Reisverslag 25 okt

Vanmorgen de voorlaatste moskee bezocht: de Ada Borgh moskee. Interessant, maar ik heb er al mooier gezien. Overdaad schaadt nietwaar. Dan wordt het beter. Er staat nog een 19^de eeuws koopmanshuis (1859) op het programma. Ditmaal van een familie Boroujerdi. Ze waren stinkend rijk geworden door een monopolie in sier-ijzerwaren (zoals bijvoorbeeld de waterpijpen ed). Het complex is 3.500 m² groot, met luxueus ingerichte ruimtes en het ingenieuze koelingssysteem. Water wordt via GROTE ondergrondse kanalen vanuit de bergen kilometers verderop aangevoerd. Op geregelde afstanden worden boven de kanalen verluchtingspijpen geplaatst. Langs daar raakt de warme woestijnwind/lucht in de kanalen en wordt het samen met het koele water richting stad gevoerd. Naarmate de kilometers verlopen koelt het kabbelende water de mee stromende wervelende lucht af.  Het bewuste paleis  is aangesloten op een aftakking van zo een water/lucht kanaal. Onder de vloeren van het gelijkvloers van het huis ligt de verdere fijnmazige verdeling van de koele lucht in het huis zelf. De energie die vereist is om de uit de woestijn aangevoerde en intussen flink afgekoelde lucht door de kanalen en kanaaltjes te stuwen, wordt gewekt door de onderdruk in een schouw van 1 m bij 0,5m en 20m hoog die in het complex gebouwd is en die op het kanaalsysteem is aangesloten. De schouw eindigt op een groot rooster langs waar de aangevoerde lucht het systeem terug verlaat. De onderdruk wordt gecreëerd door het temperatuurverschil in de schouw. Het koelingseffect is indrukwekkend: in de zomer daalt de temperatuur in de aangesloten kamers met 12 tot 15 graden!  Dus van 40° naar pakweg 28°. Volautomatisch en zonder energieverbruik. Geniaal gewoon.

Tot slot bekijken we nog even de tuin Bagh-e Fin (Koningstuin), want hij is ontworpen voor Shah Abbas. Een van de mooiste tuinen van Iran en behorend tot Unesco Werelderfgoed. Hij is aangelegd volgens de principes van de Achaemeniden (500 BC!). Volgens het Zoroastrische religie zal het licht van een persoon die goed geleefd heeft (d.w.z. zijn licht door goed te doen en goed te leven heeft versterkt) naar het paradijs. In hun taal gebruiken zij een woord dat gelijkenissen vertoont met het Christelijke woord ‘paradijs’. Het woord ‘PAR’ zit er in en dat kom je hier overal tegen: Perzen, Farsi, enz. Dus zelfs dat begrip en woord heeft het Christendom ergens anders vandaan gehaald. En in dat paradijs kwelen de vogeltjes en klatert het water. Dus kan je hier op aarde als voorproefje een stukje paradijs voor jezelf maken, door een tuin aan te leggen. De principes zijn simpel: een tuin bestaat uit minimaal vier vierkanten die onderling van elkaar gescheiden worden door een beekje met kabelend beekje. In elk vierkant plant je bomen en planten en bloemen naar eigen inzicht en vermogen. Heb je een groter oppervlak ter beschikking, dan kan je naar eigen goeddunken twee of vier (of een veelvoud ervan) vierkanten toevoegen. Het geheel wordt omzoomd door een kabelende beek. Deze lay-out van een tuin vinden we in heel Europa en Azië, van België tot in India, terug. Weer wat bijgeleerd! In het complex taat ook een prachtige hamman (badhuis). Maar met een macaber randje. Amir Kabir, de persoonlijke raadsheer van Shah Nadir, was - vooral op instignatie van de  corrupte moeder van de Shah (uit vrees ontmaskerd te worden)-  in ongenade gevallen en hij moest in die hamman zelfmoord plegen. Op zijn Romeins dus. Onze Amir was een zeer capabele en integere man die door de Shah zelf was aangesteld om de wijdverbreide corruptie binnen het staatsapparaat op te kuisen. Hij lukte daar al te goed , zo goed dat hij inzag dat aan de top van de corruptie piramide de moeder van de  Shah stond. Dat had ie beter niet aangepakt. 

Kashan is ook de stad van rozenolie. Wijd- en wereldvermaard naar men zeg. Nooit iets van gehoord, dus eerst ruiken en daarna kopen, nooit kopen zonder te ruiken. Goed  dat ik het zo doe. Dat spul heeft een heel zware en weinig verfijnde rozengeur. Het doet me denken aan kinderparfum op de kermis. Sommige mensen van de groep kopen dat spul. Ik vind het gewoon beschamend boerenbedrog. Maar ja, wie zo een klein flesje van 1,5 cm hoog koopt tegen de prijs van 2,5 euro die wil toch echt bedrogen worden hé.

Dat was het. Nu de bus in naar Qom. De laatste halte voor de luchthaven van Tehran.

25-10-2017 om 14:55 geschreven door Mark  

Reisverslag 24 okt

Het eten is hier erg zoet. Mierenzoet. Ik probeer de suiker zoveel als mogelijk te vermijden, maar dat is niet vident. Overal draaien ze suiker door. Bij het ontbijt heb ik me nog eens gewaagd aan iets nieuws: andeh. Het ziet er uit als een siroop, maar de kleur is heel licht beige. Blijkt sesam melk te zijn, althans zo noemen zij het. Is op zijn best als men het mengt met dadelmelk. Die stroopheeft een heel diep donkere bruine kleur, ei zo na zwart. Ik neem een druppeltje van elk en meng. Jakkes, mierenzoet. Mijn tong plakt aan mijn gehemelte.

Gisterenmiddag heb ik eens organenvlees geprobeerd: Beryani heet het. Het is vermalen tot fijn gehakt. Alhoewel de kleur niet direct appetijtelijk te noemen is (donkerbruin alsof ze sommige ingewanden  niet voldoende gewassen hebben, is de smaak niet slecht. Maar ik ga het toch geen tweede maal bestellen. De naam van het gerecht klinkt meer exotisch dan het smaakt.  Zoals ik al eerder zei, de Iraanse keuken kent, voor mij althans, geen culinaire hoogstandjes. De menu’s zijn na enkele weken ook een beetje eentonig: kip kebab, lams kebab, mixed kebab (kip en lam), kip met rode besjes, plat gekookte aubergines. Misschien bestaat er ook kat kebab.  Het enige wat voor mij een openbaring is zijn de heerlijke verse kruiden (zij noemen het groenten) die bij alles geserveerd worden. Ik herken alleen basilicum, munt en nog wel twee of drie soorten groenblad die niemand van de groep kan thuis brengen. En ook de overheerlijke yoghurt.

We zijn onherroepelijk terug naar het Noorden aan het rijden. Vandaag gaan we van Esfahan naar Kashan. We komen door een dorpje, Murchehkhor, waar tot 200 foto’s van gesneuvelden (ik heb ze geteld) van de Iran/Irad oorlog aan de verlichtingspalen hangen. Het maakt wel indruk moet ik toegeven. Dan passeren we Natanz. Hier ligt één van de sites waar Iran kerncentrales heeft gebouwd. Valt niet veel van te zien. Behalve dat ik flink wat gecamoufleerd luchtafweer geschut opmerk. Ik was gealarmeerd omdat we geen fototoestellen mochten boven halen. Interessant om weten is dat het nucleair programma van Iran is opgestart door de laatste Shah, met actieve steun van de VS. Na de revolutie hebben de Amerikanen hun handen hiervan terug getrokken. Toen het stof van de revolutie was neer gedwarreld, hebben de Russen het programma nieuw leven in geblazen. Het kan verkeren zei Bredero.

Net voor Kashan ( in Iran wil dat zeggen zo een slordige 130 km) maken we nog een omwegje naar het bergdorp Abyane. Hier lijkt het leven te zijn blijven stilstaan. Het is een uniek bergdorpje vanwege zijn traditioneel karakter en van zijn mooie ligging in de bergen. Het valt onder de Nationale Monumentenzorg van Iran. De huizen zijn zonder één uitzondering allemaal met adobe opgetrokken.

In de late namiddag kom ik aan in Kashan, het centrum van de productie van rozenolie. Ben even door de Bazar gelopen, maar ik vind (nog) geen rozenolie, wel rozenwater en dat is maar een flauw afkooksel naar het schijnt. We zien morgen wel.

24-10-2017 om 20:59 geschreven door Mark  

Reisverslag 23 okt

Vandaag belooft het weer een schitterende dag te worden. Ik ben weer vroeg op en na een uitgebreid ontbijt stap ik om 7:30u alleen de deur uit. Het reisprogramma start immers pas om 9 uur. Die ‘oudjes’ van Nederland moeten namelijk kunnen uitslapen. En we na het middagmaal met bus reizen, doen sommigen nog een middagdutje. En die lui zijn allemaal jaaaren jonger dan ik. Goed. Ik hou er een flinke tred in en na een dik kwartier stappen (rennen noemen de Hollanders mijn stapritme) kom ik drie bruggen verder aan bij mijn doel. Ik wil de brug Pole Khadju van zijn mooiste kant fotograferen. En daar heb ik de vroege ochtendzon voor nodig. Alles verloopt perfect en tegen 8 uur ben ik terug present in het hotel, net op het moment dat de rest van de groep gaat ontbijten. ‘Ben jij mal, die hele weg heen en weer aflopen, terwijl je weet dat we er sraks met de bus naar toe rijden’ roepen (want ‘zeggen’ is een te zwak werkwoord) ze me toe. Ze kunnen/willen niet begrijpen dat zij straks de zon onder een minder gunstige hoek zullen hebben. Moeten zij weten.

En inderdaad busje komt zo en we doen met zijn allen de drie bruggen aan: Ploe Khadju, Pole Chubi en Sio-se-Pol. Vooral de eerste en de laatste zijn indrukwekkend. De laatste heeft zelfs twee verdiepingen met arcades. En ’s nachts zijn ze mooi verlicht. Dan komt het betere werk aan de beurt. Eindelijk bezoeken we een Armeense kerk. Herinner je je les nog: de Armeense Kerk heeft zich na het concilie van Chalcedon in 451 AD als eerste afgescheiden van de toen nog jonge kerk. Ze konden zich niet neerleggen bij het besluit van het Concilie dat de natuur van Jezus  God in de gedaante van een mens was (zoals een druppel water in een beker wijn niet meer te scheiden) en niet god alleen. Dat was toen blijkbaar een zeer fundamentele kwestie. In 1603 laat Shah Abbas vele duizenden Armeense handelaars met heel hun familie gedwongen verhuizen van Jolfa in Azebeijan naar Isfahan. Momenteel gaat het, na de Armeense genocide door Turkije, nog over slechts 200.000 mensen. Dat verklaart het bestaan van een Apostolische Armeense kerk in deze stad: de Vank kathedraal gewijd aan Jozef van Arimathea. Het kerkje dateert van 1606 en lijkt sterk op een Grieks-Orthodox kerkje: klein, gedrongen en met een afzonderlijke klokkentoren. Binnenin zijn alle cm² van de wanden mooi, in Grieks Orthodoxe stijl,  beschilderd met Bijbelse taferelen. En plots begint daar een gelovige te zingen. Zo feilloos dat ik eerst denk dat het een CD is die speelt. Maar neen, hij staat onbewogen een lied te zingen waarvan ik vermoed zijn van het eerste millennium van het Christendom dateert. Het lijkt op iets dat het Gregoriaans vooraf is gegaan. Hij zingt perfect en de klank en galm in de kerk is hemels. Alle aanwezigen van gelijk welke religie, overtuiging of nationaliteit blijven geboeid luisteren. In stilte om de magie niet te verbreken. Ik krijg er kippenvel van. Dat is van een andere orde dat de goedkope liedjes in de katholieke zondagsmis.

Dan naar het muziekinstrumenten museum waar we, begeleid door een lokale gidse, een overzicht krijgen van de vele instrumenten die in Iran door de eeuwen heen gebruikt zijn om muziek te maken. Twee zijn wel erg speciaal. Het eerste in een soort harp maar met de klankkast bovenaan. Het heet Timurid Chang. Het tweede is een Tar (met een lange aa uitgesproken). Het is een snaarinstrument en de klankkast bestaat uit onderaan een groter en daarboven een kleiner deel. De twee klankkasten zijn uit 2 maal  één stuk hout uitgesneden en ze zijn onderling niet van elkaar gescheiden. Als beide houtblokken langs de binnenkant juist zijn uitgehold (voor telkens de helft van de klankkasten), worden beide houtstukken aan elkaar gelijmt.. Onderaan is er een draaipunt voorzien dat de muzikant op zijn dij plaatst. Naargelang welke snaar hij nodig heeft kan hij niet alleen zijn strijkstok wat kantelen, hij kan ook het hele instrument draaien. Daarna krijgen we de kans om deel te nemen aan een optreden van een groep specialisten die oude Iraanse muziek brengen op die oude instrumenten. Heel mooi meegenomen zeggen de Nederlanders dan.

In de namiddag ga ik eerst naar de Masjed-e Jame moskee ook Vrijdag moskee genoemd. Een schot in de roos. Dat ze momenteel aan een grondige restauratie toe is, kan de pret niet bederven. Alle pleisterwerk aan de binnenkant is verwijderd. Ik zie dus de blote baksteen en de manier hoe de enorme koepel gebouwd is. Het lijkt eerder op een burcht dan een gebedshuis. Het complex telt maar liefst 476 koepels, groot en klein. Men is met de bouw gestart in 772 AD, boven op een oude Zoroaster tempel. De oudste stukken van het complex die men heeft kunnen dateren, gaan terug tot 1086. Petje af. De preekstoel (Mejrab van Sultan Oljaitu Khodabandeh) van stenen kantwerk dateert van de 11 eeuw! Een prachtexemplaar. Als afsluiter nog in de gauwte de Koninklijke moskee op het Emam plein eer gaan betuigen. Die heeft enorm grote en erg mooi mozaïeken zowel aan de buitengevel als aan de binnenmuren. Maar ook dit monument wordt momenteel gerestaureerd. Gelukkig heb ik toch nog grote delen kunnen bewonderen.

23-10-2017 om 20:10 geschreven door Mark  

Reisverslag 22 okt

Esfahan, nesf-ejahan is een eeuwenoud gezegde in het Farsi. Het wil zoveel zeggen als Esfahan, de helft van de wereld. Wat overdreven, maar het is toch een aangename stad die een relax sfeer uitademt. De stad is zo geworden omdat Shah Abbas de Grote in 1598 besliste van het bestaande dorpje (waarvan de geschiedenis terug gaat tot de Achaemeniden pakweg 500 B) zijn hoofdstad te maken. Hij had en precies plan voor ogen, met brede lanen en mooie tuinen. De 17^de eeuw was de gouden eeuw van de stad, gevoed door de lucratieve handel met vooral India, Engeland, Frankrijk en Nederland.  Maar in 1722 hebben de Afghanen de stad geplunderd en 14 jaar later werd haar de functie van hoofdstad ontnomen.

Eerst bezoeken we het Naqsh-e Jahan plan. Een enorm groot plein dat op de Unesco werelderfgoedlijst staat. Het is helemaal omgeven door een dubbele arcade die alleen onderbroken wordt voor 4 monumenten van eerste categorie. De meest indrukwekkende is de Shaykh Lotfollah Moskee (1602) . Zowel de façade als de binnen koepel zijn de mooiste die ik ooit gezien heb. Recht daartegenover aan de andere kant van het plein staat het Ali Qapu Paleis. Aan de Zuidkant bevindt zich de hoofdingang van de Bazar Qaiarieh (Keizerlijke Bazaar), twee kilometer op zijn langst. Hier gaat elke vrouw door de knieën. Aan de overzijde eist de Koninklijke Moskee (1611) alle aandacht op, In een zijstraat is een miniaturist ragfijn aan het schilderen met penseeltjes van één kattenhaar dik. Hij schildert op rijstpapier of op kalkplaatjes gemaakt van gemalen en daarna geperste kamelenbeenderen. Kunstig mooi, maar ik hoef het niet te hebben. Dan naar het Esfahan museum. Niets veel nieuws, behalve dat het in een mooi park ligt én dat op de muurschilderingen over banketten die Shah Tahmasp I hier in de 16^de eeuw organiseerde, naar Islamitische normen wulpse taferelen afgebeeld staan: danseressen met doorzichtige sjaals (goed geschilderd al zeg ik het zelf), wijn naar believen, mannen boven hun theewater die discreet worden afgevoerd, schandjongens zoals ze hier worden genoemd enz. Dat waren ook ware islamisten hoor!

In de namiddag was ik weer een vrij vogeltje. Ik ben naar een paar plaatsen terug gekeerd om foto’s te nemen met de zon in de goede richting.

Nu nog wat over de ‘Groote Oorlog’ tussen Irak en Iran. Na de Iraanse revoltie was het leger een gedesorganiseerde puinhoop. Saddam had zijn oog laten vallen op de rijke olievelden in het Westen van Irn, niet zo ver van de grens met Irak. Bovendien was Iran in ongenade gevallen bij zijn traditionele wapenleveranciers (VS en GB). Hij zag zijn kans schoon en valt in september 1980 Iran onverhoeds binnen. Aanvankelijk met veel succes. En niemand hield Saddam tegen, ook de VS niet. Zijn analyse was correct, maar onvolledig. Hij had nooit gedacht dat Khomeini er zou in lukken een gigantisch aantal jongeren te mobiliseren en de kansen te keren. De prijs aan doden was hallucinant. In 1982 staan beide legers ongeveer terug aan de vooroorlogse grens. Maar Khomeini stopt niet en wil duidelijk zijn revolutie uitbreiden naar Irak. Zodra dat duidelijk wordt, krijgt Saddan de openlijke steun van verschillende Westers mogendheden, waaronder de VS.  Er ontstaat een status quo  en de oorlog verwordt tot een gruwelijke stellingenoorlog. Net zoals bij ons in de Eerste Wereldoorlog is de prijs aan doden hallucinant.  Het resultaat van al die miljoenen doden? Niets. ‘War? What is it good for? Nothing, absolutely nothing’ zong Eric Burdon vorige eeuw.  Het enige zichtbare resultaat is dat in heel Iran, in elk dorp en stad, aan de lantaarnpalen tientallen foto’s hangen van de gesneuvelde jonge levens uit dat dorp of die stad. Echte waanzin.

22-10-2017 om 17:21 geschreven door Mark  

Reisverslag 21 okt

Ik hb bij mijn weten de man met de zeis niet ontmoet. Hij zal mij in Esfahan dan allicht ook niet komen opzoeken. Onderweg vertelt de gids Nojan wat over het huwelijk in Iran.

Vroeger moest de bruidegom aan de bruid een bruidsschat geven. Blijkbaar komt deze praktijk overigens meer naar het Oosten in Afghanistan en de andere –stan landen nog steeds voor. Toen Iran wat moderner probeerde te zijn, werd met deze traditie komaf gemaakt en vervangen door een soort borg van de bruidegom. Die som wordt in onderling overleg vastgelegd in het huwelijkscontract. Als de man later het huwelijk wil verbreken of als de man zijn vrouw een aanleiding geeft om het huwelijk te verbreken (ontrouw, gebruik van drugs, enz), dan kan de vrouw de uitbetaling van die som eisen en afdwingen via de rechtbank. Een wet, die bedoelt was om de zwakkere positie van de vrouw te beschermen, is compleet ontspoort. Vrouwen bedingen alsmaar hogere borgsommen (in gouden munten), zelfs tot 400.000 euro, terwijl het gemiddelde maandinkomen van een man 500 euro bedraagt. Ze wedijveren tegen elkaar op en na verloop van tijd zijn er  dames opgedoken die, omwille van de hoge borgsom, effen huwen en na een jaar wel een reden vinden om het huwelijk te verbreken, de berg gouden munten te innen (ongeacht of ze al steenrijk waren en hun echtgenoot straatarm) en opnieuw te huwen. Jaja, zo gaat het vooruit hé. De meeste mannen kunnen die bedragen uiteraard niet betalen, moeten hebben en houden verkopen en de familie inschakelen om die astronomische borgsommen af te betalen. Niet te verwonderen dat de gevangenissen vol zitten met wanbetalers. Bovendien werkt de wet maar in één richting. Een man kan er geen gebruik van maken. De wet geeft de vrouwen een financiële machtspositie die meer weg heeft van financiële slavernij. Nu is die wet onlangs verfijnd heb ik begrepen. Er staat een plafond op het bedrag om misbruiken te vermijden.

Nu over naar de praktijkles. Onze gids Nojan is Iranees en is voor de Nederlandse wet gehuwd met een Nederlandse advocate. Maar ze moeten ook nog eens trouwen voor de Iraanse wet, want anders kunnen ze in Iran onmogelijk samenwonen, laat staan in eenzelfde hotelkamer slapen. Zo gezegd zo gedaan. Ze vinden via de Iraanse ambassade een beëindigd Iraanse ambtenaar die het huwelijk kan/mag voltrekken. Bij de voorlezing van de ontwerpakte vraagt die man hoeveel gouden muntstukken het paar als borg overeen gekomen is. Nojan zegt tegen de ambtenaar dat zij niets overeengekomen zijn, want dat men in Nederland dat niet doet. Antwoordt de ambtenaar dat ie zonder een bedrag geen volwaardig huwelijkscontract kan opmaken. Nou goed, zegt Nojan, dan nemen we 1 gouden muntstuk (nvdr. hij is intussen dus duidelijk een echte Nederlander geworden). De ambtenaar kan zijn oren niet geloven en begint op Nojans’ toekomstige bruid in te praten. Hij haalt er nog een andere dame bij als getuige en om zeker te zijn dat er geen communicatieprobleem is door de taal. Nojans’ toekomstige krijgt het op haar heupen en roept tegen die twee Iraniërs dat ze moeten ophouden met hun middeleeuws gedoe en dat zij en zij alleen beslist. In doodse stilte noteert de beëdigde ambtenaar de ronde som van 1 gouden munt in hun huwelijkscontract. Enkele jaren later is het echtpaar Nojan op bezoek bij zijn familie in Iran. Op een dag gaan de dames samen naar de kapper om te roddelen en tegelijk even hun haar te laten optutten. Tijdens één van de roddelrondjes blijkt dat haar schoonzussen allemaal huwelijkscontracten hebben afgesloten met vele duizenden gouden muntstukken als borg. Haar schoonzussen lachen haar dan ook uit met haar schamele borg van 1 gouden muntstuk.  Nojan zegt dat sindsdien die borgsom op elk familiefeest van zijn familie in Iran voor grote hilariteit zorgt. Maar… dat intussen zijn vrouw er niet meer kan om lachen. Besluit van Nojan: bij alle vrouwen, van welke cultuur ook, draait het finaal om geld.

In Meydan even gestopt om een oude karavanserai te bezoeken en de ijshuis waar ze het ijs tijdens de zomer bewaarden. In dit geval is het een adobe gebouw met een kegelvormige toren boven de grond van ca 35m hoog meteen diameter van ik schat 25m. De dikte van de muren en de kegel schat ik op 30 cm. In de winter werd die bovengrondse toren volgestouwd met ijs en naarmate de ijsvoorraad door het verbruik slonk, dekte men het bovenvlak af met een dikke lag stro. Dat volstond blijkbaar om de hele ijsmassa bevroren houden tot het eind van de zomer. Dat is nog eens isolatie zeg!

Dan rijden we de woestijn in. Zo ver het oog reikt zie ik alleen maar geel/licht bruin fijn zand. In het midden slingert een vette zwarte streep erdoor heen: de asfaltweg. Voor de rest niets dan hitte. Na 2 uur rijden duikt er plots een woestijndorpje op met bomen en groene planten. Dit moet Na’in zijn. Een eeuwenoud woestijndorpje vlak naast een ondergronds riviertje. Het dorp is vandaag beroemd omdat er de oudste moskee van Iran staat. Ze dateert van de 10de eeuw. Dat is duidelijk te merken:  geen geglazuurde tegels, geen ronde minaretten, geen exuberante versieringen. Alleen ruwe baksteen met wat frivoliteiten in de manier worden de bakstenen gemetst zijn. Maar ondanks zijn hoge ouderdom en bloedig verleden (vooral onder de Mongolen), komt het gebouw er nog goed voor. In elk geval beter dan het Narin Kasteel dat van dezelfde periode dateert. Maar dat is wel gebouwd met adobe stenen. Een grote hoop half vergane adobe stenen.

En dan komen we aan in Esfahan. Maar dat is voor morgen.

21-10-2017 om 17:46 geschreven door Mark  

Reisverslag 20 okt

Tijdens het ontbijt zijn enkele mensen van de groep bestolen geworden. Ze hadden hun kamer wel op slot gedaan, maar niet hun reiskoffer. Bij hun terugkeer bleek er bij hen telkens een deel van hun voorraad euros verdwenen te zijn. De dame in de kamer naast mij is 250 euro kwijt. Dat betekent dat ze allicht ook bij mij geprobeerd hebben. Pech voor hen want mijn trolley was met slotjes vast. Oef dat ik het niet vergeten ben! Bovendien was er een koppel dat hun geld in een kluis van het hotel in bewaring hadden gegeven omdat de kluis op hun kamer niet werkte. Gisteren hadden ze via iemand van de receptie nog wat euros uit de kluis gehaald en alles was OK. Ze geven het koffertje met het resterende geld terug aan de receptionist met het verzoek het zaakje terug in de hotelkluis te deponeren. Deze morgen bleek er 500 euro verdwenen te zijn. Dat noem ik dieven met grote lef. Anderzijds vraag ik me af wie begot zijn koffers geopend achter laat op zijn  kamer?  In een ontwikkelingsland is dat de poes bij de melk zetten. Erg vind ik het.

De gids vertelt dat, naast de staatsgodsdienst, Iran 3 andere religies erkent en dus ook subsidieert: de Armeense christenen (orthodox uiteraard), de Zoroastriërs en de Joden. Ieder mag binnen zijn gemeenschap doen en laten wat ie wil. Bijgevolg heeft elke verstandige Iraniër een ‘goede’ Armeense vriend. Want daar kan hij ongestraft alcohol drinken en daar lopen de vrouwen ‘sluierloos’ rond. Dit reflecteert perfect de Iraanse mentaliteit vandaag: ze leven onder een streng islamitisch regime, maar iedereen vindt wel een modus vivendi die hem/haar past zodat het leven nog best meevalt.

Vandaag Zoroastrisme dag. Zoroastrisme is een zeer oude godsdienst. Ene Zoroastra verkondigde, zeker al 1000 jaar voor Christus, een vernieuwende en originele religieuze visie op de wereld. Volgens zijn leer zijn er fundamentele 4 elementen die men ten alle prijzen moet eerbiedigen: water, vuur, aarde en licht. In elke mens zit het licht, de overwinning op de duisternis (zoals ik een week geleden al uitgelegd heb – bij de les blijven hé). Het menselijk lichaam is niet meer dan een tijdelijk en bijkomstig omhulsel van dat eeuwige licht. Als een mens sterft, mogen zijn ‘vieze’ lichaamssappen de basiselementen van de natuur niet bezoedelen. Daarom mag zijn lichaam begraven noch verbrand worden. Daar hebben ze in die religie een oplossing voor gevonden: de  lichamen van de overledenen worden naar een ‘toren van stilte’ (dakhmeh) op een berg buiten de stad gebracht. Boven op het plat dak van de toren is een stenen put gemaakt waar de lijken worden neer gelegd als voedsel voor de aasgieren. Die beesten weten dat verdomd goed en in een klein half uur is de klus geklaard. De afgekloven beenderen worden door de begrafenispriesters verbrijzeld en vermalen. De nabestaanden krijgen een urne met dat beendergruis mee haar huis. Die priesters hadden een vreselijke rot job. Het stonk daar permanent uren boven de wind en met de hitte was het vergeven van de vliegen. De priesters werden wel uitstekend betaald, maar mochten het heiligdom nooit verlaten omdat de bevolking niet helemaal onterecht vreesde dat die priesters –omdat ze altijd in die doodslucht moesten werken en leven- veel ziektekiemen zouden kunnen overbrengen. Omdat het Zoroastrisme een rigide kaste systeem huldigde (je kon je kaste nooit verlaten) ging de job dus over van vader op zoon. Dat is zo doorgegaan tot in de 20^ste eeuw.

De Shah heeft het dan in de loop van vorige eeuw verboden omwille van de volkshygiëne, want de aasgieren laten in hun vlucht nogal eens wat losgerukte vleesbrokjes vallen. Het gevolg was dat er meer dan eens een vinger of een voorarm uit de hemel op de straat of op een binnenkoer terecht kwam. Tot op heden is die religie nog wijd verspreid in Balkan, Klein Azië, Irak, Iran, de Stan-landen en India. Heel merkwaardig: de priesters van deze religie hebben een klederdracht die als twee druppels lijkt op de klederdracht van de Orthodoxe religieuzen. Is duidelijk waar die dat van afgekeken hebben!

Eerst brengen we de Torens van de Stilte even buiten Yazd. En inderdaad op twee heuvels van pakweg 100 m hoog staan een ronde toren. Op de tijd die we krijgen om er een te bezoeken, heb ik ze alle twee beklommen. Eerst de hoogste, dan de iets kleinere. Als ik e niet vergis was ik de enige….Op de begane grond staan de ruïnes van de huisjes waar de priesters woorden. In Yazd is nog een levende gemeenschap Zoroastriërs en die hebben hn (moderne) Zoroastrische Vuurtempel in de stad zelf. Dat is een gebouw met op de frontgevel de Faravahar die de Zoroastriërs hebben overgenomen en binnenin een vuurkorf die eeuwig moet blijven branden. En hij brandt!

Vervolgens nog even naar het Amir Chakhmagh complex. Het is geen moskee, maar de vertrek- en aankomstplaats van de Ashura optochten . Zoals ik al eens uitgelegd heb waren dat vroegere bloederige en masochistische optochten ter nagedachtenis van de martelaarsdood van Housein, de zoon van Mohammed. Nu zijn ze verworden tot een pittoreske macho karnaval optocht.

Na de middag naar de Masjed-e Jomeh Moskee (Vrijdag Moskee) van de 14^de eeuw gestapt omdat het wel een heel speciale is. De ingang (= eivan) is, in tegenstelling tot de inkomhallen/bogen van andere moskeeën smal en extreem hoog en het plafond aan de binnenkant is bedekt met stalactieten. Indrukwekkend. En ’s avonds wordt heel dat kantwerk verlicht in een lichtblauwe kleur. Prachtig. Binnen in de moskee zijn alle muren en plafonds bedekt met veelkleurige mozaïeken. Maar ik ontwaar in sommige mozaïeken verdorie hakenkruisen!  Vanwaar die komen moet ik nog achterhalen. Dan rondgeslenterd door het oude stadscentrum bestaande uit kleine lemen huizen in een wirwar van steegjes. De puren van de huizen lijken sterk op de adobe huizen in Zuid Amerika en ze isoleren even goed! 

Ik verneem dat de mensen hier, vooraleer er koelkasten waren, heel de zomer over ijs beschikten. De ging als volgt in zijn werk. Ze groeven in diepe put in de grond, pakweg 15 m diep. Hij had een conische vorm. Bovenaan een diameter van 70-80 cm en onderaan een doorsnee van 6-7 meter. De wanden werden rondom tot boven helemaal ‘bezet’ met een ‘adobe’-laag van ca 20 cm dik. Adobe is een uitstekende isolator. Ik heb dat in de Andes wreed kunnen appreciëren. In de winter laten ze het opgehaalde water ’s nacht bevriezen (het is hier woestijn voor iets hé).  ’s Morgens oogsten ze rappekens het ijs en kieperen het in die put tot ie vol is. Door de goede isolatie en zijn conische vorm blijft het ijs een hele zomer bevroren.

20-10-2017 om 20:10 geschreven door Mark  

Reisverslag 19 okt

Gisterenavond met de die hards die bereid zijn om 12euro te betalen voor een lekkere maaltijd zijn we even ons boekje te buiten gegaan Haft Kahn Restaurant (www.haftkahnco.com). Was een heel speciaal kader (zonder tafel, eten zittend op tapijten en kussens. Dus eigenlijk een beetje op zijn klassiek Romeins, maar dan zonder luchtig geklede gezelschapsdames. Heb geopteerd voor Dizi. Een stampotje dat ik op 7 oktober beschreven heb, maar nu wel meer verfijnd. Maar een ding wet ik zeker: met mijn lange benen is het niet comfortabel zitten.

Enkele (niet alle)  Nederlanders in de groep beginnen wat last te krijgen van haantjes gedrag. Dus beslis ik, op één van de dagen dat ik in het hotel in Shiraz verblijf, even een sociologische test te doen. In het restaurant hebben ze aan elke groep een tafel toegewezen. Vermits elke groep gebonden is aan een nationaliteit hebben ze op de overeenkomstige tafels een mini standaard met de nationale vlag gezet. Dat maakt het voor iedereen makkelijk. Goed, ik zit (weer) als eerste aan het ontbijt aan de ‘Nederlandse tafel met bijbehorende vlag. En ik zie dat er ook een tafel gereserveerd is voor een groep Belgen, want op een tafel zie ik de Belgische driekleur wapperen.  Ik leen het Belgische onding even en zet het ostentatief voor mij op onze (Nederlandse) tafel. Het Nederlands vlaggetje schuif ik gewoon 1m verder op dezelfde lange tafel. Wat later verschijnt het eerste Nederlands koppel van onze groep. Alvorens goede morgen te wensen, maken ze onmiddellijk opmerkingen over de Belgische vlag. Ze vinden dat ik wel erg chauvinistisch uit de hoek kom. Waarop ik hen antwoord dat zij wel erg chauvinistisch blijken te zijn want dat zij  me zelfs nog geen goede morgen gewenst hebben. Stilte. Even later verschijnt het tweede Nederlands koppel. De scène herhaalt zich met bijna exact dezelfde woorden. Ik geef hen hetzelfde antwoord en voeg eraan toe dat ik bezig ben met een sociologisch onderzoek om mijn stelling te onderbouwen. Stilte. Na nummer drie zeg ik dat  het wetenschappelijk onderzoek wordt afgesloten en leg de standaarden horizontaal op tafel. Zonder er verder bij na te denken, eerst de Nederlandse en daarover gekruist de Belgische vlag. Vlam, opnieuw opmerkingen.  Quod erat demonstrandum zou  ik zo zeggen.

Het zij zo. Op naar het graf van Cyrus de Grote in Pasagardae. De legende over zijn geboorte en eerste levensjaren komen mij verdacht bekend voor. Herodotos vertelt erover dat Cyrusj na zijn geboorte aan zijn lot werd overgelaten en groot gebracht werd door vreemdelingen. In die periode waren de Perzen nog onderdanen van de Meden. De koning van de Meden, Astyages, vernam van zijn raadgevers dat er een kind geboren was dat hem later van de troon zou stoten.  Zijn reactie was voorspelbaar en eigenlijk, in de geest van die tijd (eerste helft van de 5^de eeuw BC) onvermijdelijk. Hij liet alle kinderen die binnen dat tijdsbestek geboren waren, vermoorden. Maar Kuroush, zoals hij in het Perzisch heet, glipt door de mazen van het dodelijke net. Straf hé!

In 550 BC is ’t van datte. Onze Cyrre verslaat koning Astyages. Hij lukt er bovendien in Perzen en Meden onder zijn bevel te verenigen tot één groot en ervaren leger. Zo verovert hij in het Westen heel Klein Azië en Saris, de stad van de rijkste koning van zijn tijd: koning Croesus. Vanaf 545 BC begint hij met de verovering van Centraal Azië en voegt de volksstammen van het huidige Pakistan en Afghanistan aan zijn rijk toe. In 535 BC is hij terug thuis en verovert hij nog snel even Babylon. Xenophon beschrijft de man als een opmerkelijk verstandig man die door had dat hij met tolerantie, begrip en inlevingsvermogenveel meer kon bereiken dan met geweld. Voor die tijd was dat eigenlijk een baanbrekend inzicht. Er moet wat van waar geweest zijn want hij was bv ook de man die, na de onderwerping van de Meden, de Joden die daar in gedwongen ballingschap leefden terug naar Israël liet gaan en hen toeliet hun tempel te herbouwen en die, na de verovering van Babylon in 538 BC, aan zijn troepen de opdracht gaf de inwoners te sparen. Dat bevel over de rechten van de inwoners van Babylon liet hij in een stenen rol beitelen. Die rol bestaat nog en geldt tot op vandaag als de eerste officiële verklaring van rechten van elk mens. Als echte krijgsman in hart en nieren is hij gewelddadig aan zijn eind gekomen. Hij stierf tijdens een veldtocht tegen een Scythische stam, de Massagetae. De aanvoerster was een furieuze madam die gezworen had Cyrus te doden omdat ie in een vorig gevecht haar eigen zoon gedood had. Tijdens die veldslag valt Cyrus, zwaar gewond, op de grond. Ons woeste madam verneemt dat, snijdt de borstkas van de zieltogende Cyrus open, rukt het nog kloppende hart uit zijn lchaam en hakt dan zijn hoofd af. Dat van dat hart had ze bij het lijk van haar zoon gezworen. Dat van het onthoofden was een klassieke routine bij de Scythen. Ze spleten de schedel van hun overwonnen vijanden horizontaal net boven de ogen door, maakt hem proper en gebruikten hem als drinkbeker. Voorwaar een bloeddorstige madam.

Ahwel, het graf van die Cyrre bezoeken we vandaag. Het is een heel eenvoudige constructie in de vorm van een mini ziggurat en het staat binnen de stadsmuren van de residentie die Cyrus voor zich had laten bouwen in Pasargadae, niet ver van waar een tijdje later Persepolis zou gesticht wordt door zijn derde opvolger Darius. Juist op de plaats waar hij in 550 BC Astyages, je weet wel die koning van de Meden, verslagen had. In 324 BC is Alex ook hem eer komen betuigen. Tot zijn ontsteltenis was het graf geschonden en lagen de beenderen van Cyrus verspreid op de grond. In de grafkamer zelf was niets meer te vinden van de gouden sarcofaag, de juwelen, de kostbare klederen en tapijten, zoals zijn verkenners beschreven hadden. Alex heeft het graf laten herstellen en opnieuw verzegelen.

De stad Pasagardae is ongeveer 1 km² groot. In feite was het een enorm grote bloemrijke ommuurde tuin in wat nu een volledig verdorde en gortdroge valei is. In die immense tuin stond er aan de ingang een anti-chambre voor de bezoekers/gasten, de Apadan (de officiële ontvangstruimte) en het paleis waar Cyrus zelf verbleef.  Zo een weelderige planten- en bloementuin in zo een droge zandbak werd mogelijk gemaakt door een erg verfijnd irrigatiesysteem dat het benodigde water van de bergen aan de horizon niet alleen binnen de stad bracht maar tevens alle bloemenperken permanent bevloeide. De hoofdkanalen van dit systeem zijn nog steeds zichtbaar. Archeologen zijn zeker dat het de stad van Cyrus is omdat op verschillende plaatsen in spijkerschrift gebeiteld staat: ‘ Ik ben Kuroush, van de Achaemeniden’.

19-10-2017 om 20:09 geschreven door Mark  

Verslag 18 okt

In Iran leven  nog twee nomadenvolkeren: de Qashqa (nu weet je ineens waar de japanners de naam van dat automodel vandaan hebben) en de ik-ben-het-vergeten. De hele 20^ste eeuw probeerde de regering van de twee Shah’s die mensen te domesticeren. Poging mislukte uiteraard. Na de revolutie verandert de aanpak fundamenteel. Het nomadenbestaan wordt geromantiseerd en opgehemeld en er wordt rondreizend onderwijzend personeel ingeschakeld om het analfabetisme tegen te gaan. Met succes. Een afgeleid voordeel waar aanvankelijk niet aan dacht is , dat de opgeleide jeugd in een huis WIL wonen in plaats van rond te trekken. Binnen dit en 50 jaar heeft dat probleem zichzelf opgelost.

We komen eerst aan bij Gual’eh Dokhtar, de vesting van Aredshir e Bakakan. in de Tang-i Ab kloof nabij Firuzabas. Die man was gouverneur van het gewest Far tijdens de Achaemenidische dynastie en hij had een goed politiek en militair inzcht. Hij zag in dat de macht het de Achaemenidische dynastie tanende was en hij zag zijn kans schoon. In 209 na Ch. Beslist hij een eigen vesting te bouwen. Dat komt neer op een oorlogsverklaring aan de (laatste) Achaemenidische koning Artabanus. Die man zijn hoofd zat eerder  bij de oorlogen met de Romeinen dan bij een (kleine) binnenlandse rebellie. Hij verliest echter de veldslag van 226 D. De Achaemenidische dynastie is na zoveel honderden jaren voorbij en Ardeshir wordt de nieuwe koning en sticht meteen de eerste koning van een nieuwe dynastie: die van de Sasaniden en goed voor de volgende 400 jaar. De klimpartij naar de ruïne van het kasteel is pittig, zeker bij deze temperaturen. Maar hij die geen sport doet komt als eerste boven. Hm.

Dan naar ’s mans paleis. Zodra zijn vesting afgewerkt was, begon hij as koning van Perzië aan een eigen Paleis in de buurt. Speciaal omdat toen voor het eerst (en dus niet door Moslims) een ronde koepel op muren in een vierkant gebouwd werd. Een knap staaltje van berekenen van krachten om te bepalen hoe dik de muren moeten zijn en een breed en hoog de koepel mag wezen. Dat was een fundamentele verfijning van de bouwinzichten van de Romeinen, die tot dan de meesters waren in het bouwen van alsmaar grotere overspanningen. Toen dit gebied in de 7^de eeuw door de Moslims werd veroverd, waren ze gefascineerd door deze bouwtechnieken en snel daarna begonnen zij hun moskeeën op die manier te bouwen. Spijtig dat ik dit niet aan Nicole kan vertellen. We hebben daar nog wat over gediscussieerd! Enne,… ik heb gelijk gekregen.

18-10-2017 om 15:19 geschreven door Mark  

Reisverslag 17 okt

Vandaag dé dag waar ik sinds lang naar uitgekeken heb: Persepolis. Onze gids is verstandig. We vertrekken later want de grote golf toeristen komt in de voormiddag en dan kan je daar over de koppen lopen. Wij zullen in de namiddag komen als bijna iedereen naar zijn hotel is. Goed zo!

Dus vanmorgen nog net even tijd om naar de Naser el-Molk moskee te gaan. We organiseren het zelf: we bestellen in groep enkele taxi’s en delen de kosten. Nu betaal ik voor één vol uur taxi (voor de heen rit, voor één uur wachten en voor de terugrit) 70.000 rial. Da’s ongeveer 1,70! Niet dat ik verzot ben geworden op moskee ’s. Integendeel, maar de deze is speciaal omdat de oostgevel bestaat een veelkleurige mozaïek glasramen. Tijdens de ochtenduren geeft dat een feeëriek kleurenspel op de vloer en de pilaren. En dat klopte effectief!

Dan naar Nasqh-e Rostam, de begraafplaats van de belangrijkste Achaemenidische en Sasanidische koningen. Dus Darius I (521-485 BC), Darius II (425-405 BC), Artaxerxes I (465-424 BC) en Xerxes I (485-465 BC). Hoog in de rotswand van de klif zijn stukken rots in een kruisvorm vlak gemaakt en in de vierkanten staat dan gebeiteld wie er begraven ligt. De ingang tot de grafruimte zelf is een opening in het kruispunt van de vier armen van het kruis. In de graven ligt niets meer: ze rusten er niet meer in vrede. Toen Alexander de Grote Persepolis plunderde, kwam hij eerbetoon brengen aan deze 4 grote Perzische koningen. Om er zeker van te zijn dat hun graven intact zouden blijven liet hij hier een reeks soldaten als grafbewakers achter. Maar ook dat was niet voldoende. Toen Alex na enkele jaren rondwandelen tot aan de Indus en terug, stelde hij tot zijn ontzetting vast dat de graven toch leeggeroofd waren. Allicht waren de achter gebleven even ontzet over het feit dat ie levend was terug gekeerd van zijn iet wat uitgelopen City tripjes. Enfin, Alex de woesteling, heeft hen allen laten 77terecht stellen.

Te midden van de eindeloze zandbak zie ik plots onooglijk kleine blauwe bloempjes staan. Ik heb geen zin om op mijn buik in dat wit stofzand te gaan liggen, dus zet ik mijn klein Panasonicske in het zand, richt al schattend (want ik kan niet zien wat ik in het vizier heb) en neem een tiental foto’s op het goed geluk af.  Plots steekt er een stevige wind op. Ik vrees voor mijn fotoapparatuur (fijn stof is moordend voor die toestellen) en vlucht naar de bus. Zit net in de bus als die rukwinden een plaatselijke mini-zandstorm veroorzaken. Oef, da’s even geluk hebben.

Na het middageten begint het echte werk: Persepolis. En de gids heeft goed gegokt. Er waren maar enkele toeristen. In het Perzisch heette de stad Parsa. De Grieken vergrieksten de naam tot ‘stad van de Perzen’ : Perse polis. Ik heb er decennia gelezen flink wat over gelezen en moeten studeren en nu, nu sta ik hier op de plaats waar Darius, Xerxes en Alexander rondgewandeld hebben. Niettegeloven. Genoeg gemijmer. In 518 BC beslist Darius, nadat de stad Sua was afgewerkt dat er ook een religieuze hoofdstad moest gebouwd naar de voorbeelden van de Babyloniërs en van de Assyriërs. Maar dan beter en groter. Het complex had, naast de religieuze feesten voor het Nieuwe Jaar ook tot bedoeling de onderkoningen die hun trouw kwamen betuigen serieus te imponeren. Daar waren ze destijds heel goed in geslaagd. Tot op de dag van vandaag blijven de ruïnes overweldigend. En de bas-reliëfs die de muren versieren zijn onwaarschijnlijk nauwkeurig en met zoveel zin voor detail dat iemand met een wat kennis van de antieke wereld er zo de Grieken, Egyptenaren, Picten, Parten, Elamieten, Bactiërs ( aan de Kaspische Zee), Sorgdiërs (nu ongeveer Afghanistan) enz.  kan uitpikken. De bouw van het complex heeft de hele Achaemenidische dynastie geduurd totdat Alexander er een abrupt einde aan maakte. Hij roofde alle schatten en goud, maar gebood –zoals hij steeds deed- de gebouwen te vrijwaren. Om een tot op heden onbekende reden is de boel toch in brand geraakt. De sporen van de brand zijn meer van 2300 jaar later nog steeds te zien. Een kwartier voor ons vertrek realiseer ik me pas dat ik vanop de heuvel achter de stad een mooi overzicht moet hebben. Het heuveltje was och arme enkele 100 m hoogte. Dus in versnelde pas de steile helling op, in de brandende zon. Toen ik boven aan kwam was ik buiten adem en ik kon geen foto nemen. Mijn lichaam trilde te hard door de inspanning. Dus eert even genoten van het zicht en dan realiseer ik me sdat het impressionante zicht verknoeid wordt door een heel set golfplaten daken die men over de bas-reliëfs geplaatst heeft met de bedoeling ze te beschermen tegen weer en ontij.  Niets aan te doen. Ik heb toch maar tegen beter weten en tegen het zonlicht in een panorama foto genomen.  Enne, mijn hart gaf geen krimp.

’s Avonds zelfde scenario: de buschauffeur uitgenodigd en hij mocht restaurant en menu kiezen. Alhoewel er geen speciale menu geserveerd werd, was het weer een schot in de roos.

18-10-2017 om 15:16 geschreven door Mark  

Reisverslag 16 okt

Fluks op weg naar het mausoleum van Iraans grootste dichter Hafez. Ik kan hem moeilijk smaken wegens te weemoedig en te melig naar mijn smaak. Maar ja, wie ben ik. Zijn praalgraf is een mooi prieeltje in een aangename en verzorgde tuin. Zijn albasten zerk onder het prieeltje meet 2m bij 0,5 m bij 0,5 m. Dat zijn serieuze afmetingen voor een Iranees. Ofwel was dat een vent zo groot als ik ofwel zijn de wanden van zijn albasten zerk 20 cm dik. Kweetnie. Tijdens ons bezoek lossen ze een contigent pubermeisjes op schooluitstap. Mannen, mannen zo een gekrijs. Ik zat precies in een  restaurant in China. Horen en zien verging. De wachters van het mausoleum hebben met behulp van hun (metalen) fluitjes de bende moeten kalmeren. Het was overduidelijk dat wij, de niets vermoedende toeristen, misschien dan wel niet de directe oorzaak maar dan toch wel de indirecte aanleiding waren. Vroeg of laat barst hier een seksuele revolutie: zo een erotische spanning is niet meer gezond te noemen. Dan met de gids nog eens een luxueus koopmanshuis van begin vorige eeuw bezocht. De familie Naranjestan-e Ghavan moet verdorie een wel heel welstellende familie geweest zijn. Zoveel pracht en praal te midden van zoveel armoede in de wijken rondom hen . Ik vraag me af of zij wel echt gelukkig waren met hun overdadige welstand. Ik vrees van niet.

En dan, … dan worden wij vrij gelaten. Ik scheur als een vogeltje dat eindelijk de open deur van zijn kooi gevonden heeft, als een bliksemschicht er vandoor. Het gevoel vrij te zijn en te gaan en staan aar ik wil, doet me echt deugd. Ik heb me dan ook eens goed laten gaan.  Eerst moest de Bazar Vakil er aan geloven. Heb enkele hermetisch gesloten zakjes safraan gekocht. De duurste die hij had, in de hoop dat ie mij niet al te veel bedrogen heeft. De gids zei me later dat het een goede keuze was. Allez hup. Vervolgens de aanpalende Masjed-e Vakil Moskee bij verrassing overrompeld om de prachtige zuilengaanderij eens te kunnen bewonderen. Dan moest het Pars Museum zwichten met de Nazar Garden in één moeite erbij. Tot slot ging ook de citadel Karim Khan voor de bijl. En dat allemaal op 3,5 uur tijd. De meeste Ollanders, jonger dan ik, zijn die namiddag op hun bed gaan liggen. Het was te warm, ze moesten wat rusten vooraleer ze er weer tegen konden. Watjes ja.

Vanavond heb ik met de Nederlandse dame Hette, die intussen naar Zweden geëmigreerd is,  de chauffeur van de bus uitgenodigd om met ons en op onze kosten te gaan eten in een restaurant naar zijn keuze. Het initiatief was een schot in de roos: hij tevreden en wij zaten in een goed restaurant onder zijn deskundige begeleiding. Bovendien sloeg ons idee aan en waren we met z’n negen. Ieder moest dan ook maar 1/9 van de chauffeur zijn maaltijd betalen. Morgen herhalen we dat en gaan we in een Soefi restaurant eten.  Er zijn dus ook verstandige Ollanders, ook al emigreren ze.

16-10-2017 om 20:13 geschreven door Mark  

16-10-2017 om 07:09 geschreven door Mark  

Reisverslag 14 okt

Zalig geslapen ondanks de hitte. Het was gisteren 37 graden in de schaduw. En dat komt goed van pas, want vandaag hebben we een tocht van ca 500 km Zuidoost naar de stad Yasuj, dwars door het Zagroz gebergte. Betoverend mooi en woest. Wij steken het gemotoriseerd van west naar oost door. Alexander deed destijds wel beter.

In 334 voor Chr. stak Alex met 30.000 hoplieten (zware infanterie) en 5.000 cavalerie de Hellespont over, deed op de ruïnes van Troje een schietgebedje op het graf van Achilleus (zijn lichtend voorbeeld) en gaf bij de Granicus rivier (Noordwesten van Turkije) het eerste Perzische leger van drie satrapen (onderkoningen) een oefenlesje. Leger weg, twee satrapen gesneuveld en de derde pleegde wijselijk zelfmoord. De Perzische koning Darius III was uitzinnig van woede en ging met een troepenmacht van 600.000 soldaten dat vervelend joch eens persoonlijk een rammeling geven. De legers ontmoetten elkaar in 333 voor Chr. aan de Issus rivier,  in wat nu West-Syrië is (denk ik) . De uitslag was echter wat anders: geen Perzisch leger meer, Darius op de vlucht en Alexander had de koningin moeder van Darius III, zijn hele uitzet inclusief zijn harem gevangen genomen. Jongens, jongens die Griekse soldaten zullen daar eventjes hun b(r)oekje te buiten zijn gegaan. Darius bood hem in ruil de helft van het Perzische rijk aan. Alexander weigerde. Hij stapte eerst effen voort naar het Zuiden (om later geen achterhoede gevechten te hebben) en werd in Egypte als bevrijder ontvangen, stichtte in de rapte de stad Alexandria, liep met zijn hele leger ei zo na verloren in de Lybische woestijn. In Oktober 331 BC botste hij in Arbela (oostelijk Syrië) op het derde leger van de Perzen. Eén miljoen man sterk ditmaal. Wie biedt meer: afgerond is dat een overmacht van 1 tegen 28. Tegen zijn generaals, die vonden dat het nu toch een beetje té riskant werd, zei Alexje dat er aan Macedonische kant veel meer soldaten stonden die wilden en konden vechten dan aan Perzische kant. En weer kreeg ie gelijk. Het werd een regelrechte ramp voor de Perzen, ondanks hun geheim wapen (olifanten) en Darius moest weer op de loop verder naar het oostelijk deel van zijn rijk. Alex koerste achter hem aan, maar voor hij te pakken kreeg had Bessus, satraap van Bactria en dus één van zijn eigen onderkoningen Darius al gedood. Alexander heeft Darius’ lijk in een ossenkar gevonden, heeft hem een staatsbegrafenis gegeven en die Bessus terechtgesteld wegens gebrek aan loyauteit ten opzichte van zijn koning. Dan is verder getrokken tot aan de Indus in India.

Even een historische schets alleen maar om te zeggen dat onze Alexander met zijn leger in ijltempo (volgens de overlevering tot 50 mijl per dag!) door dit gebergte gestapt is maar dan wel van noordwest naar zuidoost om rapper dan rap in Persepolis te zijn. In elk geval sneller dan de Perzen om hen te beletten hun staatsschatten uit Persepolis weg te slepen. En dat is hem inderdaad ook gelukt. Alexander rijfde in Susa (de administratieve hoofdstad van het rijk) en Persepolis (het religieuze centrum van het rijk) 650.000 kg goud bijeen. Daarvoor kan men al eens een robbertje vechten vind ik.

Tijd om even over het Iraans eten te praten. De gerechten zijn typische nomaden gerechten: eenvoudige sudderpotjes zonder veel variatie. De afwisseling moet van de kruiden komen. In het binnenland doen ze wat schapen- of geitenvlees bij. Maar de suikerverslaving van de Iraniërs is echt  hallucinant. Elk gerecht en elk drankje zit propvol suiker. De enige uitzondering is hun nationaal yoghurt drankje, daar mengen ze naar eigen smaak en voorkomen heel veel kruiden onder. Dat is waarlijk zeer fijn en bovendien erg verfrissend. En allicht ook gezond. Dat maak ik mezelf althans toch wijs.

Over de strenge kledijnormen en de onmogelijke segregatie tussen mannen en  vrouwen kan ik simpel en kort zijn. Veel mensen lopen hier gefrustreerd en zelfs ‘irritant hitsig’ rond. Zowel mannen als vrouwen. Eigenlijk meelijwekkend. Eerder vroeg dan laat moet dat potje overkoken. En dat is vandaag al goed merkbaar bij de jonge dames. Hun hoofddoek zakt alsmaar meer naar achter. Sommigen schminken zich vrij opzichtig en gedragen zich (relatief) vrijpostig  Velen spreken de toeristen gewoon aan op straat en verzoeken hen om foto’s van hen te nemen. En maar giechelen en kwetteren.

Met een week vertraging (wat een groepsreis allemaal met een mens doet, nietwaar), ben ik eindelijk begonnen met wat Farsi te leren. Eerst de getallen van één tot tien: yek, do, seh, chahar, panj, shesht, haft, hasht, noh, dah. Voilà. Nu nog wat dagelijkse praktijk en dan zijn we vertrokken. ‘Goede dag’ is een makkie: ‘salaam’. ‘Goede morgen’ is al wat moeilijker: ‘sob bekheir’. ‘Goede avond valt dan weer mee: ‘shab bekheir’. ‘Ja’ is ‘bale’ en ‘nee’ wordt ’na’. ‘Dank u’ geeft moed: ‘mamnun’  maar ‘a.u.b’ is een tongbreker ‘befarmaa ien’. Andere woorden vertonen duidelijk een nauw verwantschap met de germaanse talen. Zo is het woord voor ‘dochter’ in het Farsi ‘dokhtar’ en de symbolen KH spreken ze guturaal uit als de Franse ‘g’. ‘Moeder’ is ‘maadar’ en ‘vader’ is ‘pedar’. Zoals kleine Jan vroeger op school heeft geleerd: Perzisch is een indo-germaanse taal. Ja mijnheer, ja mevrouw, dat heb ik vandaag op school geleerd. Zoveel is duidelijk.

14-10-2017 om 20:38 geschreven door Mark  

Reisverslag 13 okt

Het was vannacht warm en vanmorgen is het heet: 29 graden om de dag te beginnen.  En vrijdag de 13^de. Dus voorzeker geen regen vandaag.

In 260 na Christus verslaan de Sasaniden onder leiding van Shapur I een Romeins leger. Keizer Valerianus was zo onvoorzichtig geweest om aan het gevecht deel te nemen en hij werd samen met enkele duizenden Romeinse soldaten gevangen genomen. Vermits een Romeins leger altijd de nodige architecten en ervaren bouwmeesters mee had en Shapur die goed kon gebruiken, liet hij hen niet executeren. Voor keizer Valerianus hoopte onze Shapur een enorm losgeld te kunnen vragen. In afwachting hiervan gebruikte hij de keizer als voetbankje telkens als ie zijn paard wilde bestijgen. Maar Rome gaf geen krimp. Niet alleen omwille van het principe (een Romein geeft zich niet over), maar ook omdat de keizer enkele jaren ervoor ene Laurentius (die daarna tot Sint gepromoveerd werd) levend had laten roosteren. En de inwoners van de stad Rome, die steeds meer gekerstend werd vond dat er wel wat over. Kortom ze waren hem liever kwijt dan rijk. Shapur besefte dat ie verkeerd gegokt had. Hij liet de keizer levend villen en zijn bloedrood ontveld lichaam ophangen in een heidense tempel met de waarschuwing dat Rome niet teveel meer op haar macht moest rekenen. Tot daar het onfortuinlijke lot van de keizer.

Zijn gevangen soldaten verging het beter. Die werden ingezet bij openbare werken. Het meest bekend werk is het irrigatie systeem en de watermolens van Shushtar. Zij hebben vanuit een nabij gelegen rivier een kanaal gegraven dat uitmondt in een groot bassin. Allemaal met de hand. Aan de randen van dat bassin hebben ze een hele waterhuishouding uitgewerkt opdat 64 (!) watermolens met horizontale schoepen  (voor het malen van rijst, graan, zaden, olie enz) met waterenergie worden aangedreven en het water naderhand met een hydraulisch systeem via allerlei kanalen de lager gelegen landbouwgronden bevloeit. Het debiet en de kracht van het water wordt bestuurd via een kluwen van kleinere kanaaltjes met schotten die helemaal of gedeeltelijk kunnen opgehaald of neer gelaten worden. En die constructie is na 1700 jaar nog steeds operationeel. Het geheel behoort daarom ook tot Unesco werelderfgoed.   

Dan nog even naar de ruines van een Sasanidische vesting. Het is hier intussen brandend heet geworden. Ik gebruik, naast mijn hoed en zonnecrème, ook mijn regenscherm als zonnescherm. De gouverneur van de vesting vond dat in de jaren 500 na Christus ook al niet gezond en hij liet enkele verblijven in de rotsen uithakken, 20 m diep. Het plafond was met fijn stukadoorswerk afgewerkt en de muren betegeld met geglazuurde tegeltjes. En daar is het inderdaad een heel stuk aangenamer.

Het is intussen 14:30u en we moeten nog eten. Het wordt weer een stoofpotje met rijst. Het stoofpotje bestaat uit schapenvlees, pruimen, fijne rozijnen en ik weet niet welke kruiden. Lekker maar weer veeeel te zoet. Als drank wordt zelf gemaakte ‘dugh’ geserveerd. Er zitten veel kruiden bij in. Heel fijn. Heb er een foto van genomen.

Dan nog even goede dag gaan zeggen aan de Romeinse brug Pol-e Dokhtar, in 260 na Ch. gebouwd door die gevangen legioensoldaten van Valerianus. De bug van 270m lang vormde een onderdeel van de koninklijke wegen en verbond de Perzische hoofdsteden Istakhr en Bishapur met steden in Mesopotamië zoals Ctesiphon, Nissibis en Edessa. Opnieuw een knap staaltje van oerdegelijke bouwkunde van 270m lang.

Tot slot naar de Ziggurat Chogha Zanbil. Het is de best bewaarde traptempel van de Elamieten. Vandaar dat ie ook opgenomen is de Unesco werelderfgoedlijst. In 1330 BC besliste de Elamitische koning Untash Napirisa hier een nieuwe hoofdstad te bouwen met in het centrum deze tempel, gewijd aan de goden Inshushinak en Napirisha. Zowel wat nog van de ruïnes overblijft als de namen zijn indrukwekkend: een vijf-trap piramide in baksteen. Daarboven op stond dan het tempeltje met blauw geglazuurde tegeltjes. In totaal  meer dan 50 m hoog. Binnenin stonden de gouden standbeeldjes van  eer dan 50 m hoog. Drie verdiepingen staan nog overeind. We komen er net bij valavond aan. De ondergaande zon kleurt alles diep rood/bruin. Prachtig zicht.

13-10-2017 om 21:18 geschreven door Mark  

Reisverslag 12 okt

Vandaag wordt het een busdag. Tegen vanavond moeten we aankomen in Ahwaz. Dat is een goede 700 km naar het Zuiden, maar nog steeds evenwijdig met de Iraakse grens. Tijd om wat onze kennis  over de geschiedenis van het land wat bij te spijkeren. In de 7^de eeuw is het liedje van de Sasaniden financieel en militair uitgezongen. De eeuwen aanslepende oorlogen met Rome en daarna met Constantinopel waren er teveel aan. De Arabische stammen, die ruw weg in wat vandaag Saudi Arabië heet, en die voordien hun tijd verdreven met onderling oorlogje te spelen hebben onder het vandaal van de jonge Islam een gemeenschappelijk streefdoel gevonden: de Islamitische gebiedsuitbreiding. In een zucht en een vloek veroveren ze het eeuwenoude Sasanidische rijk en Iran wordt op een jaar tijd onderdeel van het Islamitisch Kalifaat. Aanvankelijk heerst er een grote godsdienstvrijheid, maar gaandeweg neemt de intolerantie toe: zwaardere belastingen voor anders gelovigen, verbod om een islam belijder te trachten te bekeren (tarief: doodstraf), verbod voor een islam belijder om zijn geloof te verzaken enz.

Maar daarmee komt geen eind aan de onrust in het land. Integendeel, de volgende eeuwen worden gekenmerkt door een eindeloos gevecht om de macht, met veel geweld en moordpartijen. Daarvan maken in de 19^de eeuw de nieuwe grootmachten Groot Brittannië en Rusland dankbaar gebruik. Rusland gedreven door hun drang naar een ‘warme’ zee en Groot Brittannië die de Russen niet aan hun voordeur in India wensen. Het resultaat is dat Iran vervalt tot een koloniaal wingewest voor beide landen. De Russen verkiezen hele regio’s te annexeren, de Britten zijn vooral uit op monopolies voor tabak en mineralen en dergelijke. Het hek is helemaal van de dam als de Britten in 1908 in Khuzestan petroleum vinden. Het land wordt letterlijk leeg gezogen en de staat implodeert. Zoals vaak staat in dergelijke chaos ergens een man op die met radicale methodes orde op zaken stelt. Reza Khan is ditmaal de man van dienst en hij is een officier in het Kozakkenleger. Hij en daarna zijn zoon Mohammed Reza onteigenen de grootgrond bezitters, moderniseren het land in speed tempo en schaffen een reeks ‘oude’ religieuze regels en wetten af (zoals bv de hoofddoek). Maar koken kost veel geld en zij gaan buitenlandse leningen aan. De elite vindt die ‘wiite revolutie’ wel goed, maar de gewone bevolking niet. Ze morren maar Reza wil dat niet zien. Hij beschouwt zich als maar meer als de opvolger van zijn grote voorbeelden Cyrus en Darius. In de jaren ’70 van de vorige eeuw organiseert hij een gigantisch feest ter ere van het 2500 jaar bestaan van het Iraans rijk en hij laat zich kronen tot Shah (= koning der koningen) in het Golestan Paleis, zoals ik al vertelde op de eerste dag van de reis. De Shah zat op de pauwentroon die een van zijn voorvaderen Nader Khan als oorlogssoevenir in 1746 had mee gebracht tijdens zijn veldtocht naar Delhi in India.

De binnenlandse kritiek wordt onder meer gestuurd door ene Khomeini. De Shah stuurt hem in ballingschap naar Parijs. Maar hier helpt geen klein moederen meer aan. Alle politieke partijen, van uiterst links tot uiterst rechts, extreem religieus tot profaan, verenigen zich met als doel de Shah te verdrijven. En zo gebeurt op 16 januari 1979.  De revolutionaire Raad waarin al die strekkingen zetelen moet een nieuwe grondwet opstellen. De ontwerptekst is liberaal en modern met een parlementair systeem en de klassieke vrijheden naar westers model. Maar ze bereiken geen eensgezindheid en de chaos herbegint. Khomeini zit zijn kans schoon en komt terug uit ballingschap. De bevolking reageert enthousiast inde hoop dat ie rust en orde zal kunnen scheppen. Maar wat zij zich niet realiseren is dat het ontwerp van grondwet in de prullenmand verdwijnt en dat de revolutie verwordt tot een Islamitische revolutie. En daarmee zit iedereen in de wereld nu mee opgeschept.

Nog net voor sluitingstijd komen we aan in Sush, het vroegere Susa waar Darius de eerste zijn paleis in 521 voor Christus zijn paleis liet bouwen op dezelfde plaats waar de Elamieten 1700 jaar voordien ( in 2200 jaar voor Christus) de hoofdstad van hun rijk hadden gebouwd (en dat door de Assyrische Assurbanipal in 645 voor Christus werd verwoest). We zijn de ruïnes gaan bezoeken, alhoewel er na 2500 jaar niet bijster veel meer van recht staat. Soit ik ben er toch geweest. In dezelfde wijk van de staat Susa staat ook het graf van de profeet Daniël. Je kent wel het verhaal uit de bijbel van die man die door de Perzische koning voor de leeuwen werd gegooid, maar die maar niet opgepeuzeld raakte. Allicht omdat de leeuwen geen honger hadden of omdat ze kiespijn hadden. Volgens de bijbel was dat allemaal niet waar: het was Gods hand die daarvoor zorgde. Wat er ook van zij, onze Danny is later dan toch op een of andere manier aan zijn eind gekomen want zijn graf staat hier in Susa. Waarom ligt een Joodse profeet begraven in Perzië hoor ik jullie al vragen. Hawel da’s simpel. In de bijbel staat dat de Perzen Jeruzalem hebben geplunderd en vele Joden in ballingschap mee naar huis hebben genomen. Maar een bezoek aan zijn graf stond niet op het programma van de reis ‘Langs Koningswegen’ (want Danny was geen koning hé) en een bezoekje kon er ook niet tussen. Gemist dus op pakweg 300 meter na.

En dan verder naar Ahwaz.

12-10-2017 om 22:17 geschreven door Mark  

Reisverslag 11 okt

Ik ben vanmorgen wakker geworden van de warmte. En bovendien een topdag. Want vlakbij de karavanserai Shah Abbasi ligt een enorme bergmassa pal op de antieke koningsweg van Pasargad (bij Persepolis), over Susa naar Sardis. Eigenlijk de eerste internationale verbindingsweg: 2700 km lang! De Griekse geschiedschrijver Herodotos vertelt erover dat ijlboden de afstand per paard konden afleggen in 7 dagen. Een karavaan deed er 3 maand over. Allemaal om te vertellen dat in de rotswand van dat gebergte half verheven beeldhouwwerken zijn uitgehouwen, met dezelfde functie als Facebook vandaag.

Zo maakte Darius De Grote in 520 BC zijn overwinning op usurpator Magus Guamata aan de toen bekende wereld kond en de bijbehorende inscripties werden in de 3 toen gangbare wereldtalen gebeiteld: Oud Perzisch, Elamitisch en Babylonisch. Niemand van de toenmalige wereld kon nog zeggen dat hij of zij niet wist dat, na de onverwachte dood van Cambysses II tijdens een veldtocht in Egypte, onze Maggie zijn kans schoon had gezien om in de gauwte de macht van een wereldrijk te grijpen; maar dat Darius er een stokje voor en zijn zwaard achter had gestoken; dat alle samenzweerders 20 cm kleiner werden gemaakt en dat hij nu de grote man was.  Waar Darius niet aan gedacht was dat men 2500 jaar later die drie talen niet meer zou spreken, laat staan verstaan. Heel dit verhaal is onbekend gebleven totdat een Britse archeoloog, Sir Henry Creswicke Rawlinson,  in 1853 plots het licht zag schijnen en inzag dat het - dankzij de drietaligheid van de inscripties-  mogelijk moest zijn om die drie klassieke wereldtalen te ontcijferen. Sindsdien heeft men een heel stuk van de Perzische geschiedenis vrij nauwkeurig kunnen reconstrueren. Een tweede steen van Rosetta met andere woorden.

Een beetje verder ligt er een grot die 40.000 jaar geleden bewoond werd. Zoals ik me als kind al voorstelde: een relatief groot gat als voordeur en een vrij ondiepe ‘leefkamer’. Man dat moet daar getocht hebben!

Dan naar Taq-e Bustan in Karmenshah. Ook daar staan indrukwekkende rots –reliëfs. Ditmaal van Shapur II van 380 AD, naar aanleiding van zijn overwinning op de Romeinse keizer Julianus. Indrukwekkend.

Na de picknick rijden we de stad Kermanshah binnen naar een Tekie. Dat is een gebouw dat dienst doet als vezamelplaats van de optochten ter nagedachtenis van de moord op Hosein, de kleinzoon van Mohamed. Die herdenkingsdag heet Ashura en dan worden grootse optochten georganiseerd. Vroeger bij ons vooral bekend om de bloederige zelfpijnigingen met messen (waarmee ze flinke sneden in hun hoofd kappen) en met kettingen (waarmee ze hun rug open kloppen). Die zijn sinds enkele jaren verboden. Ze beginnen stilaan tot de jaren van verstand te komen en nu zijn de optochten verworden tot een soort folkloristisch gebeuren met een symbolische betekenis waarbij de jongens heel stoer doen door met hun handen hevig op hun borst te kloppen. De meisjes staan vanop de stoep aandachtig te kijken wie hun uitverkorene zou kunnen worden. In de dagen na de optocht zoeken de twee betrokken families dan contact.

Vanavond een lekkere maaltijd gegeten: khoresh fesenjan. Een stoofpotje met vlees (eend of fazant of kip), granaatappel, walnoten en limoen. Dat moet uuuren stoven tot een dikke rijke donkerbruine vleessaus. Ze serveren daar lekkere witte rijst bij, veel fijner dan onze smaakloze bloem-rijst. Spijtig dat ze hier geen dubbele Westmalle hebben. Die zou er perfect bij passen. Deze maaltijd kost € 7,5. En mijn wasgoed (wat sokken, enkele hemden en ondergoed) wassen kost omgerekend € 6. Hier kunnen we het nog wel even rekken!

11-10-2017 om 20:24 geschreven door Mark  

10-10-2017 om 21:09 geschreven door Mark  

Reisverslag 9 okt

Het avondeten  gisteren deed me aan Zuid Amerika denken. De uitbater somt op wat ie allemaal in aanbieding heeft. Naast de aubergines (komen me intussen de oren uit) en de kip kebab kan hij ook lamskebab serveren. Zeven mensen, waaronder ik opteren voor het lam. Na een kwartier komt ie doodleuk vertellen dat er maar 2 lamskebabs zijn en hij wil weten wie wil ruilen voor kipkebab. Ikkenie en zwijg dus in alle talen. Even later komt ie terug en zegt op strenge toon dat er nog steeds mensen zijn die hun lamskebab niet hebben omgeruild. Via onze gids/tolk verneem ik dan dat er helemaal geen lamskebab is. Ik moest erom lachen.

Mijn kamer in Takab is wel erg rudimentair. De gids had ons verwittigd dat op op deze locatie maar 1 hotelletje was en dat het erg basic zou zijn. Ik ben veel gewend, maar 30 cm beenruimte tussen het toilet en de muur is voor iemand met mijn beenlengte gewoon te kort. Na enig beraad en wat testen in de praktijk heb ik besloten dat ik haaks zal moeten gaan zitten. Ander alternatief is recht staan, maar dat zag ik niet meteen zitten. Het bed is een brits, waar ik gelukkig net tussen voor- en achtereinde pas, en de radiatoren staan warm. Ik kan ze niet dicht draaien en het hotel wil de  chauffage niet afzetten. Een andere kamer is ook geen optie, want er is er geen… Allez, voor één nacht is het gegaan.

Vanmorgen heb ik acrobatische toeren moeten uithalen om tijdig op het toilet te raken. Nettttttt gelukt, haaks zittend. Alvast maar een imodium genomen.  Bij het ontbijt bots ik op een Australiër die met de fiets al twee maand Iran doorkruist. En hij plant nog drie weken voort te trappen. Een echte hippie met alles erop en eraan: vale t-shirt met gaten in, een paardenstaart tot halverwege zijn rug en niet erg proper.

De bus rijdt dan zuidwaarts naar Sanandadj. Weg van de Noordergrens met Irak, maar wel dichter bij de westelijke grens met Irak: nog 75-80 km. Onderweg moet ik de bus doen stoppen en, gelukkig voor mij, de bus en de medereizigers, net bij enkele bosjes. Nog twee imodiums genomen. Als dat maar goed komt.

Onderweg nog even gestopt voor de Salvat Abad brug over een nu droge rivier. Spelleke dateert van begin 16^de eeuw. Meer valt er niet over te vertellen. In Sanandadj bezoeken we de Dar-Al-Ahsam moskee van 1227. Prachtige mozaïeken, maar niet makkelijk te fotograferen. Vermits die mozaïeken bijna altijd aan de binnenkant van gewelven of hele koepels bevestigd zijn, kan men er eigenlijk maar op één manier een goede foto van maken: op de grond gaan liggen. Omdat die methode niet zo handig is en bovendien een beetje stofferig, heb ik voor enkele jaren een andere techniek ontwikkeld. Ik positioneer me in het centrum van de koepel en hou mijn camera ondersteboven. Met de lens naar de koepel gericht trek ik zo uit de losse pols zonder te kunnen ‘mikken’ meerdere foto’s. De ene wat meer naar links, de volgende wat meer naar rechts en idem met vooruit en achteruit.  Eén van deze ‘blinde’ opnamen is meestal prijs. Zo niet, dan begin ik gewoon opnieuw. Succes gegarandeerd!

In de moskee geeft onze gids, die een Iranees van geboorte is maar in Nederland gestudeerd heeft, toelichting over de inhoud van de Islam religie. Blijkt verbazingwekkend gelijklopend te zijn met de Zoroastra religie die ik gisteren neerpende. Met name dat de Koran en de Shari-a een heel set van gedetailleerde gedragsregeltjes bevatten en als je die nauwgezet volgt,  versterk je je eigen ‘licht’ (ik gebruik opzettelijk dezelfde woorden) en kom je zo tot het ‘grote Licht’. Ik sta er versteld van.

Vervolgens naar een koopmanshuis van ene mijnheer Asef. Begin vorige eeuw rijk geworden door lucratieve handel. Intussen hebben de helemaal verarmde nazaten het mini paleis voor een appel en twee eieren aan de overheid verkocht. En die heeft het omgevormd tot een museum. Eén ding hield me heel de tijd bezig: hoe konden de bewoners toen die talloze en enorm grote kamers ’s winters  verwarmen. Want tijdens de wintermaanden kan het hier echt bitter koud zijn. De oplossing is simpel: ze verwarmden maar één kamer, de leefkamer. In het midden onder een laag tafeltje stond een kacheltje. Beiden, kacheltje en tafel, werden afgedekt met dikke tapijten. Die hingen niet alleen van het tafeltje, maar ze lagen ook nog wel een meter verder op de vloer. Die stenen vloer lag op zijn beurt ook vol met dikke stofferige tapijten. De bewoners zaten rond het tafeltje, met hun voeten onder de afhangende tapijt. Een soort mini centrale verwarming dus.   

09-10-2017 om 20:34 geschreven door Mark  

Reisverslag 7 okt 17

Inpakken en wegwezen. Ik krijg verdorie geen tijd om in Tehran de dingen te bezoeken die ik wil bezoeken. Ik zal dus moeten terugkeren op mijn eentje vrees ik.

De dagschotel voor vandaag is de rit naar Zandjan, met stops onderweg. Eerste stop is Qazwin. Dat was de (eerste) hoofdstad van de Sasanidische koningen, gesticht door Shapur I in de 3^de eeuw na Chr. Daar staat de Vrijdag Moskee. De oudste delen dateren van de nog zeer jonge Islam. Goed om eens te zien, maar ook niets meer. Dan liever naar de belendende percelen: de eeuwen oude overdekte souks. Van oudsher één grote rommelbazaar met bijvoorbeeld een schrijnwerkerij naast een kledingswinkel. Alle kledingsstukken hangen dan ook vol zagemeel. ’s Middags wat ‘authentieke’ gerechten gaan eten. Ik opteer voor ‘dizi’. Een stoofpotje met schapenvlees, ui, kikkererwten, limoen in tomatensaus. De saus giet je over in een  afzonderlijke kom en promoveer je zo tot soep. De groenten moet je dan met een kleine metalen stamper pureren. Opeten doe je met wat plat brood en met mij onbekende en onversnipperde kruidenblaadjes. Ik herkende alleen  basilicumblaadjes. Vermits er geen alcohol voorhanden is en het alcoholvrije bier in het beste geval naar mierenzoete limonade smaakt, rest alleen water of thee of ‘dugh’. Een lekker yoghurtdrankje waar ze allerlei kruiden onder mengen. Munt is er zeker bij.

Dan naar Sultanieh. Dit dorpje was in de dertiende eeuw, toen Iran zoals de rest van Azië en Klein Azië onderdeel uitmaakte van het Mongoolse rijk, de hoofdstad van de ‘kleine’ Khanar. De plaatselijke onderkoning van de Genghis (=Grote) Khan. Die Mongolen in Iran waren mettertijd volledig geïslamiseerd en een ervan, sultan Uljayto besliste binnen zijn citadel een gebouw op te richten als grafmonument waar de stoffelijke resten van de eerste Imams Ali en Housein zouden moeten herbegraven worden. Maar het draaide anders uit. Het werd een mausoleum voor hemzelf. Het is een bakstenen gebouw met een koepel (ook van baksteen) van 49m hoog en 26m diameter. Bouwtechnisch een huzarenstukje. Het gebouw is dan ook opgenomen in het Unesco Werelderfgoed.   

08-10-2017 om 05:19 geschreven door Mark  

Reisverslag 6 okt 17

Ik heb ergens een beschrijving gelezen van iemands eerste impressies als ie toekwam in Iran. Ik ken de auteur niet, maar ik vind zijn formulering zo accuraat dat ik het effen leen.

Plotseling, als bij toverslag, waren alle vrouwen verdwenen. Of beter, waren alle vrouwen in de aankomsthal van de luchthaven van Tehran één en dezelfde geworden. Hetzelfde verwisselbare onpersoonlijke wezen met een hoofddoek. Ze waren onherkenbaar gleichgeschaltet. Ik kan die eerste indruk moeilijk vermijden. Erger nog,  de totaliteit van het fenomeen en het volslagen gebrek aan uitzonderingen, versterken mijn eerste indruk nog. Met dit verschil dat de gesluierde vrouwen niet somber kijken of gelaten, wanhopig of verschrikt zoals ik me voordien onbewust voorstelde, maar eerder vrolijk en open of, wat hun westerse zusters betreft, een beetje onwennig en verbaasd.

De Iranezen kloppen de Zuid Amerikanen inzake chaos creëren, al moet ik toegeven dat een groepsreis er nog een schepje boven op doet. Voor alles en nog wat is er wel iemand die achterblijft, die staat de dromen enz. Tussen het verlaten van het vliegtuig en aankomen zijn er 3,5 uur verlopen. Het is hier momenteel 3:30 in de morgen en om 9:30u start de tour. Dergelijke tijdverliezen heb ik op geen enkele van mijn solo reizen mee gemaakt. Het idee dat men met een groepsreis minder tijd verliest is waar voor wat betreft het zoeken naar het juiste adres van een bezienswaardigheid, maar zeker niet voor wat betreft het zinloos wachten. Het zal wennen zijn.

9:30 u is wel erg vroeg als men om na 3:30 u in bed kruipt. Zeker als het een geschiedenis-dag wordt. Maar het gaat. Het bezoek aan het Archeologisch Museum Bastan is al een schot in de roos. De geschiedenis van Perzië gaat terug tot 8.000 jaar vóór Christus. Ja wadde. Ik sta oog in oog met een vaasje van 2.600 jaar vóór Christus. Het kon gisteren gemaakt zijn. Dan even kennis gemaakt met de Elamieten. Hun machtscentrum lag in het Zuid Westen van het huidige Iran en liep door tot aan de Tigris en de Eufraat in het huidige Irak. We spreken dan over 3.200 jaar vóór Christus. Wat ik er me nog van herinner op school zijn de Ziggurat tempel-piramiden. Hun hoofdstad was Susa en dat is een van de oudste steden ter wereld (3.000 jaar óór Christus). Hun beschaving trotseert de eeuwen, maar tegen 1.000 vóór Christus nemen de Assyriërs vanuit wat nu Noord Irak is de fakkel over. Een naam van die cultuur herinneren jullie zich zeker nog: Assurbanibal.

In 836 vóór Christus vindt men in de opgedolven kleitabletten (in spijkerschrift) verwijzingen naar Meden omdat ze het Assyrische regime contesteren. Van de ene slag komt de andere en in 612 BC verwoesten de Menen de Assyrische hoofdstad Ninive. Die naam doet bij jullie ook wel een belletje rinkelen hoop ik. De Perzen woonden in het Zuiden van het huidige Iran en zijn klein begonnen als vazallen van de Meden. Tot in 559 BC een Perzische edelman van de Achaemeniden, Cyrus genaamd, het voor het zeggen krijgt bij de Perzen. Die woesteling organiseert een opstand tegen de Meden, verwoest  hun hoofdstad Ecabtana en weet dan van geen ophouden. Lydië van koning Croesos gaat voor de bijl, dan Babylonië  enz. Hij stopt pas als zijn rijk zich uitstrekt van de Egeïsche Zee tot aan de Indus in India!  Hawel die man –althans zijn standbeeld- ben ik gaan begroeten. Op het voetstuk staan de volkeren waarover hij als wijs en tolerant heerser de plak zwaaide: Persia, Media, Elam, Aria, Parthia, Bactria, Sogdia, Arachosia,  Drangiana, Sattagydia, Chorasmia, Saka, India, Maka, Nubia, Libya, Egypt, Arabia, Assyria, Skudra, Cappadocia, Liyda, Armenia en Babylonia. Griekenland staat er niet bij omdat zijn legers de Grieken niet klein kregen.

Het verhaal van zijn zoon Khshayarsha ( de Grieken noemden hem gemakshalve Xerxes) kennen jullie ook. Het was zijn leger van 250.000 soldaten dat een slechts een nipte Pyrrhus overwinning behaalde tegen 3.000 Spartanen in de Thermopylae.  Na de slag bij Marathon heeft Xerxes de Grieken dan maar uit zijn geheugen gewist en zijn zinnen verzet naar de bouw van Persepolis.  Maar de Grieken vergaten hem niet. Alexander de Grote is in 334 BC grondig weerwraak komen nemen en hij heeft het hele Achaemenidische rijk op een hoopje geveegd.

Wat verder kom ik voor de eerste maal in mijn leven eens (een standbeeld van) een Part tegen. Ziet er erg Mongools uit, zowel zijn fysionomie als zijn klederdracht. Met zo een typisch wijde pofbroek.

Dan nar het Golestan Paleis uit de Qajar periode, eind 18^de eeuw. Schitterende mozaïeken. Maar wat mij het meeste trof was het ingenieuze systeem om het Paleis koel te houden met behulp van koel water. Het water werd via ondergrondse kanalen kilometers ver aangevoerd en onderweg werd het continu gekoeld door tochtwind. Die tocht creëerden ze kunstmatig door tocht-torens te bouwen die als enorme schouwen functioneerden. Voor de rest een eindeloze pracht en praal. De laatste Shah van de Pahlavi dynastie heeft hier in 1967 zijn kroning op de pauwentroon nog georganiseerd.

Als afsluiter het kerkhof van 350.000 soldaten bezocht. Allemaal jonge gasten die in de Iraaks/Iraanse oorlog van de jaren tachtig gesneuveld zijn. Een waanzin die sterk doet denken aan onze Eerste Wereldoorlog. Irak was beter bewapend, maar Iran beschikte over veel meer kanonnenvlees. Acht jaar heeft die verschrikking geduurd en op het laatst was het net als bij WOI een idiote lopengravenoorlog, waarbij Iran altijd maar nieuwe golven van jongens op de Iraakse stellingen afstuurde.

En nu ga ik slapen, want ik val bijna om.

06-10-2017 om 19:27 geschreven door Mark  

Het zal je maar overkomen. Halverwege augustus 2016 zet ik mijn zinnen op Iran. Cultuur-historisch een wreed interessant en bovendien mooi land. En naar het schijnt wonen daar ook veel beeldmooie vrouwen, maar dat is niet zo makkelijk te verifiëren. Maar ik mag niet afdwalen: alles was we in het Westen als 'cultuur-eigen' beschouwen is eigenlijk afkomstig van die regio. Misschien zeggen namen zoals Ninive, Assyriërs, Cyrius, Darius, Persepolis, Xerxes jullie nog iets? Zo neen, spiek dan maar even op tinternet om je kennis wat op te frissen. Omdat het land 2 maal zo groot is als Great Britain, schat ik wel 2 maand nodig te hebben. Maar voor de eerste maal in mijn leven aarzel ik. Mijn Farsi (de taal aldaar) is niet zo best en ik vind geen lokaal reisbureautje om me te helpen bij de praktische organisatie. Dus besluit ik wijselijk om ditmaal voor een georganiseerde reis te opteren. Na veel zoeken vind ik maar EEN organisatie die een tour van meer dan 14 dagen biedt. Het Nederlandse reisbureau Parsaban heeft een rondreis van 3 weken in aanbieding. Gezien de warme temperaturen in Iran, worden de reizen voor mensen uit het ijselijke Noorden alleen in Februari en September georganiseerd. Tijdens de lente en de herfst genieten ze dan namelijk van een frisse 25-30 graden. Dat is een pak minder dan de zomerse bakoven van 45°. Ik vis echter achter het net: de reis voor februari 2017 is jandorie al volzet (6 maand vooraf)! Ik doe een noveen en om zeker te zijn nog een bedevaart op mijn blote knieën naar Santiago de Compostela met als dringend verzoek naar hierboven een ziekte of een accident bij één van de ingeschrevenen te veroorzaken. Maar mijn bede wordt niet aanhoord. Ik moet noodgedwongen 13 maand wachten. Voor geen enkele van de reizen die ik zelf organiseerde, heb ik ooit zolang moet wachten. Maar nu is het zover. Morgen ben ik weg.

De aanloop heeft nochtans weer heel wat voeten in de aarde gehad. Allerlei externe factoren bleven maar stokken in de wielen steken: licht in één van de slaapkamers viel plots uit (en het was niet een defecte lamp), smartphone deed alsof ie de geest gaf (ik kon niet meer sms'en, geen kalender meer, geen contacts enz), last met de autokeuring (voor de eerste maal in 17 jaar een rode kaart omdat een onverlaat, die allicht met het verkeerde been uit het bed gestapt was, opmerkingen over de afstelling van de lichten), 2 kuub houtblokken van een omgehakte boom naar huis slepen (bij gebrek aan tijd en plaats versieren ze nu mijn voorgevel), enz. Ik kan zo nog even doorgaan met zeuren. Maar niet getreurd: de volhouder wint! Alles is op zijn pootjes terecht gekomen. 

04-10-2017 om 10:11 geschreven door Mark