De aanhangers van Intelligent Design (ID) zijn van mening dat het creationisme – de letterlijke interpretatie van het scheppingsverhaal – als valabel alternatief voor de evolutietheorie van Charles Darwin een plaats moet krijgen in het onderwijs.

Zij beweren dat het leven op aarde niet het gevolg is van 3.5 miljard jaar organische evolutie, maar werd ontworpen en gecreëerd door een intelligent wezen.

Het creationisme is veeleer een protestactie tegen de uitwassen van de moderniteit, een maatschappelijke beweging die verlangt naar orde, deugd en gemeenschapszin.

Creationisten willen hun geloof wetenschappelijk onderbouwen en zijn op zoek naar de zekerheid dat ‘God’ bestaat. Hun ideeëngoed vindt vooral weerklank bij mensen die zich zorgen maken over de morele koers van onze samenleving.

Toch behoeft godsdienst helemaal geen theoretische zekerheid en fundering. Wetenschap en religie kunnen overigens nooit in conflict geraken, vermits zij totaal andere studiegebieden bestrijken. De wetenschap gaat over de wereld en de waarheid; de religie zoekt naar goddelijke betekenis en zingeving.

Al was Charles Darwin een genie wiens invloed op het evolutionaire denken tot zelfs vandaag zeer groot is, toch is het fout het hedendaagse evolutionaire denken alleen als ‘darwinisme’ te bestempelen. Immers de evolutiebiologie is tijdens de laatste 150 jaar een uitgebreide en zeer diverse discipline geworden.

Een groot aantal wetenschapsdomeinen heeft tot de ontwikkeling van de evolutietheorie bijgedragen: paleontologie (aardkunde, gericht op de bestudering van fossielen), taxonomie (leer en studie van de biologische systematiek) en anatomie (leer van de vorm en het inwendig samenstel van de organismen), ecologie (leer van de banden tussen levende wezens en hun leefmilieu) en uiteraard ook een aantal disciplines die in Darwins tijd niet eens bestonden, zoals genetica (erfelijkheidsleer) en moleculaire biologie (studie van de processen in cellen op het kleinste functionele niveau).

Evolutiebiologie is dus meer dan ‘natuurlijke selectie’ alleen en omvat eigenlijk 3 onderzoeksterreinen:

o   de genetische variatie, die ontstaat uit toevallige mutaties (wijzigingen);

o   welke worden gesorteerd en overgeërfd, volgens het Mendeliaans patroon

o   waarop dan in derde instantie de natuurlijke selectie inspeelt.

Biografie

De Engelse natuurkundige Charles Darwin werd geboren in 1809. Hij studeerde geneeskunde en theologie. Na zijn studie begon Darwin aan een lange onderzoeksreis naar Zuid-Amerika met het schip ‘Beagle’. Op basis van de bevindingen tijdens deze wetenschappelijke exploratietocht ontwikkelde hij zijn evolutietheorie, toegespitst op ‘natuurlijke selectie’.

Zijn bekendste werk is ‘On the Origin of Species’ (1859) waarin hij de evolutie van leven op aarde beschrijft. Zijn theorie was omstreden, omdat deze in scherp contrast stond met het ontstaan van de aarde volgens de leer van de kerk.

Het beeld van de natuur dat Darwin introduceerde, had ook grote invloed op het denken over mens en maatschappij. Maar in de 19^de en 20^ste eeuw werden zijn ideeën vooral aangegrepen om bestaande denkbeelden over inferioriteit (minderwaardigheid) en superioriteit (meerderwaardigheid) te rechtvaardigen. Vele geleerden beschouwden evolutie als een inherente drang in de natuur om naar het hogere te streven. Volgens Darwin waren de variaties in het nageslacht van levende wezens puur toevallig. Enkel zij die niet geschikt waren voor de strijd om het bestaan, haalden het niet.

De variaties met gunstige eigenschappen daarentegen kregen de kans zich voor te planten en verdrongen zo op den duur de zwakkere soortgenoten. Voor hun nakomelingen gold natuurlijk hetzelfde. Uit de voortdurende opeenvolging van variaties ontstonden uiteindelijk nieuwe en sterkere soorten. Het mechanisme staat ook wel bekend als ‘Survival of the fittest’, het overleven van de best aangepaste. De uitdrukking werd bedacht door de Engelse filosoof, Herbert Spencer.

Dat Darwin probleemloos een term uit de sociale filosofie kon overnemen om zijn evolutietheorie te verduidelijken, geeft aan dat evolutie toen niet de zuiver biologische theorie was, die ze sindsdien wel is geworden.

Eén van de belangrijkste denkers die de theorieën van Darwin op de mens probeerde toe te passen, was de Engelsman, Francis Galton, een halve neef van Darwin. Ze hadden dezelfde grootvader, Erasmus Darwin.

Verstand en aanleg waren volgens Galton aangeboren en erfelijke eigenschappen.

In principe zou je dus via een fokprogramma verstandigere en vaardigere mensen kunnen kweken. Dat was volgens hem ook hoognodig, want in de praktijk was de mensheid sinds de Griekse oudheid er alleen maar op achteruitgegaan. Daarom bepleitte Galton maatregelen om deze degeneratie (ontaarding, verval) te stoppen. In zijn visie waren mensen waardevoller naarmate zij meer verstand en geestelijke vaardigheden bezaten. Dergelijke ‘superieure’ mensen moesten worden aangemoedigd zich voort te planten.

Galtons bewijzen uit stamboomonderzoek waren nogal simplistisch en al hebben geestelijke eigenschappen wel een zekere erfelijke oorsprong, toch was die niet zo doorslaggevend als Galton dacht. Doordat hij erin slaagde op wetenschappelijke wijze de ontwikkeling van erfelijke eigenschappen van een populatie in een statistisch model te vatten, genoot hij terecht wel enige reputatie.

Maar al te graag greep men naar zijn meer simplistische ideeën, die het onderscheid aanhielden tussen waardevolle en gedegenereerde mensen. In de 19^de eeuw ontstonden eugenetische verenigingen (aanhangers van wetenschappelijk onderzoek naar alle factoren waardoor het menselijk ras zou kunnen worden verbeterd) die pleitten voor maatregelen om de voortplanting van minderwaardige individuen tegen te gaan en die van hoogwaardige te bevorderen. Sommigen waren voorstander van een gedwongen sterilisatie (het onvruchtbaar maken) van bepaalde categorieën misdadigers, zwakzinnigen, geesteszieken of armen; anderen meenden dat vrijwillige sterilisatie moest worden aangemoedigd en het zou volstaan zulke mensen in werk- en verpleeghuizen van het andere geslacht af te zonderen.

Bedenkingen vanuit christelijke of humanitaire hoek verhinderden dat men zich echt aan de toepassing van een eugenetisch programma ging wagen met uitzondering van nazi-Duitsland, waar de nationaalsocialisten sterk geloofden in de superioriteit van het Duitse ras.

Exploratietocht en vaststellingen

Tijdens zijn ontdekkingsreis meerde Charles Darwin onder andere aan op de Galapagos, een eilandengroep op de evenaar ten westen van Zuid-Amerika.

Hier deed hij onderzoek naar de variaties tussen de vinken op de verschillende eilanden.

De vogels leefden geïsoleerd van elkaar, waardoor onderzoek goed mogelijk was.

Darwin merkte op dat er bepaalde eigenschappen waren die vinken op het ene eiland wel en op het andere eiland niet hadden. De vinken op het eiland waar alleen noten, zaden en andere harde soorten voedsel waren te vinden, hadden bv een puntige harde snavel ontwikkeld. Op het eiland waar veel bessen waren te vinden, hadden de vogels juist brede en stompe snavels.

Darwin ontdekte nog veel meer variaties van eigenschappen. De vogels die aanvankelijk gelijk waren aan elkaar, hadden zich in de loop van de tijd verscheiden ontwikkeld. Doordat de vinken zich aan de diverse omgevingen op de verschillende eilanden hadden aangepast en doordat ze geïsoleerd leefden, konden de soorten evolueren.

De genencombinaties die in de omgeving het sterkst bleken, hadden meer kans om te worden doorgegeven, zodat bepaalde kenmerken op het ene eiland wel waren te vinden en op andere eilanden juist niet.

Wetenschappelijk onderzoek

Natuurwetenschappen vereisen een rationele benadering van waarneembare vaststellingen d.m.v. proefondervindelijk onderzoek. Het doel immers is om de aard, de samenhang en het ontstaan van alles wat bestaat te kennen en te verklaren. Hierdoor is het wereldbeeld van de wetenschappen universeel en aanvaard door wetenschappers over de hele wereld, onafhankelijk van hun herkomst, ras of bevolkingsgroep.

De basisstelling van ID is dat het leven te complex is om uitsluitend via natuurwetten te zijn ontstaan, maar de evolutie van de wetenschappelijke kennis wordt net gekenmerkt door het ontdekken van die natuurwetten, die toelaten verschijnselen te verklaren die ooit aan bovennatuurlijke krachten werd toegeschreven.

Het verhaal van het verloop van de geschiedenis of evolutie is voor het begrijpen van het heden even belangrijk als het doorgronden van de mechanismen die er aan de basis van liggen.

Creationisten maken vaak gebruik van waarschijnlijkheidsberekeningen om aan te tonen dat natuurlijke processen niet volstaan om het menselijk bestaan te verklaren.

Als nieuw argument voor een te grote complexiteit en als sterkste bewijs voor de tussenkomst van een intelligent ontwerper, verwijst ID vreemd genoeg graag naar de biochemie (stofwisseling). Dit onderzoeksdomein is nu juist hét instrument bij uitstek om evolutieverbanden te ontdekken en te verklaren.

In de wetenschappelijke wereld wordt een feit dat niet met een gangbare theorie zou overeenstemmen, het onderwerp van discussies op gespecialiseerde wetenschappelijke fora en wordt voor onderzoek en verificatie aan de wetenschappelijke wereld voorgelegd.

De argumenten van ID om natuurwetten in vraag te stellen en te vervangen zijn subjectief en kunnen niet worden onderzocht of getest. Ze hebben geen verklarende en geen voorspellende kracht. Hoewel de ID-actie dit om tactische redenen niet wenst toe te geven, behoort het denken in termen van een intelligente ontwerper en de ermee verbonden bovennatuurlijke krachten uitsluitend tot het domein van geloof en religie.

De scheiding van geloof en wetenschap als twee verschillende werelden met elk hun eigen tradities en denkwijzen betekent wellicht de snelste weg naar een harmonische maatschappij. Deze ruimere zienswijze laat ook toe dat geloof en moderne wetenschap in één persoon verenigd kunnen zijn.

Harun Yahya

In 2007 kregen West-Europese scholen, universiteiten en instituten gratis (kostprijs 75 euro) en ongevraagd een indrukwekkend boek van 800 pagina’s toegestuurd: ‘Atlas of creation’.

Harun Yahya, pseudoniem voor de in Istanbul wonende Turk Adnan Oktar, heeft maar één boodschap: de biologische evolutie is volgens hem niet alleen een dwaling, maar ook de bron van zowat alle kwaad op aarde, terwijl de Koran de bron is van al het goede.

Deze islamitische creationist verpakt zijn boodschap in uiterst fraai ogende publicaties, waaronder ook kinderboeken, die veelal gratis of aan een bodemprijs worden aangeboden en via het internet worden verspreid.

De atlas omvat 3 delen:

Een 1^ste deeltje handelt over fossielen die het onbetwistbaar bewijs leveren dat organismen uitstierven of wel onveranderd bleven en dat een goddelijke kracht nodig was om de huidige levensvormen te scheppen.

Het 2^de deel bestaat uit duizenden zeer mooi ogende foto’s in een volledig willekeurige volgorde zonder enige aandacht voor biologische systematiek. Gespreid over soms één, maar meestal 2 pagina’s worden foto’s getoond van fossielen, vergeleken met een nu levend dier of plant (of onderdeel ervan). De afbeeldingen zijn zo gekozen dat ze enige gelijkenis suggereren. Zonder enige bespreking of analyse wordt vervolgens gesteld dat de getoonde illustraties van fossielen en levende vormen hetzelfde dier of plant betreffen. Het opzet is duidelijk. Alle verwantschap en evolutielijnen die in de loop van 150 jaar door vakspecialisten na uitvoerige studie zijn ontdekt, worden volkomen genegeerd en naar de prullenmand verwezen. De kracht van de gebruikte strategie – absolute en autoritaire uitspraken in combinatie met een indrukwekkende presentatie – leidt ertoe dat lezers die niet over de nodige kennis beschikken, probleemloos aannemen dat de waarheid wordt verkondigd. De eenvoud van de stellingen en beweringen en deze steeds weer herhalen maakt het mensen mogelijk ze makkelijker te begrijpen, te aanvaarden en te onthouden. Deze atlas werd in korte tijd door enkele mensen opgesteld met als doel in te spelen op gebrek aan kennis van een grote massa met de bedoeling ze te misleiden en te indoctrineren.

Het 3^de en laatste deel bevat een ‘encyclopedische’ bloemlezing van bijdragen over creatiewetenschappen en Intelligent Design. In dit deel wordt beklemtoond dat de evolutieleer aan de basis ligt van het materialisme, communisme en zelfs terrorisme.

Zelfs de daders van de aanslag op de Twin Towers op nine eleven waren volgens de auteur in feite darwinisten en geen echte moslims.

De Koran is de basis voor moraliteit, liefde, dankbaarheid, nederigheid, verdraagzaamheid, vrede en veel andere deugden en de atlas moet de Europeanen helpen bekeren tot het islamitisch geloof.

Van erfelijkheidsleer naar moderne genetica

Het waren vooral de grote sociale veranderingen door industrialisatie en verstedelijking die voor onrust zorgden. Toen doken grote sociale problemen op: verpaupering, dronkenschap, verlies van traditie en normbesef. De lagere klassen begonnen bovendien te emanciperen (zich te bevrijden van sociale, politieke, wettelijke, … belemmeringen) en hun traditionele onderworpenheid af te schudden.

Dit werd als een tegennatuurlijke ontwikkeling ervaren. Superieure mensen oordeelden dat ze hun maatschappelijke positie hadden verworven dankzij hun capaciteiten; de armen waren achtergebleven omdat ze lui en dom waren. In een natuurlijke samenleving zouden die marginale types (onbeduidende en minderwaardige individuen) gewoon verdwijnen.

Alom werd er dus wel een beroep gedaan op Darwins theorieën, maar velen bleken die barslecht te begrijpen. Welbeschouwd interesseerde het ontstaan van soorten hen geen zier. Zij waren er voornamelijk om bekommerd hoe ze deze wetenschappelijke theorieën voor hun eigen karretje konden spannen.

Mensen dromen er nog steeds van om de evolutie te corrigeren. Het grote verschil met de 19^de eeuw is dat wij tegenwoordig veel beter doorhebben hoe erfelijkheid precies werkt.

De dragers van erfelijke eigenschappen, de genen, zijn gelokaliseerd op het DNA.

In sommige gevallen is ook bekend welke eigenschappen met welke genen samenhangen.

Maar het is een fabeltje te denken dat geestelijke eigenschappen, zoals intelligentie, afhankelijk zijn van slechts één enkel gen. Zij ontstaan door een samenspel van tal van genen, in combinatie met opvoeding, training en andere prikkels uit de omgeving.

Moderne genetica leert juist dat het vrijwel onmogelijk is door eenvoudigweg wat aan het DNA te knutselen ‘betere’ mensen te kweken. Of mensen arm zijn, werkloos of een slecht karakter hebben, valt niet in het DNA terug te vinden. Eugenetica biedt dus ook niet de oplossing voor sociale problemen. Zulke sociale conflicten spelen zich af binnen godsdienst- of cultuurbeleving en dienen ook op dat terrein beheerst en bemiddeld.

Probleem in de discussie is het fanatisme van een religieuze minderheid die het eigen gelijk ten koste van alles wil bewijzen. Iedereen heeft recht op een eigen overtuiging, maar proberen af te dwingen dat het scheppingsverhaal of designverhaal als een volwaardige theorie in biologielessen moet worden onderwezen, is wel een stap te ver.

Geraadpleegde bronnen:

·         http://www.eos.be/homenl.asp

·         http://home.hccnet.nl/g.vd.ven/darwin/darwin.htm

·         Hoofdredacteur EOS-magazine, Raf Scheers

·         Prof. dr. evolutiebioloog, Koen Martens

·         Prof. dr. ererector Walter Decleir

·         Nederlandse wetenschapshistoricus, Rienk Vermij

08-02-2008 om 22:34 geschreven door birdy

De UV-reflectie van de kruinveren van de pimpelmees blijkt een belangrijk signaal te zijn tijdens de voortplanting.

Opzichtig fel gekleurde, mannelijke pimpelmezen verwekken meer zonen dan hun fletser geveerde soortgenoten.

Zweedse ornithologen ontdekten dat vooral de blauwe kleur in vaders verenkleed het aantal mannelijke afstammelingen bepaalt. De kleur van het verenkleed van mannelijke en vrouwelijke pimpelmezen lijkt voor het menselijk oog nauwelijks te verschillen. Spectrofotometrische metingen (a.h.v. een spectroscoop met lichtmeter die voor elke afzonderlijke golflengte de intensiteit van de straling in een spectrum bepaalt) hebben echter aangetoond dat de blauwe kruinveren van pimpelmeesmannetjes een hogere reflectie hebben in het ultraviolette (UV) deel van het spectrum dan de kruinveren van pimpelmeesvrouwtjes. Pimpelmezen kunnen deze detailverschillen in UV-reflectie waarnemen.

De mate van UV-reflectie is deels erfelijk bepaald en hoe hoger de reflectie, hoe aantrekkelijker het pimpelmeesmannetje is. De weerkaatsing van deze ultraviolette tinten lijkt overigens een goed criterium bij de partnerkeuze, omdat blauwere vogels een grotere kans maken de winter te overleven.

De verhouding mannetjes–vrouwtjes in het broedsel wordt aldus mede bepaald door de voorkeur van het vrouwtje. De vrouwtjes laten hun belangrijke 'beslissingen' tijdens de voortplanting afhangen van de hoeveelheid UV-reflectie van hun mannelijke partner. Wetenschappelijk onderzoek heeft al langer aangetoond dat vogels het geslacht van hun eieren kunnen beïnvloeden afhankelijk van bv de kwaliteit van het broedterritorium of de aantrekkelijkheid van hun partner. De felgekleurde mannetjes worden altijd vader van een nest, voornamelijk met mannelijke jongen.

Toen de onderzoekers de kleuren van de mannetjes maskeerden, verdween het effect op de broedsamenstelling. Dat bleek uit een experiment waarbij de kop van de pimpelmezen met een ‘sun-block’ werd ingesmeerd, die de ultraviolette straling tegenhield.

Uit verwante studies blijkt dat mezen veel vreemd gaan. Het initiatief hiertoe gaat altijd uit van het vrouwtje. Ze vinden het mannetje van een naburig territorium aantrekkelijk en maken een uitstapje om ermee te paren. Ze doen alles voor een sterk nageslacht.

Bij 10 % van de jonge koolmezen stroomt ander bloed door de aderen dan bij zijn zusjes of broertjes uit hetzelfde nest: het zijn buitenechtelijke kinderen.

03-02-2008 om 09:33 geschreven door birdy

Mensen kunnen UV-licht niet waarnemen, vogels wel. Maar dat is niet het enige verschil.
Waar de mens drie typen 'kegeltjes' in het netvlies heeft om kleuren mee te zien, daar heeft een vogel er minstens vier. Het UV-licht zorgt zo voor een 'vierde kleurdimensie' en geeft een radicaal ander beeld, onbereikbaar voor een mens.

Door de analyse van het DNA van huidige diersoorten, konden wetenschappers een terugblik werpen in de tijd en bepalen hoe kegelpigmenten (kleurgevoelige zintuigcellen in het netvlies van het oog) veranderden in de loop van de evolutie van de gewervelden.

Uit het onderzoek bleek dat heel lang geleden de dieren 4 kegeltypes hadden, waarvan elk een verschillend pigment bevatte. Tijdens hun vroege evolutie verloren de zoogdieren 2  van deze kegeltjes, hoogstwaarschijnlijk als gevolg van hun nachtelijke levenswijze. Immers die kegeltjes zijn niet nodig om bij zwak licht te kunnen zien.

Vogels en de meeste reptielen daarentegen behielden 4 spectraal verschillende kegelpigmenten. Iedereen kent de kleurenband die je verkrijgt door de ontbinding van het licht via een glazen prisma of het natuurverschijnsel in de vorm van een cirkelboog in de lucht met alle kleuren van het spectrum. Dit hemels kleurenpalet ontstaat als gevolg van de breking van zonnestralen door regendruppels en wordt daarom ook ‘regenboog’ genoemd.

Nadat de dinosaurussen waren uitgestorven (65 miljoen jaar geleden), begonnen de zoogdieren zich te diversifiëren.
De afstammingslijn waaruit de huidige oude wereldprimaten zich ontwikkelden (apen, halfapen en mensen die overdag gingen leven) schonk als gevolg van erfelijke genetische veranderingen een 3^de kegeltje terug aan onze voorouders.

Gedragsexperimenten hebben aangetoond dat vogels de vier kegeltjes gebruiken om kleuren te zien. Niet alleen bezitten zij hierdoor het vermogen om ultraviolet licht waar te nemen, ook zien zij kleuren die wij ons niet eens kunnen voorstellen. Net als infrarood valt ultraviolet buiten het spectrum (rood – oranje – geel – groen – blauw – indigo – violet) en zijn bijgevolg met het menselijk oog niet waarneembaar.

Deze schat aan informatie over gedetailleerde kleurenpatronen in het verenkleed, levert de vogels voordelen op die belangrijk zijn in de hofmakerij, daar de uv-reflectiecoëfficiënt (kwantitatieve verhouding tussen invallende en gereflecteerde straling) ook onthult hoe het met de gezondheid van de mogelijke partner is gesteld. Meer algemeen kan een uv-receptor (ontvanger die uitwendige prikkels registreert) de zoektocht naar voedsel vergemakkelijken.

Finse onderzoekers ontdekten dat de torenvalk de geursporen van veldmuizen visueel kan lokaliseren (vooral in de lente, vóór deze sporen overvloedig worden bedekt met vegetatie). Deze kleine knaagdieren leggen geursporen van urine en uitwerpselen aan die uv-licht blijken te weerkaatsen. Daardoor worden ze zichtbaar voor de uv-receptoren van de roofvogel en kan de prooi snel worden gedetecteerd.

Hoe kleurrijk onze biotoop is, kunnen we ons nauwelijks voorstellen, omdat we opgesloten zitten in het wereldje van onze eigen zintuigen, maar wellicht zal ooit deze ingenieuze waarnemingstechniek helemaal kunnen worden nagebootst en zullen wij met een vogeloog de verborgen kleurenrijkdom op aarde ontwaren.

02-02-2008 om 09:51 geschreven door birdy

27-01-2008 om 09:11 geschreven door birdy

In april 2002 hield Vogelbescherming Vlaanderen voor het eerst een nationale mussentelling.

Aanleiding voor dit initiatief was het gebrek aan actuele gegevens over de status van de huismus in het sterk verstedelijkte Vlaanderen en de verontrustende berichten uit andere Europese landen over een alarmerende achteruitgang van de soort.

Via het initiatief ‘Nationale Mussenteldag’ lanceert Vogelbescherming Vlaanderen jaarlijks een oproep om in april gedurende één dag (ondertussen een volledig weekend) op zoveel mogelijk verschillende plaatsen het aantal tsjilpende huismusmannetjes te tellen. Dit verschaft een betrouwbare schatting van het aantal broedkoppels.

De tellingen gedurende al die jaren werden in verschillende bestanden opgeslagen en nu in een gestandaardiseerd format gecentraliseerd. Via een Geografisch Informatie Systeem (GIS) werden de telplaatsen en de aantal getelde mussen op een digitale kaart van Vlaanderen geplot. Uit de bevragingen naar het geschatte aantalverloop van de plaatselijke huismuspopulatie kunnen voor alle locaties ‘langere-termijn-evoluties’ in kaart worden gebracht. Deze zijn echter gebaseerd op de bereidwilligheid en interpretatie van de tellers zelf. Enkel de plaatsen waar meerdere jaren na elkaar effectief werd geteld, kunnen in rekening worden gebracht om de evolutie te schetsen. Het aantal locaties met herhaalde tellingen is te klein om over de stabiliteit van de populaties eenduidige conclusies te trekken.

De telinspanningen zijn nog te ongelijkmatig gespreid over de verschillende regio’s in Vlaanderen; vooral de provincies Limburg en West-Vlaanderen vormen nog onbekend terrein.

In Vlaanderen is de huismussenpopulatie de laatste decennia drastisch afgenomen.

Diverse mogelijke oorzaken:

• meer huizen werden gebouwd zonder dakpannen of de afwerking van de daken was zo goed dat de huismus geen nestjes in kieren en dergelijke kon bouwen;
• meer tuinen werden betegeld;
• naarmate paard en wagen werd vervangen door de auto, werd er steeds minder graan op de straten gemorst;
• veranderingen in de landbouw: men ging bv vaak over op het verbouwen van andere gewassen dan graan en koren;
• men gebruikte meer insecticiden waardoor er ook minder insecten waren;
• men ging mest beter afgesloten bewaren, waar voorheen veel insecten buiten bij rondvlogen;
• de oogst werd efficiënter waardoor er minder voor de musjes bleef liggen;  
• efficiëntere bebouwing in de steden, waardoor er minder ruwe en onbebouwde terreinen overbleven waar voedsel te vinden is;
• het in onbruik raken van het buiten uitkloppen van tafelkleden na het eten;
• populariteit van de kat als huisdier is sterk toegenomen.

De Vogelvrienden van de Kille Meutel maken met hun observatiegroep tijdens hun volgende meeting op 30/03/08 zeker werk van duidelijke afspraken omtrent de waarnemingstaken.

Ledenwervingscampagne

In 2008 wil Vogelbescherming Vlaanderen haar beste beentje voorzetten om extra leden aan te trekken.

Om nieuwe leden te werven wil men zeker geen opdringerige methode aanwenden; wel opteert men voor een ludieke imago- en sensibiliseringscampagne op radio, televisie en in verschillende weekbladen met een aantrekkelijk aanbod voor iedereen die kennis wil maken met de ornithologische vereniging.

Niet-leden krijgen eenmalig de mogelijkheid om lid te worden voor slechts € 5.00 en ontvangen gratis de dvd ‘Bekende Vogels in je tuin’.

Met deze dvd maak je op een aangename en boeiende manier kennis met 30 veel voorkomende vogelsoorten in je tuin.
Bij de prachtige en unieke beelden krijg je nuttige informatie over het leven en het gedrag van de betreffende vogelsoorten. De dvd wordt ingeleid door Geert Hoste en Jan Rodts en in de commentaren herken je de stemmen van Lisbeth Imbo (Radio 1 en Terzake) en Peter Cremers (Canvas).
Naast de geanimeerde vogelportretten, kan je ook enkele reportages bekijken van het bekende tv-programma ‘Dieren in Nesten’ en uittreksels van het VRT-journaal waarin Vogelbescherming Vlaanderen tijdens acties in beeld kwam.

Vogelbescherming Vlaanderen vzw

Schuttershof 14

9100 Sint-Niklaas

Tel.: 03/296 26 80

Rek.: 001-4098773-17

26-01-2008 om 21:55 geschreven door birdy

Reeds in 2001 werd er een oproep tot medewerking gelanceerd om huismussen [passer domesticus] en ringmussen [passer montanus] te tellen in heel het land. Vogelbescherming Vlaanderen ontwierp een mussenzoekkaart. Doordat ook de media erg veel belangstelling toonden voor de zorgwekkende toestand van deze straatbengels, vroegen duizenden Belgen een mussenzoekkaart aan, zowel telefonisch, schriftelijk als via e-mail. Sinds 1 maart 2002 kon de internetgebruiker op de website van Vogelbescherming Vlaanderen de digitale mussenzoekkaart online invullen. Op 08/03/02 werd een besluit goedgekeurd dat het bestrijden van huismussen, evenals het roven van haar nesten, eieren en jongen, verbiedt. Tot dan was het toegelaten om tussen 1 maart en 30 september van elk jaar ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, met vuurwapens – zelfs zonder jachtverlof – de huismussen uit te roeien. Men diende enkel een toelating van de burgemeester of van de afdeling Bos & Groen te kunnen voorleggen.

Wat houdt mussen waarnemen precies in ?

• Hoor je ze ’s ochtends vroeg of tegen de avondschemering tjilpen ?
• Bezoeken ze jouw voedertafel ?
• Zitten er wel eens veel bij elkaar te kwetteren op een zogenaamde “mussenvergadering” ?
• Zie je ze wel eens verdwijnen en verschijnen onder een dakrand, waar ze nestelen ?
• Zie je jonge mussen, die door hun ouders worden gevoerd ?
• Zijn er geen mussen meer te bespeuren in jouw buurt of waren ze er vroeger wel en nu niet meer ?
• Verder is het interessant te vernemen in welke soort omgeving je de mussen aantreft: landbouwgebied of bebouwde kom, flat of laagbouw met of zonder tuin.

·        Is er veel of weinig groen in de buurt ?

Mussen broeden meestal in kleine groepjes van 5 tot 20 koppels. Het tellen van de mussen gebeurt best in het begin van het broedseizoen, namelijk tussen februari en mei. Je doet dat wanneer mussenmannetjes op hun nestplaats, vooral in de ochtenduren (tussen 7 & 10 uur) heel wat tijd tjilpend doorbrengen. Tel tijdens die periode gedurende drie weken (éénmaal per week) het aantal gelijktijdig tjilpende mussenmannetjes in de mussenkolonie, die je observeert.

De doorsnee-Belg stelt zich wraakzuchtig op tegenover eksters en kraaien. Vooral in verstedelijkte regio’s, waar hoge bomen voorkomen, is de ekster een vaste bewoner.

Door het machinaal oogsten van maïs blijven opvallend meer maïskolven achter op het veld. Zowel de maïskolven als de knaagdieren die erdoor worden aangetrokken, vormen voor de eksters een extra voedselbron, in een periode waarin insecten schaarser worden.

Ons toenemend wegverkeer met een groeiend aantal verkeersslachtoffers (vooral onder de kleine zoogdieren) bezorgde de ekster als aaseter een extra voedselbron en leefgebied.

De ekster is eveneens een nestpredator (rover) van een aantal open nestbroedende vogels, zoals merel en zanglijster.

Ook roven ze eieren en jongen van kleine zangvogels. De ekster heeft een vrij groot territorium van ongeveer 5 ha, waarbinnen het nest een centrale plaats inneemt.

Mussen gezocht (bron: gedragsecoloog, Jenny De Laet)

Velen onder ons herinneren zich nog wel de tjilpende huismussen die op de zomerse terrasjes ijverig de grond en de tafeltjes afschuimden op zoek naar etensrestjes. Daarbij waren ze helemaal niet schuw van de mensen. Huis- en ringmussen zijn kolonievogels die alles in groep doen: eten, baden, paren en nestelen.

Mussen hebben maar liefst 2.5 tot 4.6 kilo graan per jaar nodig, grotendeels energie voor hun sterk ontwikkelde vliegspieren. Mussen bouwen 2 tot 4 nesten per jaar. Van de jongen die amper 12 tot 16 dagen op het nest blijven, valt meer dan de helft al ten prooi aan ziekten, voedseltekort of roofdieren. Daardoor wordt een mus gemiddeld amper twee jaar oud, maar de dieren die het eerste jaar doorkomen, worden normaal zo’n 5 tot 6 jaar oud. Ringmussen houden minder van gesloten, bebouwingen en zijn echte plattelandsbewoners. Mussen beschermen zich tegen parasieten met water- en stofbaden.

Bij de ringmus zijn het mannetje en het vrouwtje niet van elkaar te onderscheiden. Ze zijn slanker en gedragen zich minder luidruchtig, waardoor ze ook minder opvallen. Oorspronkelijk broedde de huismus in kolonies en in bomen, maar geleidelijk heeft ze zich aangepast en is ze een bewoner van menselijke bouwsels geworden, met een voorliefde voor holten onder dakgo(o)t(en) en muurnissen.

Vooral tijdens de maanden maart en april wordt er door mussenmannetjes wat afgetjilpt om een vrouwtje te lokken op de uitgekozen nestplaats.

Gaat het hen voor de wind en resulteert al dat getjilp in een broedsel van meestal 4 (huismus) of 5 (ringmus) eieren, dan zijn beide partners gepaard voor het leven.

Bij de huismus broedt het wijfje alleen de eieren uit (88 % komen uit); bij de ringmus wisselen beide partners elkaar overdag af; ’s avonds houdt enkel moedertje (93 % komen uit) het legsel warm. Daarmee breekt voor alle mussenouders een drukke en moeilijke periode aan. Ze moeten voor de jongen vooral insecten zoeken. Buiten het broedseizoen zijn zowel huis- als ringmus geen insecteneters, maar eerder zaadeters.  

Wanneer het vrouwtje ijverig aan het tweede broedsel begint, brengt het mussenmannetje als een oplettende huisvader de pas uitgevlogen jongen groot. Na 12 tot 16 dagen zijn de jonge musjes onafhankelijk en niet langer gebonden aan hun geboorteplek. Samen met leeftijdsgenoten van andere nesten gaan ze op zoek naar gunstige foerageerplaatsen (voederplaatsen). Hun voedsel bestaat nu vooral uit granen en graszoden.

Bij jonge ringmussen kunnen ook boomgaarden, moestuinen en sommige erven in de smaak vallen.

Jonge stadsmussen blijven wel degelijk in de stad, waar een gebrek aan granen en zaden wordt aangevuld met een niet onbelangrijke hoeveelheid brood en andere tafelrestjes.

In de late zomer krijgen ze dan weer het gezelschap van volwassen huis- en ringmussen, die het broeden beëindigd hebben.

Vanaf september tot ongeveer half november trekken alle huismussen terug naar de broedgebieden om opnieuw een nestplaats in te nemen. Vrijgekomen nestplaatsen worden snel door jonge huismussen ingenomen. Moeten ze elders gaan zoeken, dan verplaatsen ze zich maar zelden verder dan 2 tot 5 km. Eén vierde van de juveniele (jonge) ringmussen, die het hier in de herfst niet meer ziet zitten, trekt tot 400 km in zuidwestelijke richting en overwintert in Frankrijk, Spanje of Portugal. Ideaal voor de ringmus is een gevarieerd kleinschalig landschap met hagen, knotwilgen, hakhout, boomgaarden, … In een aantrekkelijke mussentuin zijn dichte groenblijvende planten aanwezig, zoals hagen die zowel bescherming als huisvesting bieden. Mussen houden zich dikwijls op rond een permanente voedselbron, zoals een kippenren bv. waar ze dagelijks een graantje kunnen meepikken. Ook voedertafels in de winter trekken de mussen aan.

De associatie huismus/mens vindt zijn oorsprong in de “Vruchtbare Halve Maan/Sikkel”, een gebied van Israël tot de Perzische Golf, ook gekend onder de naam “Tweestromenland” (Eufraat en Tigris) of Mesopotamië. Daar stapte de mens ongeveer 10.000 jaar geleden over van een jagers- en verzamelaarbestaan naar een gevestigd landbouwersbestaan.

Hetzelfde gebeurde ook in de Gele riviervallei in China, waar men ook sporen vond van de associatie ringmus/mens.

De boeren verbouwden toen vooral kweekgras en wilde gerst, de voorlopers van de huidige graangewassen, een rijke voedselbron voor de mussen.

De graanschuren verschaften hen het hele jaar door voedsel en geschikte broedplaatsen.In Londen viel de plaatselijke mussenpopulatie met 2/3 terug tussen 1925 en 1948, allicht te wijten aan de opkomst van de auto, waardoor paard en koets uit het straatbeeld verdwenen. Hierdoor verloren de mussen een belangrijke voedselbron; enerzijds de onverteerbare graanresten in de paardenvijgen, anderzijds graan dat de paarden morsten bij het eten uit de paardenzakken.

De huidige situatie:

·        een populatiedaling van 70 % in landbouwgebieden sinds 1980

·        een populatiedaling van 95 % in stadscentra sinds 1985

·        weinig of geen verandering in kleine steden en voorstedelijke gebieden

Het is duidelijk dat de daling in landbouwgebieden vooral toe te schrijven is aan veranderende landbouwpraktijken. Indien een mensgebonden vogel als de huismus verdwijnt dan schort er wel wat aan het milieu, iets dat de mens op termijn ook negatief kan beïnvloeden. Daarom tracht men mussenarme en mussenrijke gebieden in kaart te brengen om alzo mogelijke oorzaken op het spoor te komen. Een aantal veronderstellingen:

·        vijanden: vooral huiskatten vormen een geduchte bedreiging

·        gebrek aan broedgelegenheid: de huidige architectuur is weinig mussenvriendelijk

·        verkeersdrukte: de mussenachteruitgang lijkt gekoppeld aan de invoer van loodvrije benzine en de verbrandingsgassen, die daarbij vrijkomen. Benzinecomponenten als MBTE en benzeen, die werden toegevoegd aan de brandstofmengsels om ze milieuvriendelijker te maken (!), zouden wel eens verantwoordelijk kunnen zijn voor de drastische daling van de levensnoodzakelijke insecten.

09-12-2007 om 00:00 geschreven door birdy

Jonge vogels leren zingen zoals kleuters leren spreken: ... door naar hun ouders te luisteren.

Zo ontstaan ook in de vogelwereld lokaal ‘dialecten’. In de vogelwereld is het ook waar dat mannetjes en vrouwtjes op verschillende wijze communiceren.

Mannetjes zingen vooral om hun territorium te verdedigen en wijfjes te lokken. Daarvoor trekken ze al hun registers open.

Vrouwtjes daarentegen houden het kalmer en produceren in nestkastjes een brede waaier van haast fluisterende geluidjes gericht aan de leden van het gezin, ... zowaar privé boodschapjes.

Wat men recent heeft ontdekt is dat kool- en pimpelmezen met elkaar vocaal contact onderhouden. Ze bootsen elkaars specifieke trillende geluidssignalen na en voeren een vorm van competitie over nestplaatsen en voedsel: ”Ik zit op deze voedselbron of in deze nestplaats, … dus blijf uit mijn buurt !”

Vervuiling heeft een zwaar effect op de zang van koolmezen. Hoe meer lood en cadmium – zoals boven de industrieterreinen van Hoboken bv. – in de lucht wordt aangetroffen, hoe minder noten ze op hun zang hebben. Ze zingen dan minder frequent en minder gevarieerd.

Vogels die minder gevarieerd zingen, komen ook minder gemakkelijk tot broeden of hebben minder jongen.

Met de winter voor de deur wordt het tijd de voerplank weer uit de schuur te halen, pinda's te rijgen en een partij vetbollen op je boodschappenlijstje te zetten.
Huismussen bekvechten naar hartenlust om de vetbollen in je tuin.
Pimpel- en koolmezen balanceren als ware acrobaten op het pindasnoer.
Een roodborst pikt als een dief in de nacht een zaadje van de voedertafel en de mooie merelman hakt lustig een rotte appel tot moes.

03-12-2007 om 21:58 geschreven door birdy

03-12-2007 om 17:10 geschreven door birdy

Jullie hebben wel wat gemist op zondag 25/11/07... dat kan ik jullie met klem bevestigen.

Ik had al eens eerder wat beeldfragmenten gezien van deze prachtige natuurdocumentaire over de seizoengebonden migratie van miljarden vogels, … maar op een projectiescherm van 20 meter in het bioscoopcomplex ‘Siniscoop’ in het centrum van Sint-Niklaas – de thuisbasis van Vogelbescherming Vlaanderen – liet deze spectaculaire en beklijvende film van Jacques Perrin (“Le Peuple Migrateur” van 2002) een onvergetelijke indruk na.

De bioscoopzaal zat stampvol met leden, medewerkers en sympathisanten van alle leeftijden. Een succesvol initiatief, dat ook Jan Rodts een hart onder de riem stak en bij zijn verwelkoming de uitspraak uitlokte: zo’n ledendag – wellicht  in een ander verenkleedje – organiseren we opnieuw in 2008.    

De film werd ingeleid door biologe Chantal Alenus, die in een powerpointpresentatie enkele facetten uit haar boeiende bijdrage ‘Vogelmigratie: een verhaal van helden en superlatieven’ (oktobereditie van het driemaandelijkse tijdschrift ‘Mens en Vogel’) nader toelichtte.

50 miljard vogels migreren volgens een netwerk van vaste trajecten over de hele wereld. De boerenzwaluwen vliegen tijdens de herfst van onze streken naar Centraal en zuidelijk Afrika. Zij leggen tot 10 000 km af in 45 dagen.

De functie van migratie is vrij duidelijk: insectenetende vogels zijn op zoek naar voedsel; andere vogels zoeken veilige broedplaatsen op. De trekdrang, een genetisch bepaald gedrag, wordt geprikkeld door de vermindering van de totale hoeveelheid daglicht. Vogels vinden feilloos hun weg; ze hebben een uitstekend tijdsgevoel en kunnen zich daardoor oriënteren op de zon. Ook herkennen ze landschapselementen, zoals bergketens, rivieren, kustlijnen, eilanden, waar ze desnoods kunnen landen om uit te rusten en te foerageren. De meeste kleine zangvogels migreren ’s nachts en oriënteren zich op de sterren. Tevens kunnen zij het magnetische noorden lokaliseren.

Vogels bereiden zich op de grote trek voor door in korte tijd zeer veel te eten en zo hun lichaamsgewicht te verdubbelen. Vliegen kost immers veel energie: verdwalen tijdens een bewolkte nacht betekent tijdverlies ; ook aan de klauwen van een roofvogel ontsnappen, kost extra inspanningen; rondtrekkende vogels slapen ‘s nachts niet, wat ook weer kracht vergt. Dit slaapverlies trachten ze gedurende de dag te compenseren met reeksen van korte slaapperiodes, die soms niet langer duren dan 30 sec. Elke hersenhelft wordt dan afzonderlijk uitgeschakeld. Om waakzaam te blijven houdt de vogel dan slechts één oog open. Wellicht gebruiken ze deze (unihemisferische) slaapmomenten ook tijdens de lange vluchten, waardoor ze niet hoeven te landen om te slapen.

Tijdens de receptie zag ik de kans de sympathieke voorzitter even aan te spreken over onze werkgroep.

Daarna volgde ‘The making of’. In deze boeiende montage wordt een blik geworpen achter de schermen van ‘Travelling Birds’, waardoor we te weten komen hoeveel deskundigen en specialisten aan de film meewerkten, welke moderne technieken werden aangewend, hoe de ensceneringen werden voorbereid, stunts werden uitgehaald om gedurende 4 jaren de trekvogels tijdens de vlucht van heel dichtbij te kunnen filmen. De verhaallijn is eenvoudig: de jaarlijks weerkerende trek van de vogels die in de winter hun nesten verlaten en in de lente terugkeren. De knap gekozen muzikale fragmenten in harmonie met het gezang, het kirren, het gekrijs, het gepiep, het geluid bij het klapwieken, brengt je telkens weer opnieuw in vervoering bij het zien van deze onwerkelijk mooie beelden. Je maakt een wereldreis van de Antarctische ijsschotsen naar de snikhete zandwoestijnen. De natuur wordt in al haar facetten belicht: de schoonheid, de vrijheid, de aanhankelijkheid, de afhankelijkheid, maar ook de hardheid: vogels die elkaar doden om te overleven, die verstrikt geraken in een net, die uit de lucht worden geschoten door jagers of die sterven in een olieplas.

Hoe men de vogels zo dicht kon naderen, bleek ook uit ‘The making of’. Dierenverzorgers, biologen en onderzoekers smeedden van bij de geboorte een nauwe band met de ‘gekozen acteurs’ door hen heel vertrouwd te maken met de mens. Je kan nog meer dan door latere leerprocessen via inprenting aangeleerd gedrag het volggedrag 'programmeren'. Vaak zijn deze gedragingen pas effectief als ze optreden gedurende welbepaalde gevoelige periodes. Eendenkuikentjes volgen bewegende voorwerpen die zij waarnemen, wanneer ze uit het ei komen. Voor hen ligt die gevoelige periode op de leeftijd van 14 – 16 uur. Normaal is dat voorwerp de waggelende moeder, die de kuikentjes meteen achterna zitten als zij voortbeweegt. Als dit echter een ander voorwerp is, gaan de kuikentjes dit voorwerp volgen (bal, plastieken eend, mens, …). Op korte termijn zorgt deze inprenting dus voor een volggedrag, dat je dan kan blijven stimuleren door het diertje te voeden, te knuffelen, toe te spreken. Uiteraard bood deze socialisatieperiode een handige methode – misschien niet meteen een diervriendelijke (merkte Jan Rodts nog op) – om van die vlucht gevederde filmacteurs fantastische opnames te maken vanuit ULM-vliegtuigen.

Maar het was de bedoeling van de filmmakers en van de organisatoren de vogelliefhebbers te fascineren en te trakteren op een bijzonder leerrijke zondagnamiddagreünie en in dat opzet is men ontegensprekelijk dubbel geslaagd.  

27-11-2007 om 23:33 geschreven door birdy

De boomklever heeft een gedrongen postuur, een korte staart, een blauwgrijze rug, een wit tot diep oranje gekleurde buik en roodbruine flanken. Opvallend zijn ook de sterke, puntige snavel en de zwarte oogstreep.

Hij is de enige van zijn familie die in onze streken broedt en loofbossen, grote tuinen en parklandschappen bewoont.

Door met de snavel in de boombast te hakken voedt de boomklever zich met hazel- en beukennoten, eikels, zaden, spinnen en insecten, die hij tussen de schors vandaan haalt. Hij heeft de gewoonte eikels en dergelijke in een spleet in de schors vast te zetten om ze stuk te kunnen hakken. In het najaar legt de boomklever een ruime wintervoorraad van zaden en noten aan.
Zijn naam dankt hij aan zijn vermogen net zo gemakkelijk langs een stam omhoog als omlaag met zijn kop naar beneden te kunnen klimmen. Het nest van de boomklever wordt bijna altijd in een boomholte gebouwd. Hierbij maakt de vogel de grootte van de ingang precies op maat, te kleine openingen worden groter gehakt, terwijl te grote openingen gedeeltelijk worden dichtgemetseld met een mengsel van modder en speeksel. Ze nestelen ook in door de mens vervaardigde nestkasten. Het vlieggat moet dan 32 mm in diameter zijn. De bodem van de holte is een komvormig bouwsel dat wordt afgedekt met schorsschilfertjes of dorre bladeren, die ze gebruiken om de eieren af te dekken. Een gemiddeld legsel bestaat uit 6 tot 9 eieren, die vooral aan de stompe pool rood tot paarsachtige vlekken vertonen. Het wijfje broedt de eieren in ca 2 weken uit.

19-11-2007 om 21:22 geschreven door birdy

De manier waarop de gierzwaluw de vorm van zijn vleugels verandert, inspireert vliegtuigbouwers.

De gierzwaluw is zowat de hoogleraar in het vliegen. Insecten vangen, paren en zelfs uitrusten, ... deze vogel doet het allemaal in de lucht. Tijdens zijn leven legt hij gemiddeld 4.5 miljoen km af, wat overeenkomt met 112 x om de evenaar vliegen. Dat de luchtacrobaat dus weleens het ideale vliegmodel kan opleveren, is ook de wetenschappers niet ontgaan. Zij ontrafelden de zweeftechniek van de gierzwaluwen en publiceerden hun bevindingen in het vakblad ‘Nature’.

Om zijn vliegprestaties te optimaliseren, past de gierzwaluw tijdens het zweven de vorm van zijn vleugels aan door ze al dan niet in te trekken, een beweging die overigens alle vogels kunnen uitvoeren, maar die gierzwaluwen opvallend frequent maken. Het team onderzoekers gebruikte de vleugels van op natuurlijke wijze gestorven gierzwaluwen en liet er in een windtunnel alle mogelijke aërodynamische krachten op los. Om gedurende een lange tijd over een lange afstand zonder veel energieverbruik te zweven moet de vogel de vleugels breed uitstrekken. Zweeft de vogel met een hogere snelheid dan slaat hij zijn vleugels naar achter. Eens de vleugels meer gevouwen zijn en de vogel meer gestroomlijnd is, wordt de weerstand immers ook kleiner.

Enkele snelle gevechtsvliegtuigen hebben al variabele pijlstandvleugels – naar achter gerichte vleugels in driehoekvorm – maar nog geen enkel vliegtuig kan de vorm wijzigen zo vaak als vogels dat kunnen. Momenteel tracht men prototypes ter grootte van de gierzwaluw te ontwerpen met bijhorende vleugeldynamiek. Die toestelletjes kunnen worden gebruikt om bv. grote menigten te bewaken of om te spioneren, maar ook om gierzwaluwen in de lucht te volgen en te bestuderen.

18-11-2007 om 19:05 geschreven door birdy

Zowat 5 maanden geleden overvlogen een honderdtal vale gieren gedurende enkele dagen onze streken. De plotse invasie van deze zeldzame roofvogelsoort, was echter niet de eerste. Een voedseltekort in de Spaanse Pyreneeën kan een aanleiding zijn geweest om hun territorium meer noordwaarts te verkennen.

De gierenpopulatie nam enorm toe als gevolg van het Spaanse gebruik om kadavers van dood vee op vaste plaatsen buiten de dorpen achter te laten. Nogal wat varkenskwekerijen legden hun eigen omheinde kadaverveldjes aan, waardoor het voedselaanbod voor de aaseters rijkelijk aangroeide.

Ten gevolge van een Europese maatregel is inmiddels het kadaveraanbod drastisch ingekrompen, wat allicht de aanleiding is tot de nomadische trekjes, die reiken tot in de Benelux.

Deze trend die rond 2001 begon, is mogelijk zelfs een herstel van wat lang geleden een normaal verschijnsel was. Er voltrekken zich immers nog andere comebacks van oorspronkelijke bewoners, zoals de grote zilverreiger, de zwarte ooievaar, de kraanvogel en de zeearend.

De Franse onderzoeker, Jean-Pierre Choisy, een bekend vogelbeschermer en coördinator voor de waarnemingen van de gier in Europa heeft een andere verklaring.
De drang van de vale gier om zich over Europa te verspreiden is niet een direct gevolg van het voedseltekort. Daarvoor zijn 2 belangrijke aanwijzingen: het patroon dat niet-broedende vogels tussen april en juli naar het noorden vliegen, is al enige jaren aan de gang. Er zit overigens een duidelijke seizoensdynamiek in, dit terwijl het voedseltekort het hele jaar speelt.

17-11-2007 om 00:00 geschreven door birdy

Door het domesticeren (tot huisdier maken) van dieren gaat veel genetische verscheidenheid verloren.

De heel nauwkeurige bestudering van de vinken, die Charles Darwin op de Galapagoseilanden verzamelde, vormde de basis voor zijn evolutietheorie van de soorten via natuurlijke selectie.

Op de eilandjes leven 14 verschillende soorten vinken, die allemaal nauw verwant zijn, maar die toch allemaal een verschillende vorm en grootte van bek hebben. Elke vinkensoort heeft zich aangepast aan de omstandigheden op het eiland waar ze leeft en aan het soort voedsel waarmee ze zich voedt.

Toch lijken de vinken wiens snavel in vorm verschilde, hun kenmerken te verliezen. De gewoonte om vinken met rijst op de voederplankjes te voederen, leidt ertoe dat sommige soorten, dezelfde vorm van bek krijgen, hun verscheidenheid a.h.w. kwijt spelen. Een soort omgekeerde evolutie dus, die biologen met verstomming slaat, zeker in functie van de snelheid waarmee dit gebeurt.

De klimaatsveranderingen met hogere temperaturen als gevolg van het broeikaseffect zullen ongetwijfeld een versneld effect hebben op de natuurlijke biotopen en het aanpassingsvermogen van planten en dieren. Er zullen nieuwe leefgemeenschappen ontstaan, waarschijnlijk ten koste van soorten, die het nu al kwaad hebben.
Maar ook de merel was ooit een schuwe en zeldzame bosvogel, die je nu in alle tuinen aantreft. Voor de mooie scholekster  trokken vogelliefhebbers vroeger naar zee. Nu broedt de soort zelfs op dorre stukjes gras langs een drukke havenweg.
Het staat buiten kijf dat de soorten die zich weten te handhaven in de onmiddellijke omgeving van de mens het meeste kans maken.

17-11-2007 om 00:00 geschreven door birdy

Mannetjes hebben in de loop der tijden de zangfunctie van vrouwtjes overgenomen.

Vrouwtjes luisteren en beoordelen het mannengezang, ... zo luidt althans de gangbare opinie. Maar als er grondig wordt geobserveerd en geluisterd, blijkt dat ook vogelvrouwtjes in staat zijn met mooie melodietjes uit de hoek te komen. Van de 109 zangvogelsoorten waarvoor informatie over vrouwtjes beschikbaar was, bleek dat in 101 gevallen vrouwtjes effectief konden zingen. Al lijkt het alsof zij hun gezang onderdrukken, ... toch is dat helemaal niet zo. Integendeel er wordt gewoon te weinig rekening gehouden met het feit dat de vrouwtjes kúnnen zingen, omdat vogelzang al lang wordt geassocieerd met mannetjes die hun territorium afbakenen en zich voor de vrouwtjes interessant willen maken.
Het wordt helemaal te gek als uit een grondige analyse van de vogelevolutie blijkt dat vrouwtjes waarschijnlijk eerder konden zingen dan mannetjes. Om nog onopgehelderde redenen zouden mannetjes in de loop der tijden het voortouw in het gezang hebben overgenomen. 
Het loont de moeite de gezangen van een aantal tuinbezoekers te beluisteren; klik hiervoor de website ‘Vogelzang’ aan in de ‘lijst met links’ op de startpagina links !

17-11-2007 om 00:00 geschreven door birdy

De halsbandparkieten hebben de parkbossen van Brussel en omgeving ingepalmd sinds 1974.

Het is algemeen geweten dat de vogels er gekomen zijn, nadat in het toenmalige dierenparkje Meli op het Heyselplateau te Jette een 45-tal exotische vogels opzettelijk in vrijheid werden gesteld. De uitbater van het Meli-“zootje” was immers van mening dat Brussel te “grauw” was en wat meer “kleur” verdiende. En of hem dat gelukt is ?

Niet alleen overleefden ze het, maar floreerden hier en groeiden uit tot een populatie van 7.000 vogels. Je kan er in Brussel en de omliggende gemeenten niet meer naast kijken; de felgroene luidruchtige vogels met langpuntige staart en karmijnrode snavel zijn overal. In de winter komen ze zelfs af op het voedsel, dat de natuurminnende Brusselaar op zijn voedertafeltje aanbiedt voor kool- en pimpelmezen, roodborstjes, vinken, merels en mussen. Heel wat mensen zijn deze exotische vogels liever kwijt dan rijk omdat deze indringers “hun” inheemse tuinbezoekers verjagen en omdat ze schade aanrichten aan fruitbomen. De vogel heeft ondertussen nog andere gebieden ingenomen, onder meer langs de E-19 richting Antwerpen. De halsbandparkieten, die in ons land vertoeven, behoren tot de ondersoort die in het noorden van India leeft tot aan de voet van de Himalaya, waar ook zeer lage temperaturen kunnen heersen.
De opmars van de papegaaiachtige zou wel eens nadelig kunnen zijn voor andere holenbroeders, zoals spreeuwen en spechten aangezien de parkiet zijn nest in boomholtes maakt. Uit talrijke observaties blijkt dit voorlopig nog niet het geval. Wel stelt men vast dat de boomklever vermindert in aantal op plaatsen waar de parkiet talrijk voorkomt.
De uitwisseling van dierensoorten tussen continenten leidt tot vervlakking van de biodiversiteit. In Europa zijn soorten ingevoerd die onze natuur onder druk zetten. Meestal verdringen de nieuwkomers de oorspronkelijke soorten van hun voedselbron of nestgelegenheid. Het gevolg is dat op termijn overal dezelfde soorten algemeen voorkomen, het zogeheten “mixereffect”. Het “dumpen” van exotische dieren in onze natuur is faunavervalsing en bovendien stopt het niet bij de halsbandparkiet.

16-11-2007 om 00:00 geschreven door birdy

12-08-2007 om 00:00 geschreven door birdy

11-08-2007 om 00:00 geschreven door birdy

22-07-2007 om 00:00 geschreven door birdy

Een kolibrie is geen dom kieken

Wetenschappelijke onderzoekers hebben kunnen aantonen dat kolibries heel precies onthouden welke bloem ze hebben leeggezogen en weten wanneer ze bij die bloem kunnen terugkeren om een nieuwe vracht nectar op te halen.

Bij een experiment werden in het territorium van 3 wilde rosse kolibriemannetjes 8 verschillend gekleurde kunstbloemen opgesteld in een willekeurige rangschikking, elk uitgerust met een vernuft vulautomaatje. Bij 4 van deze bloemen werden de vulapparaten zo ingesteld dat zij zich na 10 minuten na het vogelbezoek hervulden. De andere 4 vulden zich pas na 20 minuten.
De 3 kolibries leerden al snel de hervul-intervallen van de verschillende bloemen inschatten en boden zich ten gepaste tijd aan bij de juiste bloemen om het gegeerde goedje op te halen. Tijdens het onderzoek slaagden zij erin tenminste 8 verschillende vulritmes [per kunstbloem andere ingestelde tijdstippen] te onderscheiden.

07-07-2007 om 00:00 geschreven door birdy

Ooit signaleerde men vanuit de Van Dijcklaan dat in ons beschut vogelparadijsje – de “Kille Meutel” een staartmezenpaartje flaneerde.

Voor Znarfy was dat de eerste keer dat hij dit sierlijk tweetal opmerkte en de kans kreeg met de verrekijker in de aanslag vanachter het keukenraam hun bewegingen gade te slaan.

Eerder hadden we het al eens gehad over het leren onderscheiden van kool- en pimpelmezen.

Met de gekozen naam wordt de indruk gewekt dat dit vogeltje tot de mezenfamilie behoort, maar dat is niet het geval. Dit bijna kleinste van alle Europese vogeltjes [de staart niet meegeteld] behoort tot een eigen familie van staartmezen, die je voornamelijk aantreft .

in bosrijke omgevingen, in struikgewas, op bouwland, maar soms ook in parken en tuinen.

Vogelliefhebbers kennen ongetwijfeld de kool- en de pimpelmees, maar de minder voorkomende staartmees is voor de meesten vaak een onbekende.
De meeste mezen behoren tot het geslacht Parus, terwijl de staartmees deel uitmaakt van het geslacht Aegithalos; ze zijn helemaal niet nauw verwant en vertonen qua uitzicht niet meteen veel gelijkenissen trouwens.

Eens je de staartmees hebt herkend, kan je ze onmogelijk nog met andere gevederde tuinbezoekers verwarren. De borst, de kruintop en zijkanten van de kop, evenals de buitenste staartpennen zijn wit. Zwart tref je aan op staart, rug en zijkanten van de kop, terwijl schouders, stuit en onderbuik roze zijn gekleurd, een weinig voorkomende tint overigens.

De kleuren zijn niet scherp afgelijnd, maar vloeien integendeel in elkaar. Het verenpak van mannetje en wijfje is identiek gekleurd.
Het nest is een waar kunstwerk, meestal door de beide ouders gedurende 3 weken fijnzinnig gebouwd. De ronde constructie, niet groter dan een gebalde vuist is verweven met mos vooral, doorvlochten door spinsel van insecten en plantenpluis. De binnenwand is bezet met veertjes en haartjes. Bovenaan bevindt zich het vlieggat met amper 3 cm doorsnede. Als het wijfje in de gevlochten capsule dringt om er te broeden, is ze verplicht om haar staart naast haar of over de rug te vouwen om er helemaal in te geraken.

05-07-2007 om 00:00 geschreven door birdy