Een dertigjarige man in de synagoge van Nazaret. Hij komt naar voren en vraagt om de bijbel. De papyrusrol met de tekst wordt hem aangereikt. Hij rolt ze open en zoekt een tekst van Jesaja.( 61,1-2) Hij leest de tekst voor. Hij geeft de boekrol terug. Het is doodstil. Iedereen kijkt gespannen naar deze man uit Nazaret, Jesjoea - Jezus- genoemd. Jezus zegt: deze woorden zijn werkelijkheid geworden. Het zijn niet langer woorden op papyrus. Dit bijbelwoord is vlees geworden. Vlees en bloed. Ik sta hier voor U als dit vleesgeworden woord, als de belichaming ervan. Deze tekst van Jesaja is in mij in vervulling gegaan. Het was een plechtig moment daar in de synagoge van Nazaret. Het was de beleidsverklaring van Jezus. Zijn levensprogramma. Een indrukwekkend statement. Jezus onthulde zijn ware identiteit. Hij is gezalfd met Gods Geest. Hij is de profeet bij uitstek. De identiteit van Jezus is niet af te lezen op een identiteitskaart van de burgerlijke stand! Jezus is van Godswege. Het woord Gods dat Hij leest in de bijbel dat is hijzelf. Hij is het uitgesproken woord Gods. Hij is de heilige van God, zoals de bijbelse geschriften ook heilig genoemd worden. Dat woordje heilig heeft niets te maken met gevouwen handen en een hoofd, een beetje schuin met een aureooltje. Heilig is de bijbel omdat hij opkomt voor de heilige rechten van ieder mens en ook voor de heilige plicht van ieder mens tegenover zijn naaste.
Wie vervuld is van Gods Geest, is bezield door Gods Liefde en beleeft die Liefde en die is zeer concreet. Zij is allereerst rechtvaardigheid. Dat betekent dat ze zorgt voor de lotsverbetering van de armsten in deze wereld. Zij zorgt voor een rechtvaardig bestel, of noem het een rechtvaardige economie. Het gaat dan om rechtvaardig loon, rechtvaardige uitkering, geen afgrond tussen rijk en arm, geen tartende ongelijkheid. Het gaat dan om rechtvaardig politiek beleid. Lucas roept tegenover het militair-economisch machtssysteem van het toenmalige Romeinse keizerrijk het toekomstvisioen van het Rijk Gods op. Een nieuwe wereld, een omgekeerde wereld, waarin de gangbare machtsverhoudingen zijn opgeheven. Een wereld waar brood, recht en liefde is, genoeg voor allen. Jezus van Nazaret werd gezalfde, Messias, genoemd omdat Hij zon wereld heeft belichaamd en uitstraalt tot op vandaag. Een wereld van wederzijdse dienstbaarheid. Stel je dat toch eens voor! Ja dat stellen we ons voor, wij christenen. Daarom komen we wekelijks bijeen voor de eucharistie: om te doen wat Jezus gedaan heeft, in de liturgie en in het dagelijkse leven.
Als we het evangelie zo lezen, zo politiek, economisch, sociaal, dan worden we verlegen. Want als we rondom ons kijken, is het helemaal geen christelijk, evangelisch leven van liefde en rechtvaardigheid. Die nieuwe wereld zien we wel in de persoon en in het leven van Jezus Christus. Maar rondom ons? En wie van ons kan zeggen, zoals Jezus, dat het woord van de bijbel in hem of haar in vervulling is gegaan? En toch is het evangelie niet vrijblijvend. Het roept ons op om te werken aan die andere, betere wereld. Nelson Mandela zei het nog: Armoede is geen natuurverschijnsel maar mensenwerk!
Door de hele bijbel heen roept God om recht en ontferming voor armen en verschoppelingen, vreemdelingen en verdrukten. God roept: Red hen die geen verweer hebben, de vele naamloze machtelozen. De vele miljoenen die geen levenskansen hebben en overgeleverd zijn aan gewetenloze uitbuiters.
Beste mensen, de bijbel is de weerspiegeling van het leven dat wij uit ervaring kennen. Ook wij hebben de woestijn gekend, als we ons eenzaam en verlaten voelden. Onze grootouders hebben nog weet van de kinderslavernij, in de fabrieken, ten tijde van priester Daens. We hebben de uittocht gezien van zovelen in Zuid-Afrika uit de slavernij van de apartheid. Volgens zuster Jeanne Devos, in Mumbai, zijn er nog 44 miljoen kinderen in India die huisslaven zijn We waren verbijsterd door de zondvloed van de tsunami in Zuid-Oost- Azië. Tweehonderdduizend mensenlevens verzwolgen! We horen over Kaïn die zijn broer Abel vermoordt . Het gebeurt voor sommige mensen in hun eigen straat. We waren ontsteld en bevreesd die elfde september 2001. We dachten dat de ivoren torens van de machtige concerns onschendbaar waren! Het terroristisch schrikbewind, in het midden-Oosten, als nasleep van die 11de september benauwt ons. En als de bijbel het heeft over afgoden , hoe veel afgoden lopen mensen niet na? Zeer velen zijn onderhorig en ten prooi aan machtsgebieden boven hun hoofden. Ja, de bijbel is echt gebeurd zoals onze levens echt gebeuren. De bijbel gaat rechtstreeks naar het hart van de waarheid, en legt de vinger op de vele wonden van verdrukte mensen.
Maar hoe ook de wolf het lam verscheurt, de geboorte van een nieuw volk is niet te stuiten! Het messiaanse Christus-volk zoals we ons kunnen noemen! Omdat we de gezalfde met Gods Geest willen navolgen. Want we vertrouwen Hem die God naar ons stuurt. De God van de bijbel is geen algemene, onpersoonlijke neutrale God. Geen onbewogen opperwezen. Aan Mozes maakte hij zijn naam bekend: Ik ben diegene die er zal zijn. Want ik heb het kermen van mijn volk gehoord. Ik heb de ellende van hun onderdrukking gezien. Daarom stuur ik jou naar hen. Ik ben de God van de bevrijding en de opstanding. Ik stuur je om het volk te verlossen van de oppermachtige Faraos en andere heersers. Ik stuur je als woordvoerder en partijganger van vernederde slachtoffers. Het recht van de sterkste mag niet zegevieren. Ik en eigenbelang zijn niet de eerste en laatste woorden. Ik, God, verzoen mij niet met de bestaande orde, de gevestigde chaos. Ik verzet me tegen egoïsme en cynisme, verzuring en verachting. Zo spreekt Jahweh-God tot Mozes en de profeten en roept hij hen op om in zijn naam mensen in nood te bevrijden. Zo stuurt hij ons Jezus Christus om het bijbelse visioen, zijn droom, te realiseren. Deze Jezus-Messias zal opkomen voor de misdeelden, recht doen aan de minsten der zijnen. Hij zal de machten, die ons dwingen breken en binden. Hij zal de redder zijn van de arme, een vriend voor hem die niemand heeft. Voor kleine mensen is Hij bereikbaar, de rechtelozen geeft hij hoop. Hun bloed is kostbaar in Zijn ogen, Hij koopt het vrij uit het slavenhuis. Zo heeft Huub Oosterhuis bezongen wat vandaag in het evangelie staat. Gods belofte is waar geworden in Jezus-Messias, die hij naar onze wereld gestuurd heeft: opdat ook wij zijn levensprogramma zouden volgen, opdat ook wij ons gestuurd zouden weten en Gods oproep zouden vervullen. Niet met veel uiterlijk vertoon, niet met vlag en wimpel, maar met de geweldloze weerbaarheid, vastberadenheid en radicale kordaatheid van Jezus zelf. Een niet te onderschatten opdracht!
Zoekplaatje: waar is het bruidspaar? Een preek voor 14 januari
Het is een prachtig verhaal, over die bruiloft van Kana, eigenlijk te mooi om echt gebeurd te zijn. Wie had er niet bij willen zijn? Maar waar is de bruid, en de bruidegom? Wie zijn ze? Hoe heten ze? En wat doen ze? Men zou hen graag feliciteren en hun een cadeautje aanbieden, maar ze schijnen nergens te vinden. Er is wel sprake van water, veel water - zes kruiken van elk 100 liter, dat is niet niks - en wijn, veel wijn, goede en nog betere. Er worden ook een paar gasten vermeld, o.a. Jezus met zijn leerlingen, en ook de moeder van Jezus is aanwezig. Maar nergens is sprake van een bruid en alleen aan het einde wordt de bruidegom even toegesproken. Is er eigenlijk wel een bruidspaar? Zoekplaatje: wie en waar zijn ze, het bruidspaar? De aandacht gaat zozeer gaat naar de wijn en het water, en naar Maria en Jezus dat we het bruidspaar niet eens missen.
Voor ons, mensen van deze tijd, zijn het misschien allemaal vragen en problemen, maar de lezers van Johannes wisten maar al te goed wie met bruid en bruidegom bedoeld werden. Het beeld van de bruiloft herinnerde hen aan de tijd van de profeten en de woestijntocht, toen God bruiloft vierde met zijn volk. Ze snapten onmiddellijk dat God de bruidegom is en het volk Israël de bruid. Ze kenden de oude geschriften waarin te lezen stond: Ik zal je voorgoed tot mijn vrouw maken, ik zal je hecht aan mij verbinden (Hosea 2,21). Of zoals het bij Jesaja staat (zie de eerste lezing): Zoals een jongen een meisje tot vrouw neemt, zal Hij die u opbouwt, u trouwen; en zoals de bruidegom zich verheugt over zijn bruid, zo zal je God zich over jou verheugen. Het gaat dus in het evangelie niet om een geluksdag van twee particuliere personen maar om het Verbond tussen God en zijn volk dat wordt voorgesteld als een huwelijk, en waar de bruid het volk van God, aanvankelijk Israël, nadien de christelijke gemeenschap, de kerkgemeenschap mag delen in Gods trouw en Gods liefde, wat overvloed van leven, vreugde en geluk meebrengt.
Johannes plaats dit verhaal over het wijnwonder van Kana aan het begin van zijn evangelie, onmiddellijk na zijn verhaal over de menswording. Met dit verhaal laat hij het publieke optreden van Jezus beginnen. Wat bedoelt hij daarmee? Als in een notendop en bij wijze van inleiding vat hij het leven van Jezus wiens menswording hij in de proloog heeft verhaald zijn zending, zijn boodschap samen om het aan zijn lezers mee te delen. Het is een soort voorwoord. Een voorwoord in een boek is bedoeld om de lezers aan te sporen ook de rest te lezen, om hen smaak te doen krijgen in de inhoud van het boek. Iets dergelijks lezen we in het evangelie van verleden zondag, het feest van openbaring van de Heer. Het kind van Betlehem wil een licht zijn, niet alleen voor de mensen van Israël, maar ook voor de mensen die verder weg wonen; mensen van over de grens, mensen die een andere kleur hebben, een andere taal spreken. De boodschap van het kind van Betlehem is bedoeld voor heel de wereld. Zo zouden wij het misschien kort en bondig zeggen, maar in het evangelie van Matteüs wordt dat verpakt in een verhaal over de wijzen uit het oosten.
Voor Johannes is Jezus iemand die van Godswege het leven van elke mens tot een feest wil maken. Jezus is gekomen om het echte, het volle, het eeuwige leven te schenken. Het leven dat hij mensen aanbiedt, is veel rijker, veel dieper, veel zinvoller dan het (waterige) leven dat wij vaak leiden. In Jezus leven mogen we ook zien dat de goedheid en de mildheid en de trouw van God reikt tot over de dood; dat dood zelfs verandert in leven en dat liefde tussen mensen van water wijn kan maken. Deze visie werkt Johannes dan verder uit in heel zijn evangelie, in al de tekenen die Jezus verrichtte, zoals hij het zegt.
Met de bruiloft te Kana, door de evangelist het teken van Kana genoemd, maakte Jezus een begin met de tekenen die hij verder zou verrichten. Maar het teken van Kana geeft reeds de kerngedachte en de kerninhoud weer van alle tekenen. Johannes wou dit ook niet op een nuchtere, zakelijke manier meedelen. Hij maakte er een prachtig en kleurrijk bruiloftsverhaal van. Je moet het maar kunnen.
Wij van onze kant moeten het echter wel kunnen duiden.