Onder leiding van Oswald werden nieuwe ‘huismussenspotters’ van de wandelvereniging ‘De Parkvrienden’ langsheen een door hem uitgestippeld parcours gegidst.

Opzet van dit initiatief was tijdens het ‘Huismussentelweekend’ georganiseerd door Vogelbescherming Vlaanderen de  ‘loktroeven’, die huismussen kunnen overhalen te nestelen, te veraanschouwelijken.

Geregeld werd tijdens de verkenningstocht halt gehouden op strategische infopunten, al dan niet in de buurt van groene zones, waar telkens de aandacht werd toegespitst op de 4 bepalende basisbehoeften en succesfactoren van een mogelijke habitat: voedsel, beschutting, water en ruimte.

Een voedselrijke tuin is van cruciaal belang, want tijdens een winterdag brengt een pimpelmees 85% van de tijd door met voedsel zoeken en ’s zomers moet een paar volwassen pimpelmezen voor hun opgroeiend legsel dagelijks 1 000 rupsen inzamelen.

Ook water is essentieel voor vogels om te drinken en te baden. Vooral zaadeters moeten veel water drinken, omdat dit in hun voedsel ontbreekt. Waterpartijen (vijvertje, komvormige schalen of kuipjes, waar regenwater in blijft staan) aanleggen of vogelbadjes voorzien, is aangeraden.

Alle vogels hebben bescherming nodig en op natuurlijke wijze kan dat op diverse manieren; bomen met een gesloten takkenstructuur, doornige vogelveilige struiken, dichte hagen en heggen.

Met het project huismussennestkasten tracht Vogelbescherming Vlaanderen in samenwerking met Vivara de muren tot leven te brengen met ingemetselde neststenen. Deze van houtbeton vervaardigde neststenen bieden alle soorten holenbroeders, die gebouwen opzoeken, veilige en beschermde broedplaatsen.

Met de Kille Meutel Vogelvrienden trachten we ons pluimpje bij te dragen tot het welzijn van onze trouwste cultuurvogel. De wandeltocht werd in beeld gebracht door Arlette  en Robert

27-04-2014 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: de Standaard - De varroamijt slaat nergens zo hard toe als in ons land en moordt de bijenkolonies een voor een uit.

Het is de tijd van het jaar waarop de imkers hun bijenkasten voor het eerst openen en zien hoeveel bijenvolken de winters hebben overleefd.

Imker Filip Wouters had 20 bijenkasten, één volk per kast; 12 volken hebben deze winter overleefd. De andere 8 zijn uitgestorven, door de varroamijt en een windhoos eind vorig jaar.

Voorzitter van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond, Chris Dauwe meent dat het nog te vroeg is om conclusies te trekken. De verschillen zijn immers groot; de ene imker heeft geen enkele kast verloren, de andere is alles kwijtgeraakt.

De jongste berichten wijzen er op dat het deze winter met de bijensterfte al bij al nog meevalt.

De parasiterende mijt vermenigvuldigt zich via het broed van de honingbij

Toch blijft de varroamijt, die de bijen verzwakt en de grootste boosdoener is van de grote bijensterfte, zorgen baren.

De mijt zet zich vast op de bij, zuigt bloedt en maakt een opening in het schild van de bij. Daardoor raakt ze verzwakt en minder weerbaar tegen allerlei virussen.

Een Europees onderzoek zette het probleem recent nog eens op scherp.

Van alle 32.000 door imkers gehouden kolonies, die in opdracht van de Europese Commissie over 17 EU-landen werden onderzocht, bleken in de winter van 2012-2013 nergens zoveel bijen gestorven als in ons land.

Zonder bijen is er geen bestuiving van de meeste gewassen en fruitbomen en komt de biodiversiteit en de voedselproductie in gevaar.

Al teistert de varroamijt bijenkolonies in heel Europa, toch valt best te verklaren waarom in België de bijensterfte zoveel hoger is.

Het voedselaanbod voor honingbijen wordt steeds schraler. Een bij zoekt voedsel in een actieradius van 3 km, maar als in die gebieden alleen tarwe, maïs en aardappelen worden geteeld, dan komt ze niet aan haar trekken.

Bloemen in bermen bestempelen wij eerder als onkruid die moet worden bestreden, maar voor bijen is het noodzakelijk voedsel.

In Frankrijk zijn er grote velden met zonnebloemen en koolzaad.

In Nederland heb je minder lintbebouwing en een beter groen beheer.

In Duitsland vind je in elk dorp linde- en kastanjebomen, een belangrijke bron van nectar voor honingbijen.

Doordachte en doeltreffende bestrijdingsstrategie

Een bijenvolk heeft per seizoen 40 tot 50 kg pollen nodig om te kunnen overleven en zijn larven te kunnen voeden. Dan kom je er niet met één boom.

Het gebrek aan voedsel voor bijen is een groter probleem dan de pesticiden. Als een bij geen voedsel vindt, gaat ze verzwakt de winter in. Als daarbovenop de varroamijt toeslaat, is de kans dat ze de winter overleeft, klein.

De varroamijt valt te behandelen, maar dat moet via een gecoördineerde systeemaanpak gebeuren, zowel in de zomer (om de larven te beschermen) als in de winter (wanneer de mijt op de volwassen bijen zit), wat al te zelden het geval is. Liefst worden de juiste bestrijdingsmiddelen aangewend ook, maar daar ontbreekt het vaak aan.

Leveranciers doen niet eens de moeite om hun product in ons land bij het federaal voedselagentschap te registreren, omdat ze vinden dat de markt te klein is.

De zomerbehandeling tegen de varroamijt is cruciaal, omdat dan de winterbijen worden geboren. Bijen leven normaal 6 weken. Winterbijen leven echter 6 maanden, omdat ze geen larven hoeven te voeden, maar dan moeten ze wel gewapend zijn om de winter door te komen.

Om de varroamijt geen kans te geven, moet de behandeling in de zomer daarom 6 weken duren, met het product ‘timol’ of oxaalzuur.

Het probleem is dat imkers vaak te laat met de behandeling beginnen, omdat ze willen dat de bijen zolang mogelijk honing produceren om te verkopen.

Gelukkig staat er een jonge generatie op die in de eerste plaats denkt aan het welzijn van de bijen.

De bestrijdingsbehandelingen op elkaar afstemmen is van het grootste belang.

Immers bijen kunnen uitvliegen en vooral darren vliegen makkelijk van de ene bijenkast naar de andere. Bijen verdedigen hun nest, maar een vreemde bij kan zich in een nest binnen bedelen als hij nectar bij zich heeft.

Als de dar drager is van de mijt, kan hij een schone kast weer besmetten.

Bijenhotels zijn hot

Overal in Vlaanderen duiken ze op, zowel in de tuinen van burgers als bij bedrijven.

Je kan zo’n bijenhuis kopen of het gewoon zelf maken. Met een bundel riet, bamboe of andere holle stengels waarin de bijen kunnen nestelen. Hout of steen waarin gaten geboord zijn, kunnen ook.

De wilde (of solitaire) bij laat er haar eitje en wat stuifmeel in achter. De nakomeling ziet dan een jaar later het levenslicht.

Een bijenhotel plaatsen is een prima idee, maar het is maar één element. Belangrijk is dat er in de buurt voldoende planten groeien waar de bijen voedsel vinden.

Ongeveer een derde van de solitaire bijen zoekt onderdak in zo’n hotel. Andere graven zich bv een plekje in de grond en bang hoef je ook al niet te zijn, want wilde bijen steken niet gauw.

Wie eerder verschenen artikels wenst te raadplegen, kan in het archief de volgende bijdragen via de zoekrobot opsnorren:

18/08/10             De mysterieuze verdwijnziekte

23/10/10             Aanpassen of opkrassen

04/11/12             Bang van de natuur

01/09/13             Wespen, muggen en vliegen in beweging

12/06/13             Levensnoodzakelijke bestuivers

De foto’s zijn van natuurfotograaf Paula Sperber die recent een website heeft opgebouwd, die je in de 2^de favorietenreeks op dit blog kan raadplegen – zéker doen!

21-04-2014 om 15:59 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Persbericht Vogelbescherming Vlaanderen

Recentelijk trok Vogelbescherming Vlaanderen aan de alarmbel toen bleek dat de vaste stek van de laatste grote Vlaamse kolonie van zilvermeeuw en kleine mantelmeeuw dreigde op de schop te gaan.

De nestmogelijkheden van maar liefst 6 500 broedparen staan hiermee op het spel, alsook een mogelijke escalatie van het aantal ‘dakbroedende’ meeuwen in de Vlaamse kustgemeenten met een toename aan overlastmeldingen tot gevolg. Om die reden verzocht Vogelbescherming Vlaanderen de Rechtbank van Eerste Aanleg van Brugge via een eenzijdig verzoekschrift de reeds opgestarte werken stil te leggen. De rechtbank willigde op 20/03/14 het verzoek in en liet het vonnis onmiddellijk door een gerechtsdeurwaarder betekenen aan de tegenpartij die hiertoe werd verplicht de werken in uitvoering te schorsen. Concreet gaat het om de bouw van 2 loodsen, elk 20 790 m² groot en 2 parkings, respectievelijk met een oppervlakte van 20 790 m² en 12 651 m².

Voor de havenuitbreiding is zowel een stedenbouwkundige als een milieuvergunning nodig. De vergunning van stedenbouw werd eind vorig jaar verleend, maar de milieuvergunning werd nog niet goedgekeurd. De werken betreffende de eerstgenoemde vergunning mogen echter niet worden uitgevoerd als de milieuvergunning nog niet definitief werd verleend. De ‘Firma Verbrugge Terminals’ vatte, ondanks een waarschuwing van de Brugse bouwcontrole, de werken toch aan.

Een milieuvergunning is nodig aangezien het bedrijf op de site, naast zware machines en motoren, onder meer duizenden tonnen aan oliën, brandstoffen, gassen, verven, detergenten en andere voor het milieu gevaarlijke en schadelijke stoffen zal opslaan.

De bouwwerken vallen pal in het broedseizoen van de twee lokaal broedende meeuwensoorten.

Zilvermeeuwen vormen vanaf december koppels en kiezen dan ook al de plek waar ze gaan broeden.

Bij de kleine mantelmeeuw wordt de keuze van nestplaats in maart gemaakt.

Meeuwen zijn honkvaste vogels en keren jaarlijks naar exact dezelfde plaats binnen de broedkolonie terug. Voor de reeds aanwezige vogels kunnen de bouwwerken niet slechter vallen. Daarnaast verkiezen de meeuwen grote aaneengesloten percelen die aan weinig verstoring onderhevig zijn. Het spreekt voor zich dat de resterende terreinen, waar de meeuwen wel nog kunnen broeden, door zowel de verstoring van rijdende machines en trucs als de versnippering niet langer aantrekkelijk zullen zijn en de volledige kolonie na verloop van tijd vermoedelijk zal verdwijnen. Bedoeling is om rond deze tijd met het bedrijf een tegensprekelijk debat in kortgeding op te starten en later ook de zaak ten gronde verder aan te vechten, zodat de kolonie gevrijwaard blijft.

Zowel de zilver- als de kleine mantelmeeuw is beschermd via het Soortenbesluit van 15/05/09. Het opzettelijk en betekenisvol verstoren van deze vogels, in het bijzonder tijdens de periode van voortplanting en de afhankelijkheid van de jongen, is verboden. Ook is het verboden de nesten van de meeuwen weg te nemen, te beschadigen of te vernielen. Daaronder vallen ook de nesten die in aanbouw zijn.

De Rechtbank van Eerste Aanleg te Brugge verklaarde het verzoek in een beschikking ontvankelijk en gegrond. Als de betrokken firma het verbod met de voeten treedt, legt de beschikking een dwangsom op van 50 000 euro per dag dat de werken worden verdergezet.

Samenvattende nabeschouwingen in Reyers Laat

Meeuwen worden aan de kust steeds vaker aanzien als de ratten van de lucht.

Nu blokkeren deze vogels ook nog eens de verdere uitbreiding van de haven van Zeebrugge.

Toch moeten we meeuwen kunnen appreciëren om wat ze zijn, vindt Jan Rodts, directeur van Vogelbescherming Vlaanderen.

De zilvermeeuw broedt op de site reeds sedert 1995 en de kleine mantelmeeuw vestigde er zich 4 jaar later. Jan Rodts verwijst naar de Europese instandhoudingsrichtlijnen en heel specifiek naar de ‘vogelrichtlijn’, die de EU-lidstaten verplicht speciale beschermingszones aan te wijzen voor een lijst vogels waarvan de staat van instandhouding is bedreigd en voor trekvogels in het algemeen. Al begrijpt de directeur dat economische belangen in een havengebied zich ook vertalen in het uitbreiden van bedrijfsterreinen, toch zal men tot een nuchtere afweging moeten komen.

Geert Noels meent dat bij duurzame ontwikkeling al sprake is van een ideaal evenwicht tussen ecologische, economische en sociale belangen. Hij ondervindt zelf steeds vaker dat men – meer dan vroeger – bereid is te streven naar een evenwaardige beoordeling van de effecten en daardoor sneller in staat is compromissen te sluiten.

De haven van Zeebrugge is al jarenlang een hotspot voor broedende meeuwen. Maar liefst 90% van de volledige Vlaamse broedpopulatie kleine mantelmeeuwen broedt daar al sinds 1999. Voor de zilvermeeuw die er al sinds 1995 broedt, gaat het om 80%. De meeuwen broeden op enkele braakliggende terreinen in de voorhaven, maar de ruimte wordt straks ingepalmd door bedrijfsgebouwen. Vogelbescherming Vlaanderen  vraagt zich af waar de meeuwen straks naartoe moeten eens ze aankomen vanuit hun winterkwartier.

De migratie van de meeuwen naar de stad heeft alles te maken met de verstoring van de biodiversiteit en het steeds schaarser worden van natuurlijke broedplaatsen.

Jan Rodts licht nog toe dat op het moment dat je stukken van de biotoop gaat inpalmen, de  meeuwen op de dool gaan om een alternatief te zoeken en dan is het niet ondenkbaar dat het gros van de meeuwenkoppels aansluiting zal vinden bij de zich reeds gevestigde dakbroedende meeuwen in de omliggende kustgemeenten, met alle nefaste gevolgen van dien.

De meeuwen schreeuwen permanent tijdens het broedseizoen, laten een spoor van vuil achter, waardoor zelf nestmateriaal in de afvoerbuizen geraakt en gedragen zich almaar agressiever wanneer ze in de kustgemeenten op zoek gaan naar voedsel. Daarbij wordt al eens vaker een pakje friet of een ijsje weggegrist.

Maar dat valt eveneens te verklaren door onze slordige omgang met afval. Hiermee nodigen wij de meeuwen als het ware uit om naar de stad te komen. Ook de rondzwervende voedselresten, achtergelaten door nonchalante toeristen vormen een rijke voedselbron voor de meeuwen. Meeuwen kennen immers het verschil niet tussen geven en stelen.

Als je dan toch op die plek de bouwwerken wil aanvatten en op zoek moet naar een alternatieve biotoop, dan zou die best 40 ha groot zijn en niet verder liggen dan in een straal van 4 à 5 km.

Als wij natuurlijke gebieden blijven inpalmen dan krijgen we hoe langer hoe vaker dieren op bezoek in onze achtertuin. Het zit immers in de genen dat de soort zich moet reproduceren.

In dit verband meldt Hilde dat er plannen zijn om atollen te creëren. Er is een ruimtelijke ordeningsplan om op zee eilandjes met als eerste functie veiligheidszones (buffers) te voorzien, maar deze zouden tevens een elegante uitwijkmogelijkheid kunnen bieden. Bijkomend voordeel van die eilandjes is dat de meeuwen dan ook hun voedsel in zee zoeken in plaats van in de kustgemeenten.

Een andere duurzame oplossing voor onze badsteden is het aanleggen van groendaken in het havengebied, net zoals in de haven van Hamburg wordt gedaan.

Aanpassingsmaatregelen tegen overstromingen worden momenteel volop bij onze noorderburen uitgetest. De zandmotor is een innovatieve manier van kustbescherming en kustonderhoud. Door wind, golven en stroming verspreidt het zand zich langs de kust en vormt er nieuw strand en duinen, die ons tegen de zeespiegelstijging beschermt en extra ruimte biedt voor natuur en recreatie.

Bekijk de virtuele maquette en ontdek alles over de zandmotor

http://www.dezandmotor.nl/

12-04-2014 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: EOS – Maandblad voor wetenschap – Arnold van den Burg

Het gaat niet goed met de sperwers in onze contreien. Dat komt vooral door een tekort aan aminozuren in het voedsel van de roofvogels.

Sperwers komen nagenoeg in heel Europa voor, maar bij ons  zijn er de laatste jaren steeds minder.

Dat blijkt uit een onderzoek aan de Nederlandse Raboud universiteit, dat naast sperwers ook haviken onder de loep nam.

Vooral in zanderige gebieden en op de heide verdwijnen beide soorten in ijltempo.

Een opvallende vaststelling, aangezien bij tellingen van het INBO (het Vlaams Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) begin deze eeuw nog bleek dat sperwers en haviken veelvuldig voorkomen in onze streken.

Toch neemt net als in Nederland ook in Vlaanderen het aantal sperwers al een aantal jaar af; de havik daarentegen blijft het voorlopig goed doen.

De dalende trend is – zij het onrechtstreeks – aan de milieuvervuiling te wijten.

De roofvogels hebben aminozuren nodig en die worden aangemaakt door bomen, zoals eiken. Echter, door de verzuurde ondergrond en de vervuilde lucht kunnen de bomen niet langer de juiste voedingsstoffen opnemen om die broodnodige aminozuren, die de bouwstenen zijn van de eiwitten, te produceren. Op hun beurt zorgen de eiwitten ervoor dat de dieren vitamines aanmaken en energie opnemen. Van de 20 bestaande aminozuren halen roofvogels er de helft uit hun voedsel.

Twee oorzaken liggen aan de basis van het tekort aan aminozuren. Allereerst zitten er vanwege bodemverontreiniging te weinig mineralen in de grond.

Een mogelijke oplossing is om de verarmde bodems met mineralen te bemesten, maar op die manier wordt het oorspronkelijke karakter van de bodem aangetast.

Daarnaast zit er ook teveel stikstof in de lucht, eveneens te wijten aan de welig tierende milieuvervuiling. Die overtollige stikstof zetten bomen om in andere stoffen dan aminozuren. Deze stoffen, die giftig zijn, belanden via rupsen en zangvogels – de belangrijkste prooien van sperwers en haviken – in de maag van de roofvogels.

Het aantal haviken in Nederland is daardoor sinds het jaar 2000 gehalveerd.

Het sperwerbestand is in diezelfde periode zelfs met 2/3 afgenomen.

België kampt eveneens met een aanzienlijke daling vooral in zand- en heidegebieden in Brabant en de Kempen. In ons land beklemtoont men dat nog meer roofvogelsoorten gevaar lopen, zoals de buizerd en de torenvalk.

Op zich is het geen ramp voor de natuur dat er minder roofvogels zijn – het ecosysteem zal niet plotsklaps in elkaar storten – maar het is wel een belangrijke indicator dat de mens een grote, kwalijke invloed uitoefent op natuurgebieden.

Opvallend is dat één bepaalde roofvogelsoort niet te lijden heeft onder het aminozuurprobleem: de uil – al is dat strikt genomen geen roofvogel – past een alternatieve methode toe om aminozuren aan te maken. Hij heeft bepaalde bacteriën in zijn blindedarm zitten, die instaan voor de aanmaak van aminozuren.

Wie eerder verschenen artikels van de sperwer in het archief wenst te raadplegen, kan de volgende bijdragen via de ‘zoekmachine’ opsnorren:

• 02/05/08: De sperwer, ‘the killer’

• 11/12/10:     De sperwer

• 29/04/12:   Rover ‘geeloog’ zaait paniek in de Kille Meutel

29-03-2014 om 20:34 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Natuurpunt

Op dit blog verschenen al vaker artikels waarmee werd beoogd vogelliefhebbers praktische informatie te verschaffen, die ervoor zorgt de meest populaire gevederde tuinbezoekers te lokken. Er zijn heel wat natuurfans die er alles aan doen om tuinvogels een groen en warm ‘thuisgevoel’ te geven en dat kunnen we alleen maar toejuichen.

Deze bijdrage van de heer Kris Beerlandt is een erg waardevolle en opbouwende beschouwing, die mooi samenvat welke elementen ertoe doen de nobele pogingen van vogelliefhebbers in praktijk te brengen.

Tijdens de zomer is het opvallend stil in de tuin. Het zoemen en gebrom van insecten overstemt de vogelzang. Soms hoor je de stille alarmroep van de merel die haar jongen verwittigt voor mogelijk gevaar.

De laatste decennia zijn vaak braakliggende terreinen ontgonnen voor wegen, woningbouw en industrieterreinen. Hierbij verloren vogels hun habitat (leefomgeving) en zijn zo voor hun voortbestaan meer afhankelijk geworden van onze tuinen.

Voor de eigenaars is het daarom van belang een tuin zo in te richten en te beplanten dat vogels er voedsel, water, beschutting en broedgelegenheid vinden.

Hoe groot of klein een tuin ook is, we lokken meer verschillende soorten vogels in de tuin wanneer deze voldoet aan de eisen die vogels stellen aan hun territorium.

Hoe beter je tuin is afgestemd op zijn omgeving, hoe groter de kans dat vogels er voedsel en bescherming zoeken. De aanwezigheid van vogels in de tuin is een bron van plezier, vooral als we ze van dichtbij kunnen bewonderen.

Vogelvriendelijk is geen verwildering

Vogelvriendelijk tuinieren betekent niet dat we de planten hun gang laten gaan. Verwildering in de tuin leidt naar eenvormigheid. Bepaalde planten zoals grassen en brandnetels gaan dan alles overheersen. De soortenrijkdom van planten neemt af en hierdoor vermindert ook het voedselaanbod.

Andersom een perfect onderhouden tuin, netjes opgeruimd en zonder één enkel slordig hoekje heeft aan vogels weinig te bieden. Het voortdurend schoffelen, weghalen van blad, takjes en verdorde bloeiwijze leidt ertoe dat er nauwelijks nog insecten, nestmateriaal, zaden en vruchten voor vogels te vinden is.

Uit onderzoek blijkt dat een gebrek aan slakjes de oorzaak is van dunne en poreuze eierschalen bij de koolmees. Het normale menu van meesjes bestaat uit rupsen en spinnen, maar tijdens de legperiode hebben ze juist de kalk uit de slakkenhuizen nodig. De natuurlijke aanwezigheid van slakken is voor de koolmees van groot belang.

De meeste vogels eten zowel zaden als insecten. Het voedselaanbod voor zaadeters hangt af van de plantkeuze die wij maken. Beplant de border met insectenlokkers als boerenkrokus, boerenwormkruid, kaardenbol, koninginnenkruid, kattenstaart, marjolein, hemelsleutel, Japanse anemoon en dergelijke. Hun bloeiwijze trekken insecten aan en leveren bovendien interessante zaden.

Bessen en vruchten

Bes- of vruchtdragende bomen en struiken staan in de vogeltoptien. Bij de besdragende bomen of struiken moet zeker rekening worden gehouden met de kleur en de grootte van de bessen of vruchten. Rood is voor vogels goed te zien en zwart reflecteert ultraviolet licht dat wij niet zien, maar vogels wel.

Kleine bessen van de vlier en de rode kornoelje zijn voor kleine vogels als mees en vink goed te eten, maar de grotere bessen van meidoorn en klimop niet. De bessen van deze laatste zijn dan  weer voedsel voor merel en koperwiek. Wij opteren bij onze keuze voor een nieuwe aanplant van een struikengordel voor inheemse soorten. De vruchten van deze struiken vormen een belangrijke voedselbron in de winter.

De siertuin netjes en rigoureus onderhouden is een overblijfsel van het idee, dat mensen de natuur in de tuin moeten beheersen en bedwingen. Beter is het de natuurlijke processen in onze tuin mee te begeleiden.

Tijdens de herfst kan een uitgebloeide border adembenemend mooi zijn: met een verscheidenheid aan zaadvormen en de vele tinten grijs, beige, bruin en rood.

Ook de tuin kan natuur zijn

Toch hoor je vaak dat de tuin toch iets anders is dan een natuurdomein. In de natuur snoeit niemand wat en daar stoort ook niemand zich aan.

Een tuin is een gewenste en door ons samengestelde natuurhoek, wij selecteren en rangschikken, verder nemen we er alles bij, groei, bloei en ook verval.

Meer natuur verhoogt de belevingswaarde van je tuin: elk seizoen is anders en telkens valt er iets te beleven.

In een vogeltuin is het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen zéker niet verantwoord.

Je doodt immers het voedsel voor vogels en hun jongen. Insectenplagen zijn niet plezierig, maar vogels profiteren er juist van. Vele tuinvogels zijn trouwens insecteneters en hebben deze nodig om er hun jongen mee groot te brengen. Een mezenpaar bv nuttigt samen met hun kroost per jaar ongeveer  70 000 rupsen en 20 miljoen insecten.

Enige insectenvraat kunnen we dan maar beter aanvaarden. Als een plant elk jaar terug wordt geteisterd door een insectenplaag, dan staat deze duidelijk niet op de juiste plaats.

Verplanten is dan de boodschap! Geregeld luizen met een harde straal water van de planten spuiten, werkt meestal ook afdoende.

Schuilplaats en nestgelegenheid

Vogels zoeken schuilplaatsen en nestgelegenheid. Tot de natuurlijke vijanden van de kleinere vogelsoorten behoren de ekster, de Vlaamse gaai en de sperwer. Ze halen vogelnesten leeg.

Het leeghalen is echter een natuurlijk en onvermijdelijk gedragspatroon dat overigens niet nadelig is voor het totale vogelbestand.  

We kunnen wel zorgen voor dichte begroeiingen, die voor meer veiligheid zorgen.

Dichte doornstruiken zijn de ideale vogelschuilplaatsen. Meidoorn is een perfecte vogelstruik, maar ook berberis, sleedoorn en vuurdoorn zijn geschikt.

Struiken zonder doorns mogen ook als ze maar een dichte takkenstructuur hebben: vlier, ribes, kardinaalsmuts of wilde liguster.

Hulst, jeneverbes, klimop en taxus blijven het hele jaar door groen. Hierin kunnen vogels zowel tijdens de zomer als de winter helemaal verdwijnen.

We kunnen de vogels helpen met geschikte nestkasten op te hangen die voor een plaatsvervangende nestruimte zorgen. Belangrijk! De nestkast moet zo worden geplaatst dat de voorkant uit regen, wind of zon hangt. De invliegopening dient idealiter naar het zuidoosten gericht. Er is veel plezier te beleven aan een paartje vogels met kroost.

Natuurlijke nestgelegenheid blijft voor vogels de eerste keuze. Een stapel hout, een tuinhok begroeid met kamperfoelie en klimop biedt kansen om nest te maken.

Water is nodig

Vogels hebben water nodig om te overleven, niet alleen om te drinken en te baden, maar ook om de veren in goede conditie te houden. Door het ‘badderen’ wordt de isolerende werking van het verenkleed in stand gehouden. De lucht wordt vastgehouden en dat beschermt ze zowel tegen warmte als tegen winterkou. Prima is een eenvoudige drink- en wasgelegenheid in de vorm van een vogelbadje. Het beste is een ondiepe schaal op een overzichtelijke plek, maar met de mogelijkheid om zich bij bedreiging te verschuilen.

25-03-2014 om 21:43 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Natuur.blad van Natuurpunt & Vogelbescherming Vlaanderen

Natuurpunt trok met de Grote Natuurenquête de baan op om te weten te komen wat de Vlamingen vinden van de natuur in de buurt en wat de volgende regering daaraan moet doen. Meer dan 15 000 Vlamingen vulden de enquête in en de resultaten zijn duidelijk: 84% van de Vlamingen maakt zich ernstig zorgen over de toestand van de Vlaamse natuur en vindt dat de politiek dringend actie moet ondernemen.

Vlaanderen is immers de meest natuurarme regio in Europa. Voor elke Vlaming is er maar 150 m² groen. Vooral in de steden snakken inwoners naar bossen en natuur om even te ontsnappen aan drukte en stress. Dat blijkt ook duidelijk uit de bevraging; immers 80% van de Vlamingen vindt dat er op minder dan 2 km van hun woning groene rust brengende zones moeten zijn.

Al in 1993 maakte Vlaanderen een langetermijnplanning waarbij elke Vlaming binnen een straal van 2 km rond zijn woning toegang zou hebben tot een natuurgebied van minstens 30 ha of 300.000 m².

Dat is nu nog lang niet zo: 30% van de Vlamingen kan niet gaan wandelen of fietsen in de natuur in zijn of haar buurt. Het is hoog tijd om die norm voor nabije bereikbare natuur te verankeren in wetgeving en werk te maken van een actieplan voor natuur in de buurt.

Na hevige debatten en discussies in de commissie Leefmilieu keurde het Vlaamse Parlement het huidige Natuurdecreet in 1997 goed. Jarenlang vormde dit het fundament voor natuurbescherming en natuurbeheer in Vlaanderen.

In de loop van de jaren zijn er tal van uitvoeringsbesluiten en aanpassingen aan toegevoegd, onder meer om het in overeenstemming te brengen met de Europese regelgeving, de Vogel- en Habitatrichtlijnen.

De voornaamste reden om de bestaande natuur- en bosdecreten aan te passen, is de uitvoering van de Europese instandhoudingsdoelstellingen.

Net als overal in Europa maakt ook Vlaanderen werk van Natura 2000, een Europees netwerk van gebieden, waarin waardevolle dier- en plantensoorten leven of bijzondere habitats aanwezig zijn. Voor elk van die Natura 2000-gebieden moeten er concrete natuurdoelen worden opgesteld. In Vlaanderen is 163.500 ha afgebakend in 62 speciale beschermingszones voor bedreigde dieren en habitats. Voor al die gebieden moeten concrete instandhoudingsdoelstellingen worden opgemaakt, maar ze geraken maar niet goedgekeurd.

Die hadden 3 jaar geleden aan de Europese Commissie al moeten worden opgeleverd; zo was ook beloofd in het regeerakkoord. De doelen zijn wel degelijk opgemaakt, maar ze geraken maar niet goedgekeurd.

Natuurpunt meent dat harde garanties dienen gegeven, zodat de gerealiseerde natuurgebieden ook daadwerkelijk en op lange termijn zorgen voor het voortbestaan van bedreigde planten en dieren. Bovendien moet de beloofde vereenvoudiging er ook effectief komen. Als de overheid rekent op de inzet van vrijwilligers voor het natuurbehoud, dan moet ze haar procedures daarop toespitsen. De huidige aanpak doet net het tegenovergestelde. 

Niet alleen de huismus verdient groene muren

Voor het behoud van de gigantische klimophaag langs het Klein Begijnhof in hartje Leuven waarvoor in de loop van de voorbije week Vogelbescherming Vlaanderen opkwam, is voorlopig gered. De buurtbewoners gaan er nog minstens een hele zomer van kunnen genieten, tot in september.

Ondertussen vliegen alvast huismussen, heggenmussen, groenlingen, houtduiven, merels en Turkse tortels druk heen en weer met nestmateriaal ... alsof het positieve nieuws ook tot bij hen is geraakt.

De druk op het Leuvense stadsbestuur was blijkbaar te groot geworden, waardoor de aannemer werd verzocht de werken uit te stellen.

Vogelbescherming Vlaanderen is alvast blij met de voorlopige redding van dat unieke stukje stadsbiotoop en ook de buurtbewoners zijn dat. Meteen klapten ze een tafel open en werd iedereen uitgenodigd aan te schuiven voor een boterkoek en een kop koffie.

Wellicht zal het moeilijk worden om de klimop voor altijd te behouden, maar Vogelbescherming Vlaanderen wil wel graag met het stadsbestuur en de projectontwikkelaar rond de tafel gaan zitten om naar een oplossing te zoeken die voor iedereen aanvaardbaar is, ook voor de stadsfauna.

Klimop is niet alleen interessant voor vogels en insecten; ze zorgt ook voor een mooier straatbeeld, voor meer groen in de stad, voor een verbeterde luchtkwaliteit, voor afkoeling in de zomer, voor beschutting tegen stof, …

Volgens de buurtbewoners is de klimophaag er al enkele tientallen jaren aanwezig. Ze zorgt voor extra leven in de wijk en ze brengt de bewoners op een gezellige manier bijeen. Het beste scenario voor de toekomst zou zijn dat de klimop behouden blijft en dat de projectontwikkelaar op een creatieve manier een alternatief uitwerkt voor het stadsontwikkelingsproject, waarmee hij bezig is.

Vogelbescherming Vlaanderen hecht heel veel belang aan de klimophaag. Voor dit gedeelte van Leuven is ze van onschatbare waarde voor onder meer de huismus, die het in de Vlaamse steden uitermate slecht doet. Door het gebrek aan voldoende groen in de stad is er ook een gebrek aan schuil- en nestgelegenheid, aan insecten en zaden.

Jarenlang onderzoek van Vogelbescherming Vlaanderen naar de verspreiding en de aanwezigheid van de huismus toont aan dat het aantal huismussen in Vlaanderen tijdens de periode 2002-2011 fel is afgenomen.

Daar waar er in 2002 nog gemiddeld 6 tot 10 (mannelijke) huismussen werden waargenomen, waren dit er in 2011 nog slechts 1 tot 5.

Vogelbescherming Vlaanderen steekt de hand uit naar het Leuvense stadsbestuur om samen naar een duurzame oplossing te zoeken.

15-03-2014 om 19:19 geschreven door birdy

De eerste vlinders zijn er al

Geraadpleegde bron: Wouter Vanreusel Celhoofd Netwerken en Data Dienst bij Natuurpunt

Als eind februari zelfs al de eerste terrasjes opdoken, dan hoeft het niet te verbazen dat nu ook de eerste vlinders in ons land aan het rondfladderen zijn.

De winter lijkt onze streken een jaartje over te slaan en dus schakelt de natuur al op verschillende plaatsen over in lentemodus.

Natuurpunt signaleerde al de eerste vlinders en bijen, maar dat is niet altijd een goede zaak.

Er is voor hen immers nog te weinig voedsel te vinden.

Vooral de diertjes die reageren op hogere temperaturen, ontwaken dit jaar sneller uit hun winterslaap, zoals de citroenvlinder, de dagpauwoog, de gehakkelde aurelia en de kleine vos.

De volwassen exemplaren overwinteren hier en fladderen uit zodra de temperaturen hoog genoeg zijn.

Ook de hommels zijn daarom dit jaar al uitgevlogen.

Toch is die vroege lenteactiviteit verre van risicoloos. Immers, die vlinders en hommels voeden zich met de nectar van ontluikende voorjaarbloeiers. Maar die bloeien pas als de dagen lang genoeg zijn. De bloemen reageren niet op de warmere temperaturen die we nu al mogen noteren, dus zoveel staan er nu nog niet in bloei. Als er nog meer vlinders en hommels op de schaars bloeiende madelieven en wilgen afkomen, dreigt er voedselschaarste. En mocht het straks toch nog vriezen, dan hebben de vlinders ook te weinig vet opgeslagen om een tweede winterslaap te overleven.

Al daalde de voorbije weken de temperatuur wel even om tijdens de nacht zelfs misschien even onder het vriespunt te zakken, toch is het kwik sindsdien niet meer onder de 10° C gegaan.

Ongewoon warme winter verstoort ook winterslaap van trekvogels

Ook overvliegende trekvogels werden nu al gesignaleerd.

‘Vorige week werden de eerste zwermen kraanvogels gemeld’, zegt Wouter Vanreusel. Kraanvogels overwinteren op een groot stuwmeer in de Franse champagnestreek.

Normaal beginnen ze hun trek richting Rusland pas midden maart, maar dit jaar zijn ze nu al overgevlogen.

De Afrikaanse overwinteraars zoals de zwartkop en koekoek zijn voorlopig nog niet onderweg. In Afrika weten de vogels immers niet dat we hier zo’n warme winter hebben.

Onze padden voelen dat dan weer wel. Zij zijn vier weken vroeger dan normaal actief vanonder de takken en het strooi in de bossen gekropen om nu al in de poelen te komen kweken.

Jens D’Haeseleer van Natuurpunt benadrukt dat de vroege lente niet altijd positief is. “Veel bacteriën en schimmels hebben de milde winter overleefd. Het valt nog af te wachten in welke mate zij straks de gezondheid van planten en dieren zullen aantasten”.

12-03-2014 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: EOS: Primus van het vogelrijk / Gerald Driessens – Studiedienst Natuurpunt

Kraaien vertonen opvallend intelligente gedragspatronen. Ze onderhouden een intensieve communicatie en hanteren zelfs primitieve vormen van gereedschap om problemen op te lossen, iets dan men tot voor kort aan mensapen voorbehouden achtte.

Kraaien zijn tevens in staat om de locaties van diverse foerageerplaatsen te onthouden en ze passen hun sociale agenda aan naargelang hoe de overige vogels in de groep zich gedragen.

Deze gevederde primaten kunnen vliegensvlug denken en doorstaan moeiteloos geheugentests.

In het Kuifje-album ‘De juwelen van Bianca Castafiore’ blijkt op het einde dat de kostbare sieraden waren gestolen door een ekster. Eksters en kraaiachtigen hebben al eeuwenlang een slechte reputatie.

Duitse neurobiologen van de universiteit van Tübingen hebben recent bewezen dat de vogels hyperintelligent zijn. De wetenschappers onderwierpen enkele kraaien aan een geheugentest. Eerst kregen de diertjes één basisfiguur te zien, die ze vervolgens met een snaveltik op een touchscreen moesten selecteren uit twee figuurtjes. Dat lukte moeiteloos, zelfs als de regels van het spel werden aangepast of er tijdens de test een andere basisfiguur werd ingelast.

Een en ander bewijst dat kraaien zich uitzonderlijk goed kunnen concentreren en over een grote mentale flexibiliteit beschikken. Het gaat zelfs om een niveau dat zelden wordt geëvenaard in de dierenwereld en dat zelfs inspanningen vraagt van de mens.

De hersenen van deze vogels vertonen verrassende overeenkomsten met die van mensen en apen. Dit laatste is interessant voor evolutionair onderzoek; immers vogels zijn rechtstreekse afstammelingen van dinosauriërs. Het is dus opvallend hoe het brein van kraaien en primaten zich onafhankelijk en toch deels op eenzelfde wijze hebben ontwikkeld.

Zoals men op het vlak van aerodynamica in staat is geweest om bruikbare conclusies te trekken uit de structuurverschillen in de vleugels van vogels en vleermuizen.

Door de verschillen en de gelijkenissen in de werking van de verschillende hersenzones in kaart te brengen, komt men tot interessante bevindingen over hoe de diverse types breinen echt werken.

Onderstaand verbluffend experiment via een video-opname onthult de probleemoplossende analyse en de vindingrijkheid van de werktuigfabrikant, die voedsel uit een cilinder probeert te halen. Aanvankelijk poogt die dat met een ijzerdraadje te doen. Als na enkele vergeefse pogingen dit niet blijkt te lukken, buigt hij op subtiele wijze het einde tot een haakje en vist dan feilloos de buit uit de buis. De intelligente reflex hierop volgend bestaat erin dat hij zijn gereedschap meeneemt om mogelijk soortgelijke opduikende voedselbronnen leeg te halen.

http://www.youtube.com/watch?v=OYZnsO2ZgWo

Ook de waarnemingen in het volgend filmpje zijn verbazingwekkende getuigenissen van de spitsvondigheid

http://www.youtube.com/watch?v=URZ_EciujrE

Wie een eerder verschenen artikel wenst te raadplegen kan in het archief zoeken naar:

31/07/09 De zwarte kraai

01-03-2014 om 00:00 geschreven door birdy

24-02-2014 om 00:00 geschreven door birdy

De geoorde fuut is iets groter dan de dodaars en zowat even groot als de kuifduiker, maar ranker en met een dunnere hals.

In de winter vertonen beide soorten heel wat gelijkenissen, maar de geoorde fuut mist de witte snavelpunt.

De geoorde fuut heeft een gedrongen lichaam en doorgaans dat opvallend poederdons aan de achterflank, typerend voor de dodaars.

Kenmerkend is het vrij kleine opgewipte snaveltje en het rond kopje met het karakteristiek hoog voorhoofd en de lichte ‘haak’ op de donkere achterwangen.

Bij de kuifduiker is de kop langwerpig.

In de winter tref je beide vogels aan op dezelfde locaties, voornamelijk op uitgestrekte zoute en brakke binnenwateren, ook wel in de buurt van de kust.

Tijdens de winter verblijven de vogels niet in hun broedgebied.

Geoorde futen zoeken vaak bescherming bij kokmeeuwkolonies. Op ondiepe vegetatierijke vennen, plassen, duinmeren, vloeivelden en ondergelopen gebieden waar kokmeeuwen of ook  wel zwarte sterns broeden, kan je de geoorde futen waarnemen.

De geoorde fuut is eerder zwijgzaam in tegenstelling tot de dodaars die met zijn roep zijn aanwezigheid verraadt.

De juveniele geoorde fuut heeft een donkergrijs met wit zwart gestreepte kop; de snavelbasis is rood. Verder is het winterkleed in de keel- en halsstreek bruin, terwijl bij de volwassen vogel deze wit zijn.

De geoorde fuut heeft zich pas in de 20^ste eeuw als broedvogel in onze streken gevestigd.

Dit is in verband gebracht met het verdwijnen van de steppemeren in zuidelijk Rusland, voorheen een belangrijk broedgebied.

Het beschermen van geoorde futen is geen eenvoudige zaak, vanwege het sterk wisselend voorkomen, zowel in aantal als wat de verspreidingsgebieden betreft.

Van belang is het voorkomen van verstoring op de broedplaatsen en vooral het op peil houden van de waterstand in (potentieel) belangrijke broedplaatsen.

Zo kan het plotseling verdwijnen van de soort bij enkele vennen niet los worden gezien van de door ontwatering veroorzaakte verdroging in een aantal regio’s, waar zij talrijk vertoefden.

Bij het in gebruik nemen van landbouwgronden zou het vaker laten onderlopen van grasland wellicht de overweging verdienen.

Ook andere vogelsoorten (stern, porseleinhoen) kunnen hiervan profiteren.

Een onnatuurlijke grote dichtheid aan roofvissen kan leiden tot predatie van jonge geoorde futen. Het uitzetten van roofvis dient dan ook sterk te worden gematigd. 

14-02-2014 om 18:35 geschreven door birdy

Vandaag werd in de heimat, ’t Hof Van Hamme, door het kernteam van de Kille Meutel-Vogelvrienden in aanwezigheid van educatief en projectmedewerker van Vogelbescherming Vlaanderen, Inge Buntinx het startschot gegeven van het project ‘Huismussennestenkasten’, dat 3 jaar loopt.

Aan de hand van een Prezi-presentatie werd door de Kille Meutel-Vogelvrienden in ‘vogelvlucht’ verhelderd hoe startend van een kleine groep vogelliefhebbers het vriendenclubje aangroeide en grootschaliger werd door telkens nieuwe initiatieven te nemen.

Met het mussentelproject wenste Vogelbescherming Vlaanderen via een longitudinaal onderzoek (2002 – 2012) de evolutie van huismussenaantallen in Vlaanderen in kaart te brengen en daar droegen de Birdyfans ook hun steentje toe bij.

Al gauw werden de plaatselijke waarnemingen van de gevederde tuinvrienden verruimd tot een 16-tal tellocaties, verspreid over Zaventem en haar deelgemeenten: Nossegem, Sterrebeek en Sint-Stevens-Woluwe.

Vrijwillige tellers hielpen, naast het jaarlijks weerkerend ‘Huismussentelweekend’, tijdens 3 afgebakende periodes [01/04 – 30/04 / 15/05 – 15/06 / 15/06 – 15/07] mee gegevens te registreren bestemd voor de website van de mussenwerkgroep van Vogelbescherming Vlaanderen.

Een wervingscampagne, zowat een jaar geleden, trok naast de stichtende ledengroep huismussenspotters nieuwe natuurliefhebbers en tuinvogeltellers aan.

Het kernteam had al eerder het plan opgevat om aan de hand van stafkaarten (globaal overzicht van de site), Google Streetview (woonomgeving) en Google Maps (plattegrond van de gunstige biotoop) de spreiding van huismussenpopulaties, via waarnemingen (geïllustreerd met beeldmateriaal) en aantekeningen in kaart te brengen.

De gebroeders Dan en Filip Huylebroeck, die op deskundige wijze op de verschillende gekozen locaties  huismussennestkasten aan de meest geschikte gevel hoog en droog ophingen, werden voor de bewezen diensten gepast door Inge Buntinx gelauwerd en toegejuicht.

Via een bondig handleidinkje en voorbedrukte observatieformulieren met concreet geformuleerde  waarnemingstaken werden de bezitters van een 3-voudige set van diverse nestkasttypes, geïnformeerd over de gewenste opvolgingsactie.

Een reeks nestkasten bestaat uit 3 exemplaren van 3 verschillende types. Het verschil zit hem in de vorm van de opening in de scheidingswand tussen het aanvliegplatform  en de effectieve broedruimte. Een markering op de onderzijde van de nestkast duidt aan over welk type het gaat.

Daar vogels doorgaans ’s morgens het meest actief zijn, wordt bij voorkeur zo snel mogelijk na zonsopgang geobserveerd. Bij regen, dikke mist of felle wind zijn vogels vaak minder actief.

In dit geval mag de waarneming worden uitgesteld totdat de weersomstandigheden verbeteren.

Raadzaam is binnen iedere opgegeven periode minstens één observatie van een 20-tal minuten uit te voeren. Tijdens de waarneming de afstand zou groot mogelijk houden, kan de eventuele verstoring vermijden.

De waarnemingstaken zijn gespreid over de volgende observatieperiodes:

• 10/03 – 16/03 

• 24/03 – 30/03

• 07/04 – 13/04

• 21/04 – 27/04

• 05/05 – 11/05

• 19/05 – 25/05

Bedoeling is na 3 jaar observatie te achterhalen welk het populairste model is om dan een ideale inbouwsteenversie te ontwerpen.

Naast Gent, Leuven en Heusden-Zolder geniet de luchthavengemeente het privilege om binnen de gemengde groep huismussenspotters, natuurliefhebbers en tuinvogeltellers via 15 testlocaties actief deel te nemen aan dit proefproject.

Er werd tijdens de vergadering meermaals verwezen naar het eerder gepromoot houten huismussenappartement (kolonienestkast), opgedeeld in 3 hokjes, dat wegens te kleine vlieggaten als intrek eerder in de smaak viel van kool- en pimpelmezen, zelfs van hommels.

De huidige abnormaal warme weersomstandigheden lijken het nestelgedrag te bespoedigen. Het valt omwonende huismussenspotters trouwens op dat de gewoonte om onder dakpannen te nestelen – waar het bij hen nog kan – niet afneemt omdat er nu vlak in de buurt een set huismussennestkasten hangen.

Hoe de huismussen op het nieuwe woonaanbod zullen reageren, blijft sowieso een uitdagend onderzoek en daarom is het hartverwarmend vast te stellen dat zoveel vogelliefhebbers zich het lot van de ‘Straatket’ aantrekken.

09-02-2014 om 20:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: maandblad EOS – Masterproef van biologe Annelies Jacobs

In het voorjaar van 2011 woedde een enorme brand over het natuurgebied de Kalmthoutse Heide. “Grootste ecologische ramp ooit in Vlaanderen”, kopten de kranten. Voor vele broedvogels klopt dat niet, zo blijkt uit een recent onderzoek.

Bij de brand eind mei 2011 ging meer dan 400 ha heidegebied in de vlammen op, midden in het broedseizoen. Verschillende vogelnesten met eieren of jongen gingen verloren in het vuur. Vooral soorten die op de grond of laag in de begroeiing nestelen, werden zwaar getroffen. Het gebied bleef achter als een troosteloze vlakte met zwartgeblakerde bomen.

Velen vreesden desastreuze gevolgen voor het vogelbestand in het natuurgebied op de Belgisch-Nederlandse grens. Tegelijk leverde de heidebrand een unieke kans voor wetenschappelijk onderzoek. Het landschap op de Kalmthoutse Heide kreeg een totaal ander

uiterlijk.

Hieronder krijgen jullie foto’s te zien van de blauwborst – graspieper – rietgors – roodborsttapuit – wulp.

Op verschillende plaatsen verschenen open stukken zand met verkoolde restjes struikheide. Dat gaf de mogelijkheid om na te gaan of verschillende soorten opnieuw tot voortplanting zouden komen in het getroffen gebied. Vogels vormen een interessante groep voor dergelijk onderzoek. Ze zijn immers erg mobiel en kunnen daardoor makkelijk nieuw geschikt broedgebied bereiken.

Zingende mannetjes

De ene vogel is de andere niet. Elke soort heeft haar eigen specifieke voorwaarden om tot broeden te komen. Een goede broedbiotoop bevat onder meer voedsel, schuilplaatsen en nestplaatsen. Daarbij is de structuur van de vegetatie erg belangrijk. De ene soort maakt haar nest namelijk alleen in dicht struikgewas, terwijl de andere soort net op kale grond met weinig begroeiing broedt.

Aan de Universiteit Antwerpen selecteerden wetenschappers 13 vogelsoorten voor het onderzoek, die typisch zijn voor de Kalmthoutse Heide: blauwborst, boomleeuwerik, boompieper, fitis, gekraagde roodstaart, graspieper, kneu, nachtzwaluw, rietgors, roodborsttapuit, sprinkhaanzanger, veldleeuwerik en wulp.

In het voorjaar 2012 – één jaar na de brand – telden ze hoeveel broedplaatsen of territoria er van elke soort aanwezig waren in en rond het afgebrande gebied. Een broedterritorium is een afgebakend gebiedje dat mannetjes tegen soortgenoten verdedigen door op gezette tijden luidkeels te zingen.

Tijdens een inventarisatieronde in het gebied duidden de onderzoekers alle zingende mannetjes aan op een luchtfoto van de Kalmthoutse Heide. Na tientallen inventarisatierondes kreeg men een overzichtelijk beeld van het aantal broedterritoria binnen en buiten de afgebrande zone. Voor elke vogelsoort onderzochten ze of er in 2012 meer of minder broedterritoria voorkwamen binnen de getroffen zone dan in de jaren voorheen.

De resultaten van dat onderzoek tonen duidelijke verschillen tussen de periode vóór en ná de grote heidebrand van 2011.

Een aantal vogelsoorten ondervond duidelijk negatieve gevolgen van de brand, zoals de roodborsttapuit. Die nestelt graag in dichte struikheide. Door het verdwijnen van vegetatie door de brand vonden de vogels in de getroffen zone geen geschikte broedbiotoop meer.

Het aantal territoria daalde zeer sterk binnen het afgebrand gebied, maar daarbuiten steeg het aantal roodborsttapuiten spectaculair. De soort heeft haar territoria duidelijk verplaatst naar de resterende stukjes struikheide op de Kalmthoutse Heide.

Leeuwerik doet voordeel

Is de heidebrand dan daadwerkelijk een ramp geweest voor de broedvogels?

Toch niet! Een aantal soorten reageerde zelfs heel positief op de effecten van de brand.

Dé soort bij uitstek die profiteerde van het verdwijnen van de dichte vegetatie is de boomleeuwerik. Die heeft een sterke voorkeur voor open, zandige gebieden. In die biotoop gaan de vogels op zoek naar voedsel en maken ze hun nest.

Het aantal territoria van de boomleeuwerik nam in 2012 heel sterk toe binnen de geteisterde zone in vergelijking met voorgaande jaren. In de zone, die van het vuur gespaard bleef, was het aantal territoria stabiel. De boomleeuwerik is een echte pionier: hij koloniseert snel nieuw gecreëerd open landschap, zoals brand- en stormvlakten. Ook gebieden waar recent bos werd gekapt, zijn erg geschikt.

Op de Kalmthoutse Heide blijkt de pioniersbiotoop met open plekken gevormd door de heidebrand zeer geschikt als nieuw broedgebied.

Beheer

Die resultaten zijn erg interessant voor natuurbeheer op de Kalmthoutse Heide.

In de toekomst zal men enerzijds moeten werken aan het behoud van open stukjes met weinig begroeiing, om soorten zoals de boomleeuwerik te beschermen.

Anderzijds moet de verdwenen dicht heidevegetatie worden hersteld om nieuwe kansen te bieden aan soorten, zoals de roodborsttapuit.

Omdat struikheide traag groeit, zal dat herstel ongetwijfeld veel tijd vragen.

Uit deze studie kan men in ieder geval besluiten dat het doembeeld dat de media onmiddellijk na de heidebrand ophingen, overtrokken was. Bepaalde vogelsoorten profiteerden zelfs van de brand. Verstandig beheer kan de schade aan de heide herstellen en de gunstige effecten van de brand versterken.

07-02-2014 om 21:25 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Herman Voet / INBO-Instituut

Brilduiker wordt nu haast het hele jaar door in het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide aangetroffen.

Rond het midden van de vorige eeuw was de brilduiker nog een onregelmatige gast op de heidevennen. Nadat eerst de aantallen overwinteraars toenamen, zijn vanaf 1982 bijna jaarlijks overzomerende vogels waargenomen.

Tegenwoordig verblijven nagenoeg het hele jaar brilduikers in het Grenspark, het talrijkst in februari-maart. In die periode liep in 2012 op het Putse Moer het aantal vogels op tot 25, waarvan tot 14 exemplaren in groep baltsten.

Meestal zijn volwassen mannetjes in overmaat (tot 50% of meer) aanwezig. Bij de vrouwtjes zijn jonge vogels, in hun tweede kalenderjaar, dikwijls in de meerderheid. Zo werden op 10 jonge tegenover slechts 3 volwassen vrouwtjes waargenomen op 10/03/12.

Jonge mannetjes in hun 2^de kalenderjaar worden daarentegen weinig gezien en het is de vraag waar die zich intussen ophouden.

Jonge vrouwtjes gaan pas vanaf het 3^de kalenderjaar tot broeden over. Toch nemen ze al deel aan het groepsbaltsen en meerdere vormen een tijdje een paar met een volwassen mannetje. De meeste immature vogels blijven echter bij elkaar in kleine groepjes (5 tot 7 ongepaarde vogels) tot ver in het broedseizoen. Ook bij de jonge vogels werden al herhaaldelijk vliegbeurten naar het aangrenzende bos waargenomen, mogelijk verkenningsvluchten

voor geschikte nestgelegenheid.

Toekomstperspectief

De vastgestelde broedgevallen in Vlaanderen passen in een toenemende reeks van verspreide broedgevallen en al dan niet tijdelijke populaties aan de zuidelijke rand van het Europese areaal.

Populaties aan de rand van het verspreidingsgebied zijn echter meestal onderhevig aan grote schommelingen, zoals ook blijkt uit de evolutie in Nederland. De laatste vijf jaar overzomeren telkens 5 tot 10 brilduikers op het Stappersven en brengen er slagpenrui door, waardoor ze 3 tot 4 weken niet kunnen vliegen. Dit is een hoogst uitzonderlijk gebeuren in een heidegebied. Ook brilduikers in hun 2^de kalenderjaar sluiten hierbij aan voor een eerste complete rui naar prachtkleed. Het verblijf en het gedrag van zowel jonge als adulte brilduikers in het Grenspark gedurende het hele broedseizoen, biedt hoop voor een mogelijk langdurige vestiging als broedvogel.

04-02-2014 om 22:38 geschreven door birdy

Hoewel de brilduiker geen zaagbek is, lijkt hij in veel opzichten op het veel schaarser voorkomend nonnetje. Brilduikers mengen zich ’s winters doorgaans niet met andere eenden, zoals de kuifeend, maar vormen eigen foerageer- en slaapgroepen.

Hoeveel brilduikers er werkelijk in een groep zitten, blijkt pas als ze opvliegen.

Tenminste de helft van deze behendige duikers bevindt zich onder water.

Ze zijn gewoonlijk erg schuw en worden snel verstoord door mensen op de kust of door boten en vliegen dan in dichte vluchten op met een luid fluitend geluid veroorzaakt door hun snel klapwiekende vleugels.

Op het water ziet de woerd er hoofdzakelijk, getekend door enkele zwarte strepen, helderwit uit; de zwarte kop met een hoog voorhoofd heeft een groene weerschijn en op de wangen bevindt zich een witte vlek. Boven de korte driehoekige donkere snavel priemt een heldergeel oog.

De lengte van het ronde lichaam varieert van 42 tot 50 cm, de spanwijdte van de vrij korte vleugels wisselt tussen 65 en 80 cm en het gewicht schommelt tussen 600 en 1200 g.

De brilduiker kiest zijn biotoop doorgaans op landgoederen met grote vijverpartijen en weelderige bossen. Deze omgeving lijkt wel op het oorspronkelijke broedbiotoop van de brilduiker, namelijk uitgestrekte meren omzoomd door oude bossen.

Hoofdzakelijk broedt de brilduiker in de buurt van meren en rivieren in de naaldhoutgebieden van het noordelijk halfrond. In onze streken is de brilduiker van september tot mei een vrij talrijke doortrekker en wintergast.

Kenmerkend voor de vlucht is de snelle en krachtige vleugelslag, die typerend is voor duikeenden. Hierbij vallen bij de brilduikers de grote vierkante witte vleugelschilden op. Ook stijgen zij gemakkelijker op dan de meeste andere duikeenden.

Tijdens het foerageren, waarbij op de bodem naar week-, schaaldieren en insectenlarven wordt gezocht, duiken ze vaak allemaal tegelijk onder. Na een goede maaltijd rusten brilduikers in groepen met hun kop tussen hun veren en hun staart overeind.

Bij voorkeur broedt de brilduiker in holle bomen in de buurt van een meer of rivier, maar hij maakt ook wel gebruik van konijnenholen en speciale nestkasten.

Tijdens de balts werpt de woerd zijn kop achterover en trapt hij water omhoog. Bij agressief gedrag wordt de hals horizontaal gestrekt.

De eieren worden op grijsachtig wit dons gedeponeerd. Doorgaans bestaat een legsel uit 6 – 12 gladde, blauwgroene eieren. De kuikens laten zich uit het nest naar beneden vallen, een hachelijk avontuur dat ze meestal ongedeerd volbrengen. Na een 8-tal weken zijn hun slagpennen volledig ontwikkeld.

02-02-2014 om 12:15 geschreven door birdy

Vorig jaar telden zo'n 14.000 deelnemers meer dan 518.000 vogels in hun tuin. Een absoluut record! Per tuin kreeg je gemiddeld 10 verschillende soorten te zien, met de vink op nummer 1. Merels, kool-en pimpelmezen blijven de klassieke tuinbezoekers. Ook de huismus is in veel tuinen terug te vinden, maar gaat nog steeds achteruit door een gebrek aan voedsel en nestgelegenheid.

Klaar met tellen? Geef hier het hoogste aantal vogels per soort dat je tegelijkertijd hebt gezien.

Tel de aantallen van dezelfde soort niet bij elkaar op. Anders kan je dezelfde vogel verschillende keren tellen. Overvliegende vogels tel je niet mee. En zelfs als je geen enkele vogel ziet, mag je dat doorgeven. Ook dat is wetenschappelijk waardevolle informatie.
Elke teller maakt trouwens kans op een verwenpakket voor mezen!

Lok de vogels naar je tuin door hen op een vaste plek te voederen.

’s Ochtends hebben vogels de grootste honger en zijn ze het meest actief: het beste moment om te voeren én tellen dus.

Kies tussen 1 en 2 februari 2014 een tijdstip om de vogels te beloeren in je tuin.
• Hang de poster op met de meest voorkomende tuinvogels en print het tellijstje af.
• Houd pen en papier (of het handige tellijstje) bij de hand. Zorg eventueel voor vogelgids en verrekijker.

 http://vogelweekend.natuurpunt.be/

01-02-2014 om 09:16 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: KNACK – Fauna op Galapagos-eilanden in gevaar – Dirk Draulans

Zeeleeuwen zijn één van de grote attracties van de Galapagos-eilanden: een groep ruige rotsformaties op bijna 1 000 km van de kust van Ecuador, pal op de evenaar, de enige plaats ter wereld waar je pinguïns kan zien.

De eilanden zijn zo ver afgelegen dat ze één van de laatste plaatsen in de wereld zijn waar mensen kwamen.

Ze doken vanaf zo’n 5 tot 6 miljoen jaar geleden één voor één uit de oceaan op als gevolg van vulkanische activiteit en werden met mondjesmaat gekoloniseerd door dieren en planten, die kwamen aanvliegen of aandrijven vanaf het Zuid-Amerikaanse vasteland.

Omdat er bijna geen rovers op de eilanden raakten, met uitzondering van de mens een kleine 500 jaar geleden, zijn de dieren er uitzonderlijk tam. Ze hadden geen nood aan angst- en vluchtreflexen, want er was niets of niemand waarvoor ze op de vlucht moesten. De lokale aalscholvers kunnen er zelfs niet meer vliegen.

Vandaag kun je op de stranden van de eilanden zonnen tussen zeeleeuwen, die zich niets van je aanwezigheid aantrekken. In de dorpjes van de archipel liggen zeeleeuwen op de banken met uitzicht op zee en zitten toeristen noodgedwongen op de rotsen, waarop vroeger de zeeleeuwen zich neervlijden. Ook onder water kom je speelse zeeleeuwen tegen.

Toch ondervinden de dieren hinder van de menselijke bezoekers. Niet in de vorm van de nietsontziende jacht, die eeuwenlang op hen is gevoerd, waardoor er ten tijde van de legendarische doortocht van Charles Darwin – de man die ons een sluitend mechanisme voor de evolutie van het leven schonk – op de eilanden véél minder zeeleeuwen te zien waren dan nu.

Wel als gevolg van een sluipende bedreiging die natuurbeschermers zorgen baart: de dieren krijgen last van ziektes, die de mens en andere indringers in hun biotoop brengen.

Het vakblad Public Library of Science ONE publiceerde een studie die aantoont dat het afweersysteem van zeeleeuwen in contact met mensen in ’overdrive’ gaat, waardoor ze minder energie overhouden voor andere activiteiten.

Wetenschappers vergeleken de conditie van dieren op eilanden met en zonder permanente menselijke bewoning. De dieren op de bewoonde eilanden hebben een dunnere speklaag, waarschijnlijk omdat hun afweersysteem voortdurend in de weer moet om ziektes te counteren die ze overnemen van de mens en zijn volgelingen, zoals katten en geiten.

De kans dat een ziekte waar de uitzonderlijke dieren van de Galapagos-eilanden geen ervaring mee hebben een ravage zou aanrichten op de archipel is reëel.

Een groot deel van de fauna van de Galapagos is ‘endemisch’, ze komt met andere woorden alleen daar voor.

Het gaat de facto om kleine aantallen, waardoor de soorten extra kwetsbaar zijn.

Het is overtrokken te stellen dat Darwin tijdens zijn 5 weken lange verblijf op de eilanden in 1835 – exact 300 jaar nadat ze per ongeluk werden ontdekt door een uit koers geslagen scheepje – het licht van de evolutietheorie zag, maar de Galapagos-eilanden zijn wel het mooiste natuurlijke experiment waarin de concepten van Darwins natuurlijke en seksuele selectie als evolutiemechanismen tot uiting komen. De dieren en planten die er in de loop der tijden zijn aangekomen, pasten zich vanzelf aan de specifieke omstandigheden van de verschillende eilanden aan.

Dodelijke Vogelziektes

Maar of de darwiniaanse aanpassingscapaciteit zal volstaan om ze allemaal voor ellende als gevolg van menselijke activiteiten te behoeden, is zeer de vraag.

In de vele vliegtuigen die met vooral toeristen aan boord op de eilanden landen, wordt onderweg gesproeid tegen muggen en andere mogelijke ziekteoverdragers.

Er zijn controlesystemen om te vermijden dat er niet-inheemse dieren en planten worden ingevoerd. Maar die zijn niet sluitend en er is nog altijd illegale activiteit rond de eilanden, onder meer op het vlak van immigratie en visserij.

Vooral schepen zouden muggen aanvoeren, al was het maar omdat die onderweg door hun lichten worden aangetrokken.

Een studie die in Proceedings of the Royal Society B werd gepubliceerd, toonde aan dat er geregeld muggen op de eilanden aankomen die ziektes kunnen overdragen, zoals vogelmalaria en westelijke nijlkoorts, beide potentieel erg schadelijk voor vogelpopulaties.

Liefst 22 van de 29 landvogelsoorten op de Galapagos-eilanden zijn endemisch – daaronder de fameuze darwinvinken met hun aan de specifieke eigenschappen van hun leefmilieu aangepaste snavels die zo’n prachtig vb van natuurlijke selectie vormen.

Er is geen enkel zoogdier dat op natuurlijke wijze de weg naar de Galapagos-eilanden heeft gevonden.

Vogels kunnen ernaartoe vliegen en reptielen raken er ook.

De indrukwekkende zee- en landleguanen, bv afstammelingen van voorlopers uit het regenwoud van het vasteland die met drijfhout ter plekke kwamen – ze kunnen namelijk maandenlang zonder eten of drinken en zijn bestand tegen zowel hete dagtemperaturen als tegen koude nachten.

Geen enkel zoogdier kan dat, tenzij de mens, als hij goed is voorbereid.

Of als hij kan rekenen op de voorzienigheid, zoals de Spaanse bisschop die in 1535 als eerste op de eilanden terechtkwam.

Maar ondertussen wemelt het er van de katten, ratten, honden en geiten, om maar die te noemen. Van één rat – nazaten van scheepsratten – die zich aan een vegetarisch leven hebben aangepast, wordt aangenomen dat ze een authentieke soort is geworden, maar de rest van de zoogdiergemeenschap moet onder controle worden gehouden of worden verdelgd.

Op sommige eilanden hebben zoogdieren de unieke reuzenlandschildpadpopulatie in de vernieling gewerkt door nesten te vernietigen en voedsel te plunderen.

Het vakblad Insect Conservation and Diversity publiceerde onlangs solide aanwijzingen voor de juistheid van de stelling dat invasieve diersoorten bijna niet worden aangevallen door ziektes en parasieten van zelfs verwante lokale soorten. Daardoor kunnen ze extra woekeren en finaal de originele soorten uit hun woongebied bannen. Waarna ze eventueel wel kwetsbaar worden voor de parasieten, maar dan is het voor de originele soorten te laat.

Darwins evolutietheorie speelt op vele fronten.

Het probleem doet zich ook onder water voor, want schepen brengen algen en vissen mee die het onderwaterleven op zijn kop kunnen zetten – en controle daarop is veel moeilijker dan op het landleven.

Honden en katten worden nu massaal gesteriliseerd op de Galapagoseilanden en geiten en varkens zijn op de meeste eilanden geëlimineerd, ten koste van miljoenen euro’s.

Maar de ratten, dat is een ander paar ander mouwen.

Het vakblad Nature bracht in de zomer een analyse van de situatie, met grootschalige dure vergiftigingsacties en de moeilijkheden die daarmee gepaard gaan, zoals het risico dat de Galapagosbuizerd ten onder gaat, omdat hij de vergiftigde ratten eet.  Nu worden de buizerds op voorhand gevangen – wat niet zo moeilijk is, want ook zij zijn tam – en na de actie weer in hun biotoop losgelaten.

Draken van de zee

De vraag is natuurlijk of het realistisch is te veronderstellen dat de eilanden rattenvrij kunnen worden gemaakt.

Er wonen 35.000 mensen op de Galapagos en er komen elk jaar ongeveer 180.000 bezoekers langs. De druk is zo groot geworden dat de Unesco, die de eilanden in 1978 tot werelderfgoed bombardeerde, er recent mee dreigde het label weg te nemen omdat de Ecuadoriaanse autoriteiten te weinig zouden doen om het toerisme aan banden te leggen.

De Galapagos-eilanden zijn een geweldige bron van inkomsten. Het is moeilijk balanceren op het slappe koord tussen commerciële exploitatie en het beschermen van natuurlijke rijkdommen.

Wetenschappers blijven zich ondertussen verbazen over de aanpassingen van de dieren aan hun Galapagos leefmilieu.

Zelfs de prachtige fregatvogels – de draken van de zee – zouden genetisch zo sterk van hun soortgenoten langs de Amerikaanse kust verschillen dat ze als een aparte soort moeten worden beschouwd, ondanks de veronderstelling van Darwin en velen met hem dat zeevogels zulke grote afstanden afleggen dat aparte soortvorming onwaarschijnlijk is.

De darwinvinken maken het intussen ingewikkeld, want de soorten beginnen onderling te kruisen, zodat er hybriden in het spel komen.

Daarenboven zouden steeds meer vinken de neiging hebben om zich, zoals onze mussen, op menselijk voeding te concentreren, waardoor op termijn het intrigerende verhaal van snavels die zich aan specifieke voedingsomstandigheden aanpassen irrelevant zou kunnen worden.

De verschillen tussen de Galapagosspotvogels, waarin Darwin zo’n duidelijke verband met het vasteland zag, zouden dan weer aan toeval te wijten zijn: aan het effect van kleine startpopulaties die afwijkingen in een soort kunnen introduceren zonder dat er een functie aan gekoppeld is – niet alles in de genetica hoeft een logische verklaring te hebben.

Ook de zwaluwstaartmeeuwen passen hun voedingsgedrag aan. Ze hebben, volgens Public Library of Science ONE, op de Galapagos een voor meeuwen uitzonderlijke jachttechniek ontwikkeld: ze vissen ’s nachts. Ze duiken om vissen te vangen, maar omdat ze niet diep kunnen duiken moeten ze ’s nachts vissen, want dan zitten de vissen dichter bij het oppervlak. Als aanpassing daaraan hebben de meeuwen grotere ogen gekregen, zodat ze beter ’s nachts kunnen zien.

Finaal hebben biologen, volgens Journal of Animal Ecology, vastgesteld dat zelfs de gigantische reuzenlandschildpadden, die tot 250 kg kunnen wegen, grote verplaatsingen maken. Ze kunnen tot 10 km afleggen, op en af de vulkaan van hun eiland, met een snelheid van maximaal 800 m per dag. Daarbij fungeert de voorkant van hun schild als een soort scheermes om zich een weg te banen door dichte begroeiing. Waarom ze die verplaatsingen maken, is niet duidelijk.

Bijna 200 jaar na Darwins doortocht hebben de eilanden hun geheimen nog niet allemaal prijsgegeven.

25-01-2014 om 21:20 geschreven door birdy

witkopzeearend

keizerlijke verschijning

strenge uitstraling

meesterlijk zwevend

elegant en arrogant

dreigend imposant

krachtige klauwen

moorddadige  haaksnavel

ontsnappen kan niet

17-01-2014 om 23:38 geschreven door birdy

De vogeltrek heeft genetische componenten: niet ieder doet hetzelfde

Geraadpleegde bronnen: Planeet Draulans – Knack / Handleiding Veldwerk Vogelatlas

Elk jaar opnieuw is het een fascinerend schouwspel: de najaarstrek.

In één dag kan je ergens tienduizenden vogels zien passeren.

Naargelang het broedgedrag van de vogelsoorten spreekt men van:

·        jaarvogels: die hier broeden en overwinteren, zodat we ze het hele jaar kunnen opmerken, niettegenstaande er soorten zijn die geheel of gedeeltelijk wegtrekken en worden vervangen door soortgenoten die uit het noorden komen (zie verder de info bij de buizerd);

·        zomervogels: zij broeden hier en trekken daarna weg;

·        jaargasten: dat zijn vogels, die als soort wel het hele jaar voorkomen, maar hier normaal niet broeden;

·        wintergasten: vogels die hier overwinteren, maar niet of zelden broeden;

·        doortrekkers: ze overvliegen ons grondgebied en rusten mogelijk kortstondig even uit;

·        onregelmatige gasten: dit zijn vogels die in een eeuw meer dan 20 keer zijn waargenomen, maar niet jaarlijks te zien zijn;

·        dwaalgasten: vogels die in de loop van de eeuw niet meer dan 20 keer of helemaal niet meer zijn opgemerkt.

Volgens hun verplaatsing kan men de vogels in 3 groepen indelen:

·        standvogels: zij blijven winter en zomer in de onmiddellijke omgeving van hun broedgebied;

·        trekvogels: zij verlaten elk jaar hun broedgebied en trekken naar hun overwinteringsgebieden in het zuiden;

·        zwerfvogels: die blijven na de broedperiode min of meer in de omgeving (tot op enkele honderden km) zwerven; meestal houden ze hierbij geen bepaalde richting aan.

De buizerds die bij ons overwinteren zijn andere buizerds dan degene die hier broeden.

Soms kan je dat duidelijk vaststellen als een afwijkend gekleurd exemplaar winter na winter op dezelfde weidepaal komt zitten, maar in de zomer nergens te bespeuren valt.

Onze buizerds vliegen hoofdzakelijk naar Frankrijk en worden vervangen door dieren uit Duitsland en Skandinavië.

Helemaal interessant wordt het als er gemerkte dieren rondvliegen. Begin oktober vorig jaar werd een vogel met een vleugelvlag van een project in het Duitse Bielefeld in het Steentjesbos te Kampenhout gezien, op 400 km van de plaats waar hij half juni was geringd.

Het was de eerste keer dat het dier gespot werd nadat het zijn nest had verlaten.

De ringer verbaasde zich erover dat de vogel zo snel zo’n grote afstand had afgelegd.

Het dier is nadien niet meer in het Steentjesbos verschenen, wat niet perse betekent dat het niet meer in de buurt is.

Zulke projecten, die steunen op de inbreng van een groot netwerk van amateurvogelkijkers, leveren soms boeiende wetenschappelijke inzichten op.

Het onderzoek met de buizerds in Bielefeld leidde tot een publicatie in het vakblad ‘Molecular Ecology’, waarin wordt uitgelegd dat er een genetische basis is die bepaalt hoe vroeg vogels uit hun broedterritorium vertrekken. Het is al lang bekend dat trekvogels een soort interne klok hebben, die mee stuurt wanneer ze vertrekken, maar de genetische basis  daarvan in nog niet helemaal opgehelderd. Van alle gemerkte buizerds hebben de onderzoekers een bloedstaal, waarmee ze genetische analyses kunnen doen. Momenteel hebben ze 3 genen in het vizier die mee bepalen hoe snel een vogel zijn geboortegebied verlaat en hoe ver hij vliegt.

Genen die een effect hebben op de moleculaire klok via een sturing van boodschappermoleculen in de hersenen, die het trekgedrag beïnvloeden.

De onderzoekers keken ook na of er een effect is van de variatie in het verenkleed van de dieren. Immers buizerds kunnen in kleur variëren van heel licht tot donker. Maar er zijn nog geen verschillen in trekgedrag gevonden, wel in de mate van het broedsucces, waarbij gemiddeld gekleurde buizerds het er beter afbrengen dan de meer extreme varianten.

Opvallen het is niet altijd een voordeel.

Wist je dat?

·        steltlopers non-stop 4 000 km afleggen met een snelheid van 70-80 km/u – op een ½ pakje boter van hier naar Afrika;

·        bij Gibraltar kunnen in het najaar wel 200 000 roofvogels passeren;

·        de Noordse stern is de kampioenvlieger die vanaf de zeeën rond de Noordpool 18 000 km naar de Zuidpool aflegt. Datzelfde jaar vliegt hij in omgekeerde richting. Op die manier legt hij jaarlijks afstanden af van tussen de 30 000 en 40 000 km. Van hem kun je zeggen dat hij eigenlijk niets anders doet dan reizen en tussendoor nog even een nest jongen grootbrengt; de oudste Noordse stern is 26 jaar geworden (voor zover bekend) en is de recordhouder die in zijn leven meer dan 1 000 000 km heeft gevlogen;

·        de ooievaar 7 000 km aflegt, de grutto 4 000 tot 5 000 km en de kwartelkoning 4 000 tot 10 000 km;

·        Indische ganzen die de Himalaya moeten oversteken, hoogten bereiken van 9 000 m; andere hoogvliegers: wilde zwanen (8 000 m), wilde eenden (6 400 m), rosse grutto’s (6 000 m), ooievaars (4 800 m), kieviten (3 900 m), gierzwaluwen (2 000 m).

Vogelatlas: Atlasproject Sovon

Het Atlasproject, dat op 01/12/12 is gestart, gaat waardevolle informatie opleveren over de landelijke veranderingen in de vogelstand in de afgelopen 40 jaar.

De ambitie is tot eind 2015 kundige vrijwilligers (duizenden vogelaars) de vogels te laten tellen in elk van de 1685 atlasblokken (5 x 5 km) tijdens één winter- en één broedseizoen om zo alle vogelpopulaties in kaart te brengen.

Al is er in Nederland al relatief veel bekend over aantallen, verspreiding en voorkomen van vogelsoorten, toch is dit landelijk atlasproject geen overbodige luxe. Integendeel, want veranderingen in vogelpopulaties gaan ongekend snel. Door klimaatveranderingen zie je ook duidelijke verschuivingen in het trekgedrag van vogels.

Vogeltelgegevens spelen op allerlei gebieden een rol: bij natuurbeleid, in beschermingskwesties, bij terreinbeheer of de planning van infrastructurele projecten.

Om rekening te kunnen houden met vogels is gedetailleerde informatie nodig over verspreiding en aantallen.

Tellingen voor de Vogelatlas zijn niet alleen zinvol maar ook leuk.

Vogelwerkgroepen dragen niet alleen hun steentje bij tot het globaal overzicht, maar brengen

op deze manier het vedervolkje in hun eigen werkgebied in kaart.         

Beoogde doelstellingen:

·        vastleggen van de actuele verspreiding van alle broed- en wintervogels op een zo gedetailleerd mogelijke schaal;

·        bepalen van de actuele populatieomvang van alle broedvogelsoorten en zoveel mogelijk wintervogelsoorten;

·        vastleggen van veranderingen in verspreiding en (voor broedvogels) ook in dichtheden ten opzichte van eerder landelijke atlassen;

·        ijking van de bestaande meetnetten van Sovon: hoe representatief zijn ze?

·        instroom van nieuwe vogeltellers stimuleren, ter continuering van de bestaande vogelmeetnetten.

Wie de hele handleiding Veldwerk Vogelatlas wenst door te nemen, kan onderstaand document raadplegen.

http://www.vogelatlas.nl/static/vogelatlas/docs/Atlas-handleiding2012_web.pdf

11-01-2014 om 18:12 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: EOS – maandblad wetenschappen – Column: Michael Shermer

Onze hogere intelligentie, ons taalvermogen en ons zelfbewustzijn geven ons het recht om andere dieren te gebruiken voor ons voedsel, voor onze kleding en ons amusement.

Als de meest ontwikkelde wezens overtroeven we nu eenmaal minder ontwikkelde soorten.

Een krachtig tegenargument biedt de film ‘Speciesism: The Movie’, van Mark Devries, waarvan de columnist in september de première bijwoonde.

De dierenrechtenactivisten die de bioscoopzaal in Los Angeles vulden, juichten ethicus Peter Singers luidkeels toe.

In de film betogen Singer en Devries dat sommige dieren mentaal de bovenhand halen op bepaalde mensen, zoals baby’s, mensen in coma en zwaar gehandicapten. En dus houdt het argument van onze morele superioriteit geen steek meer.

De veronderstelling dat de belangen van dieren minder belangrijk zijn dan die van de mens kan wel eens niet meer dan een vooroordeel zijn.

Naar analogie met vooroordelen tegen bepaalde groepen mensen, wat we racisme noemen, kunnen we dit ‘speciesisme’ noemen. Daarom bekent de columnschrijver een ‘speciesist’ te zijn.

Michael Shermer geniet geregeld van een stukje vlees. Hij draagt graag leder en kan geweldig lachen om de grap van de landbouwer die zijn paarden castreert met twee bakstenen, waarbij de vraag wordt gesteld of dat geen pijn doet: niet als je je duimen uit de weg houdt.

En al is het wat ver gezocht het grondplan van industriële landbouwbedrijven te vergelijken met de gevangenenbarakken in concentratiekampen, toch kan de columnist de dierenactivisten niet helemaal ongelijk geven.

Toen hij in 1987 als student in een labo voor experimentele dierenpsychologie werkte, moest hij de ratten opruimen die de experimenten hadden overleefd. Er was hem opgedragen de dieren te doden met chloroform en hij aarzelde.

Liever wilde hij ze meenemen naar een heuvel in de buurt en ze daar vrijlaten. Gedood worden door een roofdier of de hongerdood sterven, leek hem beter dan het dier te vergassen.

Maar testdieren vrijlaten was illegaal, dus toch maar uitroeien, al was het een vreselijke ervaring.

Nog triester werd de auteur toen hij een beeldverslag op de website http://freefromharm.org/

bekeek, dat wordt beschreven als het droevigste beeldmateriaal uit een slachthuis ooit.

Het filmpje toont een stier die in de rij staat om te worden geslacht. Hij hoort zijn soortgenoten vóór hem gedood worden, probeert te ontsnappen door achteruit te lopen en draait zijn kop naar alle kanten op zoek naar een uitweg. Hij ziet er bang uit.

Een arbeider geeft hem een elektrische schok met een veeprikker, waardoor de stier angstig naar voor schuifelt, uiteindelijk toch wordt geslacht en dood neervalt.

Een slachthuisarbeider vertelde onlangs aan een undercovergezondheidsinspecteur, die vragen stelde over de stank van ontlasting in het slachthuis, dat de dieren bang zijn om de dood te worden ingejaagd.

Zoogdieren zijn levende wezens met gevoelens; ze willen leven en zijn bevreesd om te sterven.

Door de evolutie werden we allemaal voorzien van instincten om te overleven en ons voort te planten. Onze genealogische verbondenheid, die wordt aangetoond door de evolutionaire biologie, levert een wetenschappelijke basis om niet alleen alle mensen dezelfde rechten te geven – wat na 2 eeuwen revolutie min of meer lukte – maar ook alle niet-menselijke wezens met gevoelens. 

Wie tijd heeft om de film te bekijken ‘The human superior?’, moet even een uur en een kwart tijd uitrekken …

http://www.youtube.com/watch?v=mqT82oGeax0

Met zijn opvallende krachtige, heldergele haaksnavel

en imposante klauwen is het een machtige verschijning,

symbool voor vrijheid, kracht en onafhankelijkheid

Wie een eerder verschenen artikel wenst te raadplegen en een knappe reeks foto’s van

 Jo Dekelver

nog eens wil terugzien, kan via de zoekrobot in het archief duiken:

05-01-2014 om 12:21 geschreven door birdy

Wim Dekelver  – onze meest ervaren natuurfotograaf

02-01-2014 om 12:13 geschreven door birdy