Feniks is Raggi’s grote paradijsvogel uit Nieuw-Guinea!

Pas sinds 1957 ontdekten Australische onderzoekers dat de papoea’s van Nieuw-Guinea al een paar duizend jaar paradijsvogels doodden  en de huiden ruilden met handelaars die ze meenamen naar het Westen, onder meer naar Fenicië.

Om ze te beschermen tegen insectenvraat, hulden de inboorlingen de vogellijkjes in een laagje mirre, kneedden ze tot een eivorm en verpakten ze in geschroeide bananenbladeren.

Raggi’s grote paradijsvogel heeft een goudgele kop en verbergt vurige rode verenbossen onder zijn vleugels.

Wanneer het mannetje indruk wil maken op een vrouwtje, zwiept hij die lange rode veren naar voren de hoogte in en rent zo wild heen en weer over de takken, dat het lijkt of hij in brand staat!

Raggi’s grote paradijsvogel is niet de enige spectaculaire vogel op Nieuw-Guinea.

Het wemelt daar van de Feniksen ! Rode, blauwe, groene, gele en paarszwarte iriserende wondervogels zwaaien er met vlaggen, borstschilden, vaantjes, waaiers, pelerines, epauletten, wimpels, lellen en hele wolken van wit dons.

Ontdekkingsreizen

Dat zelfs dode paradijsvogels sterk tot de menselijke verbeelding spreken, bleek al op 8 september 1522.

Toen bracht de ‘Victoria’ het enige schip van Magelhaen dat de reis om de wereld had volbracht, namelijk de eerste partij paradijsvogelhuiden mee uit het Oosten.

Het was een geschenk van een Molukse radja voor de koning van Spanje. De eerste reactie van het Spaanse hof was, dat deze schitterende veren van heuse engelen waren, dat kon bijna niet anders … .

Vanaf dat moment werd Europa een gretige afnemer van paradijsvogelveren.

In het klamme donker van het Nieuw-Guinese oerwoud, waar bloedzuigers en andere zwarte glibbers als een levend tapijt over de bosgrond golven en waar tientallen ontdekkingsreizigers en wetenschappers voor altijd zijn verdwenen, vormen deze kleurige vogels de enige lichtpuntjes.

Dat weten ze zelf maar al te goed en daarom nemen ze dat laatste vaak letterlijk. Wanneer door een gat in het donker groene bladerdek een bundeltje zonlicht valt, zal een paradijsvogel daar beslist middenin gaan zitten, want dan komen zijn kleuren beter uit.

Prachtparadijsvogel

De prachtparadijsvogel is niet veel groter dan een spreeuw en heeft kobaltblauwe pootjes. Uit zijn staart steken twee lange naar boven krullende veren. Hij draagt een knalgele capuchon die als een aureool zijn fluweelzwarte kop omlijst.

Ook heeft hij een opvallende diepgroene bef, die zijn hele borst beslaat en is afgezet met een turkooizen randje.

Boven het jonge boompje waarin hij altijd baltst, heeft hij alle bladeren van de bomen getrokken. Een werkje waar hij uren mee bezig is, maar zo schittert het zonlicht tenminste optimaal op zijn iriserende kraag en bef.

Tijdens het baltsen zet hij de veertjes van deze twee pronkstukken beurtelings uit en laat ze dan weer zakken. Dat doet hij zo snel, dat het lijkt alsof zijn hele lijfje trilt.

Tegelijkertijd maakt hij een indringend, zoemend geluid en spert hij zijn snavel wijd open, zodat ook zijn felgroene keel zichtbaar wordt, want dat staat zo leuk bij zijn bef!

Blauwe paradijsvogel

De zeldzame blauwe paradijsvogel werd in 1884 ontdekt door de Duitse goudzoeker en dierenverzamelaar Carl Hunstein, die kort daarna verdronk in een vloedgolf, opgewekt door een vulkaanuitbarsting.

Op het eerste gezicht lijkt het een gewone zwarte vogel met hier en daar een toefje blauw. Maar tijdens de balts, op een boomtak, brengt hij zijn lijf langzaam en voorzichtig naar achteren. Zodra hij ondersteboven hangt, schudt hij zich en spreidt een hemelsblauwe waterval van veren uit. Door, nog steeds ondersteboven hangend, ritmisch met zijn heupen te bewegen, laat hij het blauwe verenschort trillend op en eer dansen. Daarbij stijgt uit zijn keel een luid, metaalachtig geronk op. Tijdens deze show zwellen twee kleine, maar opvallende witte plekken onder en boven zijn ogen helemaal op, zodat de vogel zelf alleen nog maar door een smal spleetje kan gluren.

Keizer Wilhelm paradijsvogel

De Keizer Wilhelm paradijsvogel laat zich niet achterover – maar juist voorover – kantelen. Deze vogel, die overigens een minder bespottelijke naam verdient, heeft een iriserend groene kop en borst, knalgele nek en schouders, alsook kaneelbruine vleugels waaronder hij een lading Brussels kant verstopt. Pas wanneer de vogel naar voren duikelt en zijn vleugels spreidt terwijl hij ondersteboven aan zijn tak hangt, komen zijn ragfijne en spierwitte sierveren tevoorschijn.

Maar in ieder geval heeft het buitenissige uiterlijk van paradijsvogels iets met hun eten te maken. Alle paradijsvogels zijn vruchteneters. Soms pikken ze weleens een insect, spin, hagedis of kikker mee, maar het liefst eten ze fruit.

Dat is er in een tropisch regenwoud genoeg, dus de vogels houden tijd over. De onopvallend gekleurde vrouwtjes voeden de jongen dan ook in hun eentje op. Ze hebben daar geen man bij nodig omdat er niet de hele dag achter insecten hoeft te worden aangejaagd.

Zo’n mannetje heeft dus echt bijna niks te doen, behalve mooi zijn.

Niet alleen seks …

En toch … er is iets geks aan de hand met die mannetjes. Want vaak baltsen ze helemaal niet voor vrouwtjes. Soms, als er in de verre omtrek geen vrouwtje in de buurt is, zitten twee of drie paradijsvogelheren tegen elkaar op te pronken alsof hun leven er vanaf hangt. Ze maken rituele danspasjes, spreiden hun mooie veren en nemen de ene sensationele houding na de andere aan. Af en toe lijkt het haast alsof hun hele lichaam in een stuiptrekking zit omdat ze – kennelijk in de hoogste opwinding totaal verstarren.

Mocht er tijdens zo’n dans toch een vrouwtje opdagen dat wel wil paren, dan kan het zelfs dat de mannetjes daar niet eens toe bereid zijn. Simpel en alleen omdat ze het te druk hebben met hun voorstelling.

Baltsen betekent voor paradijsvogels dus meer dan seks alleen. Het sociale contact en de competitie met andere mannetjes, het stimulerende en opwindende effect van zo’n wedstrijdje, de aanwezigheid van ademloos toekijkende paradijsvogelknaapjes: dat alles is waarschijnlijk minstens zo belangrijk als het verleiden van een vrouwtje.

Geleerden vermoeden dat deze dansen territoriumgevechten vervangen.

Geen gekke theorie, want paradijsvogels vechten inderdaad zelden om wijfjes, territoria of een bepaald plekje in de pikorde.

Paradijsvogels zijn dan ook bepaald geen dommerds, want geloof het of niet: ze stammen af van kraaien! Hun hoofd staat niet altijd naar vrouwen. Maar als ze zich overgeven aan de liefde, zijn ze ook niet kieskeurig.

Hoe verschillend de diverse soorten er ook uitzien, ze kruisen met elkaar alsof het niks is. Er zijn in het wild minstens negentien natuurlijke bastaarden waargenomen.

Van de dofzwarte schermparadijsvogel is bekend dat hij het in de vrije natuur met zeker vier andere soorten doet.

Al sinds onheugelijke tijden maken de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Guinea, de papoea’s, jacht op de paradijsvogels. Deze natuurmensen weten precies waar in het woud de baltsplaatsen te vinden zijn en kunnen zo ongemerkt dichtbij komen, dat ze de mannetjesparadijsvogels met drie of vierpuntige pijlen van hun tak kunnen schieten.

Pronkerige dameshoedjes

De papoea’s gebruiken de pronkveren van de vogels om er imposante hoofdtooien van te maken of als ‘geld’, waarmee je vrouwen en goederen kunt kopen. Blijkt dat een man die zich heeft versierd met paradijsvogelveren (ook al is hij zo lelijk als de nacht), door de vrouwen en meisjes veel aantrekkelijker wordt gevonden dan een beeldschone, goedgebouwde man zonder veren.

Eind vorige eeuw placht de Europese dameshoedjesindustrie liefst vijftigduizend (!) paradijsvogelhuiden per jaar op te kopen. Op een gegeven moment stonden zo’n beetje alle soorten op uitsterven. Op het laatste nippertje kwam er echter een internationaal verbond op de handel in paradijsvogel veren en sindsdien zijn de vogels zich weer aardig aan het herstellen.

Even een overzichtje: er zijn op dit moment 42 verschillende soorten paradijsvogels bekend. Van al deze soorten zijn er drie die echt door de jacht bedreigd worden. Dat zijn de blauwe paradijsvogel, de brilparadijsvogel en de zwarte sabelstaart.

Bijzonder merkwaardige reportage: Cornell Lab of Ornithology and National Geographic

http://www.cornell.edu/video/?VideoID=2398

01-12-2012 om 18:21 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: EOS – Scientific American

Eén van de meest verbazingwekkende kenmerken van moderne pinguïns is hun vermogen om extreme koude te doorstaan. Verrassend genoeg ontwikkelde die eigenschap zich tussen 58 en 49 miljoen jaar geleden, toen de aarde veel warmer was dan vandaag.

In Antarctica begint in november het ijs weg te trekken en duiken de keizerpinguïns in de koude Antarctische Oceaan op zoek naar voedsel.

Tijdens de zomer duiken ze tot meer dan 450 m diep naar vis, pijlinktvis en krill.

Daarna zijn ze klaar om de lange tocht landinwaarts te maken naar hun winterse broedplaatsen. Bij aankomst zullen ze zichzelf uit het water op het ijs lanceren.

Dat korte moment tussen zee en ijs is de enige keer dat deze pinguïns ervaren wat voor de meeste vogels vanzelfsprekend is: door de lucht vliegen.

Net als andere vogels hebben pinguïns veren, vleugels, een snavel en leggen eieren.

Toch vertonen ze ook kenmerken die hen duidelijk onderscheiden van hun gevederde vrienden. Hun vleugels zijn geëvolueerd tot vinnen waarmee ze zwemmen.

Hun typische ‘smoking’ camoufleert hen voor roofdieren; hun compacte botten zorgen voor ballast bij het duiken en met hun korte dikke poten kunnen ze prima in het water navigeren en energetisch efficiënt waggelen op het land.

Dank zij deze en andere aanpassingen zijn vele pinguïnsoorten erin geslaagd om één van de meest extreme omgevingen op de planeet te veroveren.

Fossielen brengen helderheid

Paleontologen hebben zich lang afgevraagd waar deze eigenaardige vogels vandaan komen en hoe ze zich verspreidden over het zuidelijk halfrond. Fossiele ontdekkingen van de afgelopen 10 jaar hebben geholpen om de evolutionaire mars van de pinguïn te reconstrueren.

Het blijkt dat veel van hun kenmerkende eigenschappen ontstonden in veel mildere omstandigheden dan de brutaal koude omgevingen, die mensen doorgaans associëren met pinguïns.

De nieuwe bevindingen maken duidelijk dat de biologie en geografische spreiding van deze vogels een complexe wisselwerking van veranderend klimaat en natuurlijke selectie weerspiegelen, die 10-tallen miljoenen jaren in beslag nam.

Dit benadrukt de kwetsbaarheid van de hedendaagse pinguïns voor de effecten van de huidige snelle klimaatverandering.

Al meer dan 150 jaar geleden werden de eerste fossielen van pinguïns teruggevonden, maar de resten waren zo fragmentarisch, dat ze weinig informatie boden.

Pas in de jaren ’80 en ’90 doken in het Waipara-gebied van Nieuw-Zeeland een aantal fossielen op die de vroegst bekende stadia van de pinguïnevolutie onthullen.

Deze overblijfselen, die dateren van 62 tot 58 miljoen jaar geleden, tonen aan dat de vroege pinguïns oppervlakkig leken op aalscholvers met hun lange, smalle snavel en flexibele vleugels. Bij nader onderzoek ontdekte men dat ze toen al klassieke pinguïneigenschappen aan het ontwikkelen waren.

Zo waren hun bovenste vleugelbotten plat en breed zoals deze van moderne pinguïns; hun onderbeenbot was kort en breed en hun beenderen waren over het algemeen compacter dan die van vliegende vogels.

Waimanu-pinguïns

Deze pinguïnsoort was één van de oudste vertegenwoordigers van de moderne vogelgeslachten. Ze leefden kort na de catastrofale gebeurtenis die de Krijtperiode 65 miljoen jaar geleden afsloot en de dinosaurussen en vele andere wezens noodlottig werd.

Sommigen denken dat de ramp zo goed als alle vogels elimineerde en dat er maar een handvol soorten overleefden.

Een dergelijk scenario zou impliceren dat pinguïns en andere moderne vogelgeslachten zich na de massavernietiging snel ontwikkelden uit een beperkt aantal voorouders.

Afgaande op de beschikbare fossielen en de DNA-vingerafdruk van moderne vogels, acht men het waarschijnlijker dat veel moderne vogelgeslachten – met inbegrip van de pinguïnlijn – ontstonden vóór die epische ramp en dat ze er op één of andere manier in geslaagd zijn om het in tegenstelling tot de dinosaurusbroeders te overleven.

Minicontinent Zeelandië

Dat de vroegste pinguïns opdoken in Nieuw-Zeeland is waarschijnlijk geen toeval.

Veel pinguïns leven ook vandaag rond de Nieuw-Zeelandse kusten. Tot de komst van de mensen, minder dan 1 000 jaar geleden, vormden de eilanden aan de randen van de zuidelijke Stille Oceaan een zeevogelparadijs met een gematigd klimaat.

De aarde was vrij van roofzuchtige zoogdieren en bood ruimte voor broedkolonies met overvloedig voedsel in de omringende zeeën.

Geologisch bewijs suggereert dat het gebied ook aan het eind van het Krijt gunstig was voor de ontwikkeling van de zeevogels.

Het Nieuw-Zeeland van vandaag is het grootste blootgelegde gebied van een verzonken minicontinent bekend als Zeelandië, dat omstreeks 85 miljoen jaar geleden afbrak van het oude supercontinent Gondwana.

Losgeslagen dreef Zeelandië noordoostwaarts door de Stille Oceaan, planten en dieren meevoerend – dinosaurussen incluis – tot het zijn huidige locatie bereikte ongeveer halfweg tussen de Zuidpool en de tropen.

Terwijl Zeelandië zich verplaatste, koelde het af en zonk het. Ondiepe zeeën overspoelden het land en er omheen vormde zich een continentaal plateau.

Ondanks haar geïsoleerde positie kwam Zeelandië niet ongedeerd uit de vernietigende ramp aan het einde van de Krijtperiode. Veel van de inheemse land- en zeedieren werden uitgeroeid.

Wat slecht was voor die wezens, was goed voor pinguïns.

Met zeereptielen als de plesiosaurus uit de weg geruimd, hadden de eerste pinguïns in het water rond Zeelandië geen last van concurrenten of roofdieren.

Migraties

Met de zee-ervaring die ze in Zeelandië hadden opgedaan, breidden pinguïns hun domein snel drastisch uit en verspreidden zich over duizenden kilometers en nieuwe klimaatzones. Fossielen van een pinguïnsoort in Peru tonen aan dat vetganzen ongeveer 42 miljoen jaren geleden dicht bij de evenaar arriveerden en zich vestigden in één van de warmste plaatsen op aarde tijdens één van de heetste periodes in de geschiedenis.

De temperatuur bedroeg in Peru toen 30°C en de gemiddelde zeetemperatuur was 11.8 tot 9.8°C hoger dan vandaag.

De vogels hadden zich 37 miljoen jaar geleden verspreid naar bijna alle grote landmassa’s op het zuidelijk halfrond.

Warmteregulator

Waarom die exodus plaatsvond, werd pas recent achterhaald via belangrijke aanwijzingen op fossiele vinbotten.

Op het opperarmbeen zitten een reeks groeven, die weinig opvallen tussen de markeringen van pezen en spieren. Deze groeven werden in 2006 voor het eerst opgemerkt tijdens het bestuderen van bevroren pinguïns in de kelder van het American Museum of Natural History in New York.

Onderzoekers probeerden het verband te achterhalen tussen de markeringen op fossiele botten en de zachte anatomie van de vin.

Andere wetenschappers bestudeerden de evolutie van het vermogen van de pinguïns om hun lichaamstemperatuur te regelen.

Toen ze hun onderzoeksresultaten naast elkaar legden, kwamen ze tot het besef dat die groeven zich vormen op de plaats waar een kluwen van slagaders en aders tegen het opperarmbeen drukt. Deze bloedvaten vormen een warmtewisselaar met een tegenstroomsysteem, die de pinguïns via de vinnen toelaat het warmteverlies te beperken en alzo zelfs in ijskoud water de lichaamswarmte te behouden.

De functie van de groeven op de fossiele vinbotten wierpen een verrassend licht op de oorsprong van de warmteregulatie bij de vetganzen.

Wat was voor de eerste pinguïns het nut van een warmteregulator in een broeikaswereld?

Hoewel het zeeoppervlak warm was, kwamen de pinguïns tijdens hun lange foeragerende zwempartijen in het diepe en kille oceaanwater terecht.

Een warmbloedig dier kan, als de omgevingstemperatuur lager is dan de lichaamstemperatuur,  in hypothermie (onderkoeling) geraken. Zelfs met hun isolerende vetlagen en waterdichte veren liepen pinguïns dat risico. Dit warmtebeveiligingssysteem heeft het tevens mogelijk gemaakt om de lange open waterreizen te overleven, via de welke ze zich verspreidden van Zeelandië naar andere continenten.

Terwijl pinguïns zich verspreidden over de zuidelijk oceanen, ontwikkelden ze een grote diversiteit aan vormen.

Wetenschappers hebben inmiddels meer dan 50 fossielsoorten benoemd in aanvulling op de 19 bestaande soorten. In tal van gebieden vond men het bewijs dat in het verleden veel verschillende pinguïnsoorten samenleefden. Onder de moderne pinguïns delen slechts maximaal 5 soorten dezelfde broedplaats.

Uit het fossiele pinguïnbestand kunnen we lessen trekken voor het behoud van de moderne pinguïns.

Waakzaamheid geboden

Verontrustend op lange termijn is de dreiging die uitgaat van de klimaatverandering.

Pinguïns hebben veel energie gestoken in het zich aanpassen aan zeer diverse klimaten.

Ze gedijden zowel in de stomende equatoriale zones van de aarde tijdens een broeikasfase als in de door ijs ingesloten woestenij van het moderne Antarctica.

Het is niet omdat pinguïns de afgelopen 60 miljoen jaar klimatologische veranderingen succesvol hebben doorstaan, dat ze perse prima gewapend zijn tegen de gevolgen van de opwarming van de aarde. Integendeel, bij die aanpassing is het tempo van cruciaal belang. Paleontologen hebben het bewijs gevonden dat veel soorten hun verspreidingsgebied heel geleidelijk verplaatsten tijdens grote prehistorische klimaatverschuivingen.

Als de temperatuur meerdere graden stijgt in de loop van een paar decennia, zoals veel klimatologische modellen voorspellen, hebben dieren geen tijd om te verhuizen naar geschiktere leefgebieden, als die er al zijn.

De kleine Galapagospinguïn leed reeds aan ernstige populatiedalingen tijdens de sterke El Nino-jaren, die de stromingen van de Stille Oceaan grondig verstoren en de koude voedselrijke wateren herschapen in warmere voedingsstofarmere wateren.

Keizerpinguïns van hun kant worden met een andere uitdaging geconfronteerd.

Deze vetganzen broeden op dikke kappen zee-ijs. Als de ijsschotsen te snel smelten, worden broedkolonies vernietigd, daar jaar na jaar de trouwe partners elkaar op exact dezelfde locatie weer opzoeken.

Pinguïns zijn vandaag minder divers in hun morfologie en meer beperkt in hun ecologische rol dan miljoenen jaren geleden het geval was, wat hen veel kwetsbaarder maakt.

Wie in het archief eerder verschenen artikels over pinguïns wenst te raadplegen kan volgende verschijningsdata opzoeken

·         17/09/10:         De keizerpinguïn

·         11/12/11:           SOS Planet (keizerpinguïn)

De infographic is van EOS

Onderstaande foto is van National Geographic

26-11-2012 om 17:59 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: De Standaard – Wetenschapswinkel

Misschien waren veren en vleugels aanvankelijk versiering, om indruk te maken op het andere geslacht of om de eieren warm te helpen houden en niet om te vliegen.

Daar lijkt een opnieuw bestudeerd Canadees dino-fossiel op te wijzen.

De vondst van een fossiele dinosaurus die niet kon vliegen maar wel half tot vleugels uitgegroeide voorpoten had, met volwaardige veren erop, doet paleontologen vermoeden dat veren en vleugels oorspronkelijk geëvolueerd zijn om te helpen bij de voortplanting.

Misschien dienden ze om indruk te maken en een partner te versieren, zoals de hedendaagse pauwenstaart of misschien hielpen ze bij het broeden om de eieren of de pas uitgekomen jongen warm te houden.

De voorbije jaren is aan het licht gekomen dat vele soorten dinosaurussen veren hadden, waaronder zelfs de gevreesde Tyrannosaurus rex, al ging het bij sommige soorten slechts om een soort dons.

Ook is duidelijk geworden dat de hedendaagse vogels directe afstammelingen zijn van de dinosaurussen. In feite zijn de vogels de enige stam van de dinosaurussen die 65 miljoen jaar geleden de grote planetoïde-inslag heeft overleefd en die (hoogstwaarschijnlijk) fataal is geworden voor alle andere dino’s.

Maar het waren niet alleen de directe voorouders van de vogels die veren hadden, ook bij andere dinosaurusstammen – slechts zijdelings verwant aan de vogels – zijn er veren aangetroffen.

Struisvogel

Als zo veel verschillende dinosaurussen, waarvan er vele niet konden vliegen en toch veren hadden, roept dat natuurlijk de vraag op waar die dan wel voor dienden.

Als het niet om te vliegen was, dan toch misschien om lekker warm te blijven?

Dat lijkt niet het geval te zijn bij de ‘Ornithomimus edmontonicus’ die in Science wordt beschreven.

Dit wezen had op het eerste gezicht wel iets van een struisvogel, met uitzondering van zijn dikke gespierde staart. Hij kon beslist niet vliegen, met zijn zware lijf van meer dan 3 m lang. In tegenstelling tot de struisvogel heeft de Ornithomimus nooit voorouders gehad die wél vlogen. 

Hij moet zijn veren gekregen hebben voor een functie die niets met vliegen te maken had.

De Canadese onderzoekers hebben een Ornithomimus-skelet, dat in 1995 was ontdekt, opnieuw onderzocht.

Op de voorarmen van het dier vonden ze sporen van volwaardige veren. Interessant was dat het ging om resten van een volwassen dier.

Op eerdere onderzochte fossielen van jonge exemplaren van de Ornithomimus waren geen sporen van dergelijke veren te vinden.

Het dier kreeg dus pas vogelveren op zijn voorpoten wanneer hij volwassen werd.

Dat suggereert sterk dat hun functie iets met de voortplanting had te maken, denken de onderzoekers.

Als ze hadden moeten dienen om de dieren warm te houden, dan zouden de jongen er nog meer nood aan hebben gehad dan de volwassen exemplaren.

Het lijkt er steeds sterker op dat de voorouders van de vogels al veren en zelfs misschien ‘vleugels’ hadden vóór ze leerden vliegen en dat de evolutie die structuur aan een nieuw doel heeft aangepast.

Darla Zelenitsky aan het woord:

http://www.youtube.com/watch?v=j9DI1y4iZeg

Wie eerder verschenen artikels over dit thema wenst te raadplegen, kan in het archief volgende bijdragen opzoeken:

·         De evolutie schonk de vogels een vernuftig waarnemingssysteem voor kleuren (02/02/08)

·         Creationisme versus evolutieleer (08/02/08)

·         Speurtocht naar de oorsprong van vogels (22/03/08)

·         Dino met vogellongen (25/10/08)

·         Geschiedenis van het leven (13/04/10)

·         Gevleugelde overlevers (24/07/10)

·         Aanpassen of opkrassen (23/10/10)

·         De merkwaardige evolutie van de veer (02/10/11)

17-11-2012 om 18:30 geschreven door birdy

De zwarte ruiter, die het meest wordt gezien aan het eind van de zomer en in de herfst, is op een afstand moeilijk van de tureluur te onderscheiden.

Buiten de broedtijd vertoeft de zwarte ruiter in zoet water en brakke inhammen; zoutmoerassen, oevers van meren, reservoirs in het binnenland en in kleine aantallen aan riviermondingen.

Wie in onze streken een zwarte ruiter opmerkt, neemt maar zelden een zwarte vogel waar.

De zwarte ruiter is namelijk een doortrekker die hier vooral in het winter- of overgangskleed (rui) te zien is.

De zwarte ruiter lijkt dan inderdaad sterk op de tureluur; de helderrode poten maken de verwarring compleet, al zijn de poten van de zwarte ruiter een stuk langer. Individuele trekvogels kunnen worden herkend aan hun typische vluchtroep.

Het winterkleed is grijs op de rug, lichtgrijs op de kop; kenmerkend is de witte wenkbrauwstreep en de zwarte streep tussen oog en de lange naalddunne zwarte snavel met rode basis en iets afgebogen punt. De borst is lichtgrijs en de buik helderwit, de poten fel rood. Het ‘prachtkleed’ is geheel roetzwart met banden witgespikkelde bovendelen; de bovenzijde van de snavel is zwart en de onderzijde rood.

De lichaamslengte varieert van 29 tot 32 cm; de spanwijdte reikt tot 48 – 52 cm en het gewicht schommelt tussen 135 en 250 g.

De zwarte ruiter zwemt beter dan de meeste andere waadvogels.

Van de grotere steltlopers is de zwarte ruiter één van de energiekste wat zijn foerageergedrag betreft: kleine groepjes springen, rennen, grondelen en duiken in kreken en poelen naar kleine visjes, wormen, insectenlarven, kreeftachtigen, waterkevers, kleine kikkers en watersalamanders in ondiep water.

De zwarte ruiter heeft een voorkeur voor natte biotopen met een zachte bodem, zoals slikkige gedeelten van getijdengebieden, ondiepe of onderbemaalde sloten, vloeivelden, natte graslanden en oevers van rivieren, meren en plassen. In hun broedgebieden eten ze ook veel muggen.

De zwarte ruiter broedt op Arctische hoogvenen in taiga’s en toendra’s ten noorden van Europa (Scandinavië, Rusland: Bartentszee)

De cirkelende, duikende of dippende baltsvluchten worden begeleid door raspende, fluitende roepen.

Het nest is een schaars met dorre bladeren en dennennaalden bekleed kuiltje op een open plek, meestal in de buurt van een kei of een dode tak.

Doorgaans wordt genesteld in een naald- of berkenbos in vochtig gebied, maar ook wel op heidevelden. Het ene legsel (mei – juli) bestaat uit 4 eieren, die hoofdzakelijk bebroed door het mannetje, na 22-25 dagen uitkomen.

Op weg van de broedgebieden in het hoge noorden naar de winterkwartieren in het Middellandse Zeegebied of Midden-Afrika (ten zuiden van de Sahara) trekt de zwarte ruiter in geringe aantallen in onze streken in voor- en najaar door, waarbij hij zowel langs de kust als in het binnenland kan worden waargenomen. Aan de kust vermengt hij zich soms met andere waadvogels, maar in het binnenland ziet men hem meestal alleen of in kleine groepjes.

11-11-2012 om 18:30 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen:  opiniestuk in Knack: Dirk Draulans / het Nieuwsblad / Schamper (UGent)

Mensen lijken steeds minder verdraagzaam tegenover de natuur. Zeker in de stad. Nochtans kunnen ze net daar best wel wat meer natuur gebruiken. Imkers zijn een uitstervende groep. Als er dan eens een jonge imker opstaat – een vrouw dan nog – die met veel enthousiasme aan haar hobby wil beginnen, sluit ze op een ‘njet’ van de autoriteiten.

De autoriteiten zijn in dit geval bestuurders van de stad Tienen. Kersvers imker Nele Schouteden, navorser aan de afdeling Plantenbiotechniek aan de KULeuven, had een mooi dossier ingediend met de vraag om bijenkasten te mogen plaatsen in een hal van haar tuintje, in het centrum van Tienen.

Hoewel het stadsbestuur, bij monde van burgemeester Marcel Logist, schepen van Leefmilieu Marc Soens en schepen van Stedenbouw Martine Rens (allen SP.A) lieten weten dat stedenbouwkundig de aanvraag in orde was, werd ze toch geweigerd uit vrees voor overlast voor 6 omwonenden, waarvan enkelen een bezwaarschrift indienden.

Overlast?!

Het blijft ergerlijk dat de term steeds vaker opduikt als het gaat om dieren die de menselijke omgeving verkennen. Filosofisch geïnspireerde betweters menen dat dieren zich maar moeten aanpassen als ze niet ten onder willen gaan aan de almaar dominantere menselijke aanwezigheid. Maar als dieren zich ook werkelijk schikken naar de mens, is het weer niet goed; dan veroorzaken ze overlast.

De vos veroorzaakt overlast en moet dus worden verdelgd, weerklinkt het bij de jachtfans.

De steenmarter veroorzaakt steeds meer overlast – hoe lang zal het nog duren voor de beschermde status van dit fascinerend dier op de helling komt, omdat hij af en toe autokabels doorknaagt en zolders inpalmt?

Nu veroorzaken blijkbaar ook bijen overlast: onzin natuurlijk!

Bijen zijn vredelievende diertjes die geen mens zullen steken als ze niet in het nauw worden gedreven. Je kunt bij wijze van spreken een bijenkast op het terras van een appartement houden, zonder welke overlast ook te creëren. Bijen hebben trouwens veel meer last van de mensen dan omgekeerd, want hun populaties crashen als gevolg van pesticidengebruik en het verdwijnen van bloemen uit over beheerde bermen en grasperkjes.

In onze verstedelijkte wereld is het belangrijk dat er weer natuur in de stad wordt geïntroduceerd, zeker omdat de uitdijende stad steeds meer platteland inpalmt.

Als je vanaf de stadstuin bovenop het flatgebouw van de Antwerpse ondernemer, Jan Engels rondkijkt, zie je overal spotjes groen. In de tuin zitten vlinders, bijtjes en sprinkhanen die van de ene stadsoase naar de andere zwermen.

De Brussels kunstenares, Annemie Maes kan vanuit haar appartement in hartje stad een tuin in lopen, inbegrepen een bijenhal, aangelegd op het dak van een parkeergarage. Ze is overtuigd van het nut van stadslandbouw en de bijen helpen een deel van haar planten te bevruchten.

Maar in Tienen zien ze de brave beestjes niet zitten. Daar zien ze alleen overlast, al gaf schepen Soens in een brief toe dat hij het ‘dossier’ niet kende – het was opgesteld door een milieuambtenaar.

Overlast is geen argument dat overdreven studie en dossierkennis vereist. In Tienen lijken dieren per definitie een probleem.

Jaarlijks sterft bijna de helft van de honingbijenvolken

De hoofdoorzaak is een regelrechte hongersnood. Door monocultuur in de landbouw en overgereguleerde tuinen en bermen zijn er te weinig bloemen en een te kleine variatie aan bloemen. Daarnaast tast de ‘varaomijt’ bijenvolken sterk aan?

De jonge mijten van deze hardnekkige parasiet voeden zich met de larven van de honingbij. Deze larven groeien dan uit tot zwakkere en misvormde bijen? Ook infecties, pesticiden, andere parasieten en algemene milieuvervuiling spelen een rol in de sterke achteruitgang van bijen.

Een groep bijensoorten – passend ‘koekoekbijen’ gedoopt – parasiteert zelfs op andere bijen doordat hun larven het voedsel van andere bijenlarven oppeuzelen.

In de stad spelen nog andere factoren mee. Er is sprake van nog meer habitatversnippering.

De maximale overbrugbare foerageerafstand van solitaire bijen varieert immers van enkele honderden meters tot een kilometer, naargelang de soort. Honingbijen hebben daarentegen een actieradius van enkele kilometers en doen het in steden niet slechter dan op het platteland. De nestmogelijkheden voor solitaire bijen zijn ook veel beperkter in de stad dan elders. Solitaire bijen zijn nochtans even belangrijk voor ecosystemen als honingbijen want ze zijn veel betere bestuivers dan honingbijen.

Bijzondere onderzoeken

Bijen zijn zoals bekend noodzakelijk voor talloze plantensoorten en voor een groot deel van onze voedselproductie: 15 tot 30% hangt rechtstreeks af van bestuivers zoals de bij.

Het Laboratorium voor Zoöfysiologie heeft de voorbije jaren verscheidene onderzoeken gedaan. Eén ervan poogde de populaties van verschillende wilde bijensoorten in het Gentse in kaart te brengen. Dat deden ze door insectenkastjes te verspreiden en vervolgens nestelende bijen te observeren. Deze nestkastjes werden op maat gemaakt van de voor de verschillende soorten solitaire bijen die nestelen in natuurlijke houtholtes, muurgaten, …

Om dit na te bootsen werden de nestkastjes gebouwd met buisjes met een diameter van 2 tot 12 mm. Tussen die twee extremen in liggen de groottes die worden verkozen door de verschillende bijensoorten.

Ongeveer 1/3 van de solitaire bijen nestelt op deze manier; het grootste deel daarentegen graaft zelf holtes ondergronds.

Die soorten konden met dit onderzoek niet in kaart worden gebracht.

Het Labo voor Zoöfysiologie heeft ook een Informatiecentrum voor bijenteelt opgericht.

Dit centrum, dat al meer dan 30 jaar bestaat, staat onder leiding van professor Dirk de Graaf. Op basis van onderzoeken aan de universiteit van Tübingen stelden ze een zaadmengsel samen waarvan de bloemen achtereenvolgens van april tot oktober bloeien. Door dit mengsel te gebruiken, vallen de bijen dus nooit zonder voedsel.

Verbijsterende projecten

Ook de stad Gent draagt haar steentje bij.

De Groendienst en Natuurpunt Gent houden rekening met de beestjes. Bij het onderhoud van parken, natuurgebieden en groene ruimtes worden geen pesticiden gebruikt. Bovendien houden ze rekening met bloeitijden in het maaibeheer. Ook worden nestplaatsen gevormd door delen van rietkragen niet te maaien. Aan de Blaarmeersen en in de Bourgoyen staan zelfs regelrechte beestenmuren om de bijtjes te ondersteunen.

Nele Schouteden laat het hier niet bij

Ze gaat in beroep bij de provincie – de provincie Vlaams-Brabant voert overigens een actief pro-bijenbeleid. Ze wil een stevig dossier samenstellen dat andere mensen in andere omstandigheden kunnen gebruiken als ze een beetje natuur in de stad willen brengen, … natuur die geen overlast veroorzaakt!

‘Als de bijen uitsterven, volgt de mensheid  enkele jaren later’.

Of die bewering van Albert Einstein effectief klopt, is niet zeker.

Maar de 25-jarige imker grijpt de uitspraak nu wel aan om haar slag binnen te halen. De jonge imker behaalde heel recent haar diploma bijenteelt en wil nu – in navolging van steden als Leuven, Brussel, Antwerpen, maar ook New York en Londen – bijen houden in haar stadstuintje in het centrum van Tienen.

Nele Schouteden is diep verontwaardigd over de beslissing van het stadsbestuur en start met een petitie om toch nog haar gelijk te halen. Niet alleen voor haar zelf, ook voor imkers die geen geld hebben om een huis met een grote tuin aan te schaffen en liever in de stad wonen, maar vooral in het belang van het voortbestaan van de imkerbond, waar de gemiddelde leeftijd toch boven de 60 jaar ligt.

Als er geen imkers meer bijkomen, zullen de honingbijen verdwijnen en zijn de gevolgen niet te overzien. Niet alleen vallen dan de duidelijke voordelen, zoals honing, was en bijengif tegen reuma weg. Daarnaast bestuiven de bijen ook nog eens 80% van de bloeiende planten. Er zijn dus véél nieuwe imkers nodig om het sterftecijfer dat schommelt tussen de 30 en 40% te verlagen.

Het probleem van uitstervende bijen wordt bovendien op alle beleidsniveaus gesteund, Europees tot gemeentelijk.

Alleen in Tienen hebben ze er blijkbaar nog nooit van gehoord.

Apicula

Dat bijen houden in de stad kan, bewijzen Liesbeth Hiele en haar echtgenoot Marijn Rabout van Apicula (Latijn voor bij). Deze hobbyimkers hebben al 4 jaar bijenkasten in Gent. Vorig jaar oogstten ze ongeveer 150 kg stadshoning uit het dozijn bijenkasten op 5 locaties, waarvan twee op het dak van de Vooruit.

Nu zijn het er nog maar tien, maar dat is een normale wintersterfte.

Zelf de bijenpopulatie in stand helpen houden, kan ook. Daarvoor hoef je niet zelf imker te worden; enkele aanpassingen in je achtertuin zijn voldoende.

Een geschikte florakeuze ligt voor de hand.

Het reeds genoemde zaadmengsel, ontwikkeld door het Informatiecentrum voor bijenteelt, is natuurlijk ideaal, maar simpelweg veel bloemen plaatsen is al een stap in de goede richting.

Als je nog een stapje verder wil gaan, kan je ook nestgelegenheid bouwen voor solitaire bijen. Stapel bv. holle plantenstengels zoals riet of bamboe, maak er een leuk dakje boven en richt dat bijenholletje vervolgens naar het zuiden, liefst op een winstille plaats.

Je kan hetzelfde effect bekomen door gangetjes te boren in een blok hout.

Foto’s zijn van  Pieter Cox

Een spectaculaire weblink met een prachtige reportage van bloemenbezoekers en –bestuivers:

http://www.youtube-nocookie.com/embed/xHkq1edcbk4?rel=0

De blog van Liesbeth Hiele & Marijn Rabout:

http://apicula-stadsimkerophoogniveau.blogspot.be/

04-11-2012 om 16:34 geschreven door birdy

Deze roofvogel heeft een ruim verspreidingsgebied, die uitgezonderd op Antarctica in alle werelddelen voorkomt.

De onderzijde en de kop met kleine kuif zijn wit; over het oog loopt een brede donkere streep; de staart is bruin en getekend door donkere dwarse banden; de borst vertoont een vaal bruine gespikkelde kleur; de vleugels zijn smal met zwarte polsvlek en vleugelpunten, lang en wit aan de onderzijde; de visaren heeft een haakvormige snavel en lange gebogen naaldscherpe klauwen. Net als bij de uilen kan de buitenste teen naar achter worden gedraaid, wat ook meer houvast geeft. De voetzolen zijn bedekt met stekelige schubben voor een betere grip op glibberige vissen.

Het voedsel van de visarend bestaat vrijwel alleen uit vis. De visarend vliegt met een trage vleugelslag en jaagt soms ook biddend om de vissen vanuit de hoogte op te sporen.

Een jagende vogel vliegt nu eens klapwiekend, dan weer zwevend hoog boven het water, totdat hij een vis aan het oppervlak ontwaart. De vis wordt gevangen vanuit een duikvlucht met half gevouwen vleugels, waarbij de vogel de prooi met naar voren gerichte klauwen uit het water haalt; hierbij verdwijnt de visarend soms geheel onder water.

Na het opvliegen, schudt hij zijn natte veren uit en manoeuvreert hij de vis in een gestroomlijnde houding met de kop naar voren om hem gemakkelijker naar het nest of een zitpost te kunnen vervoeren waar hij wordt opgepeuzeld.

De meeste van zijn slachtoffers zijn middelgrote vissen als snoek, forel, platvis en brasem.

De balts in het vroege voorjaar bestaat uit diepgolvende vluchten die gepaard gaan met luide, hoge, schrille fluittonen. Visarenden maken ook veel werk van het opnieuw inrichten van hun nest doorgaans gemaakt in de top van een naaldboom. Ze breken dode en groene takken af van dennen of tillen grote takken op van de grond. De nesten worden jaar in, jaar uit gebruikt door een opeenvolging van verschillende visarenden, zodat het al snel enorme ronde stapels dikke takken worden. Ze zijn gewoonlijk vaak te vinden op een gebroken tak of in een krachtige vork. Op eilandjes broeden ze ook wel eens op de grond.

De visarend broedt langs heldere meren, poelen en langs sommige zeekusten waar brak water aanwezig is. Visarenden zijn aangewezen op visrijke wateren die zich over grote wateroppervlakken uitstrekken en voldoende begroeiing (bossen) langs de oevers hebben om te broeden.

De Zweedse en Finse merengebieden zijn een uitstekend voorbeeld van geschikte biotopen.

De 2 tot 4 witte eieren, besprenkeld met roodbruine vlekken, worden hoofdzakelijk door het wijfje in 5 tot 6 weken uitgebroed. De jongen vliegen na 8 tot 9 weken uit.

Het is een spectaculair zicht een visarend een prooi, doorgaans een vis, te zien vangen.

http://www.youtube.com/watch?v=YIGHwDn2Fts&feature=related

28-10-2012 om 17:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Driemaandelijks tijdschrift Mens & Vogel – Vogelbescherming Vlaanderen – Educatief en projectmedewerker Inge Buntinx

In 2001 bereikten ons vanuit het binnen- en buitenland onrustwekkende berichten over de achteruitgang van de huismus. Dit doodgewone, algemeen voorkomend vogeltje dat vroeger vaak als een ‘pest’ werd aanzien, zou het moeilijk hebben om als soort te overleven.

Om dat te onderzoeken startten Vogelbescherming Vlaanderen, de universiteit Gent en ABLLO vzw in 2002 een lang termijnonderzoek op om de evolutie van de aantallen huismussen in Vlaanderen in kaart te brengen. De eerste nationale ‘mussenteldag’ was een feit. Tien jaar later spreken wij van een mussentelweekend, dat bij het brede publiek alom gekend is.

Hierbij wordt de bevolking gesensibiliseerd om gedurende één weekend in april het aantal tsjilpende huismusmannetjes te tellen op één locatie [bv. in de tuin]. Dit geeft een goede schatting van het aantal broedende koppels huismussen.

Ook gegevens over de locatie waar de mussen werden geteld: precies adres, biotoopkenmerken, aanwezigheid van een voederplaats, van predatoren [bv. katten, sperwers], …

Om conclusies te trekken op grote schaal is een gestandaardiseerde telling nodig; een telling die alle subjectieve waarnemingen en toevallige natuurlijke fenomenen uitsluit.

Na tien jaar kan men schommelingen uit de statistieken filteren en betrouwbare conclusies trekken.

Het aantal huismussen dat werd geteld per locatie is onderverdeeld in categorieën, gaande van rood (max. 5 mussen) over oranje en geel naar groen (min. 16 mussen).

Daar waar er in 2002 nog gemiddeld 6 – 10 mannelijke huismussen werden waargenomen per telpunt, waren er in 2011 nog amper 1 – 5. Nadien werd nagegaan in hoeverre er regionale verschillen optraden in de achteruitgang van de huismus, maar dit bleek niet het geval te zijn. De daling trad op in zowat alle provincies.

Wanneer de data meer in detail worden bekeken, blijkt er een negatief verband te bestaan tussen de bevolkingsdichtheid en het gemiddeld aantal waargenomen huismussen per gemeente.

Rond elke locatie werd een cirkelvormige zone [buffer] gecreëerd met een straal van 1 km. Deze zone omvat niet alleen het gebied waarin de mussen het merendeel van hun verplaatsingen uitvoeren, maar ook het gebied waarin meer occasionele verplaatsingen plaatsvinden zoals van juveniele en volwassen mussen na het broedseizoen.

Deze buffers besloegen in totaal bijna de helft van de oppervlakte van Vlaanderen. De verhouding verstedelijkt gebied in de omgeving blijkt de belangrijkste factor te zijn die het aantal mussen verklaart. Dit hangt samen met het feit dat er minder akkers en graslanden zijn in meer verstedelijkte gebieden.

Al blijken er meer huismussen aanwezig in biotopen waar er bijgevoederd wordt of kleinere aantallen waar predators vaker opduiken, toch leidt dit niet tot statistisch significante verschillen.

Net zoals in andere Europese landen het geval is, gaat de huismus in Vlaanderen achteruit.

Deze studie toont alvast aan dat gegevens die door amateurwaarnemers worden verzameld erg waardevolle informatie kunnen opleveren. Er werden meer dan 6 300 gegevens ingezameld uit 304 van de 308 Vlaamse gemeenten. Het aantal tellingen varieert heel sterk per gemeente: van één deelname [bv. Voeren, Kraainem] tot meer dan 400 in Antwerpen.

De tellers mogen zich trots achten. Toch dient met de volgende problemen rekening te worden gehouden:

·         niet alle telgegevens waar bruikbaar: onvolledige adresgegevens of soms ontbrekende aantallen

·         veel minder gedetailleerde gegevens over gemeenten met een lagere bevolkingsdichtheid, waar in de wijde omgeving meer akkers en graslanden aanwezig zijn en wellicht ook meer huismussen voorkomen

·         het merendeel van de deelnemers hield het bij één enkele deelname gedurende de voorbije 10 jaar; eenmalige tellingen vormen momentopnames die minder bruikbaar zijn om gedetailleerde trends over de tijd na te gaan. Slechts 18 % van de tellers telde verscheidene jaren op rij, welke de meest waardevolle cijfers opleverden.

·         hoewel het de laatste jaren verbeterde, waren er relatief weinig nultellingen. Vele deelnemers denken dat het geen zin heeft om te melden dat er bij hen geen huismussen (meer) zitten. De afwezigheid van huismussen op een (schijnbaar) geschikte locatie kan echter juist veel informatie verschaffen over het waarom van de afwezigheid.

Lees het volledige rapport op de mussenwebsite: www.mussenwerkgroep.be

20-10-2012 om 11:52 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen

Dit jaar stierven in Duitsland al zo’n 300 000 merels aan het Usutu-virus. In sommige steden maakte het virus zodanig veel slachtoffers dat er in hele wijken bijna geen merel meer in de tuinen te vinden was.

Het Usutu-virus vindt zijn oorsprong in Afrika [rivier in Swaziland] en het wordt overgebracht door steekmuggen. Vermoed wordt dat het virus via trekvogels, waaronder zwaluwen die in zuidelijk Afrika overwinteren, naar Europa is gekomen.

Vooral merels zijn door nog onopgehelderde redenen gevoelig voor Usutu, dat verwant is aan virusstammen die onder meer gele koorts en knokkelkoorts veroorzaken waardoor de infectie dan ook een dodelijk afloop kent.

Er zijn al bijna 50 verschillende vogelsoorten [onder meer ook huismussen en zwartkoppen] gevonden die het virus met zich meedroegen, maar het is hoofdzakelijk fataal voor merels.

In 2001 dook het virus voor het eerst op in Oostenrijk en het verspreidde zich daarna over Italië, Hongarije en Duitsland. Maar liefst 1/3 van de merelpopulatie in Duitsland werd daar van de kaart geveegd.

Aanvankelijk werden de besmettingen vooral in het zuidwesten van Duitsland gevonden, maar sinds kort ook in de deelstaat Noordrijn Westfalen, die aan Nederland grenst.

Symptomen

Merels die besmet zijn met het virus zijn relatief gemakkelijk te herkennen.

Ze zien er – ook in tijden van overvloedig voedselaanbod – ongezond en verzwakt uit. Vaak zijn ze apathisch, hebben een verfomfaaid verenkleed en zijn sterk vermagerd. Verder vertonen ze evenwichtsstoornissen waardoor ze nauwelijks kunnen vliegen. Vaak zijn ze gemakkelijk te vangen. Na twee of drie dagen leggen ze het loodje.

Er bestaat (momenteel nog) geen vaccin tegen de tropische ziekte.

Vogelbescherming Vlaanderen en haar 10 Opvangcentra voor Vogels en Wilde Dieren zijn waakzaam en werken in dit dossier – via het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen – samen met het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie. De dienst Aviaire Virologie en Immunologie doet al sinds 2010 onderzoek naar het voorkomen van het West-Nijlvirus bij vogels en onderzoekt tegelijk ook de mogelijke aanwezigheid van het Usutu-virus.

Momenteel is er in België nog geen reden tot paniek want tot op vandaag is het Usutu-virus nog in geen enkel staal teruggevonden. Er is nog een ander voordeel: de muggentijd is voor dit jaar zo goed als voorbij.

Vogelbescherming Vlaanderen doet hierbij een oproep naar het grote publiek toe om net gestorven of ziek ogende merels en andere vogels te melden aan Vogelbescherming Vlaanderen of het dichtst bijzijnde Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren.

Ook uilen blijken erg gevoelig voor het virus.

Mensen worden net als vogels belaagd door steekmuggen, maar het virus is voor de mens echter relatief onschuldig. Symptomen bij de mens zijn hoofdpijn, misselijkheid, huiduitslag en een grieperig gevoel.

Alle 5 de foto’s zijn van  Pieter Cox

14-10-2012 om 11:30 geschreven door birdy

De vrij grote grondeleend is zowel in de lucht als op de grond de sierlijkste van alle zwemeenden in onze streken. Hij is gemakkelijk te herkennen aan zijn lange, slanke hals en puntige staart, gecombineerd met een fijne kleurtekening. Een overvliegende vlucht, vaak in een onregelmatige V-formatie, biedt een schitterende aanblik; men hoort dan het lage gefluit van de woerd en het ratelend geluid van de eend.

Geen enkele andere eend heeft zo’n elegante vorm en tekening als de pijlstaart, hoewel het verenkleed de levendige kleuren van sommige andere soorten mist.

De woerd heeft een chocoladebruine kop, een witte halstekening en een tot 20 cm lange, spitse staart. De donkergrijze snavel vertoont lichtgrijze strepen. De rug is grijs met lange, zwarte en wit omzoomde schouderveren. De lichaamslengte [zonder staart] varieert bij het mannetje van 60 tot 75 cm; de spanwijdte wisselt tussen 80 en 95 cm en het lichaamsgewicht schommelt tussen 550 en 1200 g.

De pijlstaart grondelt in ondiep water, maar graast ook op gras en moeras en bezoekt graanvelden. Pijlstaarten gaan op hun kop in het water staan om te eten en tonen dan hun lange staart, zwarte anale streek en witte buik.

Op kwelders zoeken pijlstaarten slakjes in de modder. Op meren en rivieren zijn ze in staat in dieper water voedsel te vinden dan andere grondeleenden dank zij hun bijzonder lange nek. Ze eten zaden, bessen, scheuten, wortels en allerlei waterinsecten en kreeftachtige. Ze foerageren ook op akkers met graan, aardappels en suikerbieten.

De meeste pijlstaarten zijn bij ons doortrekker of wintergast. Ze zijn vrij schuw en laten zich zelden van dichtbij bekijken in de weidse, open gebieden waaraan ze de voorkeur geven.

Ze broeden meestal niet vaker dan een paar jaar op dezelfde plaats, zodat het aantal broedparen vrij moeilijk is vast te stellen, zelfs ondanks het feit dat het nest vaak minder goed is gecamoufleerd dan dat van andere soorten. Als broedgebied geniet open, ondiep, voedselrijk water de voorkeur. Finland is met stip het belangrijkste broedgebied van de pijlstaart in Europa. Verder komt de soort voor in Zweden, op IJsland, in Noorwegen, Wit-Rusland en andere noordelijke landen.

In de winter zijn de eenden op hun mooist, want dan paren ze.

Bij het gemeenschappelijk baltsvertoon strekt de woerd de kop en maakt een oprispend geluid.

De borst en lange witte halsstreep van mannetjes spelen een belangrijke rol tijdens de balts door het op en neer bewegen van de kop en het strekken van de nek. Tijdens de balts roepen de mannetjes met een nasaal geluid. Vrouwtjes hebben een lange kwaak en een smientachtige grom, de mannetjes een zachte fluittoon daarentegen.

Het nest langs de waterkant tussen grassen en zeggen, is een met bladeren, stengels en dons gevoerde kuil op de grond.

De 7 tot 9 van roomgeel tot lichtgroen of blauw variërende eieren worden in ca 23 dagen door het wijfje uitgebroed, terwijl de woerd vaak het nest bewaakt. Ongewenste bezoekers worden met afleidend gedrag weggelokt. Onmiddellijk na het uitkomen, zoeken de kuikens – bruin met witte strepen en grijsachtige witte onderdelen – het water op; na 7 weken vliegen ze uit.

De pijlstaart is sterk migrerend en trekt ’s winters ver naar het zuiden en soms tot aan de evenaar. Tijdens hun tocht zoeken ze dan vooral zoetwaterplassen met rijke vegetatie op; ook brakwaterplassen.

De pijlstaart even in beeld in een parkomgeving.

06-10-2012 om 15:55 geschreven door birdy

De strandloper heeft zijn naam te danken aan het ontbreken van de achterteen.

Drieteenstrandlopers zijn lange afstand trekkende steltlopers die wereldwijd in getijdengebieden voorkomen, vooral op zandige biotopen in het mariene milieu, zoals stranden en zandplaten.

De drieteenstrandloper onderscheidt zich van andere leden van de strandloperfamilie door zijn uiterlijk en gedrag. ’s Winters is hij verreweg de witste en hij is bijzonder snel en wendbaar.

Het is zowat de meest beweeglijke kustvogel, die bijna constant op en neer rent en daarbij de golfslag waar die het strand raakt, volgt. Met energieke doelgerichte bewegingen reppen zich troepen drieteenstrandlopers met de kop naar beneden, de teruglopende golven achtervolgend, over het strand.

Alle kleine diertjes die los gespoeld zijn door het wassend water pikken ze snel op en rennen dan voor de volgende golf vlug terug om niet ondersteboven te worden gespoeld. Ook prikken ze met hun snavel in het zand waar ze wegkruipende prooien vermoeden.

Wanneer ze worden verstoord, vliegen ze onder het uiten van scherp klinkende kreten op om even later weer neer te strijken en de maaltijd te hervatten.

De parelgrijze strandloper heeft een lichtgrijze kop, een rechte zwarte snavel, gitzwarte poten, helderwitte onderdelen, zwarte spikkels op de lichtgrijze rug en donkere schoudervlekken.

De veren van de bovendelen hebben in het voorjaar witte toppen, waardoor een gemarmerd effect ontstaat dat tegen het einde van de zomer is afgesleten. In de vlucht vallen de witte vleugelstreep en de donkere vlek op de pols op.

De lichaamslengte varieert van 20 en 21 cm; de spanwijdte reikt tot 39 cm en het gewicht schommelt tussen 50 en 60 g.

De drieteenstrandloper dartelt langs de aanrollende golven en pikt van het met algen bedekte strand of van vlakke rotsen zijn voedsel uit de branding vlak tegen de waterlijn: zeewormen, schaaldiertjes, weekdieren, zandvlooien, …

Bij vloed vermengen drieteenstrandlopers en bonte strandlopers zich vaak met elkaar.

Met indrukwekkende baltsvluchten waarbij de drieteenstrandloper met luid gefladder hoog opvliegt, snelle zweefvluchten naar beneden uitvoert en merkwaardig klinkende fluittonen voortbrengt, hoopt hij een vrouwtje te verleiden. Als het vrouwtje instemmend reageert, volgt het mannetje haar met zijn kop neerwaarts gericht en de staartveren gespreid. De rest van het jaar is de roep een kort, droog ‘twick’. Groepen kwetteren tijdens het foerageren.

Het nest ziet er netjes uit en is een met een dikke laag wilgenbladeren en kiezelsteentjes gevoerd kuiltje in de grond, vaak beschermd door een pol planten. De 4 eieren zijn licht olijfgroen of soms bruinachtig, met fijne bruine spikkels en soms een paar zeer kleine vlekjes of streepjes.

Afhankelijk van de heersende temperatuur duurt het 23 tot 30 dagen eer de jongen uitkomen. Al na 17 dagen vliegen de jongen uit.

Zoals zo vele waadvogels doet het mannetje of het wijfje bij gevaar alsof het gewond is. Het dier spartelt over de grond en lokt zo de rover bij het nest weg. Het vliegt alleen op als de vijand te dichtbij komt.

Na het broedseizoen, na zijn verblijf in de Arctische toendra [het hoge noorden, in Rusland en Skandinavië op uitgestrekte grasvlakten en op zandstranden langs de kust en meren] overwintert hij op stranden van de zuidelijkste punten van Zuid-Afrika en Zuid-Amerika. Een geringde en getraceerde drieteenstrandloper vloog in minder dan dagen 6 000 km van Noorwegen naar Ghana, dwars over de Sahara, opmerkelijk voor een typische kustvogel.

In het kort filmpje rennen de strandlopers op en af langs de waterlijn op zoek naar aangespoeld voedsel

http://www.youtube.com/watch?v=DGVYol2aM8Q

29-09-2012 om 20:24 geschreven door birdy

Persmededeling Martine Lesaffre

Geluidsoverlast in de broedperiode, zwerfvuil door open gepikte vuilniszakken, agressief gedrag van meeuwen op zoek naar voedsel tegenover de mensen op de zeedijk of visserskaai en meeuwenpoep op de meest onvoorzienbare plaatsen …

Het is maar een greep uit voorvallen waar een aantal kustgemeenten bijna dagelijks mee te maken krijgen.
Mantel- , zilver- en kokmeeuwen, op zoek naar etensresten die toeristen  in vuilnisbakken achterlaten, richten geregeld een ware ravage aan, waarbij de zeevogels zich daarenboven agressief gedragen.

De platte daken van flats en industriepanden bieden voor de meeuwen een goed alternatief voor de stranden en duinen waar ze normaal broeden. Plaatselijk kunnen meeuwen flinke overlast veroorzaken door daken en veranda’s te bevuilen, afvoerbuizen te verstoppen, zonnepanelen en auto’s te bevuilen of te beschadigen.

In Knokke-Heist werd een experiment opgezet waarbij het vuilnis voortaan aan palen wordt gehangen.
Hierdoor kunnen de meeuwen zich niet afzetten van de grond en de vuilniszakken niet meer openscheuren.
Bijkomend voordeel is dat het personeel van de vuilnisophaaldienst zich niet meer zo diep hoeft te bukken om vuilniszakken op te rapen.

De Britse meeuwenexpert Peter Rock, die sinds 1980 het meeuwenprobleem in Engeland bestudeert, is een wereldautoriteit op dat vlak. Hij pleit voor een aanpak op verschillende sporen, waarin de samenwerking van de verschillende autoriteiten centraal staat.

Lokaal kunnen er een aantal maatregelen worden genomen zoals schudden, doorprikken of steriliseren van de eieren waarna ze in het nest worden teruggeplaatst. Zo kan de overbevolking van meeuwenkolonies op termijn worden ingeperkt. Ook het voorzien van meer ondergrondse afvalcontainers kan het probleem van opengepikte vuilniszakken verminderen. De stad kan ook ondersteuning geven om over daken netten of draden te spannen of deze zelfs te voorzien van spijkerconstructies. Zo kunnen de meeuwen er niet meer op nestelen.

Voor het aanleggen van voederbakken in de haven of een broedeiland in zee ligt de bevoegdheid evenwel bij de hogere overheid. Het probleem kan overigens niet louter lokaal worden aangepakt; er is ook overleg nodig om met de andere kustgemeenten die met dezelfde problemen kampen gezamenlijk de overlast voor de inwoners en toeristen weg te werken. Ook de afdeling ‘Duurzaam Kustbeheer’ moet nauw bij de besprekingen worden betrokken.

De foto’s respectievelijk van de kleine, grote mantel-, kok- en zilvermeeuw zijn van Pieter Cox

Bijkomende interessante te raadplegen bronnen:

http://www.dailymail.co.uk/news/article-1110974/Meet-new-neighbours-The-marauding-seagulls-invading-Britains-towns.html

http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/westvlaanderen/1.1366077

22-09-2012 om 17:46 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Mens & Vogel – Vogelbescherming Vlaanderen

Kunnen we ons een polder voorstellen zonder de geluiden van weidevogels?

Zonder buitelende kieviten, alarmerende grutto’s of parmantige tureluurs? De aantallen van bijna elke weidevogelsoort zijn de voorbije decennia zienderogen achteruit gegaan. Nesten en kuikens van kievit worden ondergeploegd en die van grutto kapot gemaaid.

Natuurlijk kan het tij worden gekeerd. Het aantal grutto’s dat we nu nog in Nederland en Vlaanderen tellen, zou voldoende moeten zijn om een gezonde populatie te handhaven. Daarvoor is een goed en uitgebalanceerd beheer nodig.

Niet alleen hier of daar een nestje sparen tijdens het maaien, maar stukken grasland als bufferzone bewust niet maaien zodat de kuikens ongestoord kunnen opgroeien.

Grasland waar ze niet dood worden gemaaid, waar ze dekking kunnen vinden tegen hun rivalen en waar ze insecten kunnen vinden.

Astrid Kant schreef in de aprileditie 2012 van het driemaandelijkse tijdschrift van Vogelbescherming Vlaanderen Mens & Vogel een uiterst interessant en boeiend artikel over de grutto, koning der weidevogels.

Een voorsmaakje

De meeste weidevogels broeden rond de 3 ½ week vóór de kuikens worden geboren. Goed getimed want dan zijn er ook voldoende grote insecten voorradig om als voedsel voor de kuikens te dienen. Het gras is goed gegroeid zodat het kleine grut er dekking kan vinden.

De kuikens zijn nestvlieders; dat zijn er die, als ze droog zijn, aan de wandel gaan, zelf hun kostje moeten bemachtigen en hun warmtehuishouding op peil moeten houden. Voor de ouders breekt er een stressvolle tijd aan. Zij moeten elke belager op afstand houden, de kuikens naar voedselrijke gebieden leiden en ook zichzelf voeden. Na 4 à 5 weken moeten de jonge grutto’s al kunnen vliegen en zelfstandig zijn. Daarna wordt de familieband verbroken. Veel grutto-ouders lukt het niet meer om kuikens groot te brengen.

Als de kuikens in het hoge gras hun kostje bijeen zoeken, is het voor de oudervogels alle hens aan dek. Zodra er gevaar dreigt – een reusachtige maaimachine – vliegen de ouders luid roepend rond. Degene die het best zijn kuikens kan wegleiden uit de gevarenzone zijn de ouders zelf. Rechtop lopend en schreeuwend loopt de gruttoman voor de landbouwmachine uit en houdt contact met zijn kuikens. Wanneer het alarmerend geroep verstomt, drukken de kuikens zich tegen de grond en zo worden de meesten dood gemaaid.

In het prachtige naslagwerk “Weidevogels” licht Astrid Kant een tipje van de sluier op. Ze zit al meer dan 20 jaar in haar schuilhutje met haar telelens, midden tussen de weidevogels. Zo wordt in dit boek van zeer dichtbij het broedgedrag van weidevogels beschreven en op de gevoelige plaat vastgelegd.

Dit boek vertelt op een overzichtelijke wijze, stap voor stap, het geheime broedgedrag van onze bijzondere weidevogels. Als dit duidelijker is, wordt bescherming ineens een stuk eenvoudiger, voor boeren en duizenden vrijwilligers.

Tijdens een exclusieve lezing op zaterdag 22 september 2012 komt Astrid als gruttospecialist zelf vertellen over het wel en wee van deze bedreigde weidevogel.

Aan de hand van prachtig beeldmateriaal – Astrid is immers ook een uitstekend weidevogelfotograaf – toont ze de bezoeker op welke manier deze bijzondere soort tracht te overleven in de schaarse broedgebieden.

Hiernaast onthult ze hoe we deze soort en de nestjongen afdoende kunnen beschermen.

Foto’s van kievit en tureluur zijn van Pieter Cox

21-09-2012 om 14:42 geschreven door birdy

Je kan deze kleine steltloper, die fel gelijkt op de oeverloper en de bosruiter, aantreffen in de buurt van kleine modderige plasjes en poeltjes, drinkplaatsen voor het vee, langs oevers van rivieren, beken en meren, vochtige naaldhout- of kreupelhoutbossen (bv. elzenbroeken) met veel rottend hout, mosbodem en turf, hoogvenen alsook met bos of houtopstanden omgeven zoetwater moerassen.

Witgatjes zijn trekvogels en bezoeken onze streken hoofdzakelijk in voorjaar en herfst.  

Doorgaans overwinteren ze in Zuid-Europa en Afrika en vanaf maart/april trekken ze weer richting broedgebieden.

Bij de baltsvlucht vliegt het mannetje boven zijn territorium rond, waarbij hij met trillende vleugels opstijgt en dan weer met omlaag gebogen vleugels zwevend afdaalt. De steltloper wipt geregeld met de staart en vliegt bij verstoring zigzaggend weg.

Vaak ziet men het schuchtere witgatje pas als het steil uit een plas opvliegt.

Tijdens de vlucht steken de voeten nauwelijks voorbij de staart. Meestal vliegt het witgatje op met scherpe bochten en draaibewegingen steil naar omhoog, waarbij hij warme, schorre en verschrikte kreten uitstoot.

Het strandlopertje kan je ook diep in het binnenland zomaar in een simpel slootje waarnemen, vaak in groepjes van 2, 3 tot 4 vogels.

Het witgatje pikt vaak wadend klein voedsel op van modder of ondiep water, voornamelijk insecten, maar ook wel wormen en visjes. De schuwe vogel is vaker te spotten als hij foerageert in greppels of modderige kreken langs de randen van kwelders.

Het witgatje haalt een lichaamslengte van 21 tot 24 cm; de spanwijdte wisselt tussen 41 en 46 cm en het gewicht schommelt tussen 70 en 90 g.

De vleugels zijn zowel aan de boven- als aan de onderzijde egaal donker en in vlucht is de witte stuit met enkele zwarte banden op het eind van de staart duidelijk te zien. De bovendelen zijn donker grijsbruin met fijne spikkels en een scherp van de witte buik afgesneden grijzige borstrand. Witgatjes hebben een lichte oogring. De wenkbrauwstreep loopt niet door achter het oog. De vrij lange rechte snavel is grijs en loopt uit in een donkere punt. De poten zijn kort en grijsgroen van kleur.

Kenmerkend is de heel typische drietonige, bijna jodelende toon, die vooral ’s avonds wordt gehoord.

De vogel nestelt boven de grond, meestal in oude nesten van de lijster, de Vlaamse gaai of van een eekhoorn. Soms maakt hij zelfs gebruik van een toevallige opeenhoping van takjes en bladeren in een takoksel, zonder hier nog verder materiaal aan toe te voegen. Hij is te vinden in vochtig bosgebied bij stromend, zoet water.

Meestal worden 4 groenachtige tot geelbruine eieren, bedekt met roodachtig bruingevlekte stippen, gelegd.

15-09-2012 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: De Standaard / Natuurpunt

Wanneer de vakantie in een zuiders oord erop zit en de terugtocht huiswaarts wordt aangevat reizen wel eens ongewenste zespotige exotische verstekelingen mee. Het volstaat dat ze op een voorruit terechtkomen en voldoende beschut zitten om het hele traject mee te reizen. Al sedert de Romeinse tijd liften nieuwe soorten mee op boten, toga’s, laadkarren en lastdieren en wordt de fauna en flora verrijkt met doorgaans zuidelijke soorten [opwarming van de aarde]. Enkele zuidelijke inwijkelingen:

·         de Franse kraakcicade, die als larve ooit in de boomkluit van in Zuid-Frankrijk aangekochte grote iepen is geïmporteerd en met een kenmerkend krakend en snerpend geluid de stilte doorbreekt;

·         het Spaanse resadawitje, dat ‘vermomd’ als pop zich in elk hoekje kan schuil houden tussen de bagage;

·         de zuidelijke boomsprinkhaan, die nauwelijks vleugels heeft en aldus niet op eigen kracht in onze streken is kunnen geraken;

·         het Aziatische lieveheersbeestje, ingevoerd als bestrijder van bladluizen in de serreteelt, maar het vraatzuchtig insect is ontsnapt en heeft onze inheemse  lieveheersbeestjes in de verdrukking gebracht;

·         het rozemarijngoudhaantje, een mooi blinkend kevertje dat zijn mediterrane habitat voornamelijk langs de bekende ‘autoroute du soleil’ heeft ingeruild voor een verblijf in de Lage Landen. Steeds vaker maken mensen melding van prachtige, gestreepte kevers op kruiden als lavendel, rozemarijn, salie en tijm, die heel wat schade toebrengen. Zowel de volwassen kevers, als de larven vreten aan deze kruiden. De schade is te herkennen aan de vraat aan de toppen van de planten, die dan bruin worden.

Deze diertjes overleven hier bij voorkeur op de warmste plekjes en dat zijn de steden. Deze Middellandse indringers zouden in onze contreien wel eens voor een plaag kunnen zorgen, mocht de migratie en voortplanting blijven toenemen.

In Australië heeft men een panische angst voor de invoer van dieren en planten. Ze hebben immers slechte ervaringen. De komst van het konijn is op een ontwrichtende catastrofe uitgedraaid.

Wanneer bepaalde dieren of planten zich zo sterk vermeerderen dat het voorbestaan van andere lokale soorten worden bedreigd of verhinderd, heerst er een plaag. De meeste dierenplagen worden door insecten veroorzaakt. Bij varkens en pluimvee kunnen luizenplagen optreden en runderen, schapen en paarden lijden soms onder een horzelplaag.

De Amerikaanse vogelkers is in de Nederlandse bossen op de zandgronden massaal aangeplant. Doordat de vogels de vruchten eten en zo zaden verspreiden, heeft deze plant zich aanzienlijk uitgebreid. De vogelkers groeit nu vaak op ongewenste plaatsen.

De illustratie van de zuidelijke boomsprinkhaan is een foto van Pieter Cox

10-09-2012 om 19:37 geschreven door birdy

De valkparkiet oorspronkelijk afkomstig uit Australië behoort in tegenstelling tot wat de naam suggereert tot de kaketoes. In groepjes van 12 tot 20 vogels leven de valkparkieten vooral in het binnenland in de buurt van rivieren in open bossen, aan bosranden in woestijnachtige graslanden en ook wel in grote stadsparken. 

Ze leven van zaden, grassen, fruit en kiemende gewassen. Het broedseizoen, doorgaans tussen augustus en december [lente in Australië], is afhankelijk van de aanwezigheid van kiemend gras en water om de jongen te kunnen voeden.

Als nest gebruiken ze vooral holen in bomen met wat gesnipperd hout als bodembedekking. Meestal worden 4 tot 6 witte eitjes gelegd.

Na ongeveer 20 dagen komen de jongen uit het ei en die blijven dan nog 4 tot 5 weken in het nest.

De valkparkiet is één van de populairste en meest geliefde kooi- en volièrevogels bij de vogelliefhebber. Deze populariteit heeft de valkparkiet ongetwijfeld te danken aan zijn rustig, vreedzaam en zachtaardig karakter, al kan hij wel hard bijten als hij dat wil. De vogel is van nature sociaal en nieuwsgierig van aard.

Hij stelt in het algemeen geen hoge eisen aan de verzorging en past zich gemakkelijk aan in gevangenschap. Daarnaast wordt hij snel vertrouwelijk met zijn verzorger en is hij vrijwel met alle vogels in en volière samen te houden.

Valkparkieten kunnen goed als huisdier worden gehouden maar aspirant-valkparkiethouders moeten zich realiseren dat vooral de mannetjes erg luidruchtig kunnen zijn en dat de veren stof produceren, speciale onderdonsveren die tot een soort poeder uit elkaar vallen, net als bij duiven.

Vooral als ze in de eerste 8 levensweken vaak met mensen in contact komen, kunnen ze erg tam worden.

De wildkleur valkparkiet is de meest voorkomende en heeft de volgende kenmerken: grijs met witte vlekken op de vleugels, een gele kop met een gele kuif en oranje oorvlekken.

http://www.youtube.com/watch?v=wkBqpzOYQWU&feature=related

30-08-2012 om 23:04 geschreven door birdy

De baai van de Somme, met 7 200 hectare de grootste riviermonding van Noord-Frankrijk, is een beschermde plaats samengesteld uit wijde vlakten, duinen, moerassen en schorren.

De Somme heeft een uitgebreid gamma mogelijkheden voor zijn bezoekers zowel wat het natuur- als cultuurerfgoed betreft.

De Picardische kust met vele badplaatsen, stranden en rotskusten en de beroemde baai van de Somme, een ongerept natuurgebied, zo geliefd bij tal van vogels [360 vogelsoorten], zijn een aantrekkingspool voor natuur- sport- en strandliefhebbers.

Ook de bewonderaars van religieuze architectuur komen aan hun trekken in de Somme met zijn vele gotische waardevolle gebouwen.

De baai van de Somme is ook bijzonder omdat er een populatie zeehonden verblijft.

Op de prachtige locatie Saint-Quentin-en-Tourment, dat 260 hectaren duinen, bossen en moerassen omvat in het hart van het 3 000 hectare tellende Réserve Naturelle de la Baie de Somme, kan de bezoeker de natuur in constante evolutie verkennen.

Ontdekkingswandelingen op de bebakende wandelpaden die elk seizoen wat anders te bieden hebben en bezoeken onder begeleiding van een gids verschaffen je de passende informatie over fauna en flora.

Observatie op afstand van de trekvogels kan via 14 vogelkijkhutten verspreid over 3 parcours (respectievelijk 2 – 4 – 6 km lang). Men kan ook met een huifkar langs de zeekant het domein rond rijden.

Een helikopterview op de wondermooie baai

http://www.grandsitebaiedesomme.fr/index.php?video=1

26-08-2012 om 01:50 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: EOS – bioloog Danny Haelewaters

Jaarlijks sterven in totaal meer dan honderdduizend zeezoogdieren en vogels aan de gevolgen van plastic afval in zee. Hoog tijd voor een milieuvriendelijk alternatief voor plastic.

Al bijna 60 jaar lang verpakken we ons hele leven in plastic maar wat in de jaren ’50 niet geweten was, is dat plastic niet vanzelf afbreekt tot koolstofdioxide en water.

Na vele omzwervingen komt het in rivieren of direct in zee terecht. Vissen en andere zeedieren zien daar het verschil niet tussen de plasticpartikels en hun normale voedsel: plankton.

Onderzoek wijst uit dat jaarlijks 12 tot 24 000 ton plastic afval in de magen van vissen terechtkomt.

Ook door vogels wordt het aangezien voor eten. Na consumptie duurt het een maand tot 2 jaar voordat het plastic weer uit het lijf van het dier is. Al die tijd kan het dier minder goed voedsel opnemen en wordt zijn hongergevoel onderdrukt.

Bovendien zit er nog eens veel gif in dat plastic en kunnen kankerverwekkende gifstoffen die door menselijk toedoen in het water voorkomen zich vasthechten aan de plasticpartikels.

Jaarlijks sterven in totaal meer dan 100 000 zeezoogdieren aan de gevolgen van de ‘plastic soep’.

Na meer dan een halve eeuw ‘trow away economy’ wordt het tijd voor een natuurlijk alternatief  voor plastic.

Harvard-onderzoekers lieten zich in hun zoektocht inspireren door de ‘cuticula’, het uitwendig skelet van insecten en geleedpotigen, dat sterkte en stevigheid aan het pantser verleent.

De gelaagde structuur bestaat voornamelijk uit chitine (hoornachtige substantie die deel uitmaakt van uitwendige omhulsels).

Het nieuwe materiaal ‘shrilk’ (samentrekking van ‘shrimp’ en ‘silk’) is opgebouwd uit 2 basiselementen: chitosan en fibroïne.

Chitosan is een variant van chitine en een veel voorkomend materiaal in de natuur.

Je vindt het bij verschillende dierengroepen terug: van slakken en insecten tot garnalen of ‘shrimps’. Fibroïne is dan weer het dominante eiwit in zijde of ‘silk’.

Deze 2 basisingrediënten gewoon combineren volstond echter niet. Er waren wat architecturale aanpassingen nodig die deze gelaagde structuur konden nabootsen.

Shrilk is zo sterk als aluminium, maar weegt slechts de helft en is 100% biologisch afbreekbaar. Daarbij is het ook nog een stuk goedkoper om te maken. Door te variëren met het watergehalte kan de soepelheid van het materiaal worden bepaald. Zo hebben de researchers een volledig synthetische insectenvleugel gebouwd, waarbij de meeste delen hard zijn maar de gewrichten dan weer erg flexibel.

Omdat shrilk volledig biologisch afbreekbaar is, kunnen de basiscomponenten zelfs als meststof worden ingezet.

In de zogenaamde levenscyclusanalyse, waarbij de totale belasting op het milieu van een product wordt bepaald, gedurende de hele levenscyclus, is zodoende de impact gereduceerd tot nul en het probleem van de ‘plastic soep’ opgelost!

Aan de Noordzeekust is de Noordse stormvogel – een vliegend vuilnisvat – een belangrijke graadmeter voor de aanwezigheid van afval.

Immers 95% van de dood gevonden stormvogels in de Noordzee heeft plastic in de maag.

De meeuwachtige Noordse stormvogel is in de 20^ste E enorm in aantal toegenomen, dankzij de grote hoeveelheden visafval die de grote trawlervloten (vissersschepen met trechtervormig net) over boord worden gezet..

De lichaamslengte varieert tussen 45 en 50 cm; de spanwijdte kan reiken tot 112 cm en het gewicht schommelt tussen 700 en 900 g, waarmee hij groter is dan de stormmeeuw.

De typische lichte vorm: grotendeels wit van onderen met grijze vleugelpunten. De bovendelen vertonen donkere kleuren van blauwgrijzig tot vaal bruinig. Van op grote afstand valt meteen de dikke witte kop en nek op. Van dichtbij is de snavel met zijn grote neusbuizen goed te zien, wat de nauwe verwantschap met de albatros verraadt.

Paren en onvolwassen vogels bezoeken potentiële nestlocaties en vliegen er vaak heen en weer langs. De paren zijn rumoerig bij het nest met schor en snel gegak. Op zee zijn ze zwijgzaam.  Noordse stormvogels broeden vanaf hun 7^de jaar; ze kiezen een brede richel of een kuiltje op een zeeklif. Sommige broedkolonies zijn nu ook verder in het binnenland te vinden op grazige hellingen en oude gebouwen. Ieder paar broedt één enkel ei in 52–53 dagen en na 7 weken vliegt het jong uit.

Indringers in het broedterritorium wacht een uiterst vijandige ontvangst: de vogel brengt uit zijn maag een stinkende olie omhoog, die hij met uiterste precisie over de vijand heen spuwt.

Noordse stormvogels eten vis, kreeftachtige en allerlei drijvend afval en visresten van schepen; ze foerageren altijd op zee.

De stormmeeuw is een elegante meeuw met het basispatroon van een zilvermeeuw, maar kleiner, slanker met een vriendelijker uiterlijk, nooit met roze poten, rode snavelvlek of gele ogen. Hij heeft lange vrij rechte en brede vleugels, maar zweeft nooit zo meesterlijk als de grotere meeuwen.

De meeste stormmeeuwen trekken in het voorjaar weg naar het noorden om daar in paren, groepjes of kleine kolonies te broeden. In de zomer is de stormmeeuw te vinden op hoogvlaktes en langs beschutte kusten. Ze geven de voorkeur aan strandjes en baaien tussen rotsachtige kapen en eilanden boven open door de wind geteisterde rotsen.

’s Winters zijn ze te vinden op brede zandstranden, in delta’s en in agrarische gebieden met oude weilanden of pas geploegde akkers. Zoals andere meeuwen vliegen ze ’s avonds naar groot water om er te slapen.

Tot het favoriete voedsel behoren aardwormen, insectenlarven en andere ongewervelde dieren, die uit de grond worden getrokken of gestolen van andere meeuwen of kieviten.

Stormmeeuwen foerageren veelal op de grond, maar ze pikken ook wel afval of vis op in het water, bessen uit een struik en vangen insecten in de lucht. Pas de laatste decennia zijn stormmeeuwen doorgedrongen tot de steden en bezoeken ze ook tuinen.

Tijdens de balts hebben de meeste klanken een herkenbare hoge nasale klank, een patroon dat lijkt op dat van een zilvermeeuw. De balts is ook gelijk aan die van de zilvermeeuw: het vrouwtje bedelt en wordt gevoerd door het mannetje en beide vogels schudden met hun kop en roepen met hun snavel verticaal naar boven gericht. Er worden ook allerlei baltshoudingen aangenomen met hun kop naar voren gestrekt of naar beneden gebogen, waarbij de vleugels in het polsgewricht naar buiten worden gedrukt.

Nesten worden gebouwd van zeewier, grassen en plantenstengels en geplaatst in een ondiepe kuil tussen rotsen, op stronken o f aarden wallen, bij palen of op muurtjes, op pieren of zelfs op daken van gebouwen. Er worden meestal 3 olijfgroene eieren met donker oranjebruine vlekken en spikkels gelegd. Ze komen na 22-28 dagen uit.

Foto: Pieter COX

19-08-2012 om 22:18 geschreven door birdy

De slanke en schuwe purperreiger is meer een vogel van uitgestrekte rietlanden met schoon water, veenweidegebieden met sloten en dichtbegroeide moerassen dan de blauwe reiger. Daarom is hij ook moeilijker te spotten, net als de roerdomp tenzij hij boven het riet vliegt of foerageert aan de rand van een poeltje. Hij is veel gevoeliger voor menselijke verstoring.

Het is een elegante reiger met een fraai uiterlijk, fijner gebouwd dan een blauwe reiger, iets langer en met een slankere snavel, kop, hals, poten en smallere vleugels.

De donkere staalgrijze rug is bedekt met lichter beige gekleurde pluimen en vertoont een donkerrode schoudervlek; kenmerkend zijn de slangachtige kop en de oranje hals met donkere lengtestrepen. De flanken, buik en dijen zijn kastanjebruin. Het verenkleed vertoont een staalgrijze vlek op de middenvleugel en de ondervleugel is rossig gekleurd.

De steltloper haalt een lichaamslengte van 70 tot 90 cm; een spanwijdte die kan reiken tot 145 cm en een gewicht dat schommelt tussen 1 en 1.5 kg.

Tijdens de krachtige en stabiele vlucht op geknikte vleugels valt de diep ingebogen hals, als de grote tenen van de oranjegele uitstekende poten, op.

De purperreiger is vrij zwijgzaam vergeleken met de blauwe reiger. De purperreiger brengt een rauw raspend geluid voort wanneer hij na verstoring opvliegt. Bij het nest produceert hij enkele rauwe geluiden en het mannetje maakt ritmische geluiden met zijn snavel.

De balts bestaat onder meer uit het overdreven strekken van het lichaam, waarbij hij met kop en snavel naar boven wijst, voordat hij een plotse buiging maakt. De rugpluimen worden opgezet en het mannetje kleppert met zijn snavel.

Hij broedt in kleine groepen, maar is verder een minder sociale vogel dan de meeste reigers.

De 4 tot 5 eieren worden in mei – juni gelegd en in 26 dagen door beide ouders uitgebroed.

De jongen vliegen na 7 weken uit. Al na een jaar kunnen ze zelf broeden.

De Europese purperreigers ondernemen elk jaar tijdens de lente een levensgevaarlijke tocht over schietgrage landen in Noord-Afrika en Italië; tijdens de herfst trekken ze terug naar Afrika ten zuiden van de Sahara.

De meeste nesten worden gebouwd van stapels dode rietstengels tussen het riet, sommige van twijgen in struiken of bomen (elzen, wilgen) en met ander zacht plantenmateriaal.

De purperreiger foerageert meestal alleen, in de dekking van oevervegetatie en hoofdzakelijk tijdens de ochtend- en avondschemering. Hij staat stil en slaat dan plotseling toe met zijn lange dunne snavel om kleine vissen (tot een lengte van 20 cm), modderaal, kikkers en kleine waterdiertjes buit te maken. Minder vaak eet hij ringslangetjes, vogels en woelmuizen. Hij vangt ook nog brasem, karper, snoek, stekelbaarsjes en paling. Zodra er iets beweegt, stijgt de concentratie van de purperreiger naar een hoogtepunt. Dan slaat hij met de dolksnavel toe, rekening houdend met de straalbreking van het licht door de waterspiegel.

De purperreiger is erg zeldzaam en staat dan ook op de rode lijst van de meest bedreigde vogelsoorten.

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20110411_purperreiger01

14-08-2012 om 19:05 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: persbericht Natuurpunt

Heel wat mensen telden tijdens het voorbije zonnige weekend de fladderende vlinders in hun tuin. De cijfers komen nog volop binnen, maar uit de eerste 600 tellingen op zondagavond tekenen zich al enkele duidelijke tendensen af.

Opvallende nummer 1 is de dagpauwoog, die zijn herstel verder zet ondanks het koude voorjaar. Hij werd opgemerkt in 75% van de tuinen en staat in bijna elke provincie op nummer één. In Antwerpen en Limburg is de Atalanta dan weer talrijker.

Ook in Wallonië is de dagpauwoog de meest getelde vlindersoort.

Zowel in Vlaanderen als in Wallonië staat de kleine vos hoog in de top-10.

Merkwaardig, want die deed het de laatste jaren erg slecht en is dus duidelijk aan een comeback bezig.

Ook de citroenvlinder die de laatste jaren enorm achteruitging in Vlaanderen, wordt terug gezien, maar bijna uitsluitend in de Kempen.

Heel wat soorten lijken het dus ondanks het koude voorjaar minder slecht te doen dan verwacht. Andere zoals de koninginnepage worden dan ook weer nauwelijks gemeld.

Het aantal vlinders is in Vlaanderen ook nog altijd veel lager dan vroeger.

Meer volledige analyses en de resultaten per provincie volgen in de loop van de week.

07-08-2012 om 16:43 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: De Standaard / Natuurpunt / Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen

De grootste inheemse wesp, de hoornaar rukt op. De hoornaar is de enige papierwesp die ook ’s nachts jaagt. Bij een brandende lantaarn zie je ze dan ineens opduiken omdat ze wordt aangetrokken door prooidieren, die op het licht afkomen.

Jarenlang was die wesp zo goed als uitgestorven in Vlaanderen, maar de laatste 10 jaar wordt ze steeds vaker gesignaleerd.

Ze komt vooral voor in dun begroeide bossen en tuinen, verspreid over het hele land, maar zijn zeldzaam in de kuststreek.

De hoornaar is 2.5 tot 3.5 cm lang, dubbel zo groot als een gewone wesp. De kop, het borststuk en het eerste segment van het achterlijf zijn opvallend roodbruin, het achterste deel is geel en zwart gestreept zoals bij de meeste wespen.

Hoornaars jagen vooral op andere insecten (vliegen, kleinere wespen, muggen, rupsen, spinnen, libellen maar ook op honingbijen, vanwaar ook de bijnaam ‘killer-wesp’)

Hoewel hoornaars beduidend minder agressief zijn dan gewone wespen is een steek van een hoornaar een stuk pijnlijker. Hoornaars worden enkel agressief als men te dicht bij het nest komt of hen belemmert.

De warmere winters vormen een mogelijke verklaring voor de groei van de hoornaarpopulatie, want het gevreesde insect voelt zich beter thuis bij warm weer.

Ook andere mediterrane insectensoorten, zoals sommige sprinkhanen, vliegen en wantsen rukken op naar het noorden.

Hoornaars maken hun nest in boomholten, ook wel in een lege vogelnestkast of vrij hangend in bomen, tegen stalmuren of in spouwen, in ruimten onder daken of schuren.

Typerend voor de buitenkant van het kogelvormig nest – doorgaans op een droge plek gebouwd – zijn de schelpvormig aangezette omhulselstukken. Het kan behoorlijk groot worden; tot 60 cm hoog en meer dan 50 cm in doormeter.

Het bouwsel wordt van rottend hout gemaakt dat fijngekauwd en vermengd wordt met een kleverige speekselafscheiding waardoor er een papierachtige grijze massa ontstaat. Hiermee worden zowel de raten vervaardigd, bestaande uit een horizontale laag zeshoekige cellen, met elk een naar onderen gerichte opening.

In het najaar, tijdens de eerste nachtvorsten, sterft de hele kolonie uit behalve de bevruchte wijfjes. Deze wijfjes zoeken een geschikte plek om te overwinteren en zijn de koninginnen van het jaar daarop. In april/mei begint de bevruchte koningin een geschikte plaats voor het nest te zoeken. Zij begint met het bouwen van enige broedcellen en legt daar enige eitjes in. Ze schermt de eieren en de broedcellen af met de papiermassa en gaat in haar eentje verder met het bouwen van het nest en het voeren van de larven.

Uit de eerste eieren ontwikkelen zich de werksters. Zij nemen het bouwen van de broedcellen van de koningin over en verzorgen de verdere broed.

De functie van de koningin beperkt zich nog enkel tot het leggen van de eieren. Eerst worden er alleen maar werksters geboren; pas in de zomer komen de geslachtsrijpe wijfjes en de argeloze mannetjes erbij. Uit de eerste larven komen na verpopping kleine, onvruchtbare wijfjes, werksters die het celopbouwwerk van de koningin overnemen. Gedurende de hele lente en zomer worden alleen maar werksters geproduceerd; pas in de nazomer komen ook geslachtsrijpe wijfjes en argeloze mannetjes tot ontwikkeling. Deze mannetjes bevruchten de wijfjes. De hele kolonie kan in de loop van de zomer uitgroeien tot zo’n 4 000 exemplaren. Alleen deze bevruchte wijfjes overleven de winter en de cyclus is rond.

In de volksmond worden hoornaars vaak foutief ‘horzel’ genoemd, die er helemaal geen gelijkenis mee vertonen.

http://www.youtube.com/watch?v=G_txmKCCWCs&feature=related

Bloedzuigende dazen

Dazen zijn de beruchte roofvliegen die bij warm, zwoel weer gemeen kunnen steken. De volwassen wijfjes zijn erg bloeddorstig en zuigen bloed bij grote zoogdieren, zoals koeien, paarden en mensen.

Je hoort hem niet komen, je voelt hem niet op je landen, maar wees er zeker van dat je de steek van een daas zult voelen. Het bloeddorstige insect bijt met zijn stevige snuit en scherpe grijpertjes zelfs door een lichte T-shirt om te krijgen wat het nodig heeft: je bloed. De bloedzuigende dazen (steekvliegen) zijn bruine vliegen van ongeveer 2/3 cm lang met een krom achterlijf. Ze zijn ontzettend vervelend opdringerig en kunnen je met een hele groep tegelijk belagen. Zoals bij de muggen heb je geen last van de mannetjes, die zich voeden met nectar. Het zijn de vrouwtjes die op zoek zijn naar eiwitrijk voedsel bloed om hun eitjes in hun lichaam te laten rijpen. De jeuk en zwelling komen voornamelijk door het speeksel dat de daas vrijlaat bij de beet opdat het bloed niet zou stollen. De meeste dazen steken liever bij vee dan bij mensen.

De meeste dazen zijn grijs of bruin van kleur en hebben vaak vlekkerige vleugels en licht gestreept achterlijf. Veel dazen hebben werkelijk prachtige metaalgroen gekleurde facetogen.

De eieren worden in hoopjes van enkele honderden tot duizend eitjes afgezet. Dat gebeurt meestal op planten die op een vochtige bodem staan, zoals natte weilanden, wegbermen en slootbodems. Afhankelijk van de klimatologische omstandigheden komen de eitjes na enkele dagen of pas na enkele welen uit. Een vochtige omgeving is essentieel, omdat de jonge larven gelijk na het uitkomen water nodig hebben om te overleven. Sommige larven zijn echte rovers die leven van slakken, wormen en andere vliegenlarven, andere leven van rottende bladeren. Dazenlarven zijn taaie beestjes die enkele maanden zonder voedsel kunnen.

Ten onrechte worden dazen nog wel eens ‘horzels’ genoemd, maar echte horzels steken niet. Het zijn grote harige parasitaire en bruinachtige vliegen, die vooral een plaag vormen voor paarden.

Parasiterende horzels

Ze paren in de zomer en leggen daarna eitjes op het paard. Meestal worden de eitjes op de onderbenen, in de manen of op de hals van het paard gelegd. De eitjes zien eruit als kleine gele puntjes op de haren van het paard. Met borstelen zijn ze bijna niet weg te krijgen. Men kan wel proberen de eitjes te verwijderen met behulp van een borstelblok.

De eitjes komen uit en worden als larven opgelikt door het paard. Daarna boren ze zich in de tong of het mondslijmvlies van het paard om zich daar gedurende ongeveer 4 weken verder te ontwikkelen. Na die maand gaan ze opnieuw naar de mond van het paard waar ze worden doorgeslikt. Ze komen vervolgens in de maag terecht en hechten zich daar ongeveer 9 maanden vast. In de zomer van het volgende jaar laten de wormen los en verlaten het paardenlichaam met de mest. Eenmaal buiten ontwikkelt de larve zich binnen een maand tot een volwassen horzel. Een volwassen horzel leeft relatief kort en moet zich binnen zo’n 3 weken voortplanten.

Heel vaak verwarren mensen de nuttige honingbijen met de plagende wespen; allicht verduidelijken de hiernavolgende afbeeldingen welk van beide insecten best wordt neer gemept.

03-08-2012 om 21:45 geschreven door birdy