932 werden de stoffelijke resten van de drie gesneuvelden weer ontgraven, en een week later op de 13de IJzerbedevaart overgebracht naar de crypte van de IJzertoren samen met zes andere gesneuvelden die een symbool waren geworden.

Restanten Opgeblazen Brug

Zowel in Membre-sur-Semois als in Bohan, zie je restanten van opgeblazen bruggen over de Semois. Deze bruggen werden door de geallieerden tot ontploffing gebracht tijdens WOII om de opmars van het Duitse leger, tijdens het Ardennenoffensief, tegen te houden. Voor WOII werden de verschillende dorpen in de regio Semois met elkaar verbonden door een tramlijn. De brug over de Semois in Membre, vormde bovendien een snelle verbinding voor Tramlijn 553 Gedinne - Vresse, via een tunnel naar Bohan.

Cape Griz-Nez en Cape Blanc-Nez

Adolf Galland, een beroemde Duitse gevechtspiloot en legerleider in de Tweede Wereldoorlog, maakte een noodlanding op het strand van Cap Gris-Nez. Het was ook hier dat onder meer Adolf Hitler en Hermann Göring in 1940 over het kanaal richting Engeland keken nadat hun legers West-Europa hadden veroverd. Direct na de val van Frankrijk in augustus 1940 begon Organisation Todt met de bouw van drie bunkercomplexen op de kaap. Dit waren Batterij Todt met vier 380mm-kanonnen, Batterij Grosser Kurfurst met vier 280mm-kanonnen en tot slot Batterij Griz Nez, bij de meest westelijk punt van de kaap, met drie 170mm-stukken.De stukken van Batterij Todt konden alleen richting zee vuren, maar die van de twee andere batterijen konden ook naar doelen landinwaarts worden gericht.De batterijen werden verdedigd met mijnenvelden, prikkeldraadversperringen, bunkers, antitankgeschut en machinegeweren. Na een hevig luchtbombardent vielen in de ochtend van 29 september 1944 troepen van de Canadese 3e infanteriedivisie de batterijen aan. De Canadezen werden ondersteund door tanks van de Britse 79e pantserdivisie. De verdedigers van Batterij Todt gaven zich tegen het midden van de ochtend al over.Tijdens deze actie op de kaap werden zon 1600 Duitse krijgsgevangenen gemaakt. Aan Canadese zijde waren 42 slachtoffers te betreuren waarvan acht doden.

De citadel van Dinant is een citadel in de Belgische stad Dinant. De citadel is gebouwd op een rots, vlak bij het stadscentrum, 100 meter hoger dan het wateroppervlak van de Maas. In de citadel is sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog een historisch en wapenmuseum te bezichtigen. De toegang tot de citadel wordt onder meer verzekerd door een kabelbaantje. Het eerste bouwwerk op die locatie dateert van 1051, toen gebouwd in opdracht van prins-bisschop Dietwin van Luik. De stad en citadel werden in 1466 tijdens de Luikse Oorlogen verwoest door Karel de Stoute. Prins-bisschop van Luik Everhard van der Marck breidde in 1530 de citadel bij de herstelling grondig uit, onder meer met een slottoren en een ronde halve toren. Dit bood in de citadel plaats aan 500 soldaten. In 1675 bezetten de Fransen, onder aanvoerder en maarschalk van Frankrijk François de Créquy de stad en gebruiken de citadel als verdedigingsbasis. De citadel werd in 1703 opgeblazen bij de aftocht van de Franse troepen. Krachtens het verdrag van Utrecht van 1713 kwam de locatie terug toe aan de bisschop van Luik. Het laatste bouwwerk werd gebouwd van 1818 tot 1821, uit de periode van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Tot de Belgische Revolutie was de citadel de ligplaats van een Nederlands garnizoen. In de Eerste en Tweede Wereldoorlog was de citadel nog het voorwerp van gevechten. De bezoeker kan met eigen vervoer tot aan de citadel rijden, of kan vanuit de stad een trap uit 1577 met 408 treden beklimmen. Sinds 1956 kan men ook met een kabelbaan het hoogteverschil overwinnen. Deze kabelbaan werd in 1997 vernieuwd.

De Militaire Begraafplaats bij de Citadel van Dinant telt 1177 oorlogsgraven:

- 1105 Fransen soldaten uit de Eerste Wereldoorlog.

- 47 Franse soldaten uit de Tweede Wereldoorlog.

- 25 Soldaten van het Gemenebest uit de Tweede Wereldoorlog.

Oorlogsgraven van het Gemenebest

Op de begraafplaats ligt een perk met 24 Britse graven uit de Eerste Wereldoorlog. Zij behoorden allen tot de 14th Division en sneuvelden tijdens het geallieerde eindoffensief in oktober en november 1918. De graven worden onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission en zijn er geregistreerd als Dottignies Communal Cemetery.

Onderscheidingen

James Mitchell White Halley, majoor bij de Royal Engineers werd onderscheiden met het Military Cross (MC). kanonnier Herbert Crowther Wilkinson ontving het Croix de guerre.

Le Blockhaus d'Eperlecques.

In maart 1943 gaf het Duitse leger het startschot voor de bouw van de 'Kraftwerk Nordwest', een montage- en lanceerbasis voor V2-raketten in Eperlecques, temidden de bossen.In oktober 1943 moest de bunker en de lanceerinstallatie afgewerkt zijn, met dank aan de duizenden Belgische, Nederlandse en Russische dwangarbeiders, maar de Britse RAF (Royal Air Forces) stak daar een stokje voor nadat ze op luchtfoto's de ongewone bedrijvigheid in de bossen opmerkten. In augustus wordt het gebouw voor de eerste keer bestookt door Britse gevechtsvliegtuigen. De noordelijke kant van de bunker, waar de onderdelen van de V2-raketten via ondergrondse sporen uit Saint-Omer en Calais zouden aangevoerd worden, raakte daarbij zwaar beschadigd. Het bombardement maakte meteen duidelijk dat het bouwsel door zijn kwetsbare ligging niet echt geschikt was om V2-raketten te monteren en te lanceren. Tussen augustus 1943 en augustus 1944 werd de bunker uiteindelijk 25 keer gebombardeerd.Van alle bombardementen zijn nog verschillende sporen te zien, ondermeer een krater met een doorsnede van 42 meter en een diepte van 18 meter.

Vloeibare zuurstof.

Daarom verhuisde de lanceerinstallatie even verderop naar La Coupole in Helfaut, waar overigens ook nooit een V2 de lucht inging. Aan het zuidelijke deel van de bunker, dat zo goed als ongehavend bleef, werd ondertussen verdergewerkt. Bedoeling was er de vloeibare zuurstof, brandstof voor de V2-raketten, te produceren en te vervoeren naar La Coupole en mobiele lanceerinstallaties van de V2's.Op de fundamenten van het zuidelijke gedeelte beslisten de Duitse ingenieurs een vijf meter dikke betonnen plaat met hydraulische liften omhoog te tillen, zodat de bouwwerken onder de beschermende plaat konden doorgaan zonder risico op raketinslagen.

In januari 1944 was de bouw van het zuidelijke gedeelte afgerond: in enkele maanden tijd hadden de Duitsers er 20.000 ton beton doorgejaagd voor hun Blockhaus. Ze installeerden er drie compressoren om vloeibare zuurstof te produceren. Maar de werkzaamheden in de bunker waren geen lang leven beschoren: na een nieuw zwaar bombardement op 27 juni 1944 demonteerden de Duitsers alle installaties en vluchtten ze naar Duitsland: ze vreesden dat de compressoren zouden ontploffen door de bombardementen.

De grootste bunker.

Op 4 september 1944 slaagden Canadese troepen erin de controle over het gebouw over te nemen. Sinds 1973 heeft de grootste bunker van Noord-Frankrijk, het bouwwerk is 90 meter lang, 50 meter breed en 33 meter hoog, de deuren geopend voor bezoekers en in 1985 werd het gebouw uitgeroepen tot rijksmonument.

Esquelmes War Cemetery

Esquelmes War Cemetery is een Britse militaire begraafplaats met gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog gelegen in het Belgische dorp Esquelmes, een deelgemeente van Pecq. De begraafplaats ligt 1 km ten noorden van het dorpscentrum en 1,5 km ten zuiden van Pecq. Ze heeft een langwerpige vorm en is omgeven door een beukenhaag. Het Cross of Sacrifice staat aan de noordelijke zijde op de centrale as en aan de oostelijke zijde staat een achthoekig schuilhuisje waarin zich het registerboek bevindt. De begraafplaats wordt onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission.

Er liggen 233 Britten begraven waaronder 32 die niet meer geïdentificeerd konden worden. Alle slachtoffers vielen in mei en juni 1940 toen de British Expeditionary Force (BEF) was betrokken in de latere fase van de verdediging van België na de Duitse inval. Er werden zware gevechten geleverd toen het Duitse leger de Schelde probeerde over te steken en de BEF deze lijn verdedigde om de terugtrekking van hun troepen naar Duinkerke te dekken.

Geoffrey Lesslie Marett Worke, luitenant bij het The Queen's Royal Regiment (West Surrey) en Claude Edward Alban Lockyer Williams, onderluitenant bij de Royal Artillery werden onderscheiden met het Military Cross (MC).

Canada Farm Cemetery

Canada Farm Cemetery werd gestart met de Mijnenslag (7 juni 1917) en zou gebruikt worden tot het einde van de Derde Slag bij Ieper. De meeste doden zijn afkomstig van het 'casualty clearing station' (veldhospitaal), dat vlakbij op een boerderij ('Canada Farm') geïnstalleerd was. Hier liggen vooral manschappen van de 'Royal Artillery' (438) en van de 'Guards Division' (144), die tijdens het begin van de Derde Slag bij Ieper dodelijk getroffen raakten en achteruit gebracht werden voor verzorging. Enkele graven werden na het offensief toegevoegd. Volgens het huidige register liggen er 898 Britten en 9 Canadezen begraven, die allen geïdentificeerd konden worden. De begraafplaats is ontworpen door R. Blomfield (hoofdarchitect) en A.J.S. Hutton (uitvoerend architect). Op Canada Farm Cemetery ligt o.m. C.S. Tennant begraven, die in de kerk van Elverdinge herdacht wordt met een gedenkplaat in de vloer. Deze gedenkplaat, destijds in de jaren 20 door zijn moeder aangebracht, werd maar recent herontdekt

Fromelles (19 juli 1916)

In Fromelles (Nord) speelt zich een drama af dat in Australië bekend zal blijven staan als een van de grootste rampen voor de natie in de twintigste eeuw. Ondanks de enorme verliezen op de eerste dag van het offensief in de Somme beschouwt het Britse hoofdkwartier de situatie in de dagen daarop als hoopgevend. Ze verwachten een massale aftocht van de Duitsers. Alvorens het Duitse front te ontwrichten, wordt op 9 juli 1916 het besluit genomen de heuvelrug van Aubers aan te vallen een herhaling van het Britse fiasco in mei 1915 voor Fromelles en uit te komen op de achterhoede van de tegenstander. De aanvalszone van ongeveer vier kilometer breed ligt tegenover zeer sterke Duitse stellingen die de Britse linies overheersen, met name het suikerbrood: een betonnen bastion tot de nok toe gevuld met mitrailleurs. In het plan is een langzaam, methodisch, maar massaal bombardement opgenomen vlak voor de aanval van de infanterie. Op 16 juli, als de situatie bij de Somme al sterk gekelderd is, wordt de operatie Fromelles even in twijfel genomen. Het is de agressieve volharding van generaal Haking, hoofd van het 11e Britse legerkorps, die de doorslag geeft. Op het offensief bij Fromelles worden twee divisies ingezet: de 61e Britse en de 5e Australische, beiden net aangekomen in Frankrijk en zonder enige strijdervaring. Voor de Australiërs is het hun eerste actie op het westfront. Tegenover hen, een ervaren eenheid: de 6e Beierse Reservedivisie, die het jaar daarvoor de overwinning behaalde op Aubers. Het slecht uitgevoerde voorbereidende bombardement duurt elf uur. De infanterie begint de aanval op 19 juli 1916 om 6 uur en staat onmiddellijk bloot aan zwaar artillerie- en mitrailleurvuur in een zone waar het niemandsland meer dan 300 meter breed is. De vier aanvalsgolven worden één voor één gemaaid met een tussentijd van vijf minuten. Het lukt slechts een klein deel van de Australische soldaten om de eerste Duitse linie te bereiken. De soldaten bevinden zich onmiddellijk in een geïsoleerde positie en vallen ten prooi aan tegenaanvallen. Het niemandsland is bedekt met de lijken van Australische soldaten. Sommige ooggetuigen hebben het over een slachtbank in de openlucht. Ondanks het fiasco begint om 9 uur een tweede aanval. De Australiërs die de eerste aanval hebben overleefd en in een totaal geïsoleerde situatie in de Duitse loopgraven zitten, besluiten terug te keren naar hun eigen linies op 20 juli. Ze worden door de Duitsers in de rug geschoten. De Australiërs zijn in 24 uur 5.533 man kwijtgeraakt en de Britten 1.400, en zonder ook maar enig resultaat te boeken. Het aantal doden is uitzonderlijk hoog: van de 887 man van het 60e Australische Bataljon hebben slechts 107 het overleefd. Het schijnt dat Adolf Hitler, toen korporaal van het 16e Beierse Reserve-infanterieregiment, ook deelnam aan deze slag.