Reisverslag 25 okt

Vanmorgen de voorlaatste moskee bezocht: de Ada Borgh moskee. Interessant, maar ik heb er al mooier gezien. Overdaad schaadt nietwaar. Dan wordt het beter. Er staat nog een 19^de eeuws koopmanshuis (1859) op het programma. Ditmaal van een familie Boroujerdi. Ze waren stinkend rijk geworden door een monopolie in sier-ijzerwaren (zoals bijvoorbeeld de waterpijpen ed). Het complex is 3.500 m² groot, met luxueus ingerichte ruimtes en het ingenieuze koelingssysteem. Water wordt via GROTE ondergrondse kanalen vanuit de bergen kilometers verderop aangevoerd. Op geregelde afstanden worden boven de kanalen verluchtingspijpen geplaatst. Langs daar raakt de warme woestijnwind/lucht in de kanalen en wordt het samen met het koele water richting stad gevoerd. Naarmate de kilometers verlopen koelt het kabbelende water de mee stromende wervelende lucht af.  Het bewuste paleis  is aangesloten op een aftakking van zo een water/lucht kanaal. Onder de vloeren van het gelijkvloers van het huis ligt de verdere fijnmazige verdeling van de koele lucht in het huis zelf. De energie die vereist is om de uit de woestijn aangevoerde en intussen flink afgekoelde lucht door de kanalen en kanaaltjes te stuwen, wordt gewekt door de onderdruk in een schouw van 1 m bij 0,5m en 20m hoog die in het complex gebouwd is en die op het kanaalsysteem is aangesloten. De schouw eindigt op een groot rooster langs waar de aangevoerde lucht het systeem terug verlaat. De onderdruk wordt gecreëerd door het temperatuurverschil in de schouw. Het koelingseffect is indrukwekkend: in de zomer daalt de temperatuur in de aangesloten kamers met 12 tot 15 graden!  Dus van 40° naar pakweg 28°. Volautomatisch en zonder energieverbruik. Geniaal gewoon.

Tot slot bekijken we nog even de tuin Bagh-e Fin (Koningstuin), want hij is ontworpen voor Shah Abbas. Een van de mooiste tuinen van Iran en behorend tot Unesco Werelderfgoed. Hij is aangelegd volgens de principes van de Achaemeniden (500 BC!). Volgens het Zoroastrische religie zal het licht van een persoon die goed geleefd heeft (d.w.z. zijn licht door goed te doen en goed te leven heeft versterkt) naar het paradijs. In hun taal gebruiken zij een woord dat gelijkenissen vertoont met het Christelijke woord ‘paradijs’. Het woord ‘PAR’ zit er in en dat kom je hier overal tegen: Perzen, Farsi, enz. Dus zelfs dat begrip en woord heeft het Christendom ergens anders vandaan gehaald. En in dat paradijs kwelen de vogeltjes en klatert het water. Dus kan je hier op aarde als voorproefje een stukje paradijs voor jezelf maken, door een tuin aan te leggen. De principes zijn simpel: een tuin bestaat uit minimaal vier vierkanten die onderling van elkaar gescheiden worden door een beekje met kabelend beekje. In elk vierkant plant je bomen en planten en bloemen naar eigen inzicht en vermogen. Heb je een groter oppervlak ter beschikking, dan kan je naar eigen goeddunken twee of vier (of een veelvoud ervan) vierkanten toevoegen. Het geheel wordt omzoomd door een kabelende beek. Deze lay-out van een tuin vinden we in heel Europa en Azië, van België tot in India, terug. Weer wat bijgeleerd! In het complex taat ook een prachtige hamman (badhuis). Maar met een macaber randje. Amir Kabir, de persoonlijke raadsheer van Shah Nadir, was - vooral op instignatie van de  corrupte moeder van de Shah (uit vrees ontmaskerd te worden)-  in ongenade gevallen en hij moest in die hamman zelfmoord plegen. Op zijn Romeins dus. Onze Amir was een zeer capabele en integere man die door de Shah zelf was aangesteld om de wijdverbreide corruptie binnen het staatsapparaat op te kuisen. Hij lukte daar al te goed , zo goed dat hij inzag dat aan de top van de corruptie piramide de moeder van de  Shah stond. Dat had ie beter niet aangepakt. 

Kashan is ook de stad van rozenolie. Wijd- en wereldvermaard naar men zeg. Nooit iets van gehoord, dus eerst ruiken en daarna kopen, nooit kopen zonder te ruiken. Goed  dat ik het zo doe. Dat spul heeft een heel zware en weinig verfijnde rozengeur. Het doet me denken aan kinderparfum op de kermis. Sommige mensen van de groep kopen dat spul. Ik vind het gewoon beschamend boerenbedrog. Maar ja, wie zo een klein flesje van 1,5 cm hoog koopt tegen de prijs van 2,5 euro die wil toch echt bedrogen worden hé.

Dat was het. Nu de bus in naar Qom. De laatste halte voor de luchthaven van Tehran.

25-10-2017 om 14:55 geschreven door Mark  

Reisverslag 24 okt

Het eten is hier erg zoet. Mierenzoet. Ik probeer de suiker zoveel als mogelijk te vermijden, maar dat is niet vident. Overal draaien ze suiker door. Bij het ontbijt heb ik me nog eens gewaagd aan iets nieuws: andeh. Het ziet er uit als een siroop, maar de kleur is heel licht beige. Blijkt sesam melk te zijn, althans zo noemen zij het. Is op zijn best als men het mengt met dadelmelk. Die stroopheeft een heel diep donkere bruine kleur, ei zo na zwart. Ik neem een druppeltje van elk en meng. Jakkes, mierenzoet. Mijn tong plakt aan mijn gehemelte.

Gisterenmiddag heb ik eens organenvlees geprobeerd: Beryani heet het. Het is vermalen tot fijn gehakt. Alhoewel de kleur niet direct appetijtelijk te noemen is (donkerbruin alsof ze sommige ingewanden  niet voldoende gewassen hebben, is de smaak niet slecht. Maar ik ga het toch geen tweede maal bestellen. De naam van het gerecht klinkt meer exotisch dan het smaakt.  Zoals ik al eerder zei, de Iraanse keuken kent, voor mij althans, geen culinaire hoogstandjes. De menu’s zijn na enkele weken ook een beetje eentonig: kip kebab, lams kebab, mixed kebab (kip en lam), kip met rode besjes, plat gekookte aubergines. Misschien bestaat er ook kat kebab.  Het enige wat voor mij een openbaring is zijn de heerlijke verse kruiden (zij noemen het groenten) die bij alles geserveerd worden. Ik herken alleen basilicum, munt en nog wel twee of drie soorten groenblad die niemand van de groep kan thuis brengen. En ook de overheerlijke yoghurt.

We zijn onherroepelijk terug naar het Noorden aan het rijden. Vandaag gaan we van Esfahan naar Kashan. We komen door een dorpje, Murchehkhor, waar tot 200 foto’s van gesneuvelden (ik heb ze geteld) van de Iran/Irad oorlog aan de verlichtingspalen hangen. Het maakt wel indruk moet ik toegeven. Dan passeren we Natanz. Hier ligt één van de sites waar Iran kerncentrales heeft gebouwd. Valt niet veel van te zien. Behalve dat ik flink wat gecamoufleerd luchtafweer geschut opmerk. Ik was gealarmeerd omdat we geen fototoestellen mochten boven halen. Interessant om weten is dat het nucleair programma van Iran is opgestart door de laatste Shah, met actieve steun van de VS. Na de revolutie hebben de Amerikanen hun handen hiervan terug getrokken. Toen het stof van de revolutie was neer gedwarreld, hebben de Russen het programma nieuw leven in geblazen. Het kan verkeren zei Bredero.

Net voor Kashan ( in Iran wil dat zeggen zo een slordige 130 km) maken we nog een omwegje naar het bergdorp Abyane. Hier lijkt het leven te zijn blijven stilstaan. Het is een uniek bergdorpje vanwege zijn traditioneel karakter en van zijn mooie ligging in de bergen. Het valt onder de Nationale Monumentenzorg van Iran. De huizen zijn zonder één uitzondering allemaal met adobe opgetrokken.

In de late namiddag kom ik aan in Kashan, het centrum van de productie van rozenolie. Ben even door de Bazar gelopen, maar ik vind (nog) geen rozenolie, wel rozenwater en dat is maar een flauw afkooksel naar het schijnt. We zien morgen wel.

24-10-2017 om 20:59 geschreven door Mark  

Reisverslag 23 okt

Vandaag belooft het weer een schitterende dag te worden. Ik ben weer vroeg op en na een uitgebreid ontbijt stap ik om 7:30u alleen de deur uit. Het reisprogramma start immers pas om 9 uur. Die ‘oudjes’ van Nederland moeten namelijk kunnen uitslapen. En we na het middagmaal met bus reizen, doen sommigen nog een middagdutje. En die lui zijn allemaal jaaaren jonger dan ik. Goed. Ik hou er een flinke tred in en na een dik kwartier stappen (rennen noemen de Hollanders mijn stapritme) kom ik drie bruggen verder aan bij mijn doel. Ik wil de brug Pole Khadju van zijn mooiste kant fotograferen. En daar heb ik de vroege ochtendzon voor nodig. Alles verloopt perfect en tegen 8 uur ben ik terug present in het hotel, net op het moment dat de rest van de groep gaat ontbijten. ‘Ben jij mal, die hele weg heen en weer aflopen, terwijl je weet dat we er sraks met de bus naar toe rijden’ roepen (want ‘zeggen’ is een te zwak werkwoord) ze me toe. Ze kunnen/willen niet begrijpen dat zij straks de zon onder een minder gunstige hoek zullen hebben. Moeten zij weten.

En inderdaad busje komt zo en we doen met zijn allen de drie bruggen aan: Ploe Khadju, Pole Chubi en Sio-se-Pol. Vooral de eerste en de laatste zijn indrukwekkend. De laatste heeft zelfs twee verdiepingen met arcades. En ’s nachts zijn ze mooi verlicht. Dan komt het betere werk aan de beurt. Eindelijk bezoeken we een Armeense kerk. Herinner je je les nog: de Armeense Kerk heeft zich na het concilie van Chalcedon in 451 AD als eerste afgescheiden van de toen nog jonge kerk. Ze konden zich niet neerleggen bij het besluit van het Concilie dat de natuur van Jezus  God in de gedaante van een mens was (zoals een druppel water in een beker wijn niet meer te scheiden) en niet god alleen. Dat was toen blijkbaar een zeer fundamentele kwestie. In 1603 laat Shah Abbas vele duizenden Armeense handelaars met heel hun familie gedwongen verhuizen van Jolfa in Azebeijan naar Isfahan. Momenteel gaat het, na de Armeense genocide door Turkije, nog over slechts 200.000 mensen. Dat verklaart het bestaan van een Apostolische Armeense kerk in deze stad: de Vank kathedraal gewijd aan Jozef van Arimathea. Het kerkje dateert van 1606 en lijkt sterk op een Grieks-Orthodox kerkje: klein, gedrongen en met een afzonderlijke klokkentoren. Binnenin zijn alle cm² van de wanden mooi, in Grieks Orthodoxe stijl,  beschilderd met Bijbelse taferelen. En plots begint daar een gelovige te zingen. Zo feilloos dat ik eerst denk dat het een CD is die speelt. Maar neen, hij staat onbewogen een lied te zingen waarvan ik vermoed zijn van het eerste millennium van het Christendom dateert. Het lijkt op iets dat het Gregoriaans vooraf is gegaan. Hij zingt perfect en de klank en galm in de kerk is hemels. Alle aanwezigen van gelijk welke religie, overtuiging of nationaliteit blijven geboeid luisteren. In stilte om de magie niet te verbreken. Ik krijg er kippenvel van. Dat is van een andere orde dat de goedkope liedjes in de katholieke zondagsmis.

Dan naar het muziekinstrumenten museum waar we, begeleid door een lokale gidse, een overzicht krijgen van de vele instrumenten die in Iran door de eeuwen heen gebruikt zijn om muziek te maken. Twee zijn wel erg speciaal. Het eerste in een soort harp maar met de klankkast bovenaan. Het heet Timurid Chang. Het tweede is een Tar (met een lange aa uitgesproken). Het is een snaarinstrument en de klankkast bestaat uit onderaan een groter en daarboven een kleiner deel. De twee klankkasten zijn uit 2 maal  één stuk hout uitgesneden en ze zijn onderling niet van elkaar gescheiden. Als beide houtblokken langs de binnenkant juist zijn uitgehold (voor telkens de helft van de klankkasten), worden beide houtstukken aan elkaar gelijmt.. Onderaan is er een draaipunt voorzien dat de muzikant op zijn dij plaatst. Naargelang welke snaar hij nodig heeft kan hij niet alleen zijn strijkstok wat kantelen, hij kan ook het hele instrument draaien. Daarna krijgen we de kans om deel te nemen aan een optreden van een groep specialisten die oude Iraanse muziek brengen op die oude instrumenten. Heel mooi meegenomen zeggen de Nederlanders dan.

In de namiddag ga ik eerst naar de Masjed-e Jame moskee ook Vrijdag moskee genoemd. Een schot in de roos. Dat ze momenteel aan een grondige restauratie toe is, kan de pret niet bederven. Alle pleisterwerk aan de binnenkant is verwijderd. Ik zie dus de blote baksteen en de manier hoe de enorme koepel gebouwd is. Het lijkt eerder op een burcht dan een gebedshuis. Het complex telt maar liefst 476 koepels, groot en klein. Men is met de bouw gestart in 772 AD, boven op een oude Zoroaster tempel. De oudste stukken van het complex die men heeft kunnen dateren, gaan terug tot 1086. Petje af. De preekstoel (Mejrab van Sultan Oljaitu Khodabandeh) van stenen kantwerk dateert van de 11 eeuw! Een prachtexemplaar. Als afsluiter nog in de gauwte de Koninklijke moskee op het Emam plein eer gaan betuigen. Die heeft enorm grote en erg mooi mozaïeken zowel aan de buitengevel als aan de binnenmuren. Maar ook dit monument wordt momenteel gerestaureerd. Gelukkig heb ik toch nog grote delen kunnen bewonderen.

23-10-2017 om 20:10 geschreven door Mark