Wanneer in Japan een pakje geopend wordt, dan zit iedereen met spanning te wachten op de inhoud. Omdat je op dat moment de binnenkant van het pakpapier te zien krijgt, is ook die binnenkant gedecoreerd! Dubbelzijdig inpakpapier, een gat in de markt?
Nog helemaal onder de indruk van het prachtig verpakte groentenborsteltje mijn boeken over verpakkingsdesign in Japan geraadpleegd. Wat lees ik daar! De Japanse cultuur behoort tot de wereld van het polytheïsme, meer bepaald van het animisme. In de loop van de geschiedenis zouden de Japanners in zo'n acht miljoen goden geloofd hebben, waarvan ze de tegenwoordigheid o.m. zien in elk materieel object. Er is een godheid in elk glas, in elke stoel, ... Deze godheden staan heel dicht bij wat wij soms Anima of Natuur noemen. Elk object is voor een Japanner dus een 'wezen'. Verpakking is niet zomaar het bedekken van een object, maar het is het huisvesten van een wezen!
De boeken 'Package Design in Japan' (twee volumes) heb ik gevonden in De Slegte. Het eerste is uitgegeven door Rikuyo-Sha in 1985 (ISBN 4-89737-040 X). Het andere is uitgegeven door Rikuyo-Sha in 1988, maar heruitgegeven door Taschen in 1989 (ISBN 3-8228-0393-6).
Ik heb gisteren niet kunnen weerstaan aan deze mooie verpakking uit Japan: het is niets meer dan een heel eenvoudig zakje, maar het is in alle opzichten af. Tot en met het metalen oog dat naar buiten piept, en dat een onderdeel is van het groentenborsteltje dat in het zakje zit. Binnenkort krijg je hier de werkwijze voor dit soort zakjes.
Een standaardwerk voor iedereen die met papier bezig is:
"The art and craft of paper", Faith Shannon Eerste druk 1987, meerdere malen herdrukt ISBN 1 85732 964 3
Het boek telt 168 bladzijden, en bevat hoofdstukken over 'papermaking', 'decorating paper', 'marbling', 'paper in three dimensions', 'making books'. De foto's zijn inspirerend en de illustraties verhelderend.
Binnenkort terug in het rek met het nummer 624.9 van de Hoofdbibliotheek aan de Zuid. En als het er niet is, kijk dan toch maar eens in dat rek: vaak staan daar nog andere aanraders!
Als je begint te werken met papier heb je natuurlijk niet meteen een echt vouwbeen in huis. Ze zijn ook niet overal te koop (wel bij Lucas Creativ en in de Gouden Pluim), en niet echt goedkoop als je ze niet dagelijks gebruikt (een vouwbeen uit bot of kunsthars kost al snel 4,00 à 5,00). Een goed alternatief is een bot oud tafelmes met een afgerond handvat. Het is vooral het afgeronde handvat dat perfect kan dienen om vouwen aan te drukken zonder valse vouwen of golfjes te maken. Maar ook het snijdende stuk is nuttig, want je kunt het gebruiken om gevouwen vellen papier door te snijden. Je mes mag niet te scherp zijn om door een vouw te snijden, anders snijd je er veel te snel naast (probeer het maar eens met een breekmes). Met een bot tafelmes krijg je een decoratieve scheurrand, die ook nog eens mooi recht is. Wat wil je meer als je geen snijmachine ter beschikking hebt?
Als we het hebben over rillen en ritsen, moeten we het ook hebben over het vouwbeen. Een vouwbeen is een werktuigje dat voor honderd-en-één klusjes met papier en aanverwanten gebruikt wordt. Het bestaat in veel verschillende formaten (er zijn formaten die zelfs een naam hebben: het kleinste vouwbeentje op de foto is het 'model Ascona'), en in verschillende materialen: hoorn, kunsthars, teflon. Je kunt ze gebruiken om vouwen scherp te zetten, om rillijnen te maken (als de punt scherp genoeg is), om hoekjes van bekledingen heel precies af te werken en aan te drukken, om papier aan te drukken in de quasi onbereikbare hoekjes van kleine doosjes, ... De teflon vouwbenen zijn erg duur (zo'n 27 per stuk) maar supergoed, want ze glijden altijd, en ze doen papier of leder niet glimmen, zoals de hoornen vouwbenen wel doen. Hoornen vouwbenen bestaan dan weer in veel vormen (ze worden o.m. gemaakt van ribben van dieren en dat zie je!), zodat je op de duur voor elk klusje wel je favoriete vouwbeentje hebt. En als een hoornen of een kunsthars vouwbeen stug wordt, dan moet je het alleen maar even langs je neusvleugel halen: dat is een plekje dat altijd voldoende talg heeft om een hele collectie vouwbenen te smeren.
Om het vierkante schaaltje te maken moet je kunnen rillen. Wat is dat precies? Rillen doen we als we een blad papier of karton moeten vouwen, en als die vouw heel precies en scherp moet zijn. Door vooraf te rillen vermijd je dat het papier of het karton gekneusd wordt als je het vouwt. Rillen is met een stomp voorwerp (bijv. een lege balpen) langs een lat een lijn in papier of karton drukken. Als je na het rillen je lat laat liggen en het blad tegen de lat omhoogvouwt, zie je zo een mooie vouw ontstaan. De rillijn bevindt zich altijd aan de binnenkant van de vouw Wanneer het karton waar we mee werken te dik is om het te rillen, dan moeten we het ritsen om nauwkeurig en scherp te kunnen vouwen. Ritsen betekent dat we met een scherp mes een ondiepe insnijding maken in karton. De ritslijn maakt het omvouwen weer mogelijk zonder het karton te kneuzen, maar nu in de andere richting (de ritslijn ligt op de buitenzijde van de vouw). Ritsen is niet zonder gevaar: je snijdt snel te diep. Je mag maar eventjes met de punt van je mes het oppervlak beschadigen. Als je werkt met karton dat niet tot in de kern gekleurd is, dan kies je toch beter voor rillen. Een ritslijn zal dan immers de niet-gekleurde binnenkant van het karton onthullen, wat meestal niet mooi is.
Veel bezoekers van Atelier Plano vragen me hoe deze vierkante schaaltjes gemaakt worden. Hier de werkwijze. Je snijdt een vierkant uit karton (ongeveer 300 g/m²). Zijde van het vierkant minimaal ongeveer 14 cm. Wie veel met papier en karton werkt weet dat een schaar niet het beste werktuig is om dit te doen, maar dat een snijmat, een metalen lat en een degelijk breekmes de klus beter klaren. Je bepaalt hoe groot je het grondvlak van het schaaltje wilt hebben (niet te klein: het schaaltje moet voldoende stabiel zijn). Dat grondvlak is ook een vierkant, en het moet precies in het midden van het schaaltje komen. Je meet heel nauwkeurig om de hoekpunten van het grondvlak aan te duiden. Met een lat en een rilpen trek je een rillijn die de vier hoekpunten verbindt. Tenslotte ril je nog vier lijnen: uit elke hoek van het grondvlak naar de hoek van het schaaltje. Wanneer je nu het karton langs de voorgerilde lijnen even naar boven ombuigt (heel voorzichtig om geen nieuwe, ongewenste vouwen te maken), ontstaat het schaaltje vanzelf. Je kunt het nog afwerken met een vierkantje papier of zijde op het grondvlak, maar het schaaltje is ook erg mooi zonder. En het wordt nog mooier als je er een reeksje van maakt.
Voor het sluiten van het zakje met bodem kun je dus een strookje bamboe gebruiken. Het is wel even een klus om het te snijden en voldoende glad te schuren voor gebruik. Restaurants gebruiken echter ook bamboereepjes, nl. om spiesjes te maken. Als je zelf geen zin hebt om te snijden en te schuren, kun je ze gewoon gaan kopen in de Bio-Planet. Maar of ze daar zo mooie spiesjes hebben als dat op de foto, betwijfel ik. Morgen 's uitzoeken of mijn huis-, tuin- en keukenbamboe ook zo mooi te knopen valt.
En als je al die prachtige Japanse bladen niet alleen wilt zien maar ook voelen, dan rest je maar één ding: je de catalogus van Awagami aanschaffen. Tientallen papiersoorten, tientallen kleuren, honderden velletjes. Wel een duur grapje, jammer genoeg.
Als je bij Schleiper zou langsgaan, vraag dan meteen een exemplaartje van de brochure 'Washi: Japans papier', uit de reeks 'naslagwerken voor kunstenaars'. De hele reeks is gratis voor niets mee te nemen. Het deeltje over Japans papier is erg informatief, mooi vormgegeven, en bevat enkele heel leuke ideeën.
Als je daarentegen een licht en transparant papier gebruikt, en je maakt het zakje voldoende breed en niet te hoog, dan kan het goed dienen om een kaarsje in te zetten. Voorzie dan een bodempje zand, zodat het geheel stabiel genoeg is en het kaarsje niet gaat schuiven richting wand. Het is wonderlijk, maar het papier vliegt niet in brand, want de warmte van de vlam stijgt recht omhoog, en gaat niet zijwaarts. Maar blijf voor alle zekerheid toch maar in de buurt. Het gevaar bestaat immers dat de vouw in de zijwand naar binnen klapt, en dan heb je toch brand. Als je zakjes gebruikt als windlicht, maak dan eerst een stevige tegenvouw op de zijvouw. Prachtig papier, en bijzonder geschikt hiervoor is 'Unryu' van de Japanse firma Awagami. Weegt 25 g/m², en is verkrijgbaar in 18 kleuren. Te koop bij Schleiper (maar niet het volledige kleurengamma).
Gebruik je zwaar papier of licht karton, en maak je een zakje waarvan de bodem een vierkant is (je kunt nu ongetwijfeld zelf bedenken hoe je dat doet), dan kun je ook flessen verpakken. Leg dan voor alle zekerheid wel een hard kartonnetje onderin (dat verdeelt de neerwaartse krachten ...), en als je een handvat wilt, verstevig het dan met een extra reep dik papier in de naar binnen geslagen bovenzijde ... De inhoud van de meeste flessen die we wegschenken is te goed om te riskeren dat ze eindigt tussen scherven op de stoep.
Je kunt de verhoudingen van de zakjes die je vouwt vrijuit zelf bepalen. Als je een zakje wilt vouwen voor een object dat je kent, dan moet de breedte van het blad waarmee je vertrekt gelijk zijn aan de omtrek van het object + ongeveer 5 cm (voor de overlap als je de tunnel vormt, en omdat het object vlotjes in en uit het zakje moet kunnen). De hoogte van het blad vertrekt van de hoogte van het object, maar moet ook nog de strook voor de bodem voorzien en eventueel een strook die je aan de bovenzijde omvouwt naar binnen voor meer stevigheid en voor een mooiere afwerking.
... en een handvat kan op deze manier, of met een lint of touw. Let bij het perforeren voor touw of lint wel op dat je naast de stroken voor de zijkanten prikt (klap ze even naar buiten voor dat werkje, dan kun je vrijuit bepalen waar je de perforaties voor het touw of het lint maakt). De keuze van het soort lint of touw zal de stijl van het zakje sterk beïnvloeden: raffia en satijn zijn materialen met een heel verschillend karakter, maar ze passen wel alletwee bij dit zakje.
We vouwen het geheel open, en zetten het met 'de bodem' omhoog. We klappen de zijflapjes naar binnen, langs de vouwen gevormd door het omvouwen van de hoekjes.
We gaan nu de bodem vormen: daarvoor vouwen we (dwars op de zijvouwen) opnieuw een strook om, die iets breder moet zijn dan de reeds omgevouwde zijstrookjes, maar smaller dan twee maal die zijstrookjes.We maken weer meteen de tegenvouw op de zonet gemaakte vouw.
Rest ons alleen nog de grote flappen over de kleine zijflapjes te leggen en ze vast te lijmen.
We vouwen het geheel open, en zetten het met 'de bodem' omhoog. We klappen de zijflapjes naar binnen, langs de vouwen gevormd door het omvouwen van de hoekjes.
