Reisverslag 14 okt

Zalig geslapen ondanks de hitte. Het was gisteren 37 graden in de schaduw. En dat komt goed van pas, want vandaag hebben we een tocht van ca 500 km Zuidoost naar de stad Yasuj, dwars door het Zagroz gebergte. Betoverend mooi en woest. Wij steken het gemotoriseerd van west naar oost door. Alexander deed destijds wel beter.

In 334 voor Chr. stak Alex met 30.000 hoplieten (zware infanterie) en 5.000 cavalerie de Hellespont over, deed op de ruïnes van Troje een schietgebedje op het graf van Achilleus (zijn lichtend voorbeeld) en gaf bij de Granicus rivier (Noordwesten van Turkije) het eerste Perzische leger van drie satrapen (onderkoningen) een oefenlesje. Leger weg, twee satrapen gesneuveld en de derde pleegde wijselijk zelfmoord. De Perzische koning Darius III was uitzinnig van woede en ging met een troepenmacht van 600.000 soldaten dat vervelend joch eens persoonlijk een rammeling geven. De legers ontmoetten elkaar in 333 voor Chr. aan de Issus rivier,  in wat nu West-Syrië is (denk ik) . De uitslag was echter wat anders: geen Perzisch leger meer, Darius op de vlucht en Alexander had de koningin moeder van Darius III, zijn hele uitzet inclusief zijn harem gevangen genomen. Jongens, jongens die Griekse soldaten zullen daar eventjes hun b(r)oekje te buiten zijn gegaan. Darius bood hem in ruil de helft van het Perzische rijk aan. Alexander weigerde. Hij stapte eerst effen voort naar het Zuiden (om later geen achterhoede gevechten te hebben) en werd in Egypte als bevrijder ontvangen, stichtte in de rapte de stad Alexandria, liep met zijn hele leger ei zo na verloren in de Lybische woestijn. In Oktober 331 BC botste hij in Arbela (oostelijk Syrië) op het derde leger van de Perzen. Eén miljoen man sterk ditmaal. Wie biedt meer: afgerond is dat een overmacht van 1 tegen 28. Tegen zijn generaals, die vonden dat het nu toch een beetje té riskant werd, zei Alexje dat er aan Macedonische kant veel meer soldaten stonden die wilden en konden vechten dan aan Perzische kant. En weer kreeg ie gelijk. Het werd een regelrechte ramp voor de Perzen, ondanks hun geheim wapen (olifanten) en Darius moest weer op de loop verder naar het oostelijk deel van zijn rijk. Alex koerste achter hem aan, maar voor hij te pakken kreeg had Bessus, satraap van Bactria en dus één van zijn eigen onderkoningen Darius al gedood. Alexander heeft Darius’ lijk in een ossenkar gevonden, heeft hem een staatsbegrafenis gegeven en die Bessus terechtgesteld wegens gebrek aan loyauteit ten opzichte van zijn koning. Dan is verder getrokken tot aan de Indus in India.

Even een historische schets alleen maar om te zeggen dat onze Alexander met zijn leger in ijltempo (volgens de overlevering tot 50 mijl per dag!) door dit gebergte gestapt is maar dan wel van noordwest naar zuidoost om rapper dan rap in Persepolis te zijn. In elk geval sneller dan de Perzen om hen te beletten hun staatsschatten uit Persepolis weg te slepen. En dat is hem inderdaad ook gelukt. Alexander rijfde in Susa (de administratieve hoofdstad van het rijk) en Persepolis (het religieuze centrum van het rijk) 650.000 kg goud bijeen. Daarvoor kan men al eens een robbertje vechten vind ik.

Tijd om even over het Iraans eten te praten. De gerechten zijn typische nomaden gerechten: eenvoudige sudderpotjes zonder veel variatie. De afwisseling moet van de kruiden komen. In het binnenland doen ze wat schapen- of geitenvlees bij. Maar de suikerverslaving van de Iraniërs is echt  hallucinant. Elk gerecht en elk drankje zit propvol suiker. De enige uitzondering is hun nationaal yoghurt drankje, daar mengen ze naar eigen smaak en voorkomen heel veel kruiden onder. Dat is waarlijk zeer fijn en bovendien erg verfrissend. En allicht ook gezond. Dat maak ik mezelf althans toch wijs.

Over de strenge kledijnormen en de onmogelijke segregatie tussen mannen en  vrouwen kan ik simpel en kort zijn. Veel mensen lopen hier gefrustreerd en zelfs ‘irritant hitsig’ rond. Zowel mannen als vrouwen. Eigenlijk meelijwekkend. Eerder vroeg dan laat moet dat potje overkoken. En dat is vandaag al goed merkbaar bij de jonge dames. Hun hoofddoek zakt alsmaar meer naar achter. Sommigen schminken zich vrij opzichtig en gedragen zich (relatief) vrijpostig  Velen spreken de toeristen gewoon aan op straat en verzoeken hen om foto’s van hen te nemen. En maar giechelen en kwetteren.

Met een week vertraging (wat een groepsreis allemaal met een mens doet, nietwaar), ben ik eindelijk begonnen met wat Farsi te leren. Eerst de getallen van één tot tien: yek, do, seh, chahar, panj, shesht, haft, hasht, noh, dah. Voilà. Nu nog wat dagelijkse praktijk en dan zijn we vertrokken. ‘Goede dag’ is een makkie: ‘salaam’. ‘Goede morgen’ is al wat moeilijker: ‘sob bekheir’. ‘Goede avond valt dan weer mee: ‘shab bekheir’. ‘Ja’ is ‘bale’ en ‘nee’ wordt ’na’. ‘Dank u’ geeft moed: ‘mamnun’  maar ‘a.u.b’ is een tongbreker ‘befarmaa ien’. Andere woorden vertonen duidelijk een nauw verwantschap met de germaanse talen. Zo is het woord voor ‘dochter’ in het Farsi ‘dokhtar’ en de symbolen KH spreken ze guturaal uit als de Franse ‘g’. ‘Moeder’ is ‘maadar’ en ‘vader’ is ‘pedar’. Zoals kleine Jan vroeger op school heeft geleerd: Perzisch is een indo-germaanse taal. Ja mijnheer, ja mevrouw, dat heb ik vandaag op school geleerd. Zoveel is duidelijk.