De Vlaming is de rijkste Europeaan, lezen we in de krant. De Vlaming stelt het goed. Heel goed.
Hij is tevreden. Alleen wat de toekomst betreft is de Vlaming eerder pessimistisch. Hij vraagt zich af of het zal blijven duren, de welstand waar hij vandaag van geniet.
Want de Vlaming wil uiteraard houden wat hij heeft. Er niet op achteruit gaan.Wij leven in een cultuur van welbehagen.
Een cultuur van welbevinden, in elk geval waar het de centen betreft.
----------------

Daarom juist zitten we verveeld met sommige beelden die zich af en toe opdringen. Beelden in de media. Schrijnende beelden. Schokkende beelden uit Darfour, duizenden kinderen die veroordeeld zijn tot de hongerdood, terwijl wij rond kuieren temidden van uitpuilende winkelrekken in Carrefour. Darfour-carrefour. De klank van één letter maakt een wereld van verschil. Het roept een gevoel van onbehagen op. Je weet wel dat wij daar niets kunnen aan veranderen, maar het zit je toch niet lekker.

Duizenden vluchtelingen die aan de Europese grenzen aankloppen, sommigen gevlucht met risico voor eigen leven. Maar Europa heeft te weinig plaats. Te weinig werk. Onbehagen. Als individu kun je er niets aan doen. En toch zit je er mee. Op reis in Afrika: te veel bedelaars om ze allemaal te kunnen helpen. Lijmsnuivende jongeren in Latijns-Amerika. Daklozen in Brussel, half verborgen onder een kartonnen doos. Je zou nog lang kunnen doorgaan in het opsommen van beelden, gebeurtenissen, nieuwsfeiten die de meesten onder ons een gevoel van onbehagen bezorgen.

Onbehagen past niet in een cultuur van welbehagen. Maar plots duikt het op. Het overkomt je. Van waar toch dat gevoel van onbehagen? Misschien omdat ons geregeld leventje erdoor gestoord wordt. Wij hebben nu eenmaal ons leven zelf ingericht en wij willen dat zo houden. We willen ons welbehagen niet laten ontregelen.

We kunnen er inderdaad voor kiezen de problemen buiten te houden. We kunnen de menselijke gezichten die we zien herleiden tot illustraties van een probleem. Vluchtelingen: dat kennen we, onze verantwoordelijken zijn daarmee bezig. Aids in Afrika: dat weten we, onze experts zoeken naar een oplossing. Dan stellen we de mensen opnieuw buiten onze leefwereld, we laten ons niet raken. We grendelen de wereld van ons welbehagen af. We dulden geen vervelende inbreuk. De concrete worsteling van zoveel mensen om te overleven wordt herleid tot de wereld van de statistieken, de paperassen en de dossiers. Men houdt zich op veilige afstand.

De keuze is eeuwenoud, ze is er altijd geweest. We vinden haar op de eerste bladzijden van de bijbel. Kaïn heeft zijn broer Abel vermoord en God vraagt hem waar zijn broer is. En Kaïn: ik weet het niet. Ben ik dan de hoeder van mijn broeder? Deze vraag is het oerwoord, het moederwoord waarmee de bijbel de mens bepaalt als medemens. Je bent pas mens als medemens. En dat heb je niet te kiezen. Je wordt in die relatie gesteld. Het wordt je aangedaan. Het gaat aan elke keuze vooraf. Je hebt enkel de mogelijkheid om die relatie te beamen of ze af te wijzen. Maar aan de relatie zelf ontkom je niet. Je geeft hoe dan ook antwoord op die vraag: ben ik de hoeder van mijn broeder. Het onbehagen dat in deze vraag doorklinkt is geen toevalligheid. Het behoort tot de structuur van ons mens zijn. Het welbehagen: dat is een toevalligheid. Dat wij het hier zo goed hebben is te danken aan allerlei toevallige omstandigheden die in ons voordeel zijn uitgevallen. Het onbehagen echter behoort tot onze condition humaine. Het begint al bij de allereerste mensen. Bij Kaïn.

We weten: Kaïn en Abel zijn fictieve figuren. Ze zijn echter niet uit de lucht gegrepen. Ze zijn vrucht van bezinning over wat zich onder mensen afspeelt. Heel de geschiedenis door. En de parabel van de priester, de leviet en de Samaritaan ligt helemaal in dezelfde lijn. Het is hetzelfde oerverhaal. Het brengt de keuze die mensen kunnen maken op een heel plastische wijze in beeld. Je kunt weigeren te zien wat er gebeurt, je kunt op afstand blijven, buiten het gezicht van het slachtoffer. Of je kunt ook als mens aanspreekbaar zijn, raakbaar, je kunt geroerd worden wanneer je het gelaat ziet van je medemens in nood. Dan gebeurt er iets met je welbehagen. Je beseft dat je welbehagen geen recht is, maar gewoon het resultaat van toevallige omstandigheden.

Wie zich ooit heeft laten raken door het gelaat van een concrete mens die jou aankijkt, beseft dat hij geappelleerd wordt op zijn medemenselijkheid. Die beseft de uitdaging van Jezus’ verhaal in antwoord op de vraag van de wetgeleerde: wie is dan mijn naaste? Het is de vraag die zich in elke toevallige ontmoeting voor doet. Toevallig kwam daar een man voorbij, vertelt Jezus. Toevallig wordt mijn welbehagen in vraag gesteld. Zo gaat een mensenleven. Een samenhang van toevalligheden. Maar telkens geef ik antwoord op die oervraag: ben ik dan de hoeder van mijn broeder? Die vraag is niet toevallig. Ze behoort tot onze condition humaine. En daarop antwoorden we dag aan dag.

Mogen we groeien in aandacht en verbondenheid voor wie onze naaste kan worden.

Ignace D'hert o.p.