Reisverslag 25 okt

Vanmorgen de voorlaatste moskee bezocht: de Ada Borgh moskee. Interessant, maar ik heb er al mooier gezien. Overdaad schaadt nietwaar. Dan wordt het beter. Er staat nog een 19^de eeuws koopmanshuis (1859) op het programma. Ditmaal van een familie Boroujerdi. Ze waren stinkend rijk geworden door een monopolie in sier-ijzerwaren (zoals bijvoorbeeld de waterpijpen ed). Het complex is 3.500 m² groot, met luxueus ingerichte ruimtes en het ingenieuze koelingssysteem. Water wordt via GROTE ondergrondse kanalen vanuit de bergen kilometers verderop aangevoerd. Op geregelde afstanden worden boven de kanalen verluchtingspijpen geplaatst. Langs daar raakt de warme woestijnwind/lucht in de kanalen en wordt het samen met het koele water richting stad gevoerd. Naarmate de kilometers verlopen koelt het kabbelende water de mee stromende wervelende lucht af.  Het bewuste paleis  is aangesloten op een aftakking van zo een water/lucht kanaal. Onder de vloeren van het gelijkvloers van het huis ligt de verdere fijnmazige verdeling van de koele lucht in het huis zelf. De energie die vereist is om de uit de woestijn aangevoerde en intussen flink afgekoelde lucht door de kanalen en kanaaltjes te stuwen, wordt gewekt door de onderdruk in een schouw van 1 m bij 0,5m en 20m hoog die in het complex gebouwd is en die op het kanaalsysteem is aangesloten. De schouw eindigt op een groot rooster langs waar de aangevoerde lucht het systeem terug verlaat. De onderdruk wordt gecreëerd door het temperatuurverschil in de schouw. Het koelingseffect is indrukwekkend: in de zomer daalt de temperatuur in de aangesloten kamers met 12 tot 15 graden!  Dus van 40° naar pakweg 28°. Volautomatisch en zonder energieverbruik. Geniaal gewoon.

Tot slot bekijken we nog even de tuin Bagh-e Fin (Koningstuin), want hij is ontworpen voor Shah Abbas. Een van de mooiste tuinen van Iran en behorend tot Unesco Werelderfgoed. Hij is aangelegd volgens de principes van de Achaemeniden (500 BC!). Volgens het Zoroastrische religie zal het licht van een persoon die goed geleefd heeft (d.w.z. zijn licht door goed te doen en goed te leven heeft versterkt) naar het paradijs. In hun taal gebruiken zij een woord dat gelijkenissen vertoont met het Christelijke woord ‘paradijs’. Het woord ‘PAR’ zit er in en dat kom je hier overal tegen: Perzen, Farsi, enz. Dus zelfs dat begrip en woord heeft het Christendom ergens anders vandaan gehaald. En in dat paradijs kwelen de vogeltjes en klatert het water. Dus kan je hier op aarde als voorproefje een stukje paradijs voor jezelf maken, door een tuin aan te leggen. De principes zijn simpel: een tuin bestaat uit minimaal vier vierkanten die onderling van elkaar gescheiden worden door een beekje met kabelend beekje. In elk vierkant plant je bomen en planten en bloemen naar eigen inzicht en vermogen. Heb je een groter oppervlak ter beschikking, dan kan je naar eigen goeddunken twee of vier (of een veelvoud ervan) vierkanten toevoegen. Het geheel wordt omzoomd door een kabelende beek. Deze lay-out van een tuin vinden we in heel Europa en Azië, van België tot in India, terug. Weer wat bijgeleerd! In het complex taat ook een prachtige hamman (badhuis). Maar met een macaber randje. Amir Kabir, de persoonlijke raadsheer van Shah Nadir, was - vooral op instignatie van de  corrupte moeder van de Shah (uit vrees ontmaskerd te worden)-  in ongenade gevallen en hij moest in die hamman zelfmoord plegen. Op zijn Romeins dus. Onze Amir was een zeer capabele en integere man die door de Shah zelf was aangesteld om de wijdverbreide corruptie binnen het staatsapparaat op te kuisen. Hij lukte daar al te goed , zo goed dat hij inzag dat aan de top van de corruptie piramide de moeder van de  Shah stond. Dat had ie beter niet aangepakt. 

Kashan is ook de stad van rozenolie. Wijd- en wereldvermaard naar men zeg. Nooit iets van gehoord, dus eerst ruiken en daarna kopen, nooit kopen zonder te ruiken. Goed  dat ik het zo doe. Dat spul heeft een heel zware en weinig verfijnde rozengeur. Het doet me denken aan kinderparfum op de kermis. Sommige mensen van de groep kopen dat spul. Ik vind het gewoon beschamend boerenbedrog. Maar ja, wie zo een klein flesje van 1,5 cm hoog koopt tegen de prijs van 2,5 euro die wil toch echt bedrogen worden hé.

Dat was het. Nu de bus in naar Qom. De laatste halte voor de luchthaven van Tehran.