Reisverslag 22 okt

Esfahan, nesf-ejahan is een eeuwenoud gezegde in het Farsi. Het wil zoveel zeggen als Esfahan, de helft van de wereld. Wat overdreven, maar het is toch een aangename stad die een relax sfeer uitademt. De stad is zo geworden omdat Shah Abbas de Grote in 1598 besliste van het bestaande dorpje (waarvan de geschiedenis terug gaat tot de Achaemeniden pakweg 500 B) zijn hoofdstad te maken. Hij had en precies plan voor ogen, met brede lanen en mooie tuinen. De 17^de eeuw was de gouden eeuw van de stad, gevoed door de lucratieve handel met vooral India, Engeland, Frankrijk en Nederland.  Maar in 1722 hebben de Afghanen de stad geplunderd en 14 jaar later werd haar de functie van hoofdstad ontnomen.

Eerst bezoeken we het Naqsh-e Jahan plan. Een enorm groot plein dat op de Unesco werelderfgoedlijst staat. Het is helemaal omgeven door een dubbele arcade die alleen onderbroken wordt voor 4 monumenten van eerste categorie. De meest indrukwekkende is de Shaykh Lotfollah Moskee (1602) . Zowel de façade als de binnen koepel zijn de mooiste die ik ooit gezien heb. Recht daartegenover aan de andere kant van het plein staat het Ali Qapu Paleis. Aan de Zuidkant bevindt zich de hoofdingang van de Bazar Qaiarieh (Keizerlijke Bazaar), twee kilometer op zijn langst. Hier gaat elke vrouw door de knieën. Aan de overzijde eist de Koninklijke Moskee (1611) alle aandacht op, In een zijstraat is een miniaturist ragfijn aan het schilderen met penseeltjes van één kattenhaar dik. Hij schildert op rijstpapier of op kalkplaatjes gemaakt van gemalen en daarna geperste kamelenbeenderen. Kunstig mooi, maar ik hoef het niet te hebben. Dan naar het Esfahan museum. Niets veel nieuws, behalve dat het in een mooi park ligt én dat op de muurschilderingen over banketten die Shah Tahmasp I hier in de 16^de eeuw organiseerde, naar Islamitische normen wulpse taferelen afgebeeld staan: danseressen met doorzichtige sjaals (goed geschilderd al zeg ik het zelf), wijn naar believen, mannen boven hun theewater die discreet worden afgevoerd, schandjongens zoals ze hier worden genoemd enz. Dat waren ook ware islamisten hoor!

In de namiddag was ik weer een vrij vogeltje. Ik ben naar een paar plaatsen terug gekeerd om foto’s te nemen met de zon in de goede richting.

Nu nog wat over de ‘Groote Oorlog’ tussen Irak en Iran. Na de Iraanse revoltie was het leger een gedesorganiseerde puinhoop. Saddam had zijn oog laten vallen op de rijke olievelden in het Westen van Irn, niet zo ver van de grens met Irak. Bovendien was Iran in ongenade gevallen bij zijn traditionele wapenleveranciers (VS en GB). Hij zag zijn kans schoon en valt in september 1980 Iran onverhoeds binnen. Aanvankelijk met veel succes. En niemand hield Saddam tegen, ook de VS niet. Zijn analyse was correct, maar onvolledig. Hij had nooit gedacht dat Khomeini er zou in lukken een gigantisch aantal jongeren te mobiliseren en de kansen te keren. De prijs aan doden was hallucinant. In 1982 staan beide legers ongeveer terug aan de vooroorlogse grens. Maar Khomeini stopt niet en wil duidelijk zijn revolutie uitbreiden naar Irak. Zodra dat duidelijk wordt, krijgt Saddan de openlijke steun van verschillende Westers mogendheden, waaronder de VS.  Er ontstaat een status quo  en de oorlog verwordt tot een gruwelijke stellingenoorlog. Net zoals bij ons in de Eerste Wereldoorlog is de prijs aan doden hallucinant.  Het resultaat van al die miljoenen doden? Niets. ‘War? What is it good for? Nothing, absolutely nothing’ zong Eric Burdon vorige eeuw.  Het enige zichtbare resultaat is dat in heel Iran, in elk dorp en stad, aan de lantaarnpalen tientallen foto’s hangen van de gesneuvelde jonge levens uit dat dorp of die stad. Echte waanzin.

22-10-2017 om 17:21 geschreven door Mark  

Reisverslag 21 okt

Ik hb bij mijn weten de man met de zeis niet ontmoet. Hij zal mij in Esfahan dan allicht ook niet komen opzoeken. Onderweg vertelt de gids Nojan wat over het huwelijk in Iran.

Vroeger moest de bruidegom aan de bruid een bruidsschat geven. Blijkbaar komt deze praktijk overigens meer naar het Oosten in Afghanistan en de andere –stan landen nog steeds voor. Toen Iran wat moderner probeerde te zijn, werd met deze traditie komaf gemaakt en vervangen door een soort borg van de bruidegom. Die som wordt in onderling overleg vastgelegd in het huwelijkscontract. Als de man later het huwelijk wil verbreken of als de man zijn vrouw een aanleiding geeft om het huwelijk te verbreken (ontrouw, gebruik van drugs, enz), dan kan de vrouw de uitbetaling van die som eisen en afdwingen via de rechtbank. Een wet, die bedoelt was om de zwakkere positie van de vrouw te beschermen, is compleet ontspoort. Vrouwen bedingen alsmaar hogere borgsommen (in gouden munten), zelfs tot 400.000 euro, terwijl het gemiddelde maandinkomen van een man 500 euro bedraagt. Ze wedijveren tegen elkaar op en na verloop van tijd zijn er  dames opgedoken die, omwille van de hoge borgsom, effen huwen en na een jaar wel een reden vinden om het huwelijk te verbreken, de berg gouden munten te innen (ongeacht of ze al steenrijk waren en hun echtgenoot straatarm) en opnieuw te huwen. Jaja, zo gaat het vooruit hé. De meeste mannen kunnen die bedragen uiteraard niet betalen, moeten hebben en houden verkopen en de familie inschakelen om die astronomische borgsommen af te betalen. Niet te verwonderen dat de gevangenissen vol zitten met wanbetalers. Bovendien werkt de wet maar in één richting. Een man kan er geen gebruik van maken. De wet geeft de vrouwen een financiële machtspositie die meer weg heeft van financiële slavernij. Nu is die wet onlangs verfijnd heb ik begrepen. Er staat een plafond op het bedrag om misbruiken te vermijden.

Nu over naar de praktijkles. Onze gids Nojan is Iranees en is voor de Nederlandse wet gehuwd met een Nederlandse advocate. Maar ze moeten ook nog eens trouwen voor de Iraanse wet, want anders kunnen ze in Iran onmogelijk samenwonen, laat staan in eenzelfde hotelkamer slapen. Zo gezegd zo gedaan. Ze vinden via de Iraanse ambassade een beëindigd Iraanse ambtenaar die het huwelijk kan/mag voltrekken. Bij de voorlezing van de ontwerpakte vraagt die man hoeveel gouden muntstukken het paar als borg overeen gekomen is. Nojan zegt tegen de ambtenaar dat zij niets overeengekomen zijn, want dat men in Nederland dat niet doet. Antwoordt de ambtenaar dat ie zonder een bedrag geen volwaardig huwelijkscontract kan opmaken. Nou goed, zegt Nojan, dan nemen we 1 gouden muntstuk (nvdr. hij is intussen dus duidelijk een echte Nederlander geworden). De ambtenaar kan zijn oren niet geloven en begint op Nojans’ toekomstige bruid in te praten. Hij haalt er nog een andere dame bij als getuige en om zeker te zijn dat er geen communicatieprobleem is door de taal. Nojans’ toekomstige krijgt het op haar heupen en roept tegen die twee Iraniërs dat ze moeten ophouden met hun middeleeuws gedoe en dat zij en zij alleen beslist. In doodse stilte noteert de beëdigde ambtenaar de ronde som van 1 gouden munt in hun huwelijkscontract. Enkele jaren later is het echtpaar Nojan op bezoek bij zijn familie in Iran. Op een dag gaan de dames samen naar de kapper om te roddelen en tegelijk even hun haar te laten optutten. Tijdens één van de roddelrondjes blijkt dat haar schoonzussen allemaal huwelijkscontracten hebben afgesloten met vele duizenden gouden muntstukken als borg. Haar schoonzussen lachen haar dan ook uit met haar schamele borg van 1 gouden muntstuk.  Nojan zegt dat sindsdien die borgsom op elk familiefeest van zijn familie in Iran voor grote hilariteit zorgt. Maar… dat intussen zijn vrouw er niet meer kan om lachen. Besluit van Nojan: bij alle vrouwen, van welke cultuur ook, draait het finaal om geld.

In Meydan even gestopt om een oude karavanserai te bezoeken en de ijshuis waar ze het ijs tijdens de zomer bewaarden. In dit geval is het een adobe gebouw met een kegelvormige toren boven de grond van ca 35m hoog meteen diameter van ik schat 25m. De dikte van de muren en de kegel schat ik op 30 cm. In de winter werd die bovengrondse toren volgestouwd met ijs en naarmate de ijsvoorraad door het verbruik slonk, dekte men het bovenvlak af met een dikke lag stro. Dat volstond blijkbaar om de hele ijsmassa bevroren houden tot het eind van de zomer. Dat is nog eens isolatie zeg!

Dan rijden we de woestijn in. Zo ver het oog reikt zie ik alleen maar geel/licht bruin fijn zand. In het midden slingert een vette zwarte streep erdoor heen: de asfaltweg. Voor de rest niets dan hitte. Na 2 uur rijden duikt er plots een woestijndorpje op met bomen en groene planten. Dit moet Na’in zijn. Een eeuwenoud woestijndorpje vlak naast een ondergronds riviertje. Het dorp is vandaag beroemd omdat er de oudste moskee van Iran staat. Ze dateert van de 10de eeuw. Dat is duidelijk te merken:  geen geglazuurde tegels, geen ronde minaretten, geen exuberante versieringen. Alleen ruwe baksteen met wat frivoliteiten in de manier worden de bakstenen gemetst zijn. Maar ondanks zijn hoge ouderdom en bloedig verleden (vooral onder de Mongolen), komt het gebouw er nog goed voor. In elk geval beter dan het Narin Kasteel dat van dezelfde periode dateert. Maar dat is wel gebouwd met adobe stenen. Een grote hoop half vergane adobe stenen.

En dan komen we aan in Esfahan. Maar dat is voor morgen.

21-10-2017 om 17:46 geschreven door Mark  

Reisverslag 20 okt

Tijdens het ontbijt zijn enkele mensen van de groep bestolen geworden. Ze hadden hun kamer wel op slot gedaan, maar niet hun reiskoffer. Bij hun terugkeer bleek er bij hen telkens een deel van hun voorraad euros verdwenen te zijn. De dame in de kamer naast mij is 250 euro kwijt. Dat betekent dat ze allicht ook bij mij geprobeerd hebben. Pech voor hen want mijn trolley was met slotjes vast. Oef dat ik het niet vergeten ben! Bovendien was er een koppel dat hun geld in een kluis van het hotel in bewaring hadden gegeven omdat de kluis op hun kamer niet werkte. Gisteren hadden ze via iemand van de receptie nog wat euros uit de kluis gehaald en alles was OK. Ze geven het koffertje met het resterende geld terug aan de receptionist met het verzoek het zaakje terug in de hotelkluis te deponeren. Deze morgen bleek er 500 euro verdwenen te zijn. Dat noem ik dieven met grote lef. Anderzijds vraag ik me af wie begot zijn koffers geopend achter laat op zijn  kamer?  In een ontwikkelingsland is dat de poes bij de melk zetten. Erg vind ik het.

De gids vertelt dat, naast de staatsgodsdienst, Iran 3 andere religies erkent en dus ook subsidieert: de Armeense christenen (orthodox uiteraard), de Zoroastriërs en de Joden. Ieder mag binnen zijn gemeenschap doen en laten wat ie wil. Bijgevolg heeft elke verstandige Iraniër een ‘goede’ Armeense vriend. Want daar kan hij ongestraft alcohol drinken en daar lopen de vrouwen ‘sluierloos’ rond. Dit reflecteert perfect de Iraanse mentaliteit vandaag: ze leven onder een streng islamitisch regime, maar iedereen vindt wel een modus vivendi die hem/haar past zodat het leven nog best meevalt.

Vandaag Zoroastrisme dag. Zoroastrisme is een zeer oude godsdienst. Ene Zoroastra verkondigde, zeker al 1000 jaar voor Christus, een vernieuwende en originele religieuze visie op de wereld. Volgens zijn leer zijn er fundamentele 4 elementen die men ten alle prijzen moet eerbiedigen: water, vuur, aarde en licht. In elke mens zit het licht, de overwinning op de duisternis (zoals ik een week geleden al uitgelegd heb – bij de les blijven hé). Het menselijk lichaam is niet meer dan een tijdelijk en bijkomstig omhulsel van dat eeuwige licht. Als een mens sterft, mogen zijn ‘vieze’ lichaamssappen de basiselementen van de natuur niet bezoedelen. Daarom mag zijn lichaam begraven noch verbrand worden. Daar hebben ze in die religie een oplossing voor gevonden: de  lichamen van de overledenen worden naar een ‘toren van stilte’ (dakhmeh) op een berg buiten de stad gebracht. Boven op het plat dak van de toren is een stenen put gemaakt waar de lijken worden neer gelegd als voedsel voor de aasgieren. Die beesten weten dat verdomd goed en in een klein half uur is de klus geklaard. De afgekloven beenderen worden door de begrafenispriesters verbrijzeld en vermalen. De nabestaanden krijgen een urne met dat beendergruis mee haar huis. Die priesters hadden een vreselijke rot job. Het stonk daar permanent uren boven de wind en met de hitte was het vergeven van de vliegen. De priesters werden wel uitstekend betaald, maar mochten het heiligdom nooit verlaten omdat de bevolking niet helemaal onterecht vreesde dat die priesters –omdat ze altijd in die doodslucht moesten werken en leven- veel ziektekiemen zouden kunnen overbrengen. Omdat het Zoroastrisme een rigide kaste systeem huldigde (je kon je kaste nooit verlaten) ging de job dus over van vader op zoon. Dat is zo doorgegaan tot in de 20^ste eeuw.

De Shah heeft het dan in de loop van vorige eeuw verboden omwille van de volkshygiëne, want de aasgieren laten in hun vlucht nogal eens wat losgerukte vleesbrokjes vallen. Het gevolg was dat er meer dan eens een vinger of een voorarm uit de hemel op de straat of op een binnenkoer terecht kwam. Tot op heden is die religie nog wijd verspreid in Balkan, Klein Azië, Irak, Iran, de Stan-landen en India. Heel merkwaardig: de priesters van deze religie hebben een klederdracht die als twee druppels lijkt op de klederdracht van de Orthodoxe religieuzen. Is duidelijk waar die dat van afgekeken hebben!

Eerst brengen we de Torens van de Stilte even buiten Yazd. En inderdaad op twee heuvels van pakweg 100 m hoog staan een ronde toren. Op de tijd die we krijgen om er een te bezoeken, heb ik ze alle twee beklommen. Eerst de hoogste, dan de iets kleinere. Als ik e niet vergis was ik de enige….Op de begane grond staan de ruïnes van de huisjes waar de priesters woorden. In Yazd is nog een levende gemeenschap Zoroastriërs en die hebben hn (moderne) Zoroastrische Vuurtempel in de stad zelf. Dat is een gebouw met op de frontgevel de Faravahar die de Zoroastriërs hebben overgenomen en binnenin een vuurkorf die eeuwig moet blijven branden. En hij brandt!

Vervolgens nog even naar het Amir Chakhmagh complex. Het is geen moskee, maar de vertrek- en aankomstplaats van de Ashura optochten . Zoals ik al eens uitgelegd heb waren dat vroegere bloederige en masochistische optochten ter nagedachtenis van de martelaarsdood van Housein, de zoon van Mohammed. Nu zijn ze verworden tot een pittoreske macho karnaval optocht.

Na de middag naar de Masjed-e Jomeh Moskee (Vrijdag Moskee) van de 14^de eeuw gestapt omdat het wel een heel speciale is. De ingang (= eivan) is, in tegenstelling tot de inkomhallen/bogen van andere moskeeën smal en extreem hoog en het plafond aan de binnenkant is bedekt met stalactieten. Indrukwekkend. En ’s avonds wordt heel dat kantwerk verlicht in een lichtblauwe kleur. Prachtig. Binnen in de moskee zijn alle muren en plafonds bedekt met veelkleurige mozaïeken. Maar ik ontwaar in sommige mozaïeken verdorie hakenkruisen!  Vanwaar die komen moet ik nog achterhalen. Dan rondgeslenterd door het oude stadscentrum bestaande uit kleine lemen huizen in een wirwar van steegjes. De puren van de huizen lijken sterk op de adobe huizen in Zuid Amerika en ze isoleren even goed! 

Ik verneem dat de mensen hier, vooraleer er koelkasten waren, heel de zomer over ijs beschikten. De ging als volgt in zijn werk. Ze groeven in diepe put in de grond, pakweg 15 m diep. Hij had een conische vorm. Bovenaan een diameter van 70-80 cm en onderaan een doorsnee van 6-7 meter. De wanden werden rondom tot boven helemaal ‘bezet’ met een ‘adobe’-laag van ca 20 cm dik. Adobe is een uitstekende isolator. Ik heb dat in de Andes wreed kunnen appreciëren. In de winter laten ze het opgehaalde water ’s nacht bevriezen (het is hier woestijn voor iets hé).  ’s Morgens oogsten ze rappekens het ijs en kieperen het in die put tot ie vol is. Door de goede isolatie en zijn conische vorm blijft het ijs een hele zomer bevroren.

20-10-2017 om 20:10 geschreven door Mark  

Reisverslag 19 okt

Gisterenavond met de die hards die bereid zijn om 12euro te betalen voor een lekkere maaltijd zijn we even ons boekje te buiten gegaan Haft Kahn Restaurant (www.haftkahnco.com). Was een heel speciaal kader (zonder tafel, eten zittend op tapijten en kussens. Dus eigenlijk een beetje op zijn klassiek Romeins, maar dan zonder luchtig geklede gezelschapsdames. Heb geopteerd voor Dizi. Een stampotje dat ik op 7 oktober beschreven heb, maar nu wel meer verfijnd. Maar een ding wet ik zeker: met mijn lange benen is het niet comfortabel zitten.

Enkele (niet alle)  Nederlanders in de groep beginnen wat last te krijgen van haantjes gedrag. Dus beslis ik, op één van de dagen dat ik in het hotel in Shiraz verblijf, even een sociologische test te doen. In het restaurant hebben ze aan elke groep een tafel toegewezen. Vermits elke groep gebonden is aan een nationaliteit hebben ze op de overeenkomstige tafels een mini standaard met de nationale vlag gezet. Dat maakt het voor iedereen makkelijk. Goed, ik zit (weer) als eerste aan het ontbijt aan de ‘Nederlandse tafel met bijbehorende vlag. En ik zie dat er ook een tafel gereserveerd is voor een groep Belgen, want op een tafel zie ik de Belgische driekleur wapperen.  Ik leen het Belgische onding even en zet het ostentatief voor mij op onze (Nederlandse) tafel. Het Nederlands vlaggetje schuif ik gewoon 1m verder op dezelfde lange tafel. Wat later verschijnt het eerste Nederlands koppel van onze groep. Alvorens goede morgen te wensen, maken ze onmiddellijk opmerkingen over de Belgische vlag. Ze vinden dat ik wel erg chauvinistisch uit de hoek kom. Waarop ik hen antwoord dat zij wel erg chauvinistisch blijken te zijn want dat zij  me zelfs nog geen goede morgen gewenst hebben. Stilte. Even later verschijnt het tweede Nederlands koppel. De scène herhaalt zich met bijna exact dezelfde woorden. Ik geef hen hetzelfde antwoord en voeg eraan toe dat ik bezig ben met een sociologisch onderzoek om mijn stelling te onderbouwen. Stilte. Na nummer drie zeg ik dat  het wetenschappelijk onderzoek wordt afgesloten en leg de standaarden horizontaal op tafel. Zonder er verder bij na te denken, eerst de Nederlandse en daarover gekruist de Belgische vlag. Vlam, opnieuw opmerkingen.  Quod erat demonstrandum zou  ik zo zeggen.

Het zij zo. Op naar het graf van Cyrus de Grote in Pasagardae. De legende over zijn geboorte en eerste levensjaren komen mij verdacht bekend voor. Herodotos vertelt erover dat Cyrusj na zijn geboorte aan zijn lot werd overgelaten en groot gebracht werd door vreemdelingen. In die periode waren de Perzen nog onderdanen van de Meden. De koning van de Meden, Astyages, vernam van zijn raadgevers dat er een kind geboren was dat hem later van de troon zou stoten.  Zijn reactie was voorspelbaar en eigenlijk, in de geest van die tijd (eerste helft van de 5^de eeuw BC) onvermijdelijk. Hij liet alle kinderen die binnen dat tijdsbestek geboren waren, vermoorden. Maar Kuroush, zoals hij in het Perzisch heet, glipt door de mazen van het dodelijke net. Straf hé!

In 550 BC is ’t van datte. Onze Cyrre verslaat koning Astyages. Hij lukt er bovendien in Perzen en Meden onder zijn bevel te verenigen tot één groot en ervaren leger. Zo verovert hij in het Westen heel Klein Azië en Saris, de stad van de rijkste koning van zijn tijd: koning Croesus. Vanaf 545 BC begint hij met de verovering van Centraal Azië en voegt de volksstammen van het huidige Pakistan en Afghanistan aan zijn rijk toe. In 535 BC is hij terug thuis en verovert hij nog snel even Babylon. Xenophon beschrijft de man als een opmerkelijk verstandig man die door had dat hij met tolerantie, begrip en inlevingsvermogenveel meer kon bereiken dan met geweld. Voor die tijd was dat eigenlijk een baanbrekend inzicht. Er moet wat van waar geweest zijn want hij was bv ook de man die, na de onderwerping van de Meden, de Joden die daar in gedwongen ballingschap leefden terug naar Israël liet gaan en hen toeliet hun tempel te herbouwen en die, na de verovering van Babylon in 538 BC, aan zijn troepen de opdracht gaf de inwoners te sparen. Dat bevel over de rechten van de inwoners van Babylon liet hij in een stenen rol beitelen. Die rol bestaat nog en geldt tot op vandaag als de eerste officiële verklaring van rechten van elk mens. Als echte krijgsman in hart en nieren is hij gewelddadig aan zijn eind gekomen. Hij stierf tijdens een veldtocht tegen een Scythische stam, de Massagetae. De aanvoerster was een furieuze madam die gezworen had Cyrus te doden omdat ie in een vorig gevecht haar eigen zoon gedood had. Tijdens die veldslag valt Cyrus, zwaar gewond, op de grond. Ons woeste madam verneemt dat, snijdt de borstkas van de zieltogende Cyrus open, rukt het nog kloppende hart uit zijn lchaam en hakt dan zijn hoofd af. Dat van dat hart had ze bij het lijk van haar zoon gezworen. Dat van het onthoofden was een klassieke routine bij de Scythen. Ze spleten de schedel van hun overwonnen vijanden horizontaal net boven de ogen door, maakt hem proper en gebruikten hem als drinkbeker. Voorwaar een bloeddorstige madam.

Ahwel, het graf van die Cyrre bezoeken we vandaag. Het is een heel eenvoudige constructie in de vorm van een mini ziggurat en het staat binnen de stadsmuren van de residentie die Cyrus voor zich had laten bouwen in Pasargadae, niet ver van waar een tijdje later Persepolis zou gesticht wordt door zijn derde opvolger Darius. Juist op de plaats waar hij in 550 BC Astyages, je weet wel die koning van de Meden, verslagen had. In 324 BC is Alex ook hem eer komen betuigen. Tot zijn ontsteltenis was het graf geschonden en lagen de beenderen van Cyrus verspreid op de grond. In de grafkamer zelf was niets meer te vinden van de gouden sarcofaag, de juwelen, de kostbare klederen en tapijten, zoals zijn verkenners beschreven hadden. Alex heeft het graf laten herstellen en opnieuw verzegelen.

De stad Pasagardae is ongeveer 1 km² groot. In feite was het een enorm grote bloemrijke ommuurde tuin in wat nu een volledig verdorde en gortdroge valei is. In die immense tuin stond er aan de ingang een anti-chambre voor de bezoekers/gasten, de Apadan (de officiële ontvangstruimte) en het paleis waar Cyrus zelf verbleef.  Zo een weelderige planten- en bloementuin in zo een droge zandbak werd mogelijk gemaakt door een erg verfijnd irrigatiesysteem dat het benodigde water van de bergen aan de horizon niet alleen binnen de stad bracht maar tevens alle bloemenperken permanent bevloeide. De hoofdkanalen van dit systeem zijn nog steeds zichtbaar. Archeologen zijn zeker dat het de stad van Cyrus is omdat op verschillende plaatsen in spijkerschrift gebeiteld staat: ‘ Ik ben Kuroush, van de Achaemeniden’.

19-10-2017 om 20:09 geschreven door Mark  

Verslag 18 okt

In Iran leven  nog twee nomadenvolkeren: de Qashqa (nu weet je ineens waar de japanners de naam van dat automodel vandaan hebben) en de ik-ben-het-vergeten. De hele 20^ste eeuw probeerde de regering van de twee Shah’s die mensen te domesticeren. Poging mislukte uiteraard. Na de revolutie verandert de aanpak fundamenteel. Het nomadenbestaan wordt geromantiseerd en opgehemeld en er wordt rondreizend onderwijzend personeel ingeschakeld om het analfabetisme tegen te gaan. Met succes. Een afgeleid voordeel waar aanvankelijk niet aan dacht is , dat de opgeleide jeugd in een huis WIL wonen in plaats van rond te trekken. Binnen dit en 50 jaar heeft dat probleem zichzelf opgelost.

We komen eerst aan bij Gual’eh Dokhtar, de vesting van Aredshir e Bakakan. in de Tang-i Ab kloof nabij Firuzabas. Die man was gouverneur van het gewest Far tijdens de Achaemenidische dynastie en hij had een goed politiek en militair inzcht. Hij zag in dat de macht het de Achaemenidische dynastie tanende was en hij zag zijn kans schoon. In 209 na Ch. Beslist hij een eigen vesting te bouwen. Dat komt neer op een oorlogsverklaring aan de (laatste) Achaemenidische koning Artabanus. Die man zijn hoofd zat eerder  bij de oorlogen met de Romeinen dan bij een (kleine) binnenlandse rebellie. Hij verliest echter de veldslag van 226 D. De Achaemenidische dynastie is na zoveel honderden jaren voorbij en Ardeshir wordt de nieuwe koning en sticht meteen de eerste koning van een nieuwe dynastie: die van de Sasaniden en goed voor de volgende 400 jaar. De klimpartij naar de ruïne van het kasteel is pittig, zeker bij deze temperaturen. Maar hij die geen sport doet komt als eerste boven. Hm.

Dan naar ’s mans paleis. Zodra zijn vesting afgewerkt was, begon hij as koning van Perzië aan een eigen Paleis in de buurt. Speciaal omdat toen voor het eerst (en dus niet door Moslims) een ronde koepel op muren in een vierkant gebouwd werd. Een knap staaltje van berekenen van krachten om te bepalen hoe dik de muren moeten zijn en een breed en hoog de koepel mag wezen. Dat was een fundamentele verfijning van de bouwinzichten van de Romeinen, die tot dan de meesters waren in het bouwen van alsmaar grotere overspanningen. Toen dit gebied in de 7^de eeuw door de Moslims werd veroverd, waren ze gefascineerd door deze bouwtechnieken en snel daarna begonnen zij hun moskeeën op die manier te bouwen. Spijtig dat ik dit niet aan Nicole kan vertellen. We hebben daar nog wat over gediscussieerd! Enne,… ik heb gelijk gekregen.

18-10-2017 om 15:19 geschreven door Mark  

Reisverslag 17 okt

Vandaag dé dag waar ik sinds lang naar uitgekeken heb: Persepolis. Onze gids is verstandig. We vertrekken later want de grote golf toeristen komt in de voormiddag en dan kan je daar over de koppen lopen. Wij zullen in de namiddag komen als bijna iedereen naar zijn hotel is. Goed zo!

Dus vanmorgen nog net even tijd om naar de Naser el-Molk moskee te gaan. We organiseren het zelf: we bestellen in groep enkele taxi’s en delen de kosten. Nu betaal ik voor één vol uur taxi (voor de heen rit, voor één uur wachten en voor de terugrit) 70.000 rial. Da’s ongeveer 1,70! Niet dat ik verzot ben geworden op moskee ’s. Integendeel, maar de deze is speciaal omdat de oostgevel bestaat een veelkleurige mozaïek glasramen. Tijdens de ochtenduren geeft dat een feeëriek kleurenspel op de vloer en de pilaren. En dat klopte effectief!

Dan naar Nasqh-e Rostam, de begraafplaats van de belangrijkste Achaemenidische en Sasanidische koningen. Dus Darius I (521-485 BC), Darius II (425-405 BC), Artaxerxes I (465-424 BC) en Xerxes I (485-465 BC). Hoog in de rotswand van de klif zijn stukken rots in een kruisvorm vlak gemaakt en in de vierkanten staat dan gebeiteld wie er begraven ligt. De ingang tot de grafruimte zelf is een opening in het kruispunt van de vier armen van het kruis. In de graven ligt niets meer: ze rusten er niet meer in vrede. Toen Alexander de Grote Persepolis plunderde, kwam hij eerbetoon brengen aan deze 4 grote Perzische koningen. Om er zeker van te zijn dat hun graven intact zouden blijven liet hij hier een reeks soldaten als grafbewakers achter. Maar ook dat was niet voldoende. Toen Alex na enkele jaren rondwandelen tot aan de Indus en terug, stelde hij tot zijn ontzetting vast dat de graven toch leeggeroofd waren. Allicht waren de achter gebleven even ontzet over het feit dat ie levend was terug gekeerd van zijn iet wat uitgelopen City tripjes. Enfin, Alex de woesteling, heeft hen allen laten 77terecht stellen.

Te midden van de eindeloze zandbak zie ik plots onooglijk kleine blauwe bloempjes staan. Ik heb geen zin om op mijn buik in dat wit stofzand te gaan liggen, dus zet ik mijn klein Panasonicske in het zand, richt al schattend (want ik kan niet zien wat ik in het vizier heb) en neem een tiental foto’s op het goed geluk af.  Plots steekt er een stevige wind op. Ik vrees voor mijn fotoapparatuur (fijn stof is moordend voor die toestellen) en vlucht naar de bus. Zit net in de bus als die rukwinden een plaatselijke mini-zandstorm veroorzaken. Oef, da’s even geluk hebben.

Na het middageten begint het echte werk: Persepolis. En de gids heeft goed gegokt. Er waren maar enkele toeristen. In het Perzisch heette de stad Parsa. De Grieken vergrieksten de naam tot ‘stad van de Perzen’ : Perse polis. Ik heb er decennia gelezen flink wat over gelezen en moeten studeren en nu, nu sta ik hier op de plaats waar Darius, Xerxes en Alexander rondgewandeld hebben. Niettegeloven. Genoeg gemijmer. In 518 BC beslist Darius, nadat de stad Sua was afgewerkt dat er ook een religieuze hoofdstad moest gebouwd naar de voorbeelden van de Babyloniërs en van de Assyriërs. Maar dan beter en groter. Het complex had, naast de religieuze feesten voor het Nieuwe Jaar ook tot bedoeling de onderkoningen die hun trouw kwamen betuigen serieus te imponeren. Daar waren ze destijds heel goed in geslaagd. Tot op de dag van vandaag blijven de ruïnes overweldigend. En de bas-reliëfs die de muren versieren zijn onwaarschijnlijk nauwkeurig en met zoveel zin voor detail dat iemand met een wat kennis van de antieke wereld er zo de Grieken, Egyptenaren, Picten, Parten, Elamieten, Bactiërs ( aan de Kaspische Zee), Sorgdiërs (nu ongeveer Afghanistan) enz.  kan uitpikken. De bouw van het complex heeft de hele Achaemenidische dynastie geduurd totdat Alexander er een abrupt einde aan maakte. Hij roofde alle schatten en goud, maar gebood –zoals hij steeds deed- de gebouwen te vrijwaren. Om een tot op heden onbekende reden is de boel toch in brand geraakt. De sporen van de brand zijn meer van 2300 jaar later nog steeds te zien. Een kwartier voor ons vertrek realiseer ik me pas dat ik vanop de heuvel achter de stad een mooi overzicht moet hebben. Het heuveltje was och arme enkele 100 m hoogte. Dus in versnelde pas de steile helling op, in de brandende zon. Toen ik boven aan kwam was ik buiten adem en ik kon geen foto nemen. Mijn lichaam trilde te hard door de inspanning. Dus eert even genoten van het zicht en dan realiseer ik me sdat het impressionante zicht verknoeid wordt door een heel set golfplaten daken die men over de bas-reliëfs geplaatst heeft met de bedoeling ze te beschermen tegen weer en ontij.  Niets aan te doen. Ik heb toch maar tegen beter weten en tegen het zonlicht in een panorama foto genomen.  Enne, mijn hart gaf geen krimp.

’s Avonds zelfde scenario: de buschauffeur uitgenodigd en hij mocht restaurant en menu kiezen. Alhoewel er geen speciale menu geserveerd werd, was het weer een schot in de roos.

18-10-2017 om 15:16 geschreven door Mark  

Reisverslag 16 okt

Fluks op weg naar het mausoleum van Iraans grootste dichter Hafez. Ik kan hem moeilijk smaken wegens te weemoedig en te melig naar mijn smaak. Maar ja, wie ben ik. Zijn praalgraf is een mooi prieeltje in een aangename en verzorgde tuin. Zijn albasten zerk onder het prieeltje meet 2m bij 0,5 m bij 0,5 m. Dat zijn serieuze afmetingen voor een Iranees. Ofwel was dat een vent zo groot als ik ofwel zijn de wanden van zijn albasten zerk 20 cm dik. Kweetnie. Tijdens ons bezoek lossen ze een contigent pubermeisjes op schooluitstap. Mannen, mannen zo een gekrijs. Ik zat precies in een  restaurant in China. Horen en zien verging. De wachters van het mausoleum hebben met behulp van hun (metalen) fluitjes de bende moeten kalmeren. Het was overduidelijk dat wij, de niets vermoedende toeristen, misschien dan wel niet de directe oorzaak maar dan toch wel de indirecte aanleiding waren. Vroeg of laat barst hier een seksuele revolutie: zo een erotische spanning is niet meer gezond te noemen. Dan met de gids nog eens een luxueus koopmanshuis van begin vorige eeuw bezocht. De familie Naranjestan-e Ghavan moet verdorie een wel heel welstellende familie geweest zijn. Zoveel pracht en praal te midden van zoveel armoede in de wijken rondom hen . Ik vraag me af of zij wel echt gelukkig waren met hun overdadige welstand. Ik vrees van niet.

En dan, … dan worden wij vrij gelaten. Ik scheur als een vogeltje dat eindelijk de open deur van zijn kooi gevonden heeft, als een bliksemschicht er vandoor. Het gevoel vrij te zijn en te gaan en staan aar ik wil, doet me echt deugd. Ik heb me dan ook eens goed laten gaan.  Eerst moest de Bazar Vakil er aan geloven. Heb enkele hermetisch gesloten zakjes safraan gekocht. De duurste die hij had, in de hoop dat ie mij niet al te veel bedrogen heeft. De gids zei me later dat het een goede keuze was. Allez hup. Vervolgens de aanpalende Masjed-e Vakil Moskee bij verrassing overrompeld om de prachtige zuilengaanderij eens te kunnen bewonderen. Dan moest het Pars Museum zwichten met de Nazar Garden in één moeite erbij. Tot slot ging ook de citadel Karim Khan voor de bijl. En dat allemaal op 3,5 uur tijd. De meeste Ollanders, jonger dan ik, zijn die namiddag op hun bed gaan liggen. Het was te warm, ze moesten wat rusten vooraleer ze er weer tegen konden. Watjes ja.

Vanavond heb ik met de Nederlandse dame Hette, die intussen naar Zweden geëmigreerd is,  de chauffeur van de bus uitgenodigd om met ons en op onze kosten te gaan eten in een restaurant naar zijn keuze. Het initiatief was een schot in de roos: hij tevreden en wij zaten in een goed restaurant onder zijn deskundige begeleiding. Bovendien sloeg ons idee aan en waren we met z’n negen. Ieder moest dan ook maar 1/9 van de chauffeur zijn maaltijd betalen. Morgen herhalen we dat en gaan we in een Soefi restaurant eten.  Er zijn dus ook verstandige Ollanders, ook al emigreren ze.

16-10-2017 om 20:13 geschreven door Mark  

16-10-2017 om 07:09 geschreven door Mark