Een oude omgevallen spar wordt uit de natuurlijke context gehaald en in
een (kunstzinnige) serre (18/24 meter) ontstaat daaruit nieuw leven. Alles
wetenschappelijk benaderd en uitgelegd. De vraag is: is dit in leven houden of
blijft de boom uit zichzelf verder leven in de voort-planting op zijn massa? Is
deze boom de moule voor andere sparren?
The Macabre Treasury(2012)
Tijdens Documenta 13 legt hij de nadruk op bewaren en presenteren (nu
niet in bokalen met preserveervloeistof) maar in de museale kasten van het
Ottoneum (natuurhistorisch museum Kassel)[i]. Vgl.
met zijn collega Ballengée en de opgezette vogels.
Decorator Crab (2016)
Nu presenteert hij een reuzenrad (zéér groot) waarvan de ernst en de
humor samengaan.
Humor: verhaal dat het dier in die collosale vorm voor onze kust is
gevonden.
Ernst: het verwijzen naar de adaptabiliteit van dieren in een ecologisch
ongunstige omgeving.
Dit dier camoufleert zich ook met opportunistisch materiaal, van plastiek
tot herkenbare resten van menselijke consumptie. Hij verwijst daarmee naar de
vervuiling van ons eigen strand.
Ondertussen laat hij een reuzenmeeuw langs onze kust reizen. Persbericht
van coördinator-conservator Mathieu de Meyer:
Dat is van Mark Dion: op 1 juli
vertrekt het mobiel Meeuwenmuseum van de Amerikaanse kunstenaar Mark Dion
vanuit Koksijde voor een tocht van een maand langs alle kustgemeenten (Mobile
Gull Appreciation Unit, 2008). Het is een bemand mobiel reuzenbeeld van een
meeuw die deze dieren wil promoten. Bij het kunstwerk vind je meer informatie
over de meeuw en zijn manier van leven. Meeuwen zijn elke zomer prominent
aanwezig aan de kust, en zijn vaak het onderwerp van kwakkels en onwaarheden. Het
is de bedoeling om toeristen, kustbewoners, tweede verblijvers enz. te
sensibiliseren over hoe ze met de overlast kunnen omgaan, maar ook om een
positief verhaal over de meeuw te brengen, een dier waar Mark Dion sterk mee
begaan is. Het beeld werd met dezelfde doelstellingen eerder ingezet in
Folkestone (UK) & Pas-de-Calais (FR). Kun je de meeuw spotten, neem dan
snel een selfie en mail ze door naar kust@west-vlaanderen.be. Je maakt kans
op een strandlaken, aangeboden door de Provincie West-Vlaanderen!
(Ik blijf refereren naar Sweetlove. Ook hier: een oversized krab, zoals
oversized honden en undersized olifanten bij William. Basis: ecologische
problematiek uitbeelden met ecologisch problematisch materiaal.)
Houdt zich als kind vooral bezig n de haven van Antwerpen: meenemen van
vondsten die juist onder de grond liggen. Nu is hij meer de tekenaar dan de
verzamelaar. Zijn atelier is nu in een oude verlaten textielfabriek: dat brengt
andere resten mee. Hij spreekt ook over de pracht van metaalschroot op een
stapel, de chaos waaruit plots vorm ontstaat door observeren.
Anthro-genetica (2015/16)
Hij combineert nieuw en oud met de vraag: wat komt uit het genetisch
geknoei? Eigenlijk zou het geen probleem mogen zijn dat dingen verdwijnen. We
maken dan zelf iets. Hij verwijst daarbij naar het maken van een levende
(verwijst naar een muis zonder hoofd 2010) wezen uit gevonden DNA dat vanaf dan
open staat voor de evoluties van Darwin: the survival of the fittest. En de
mens kan dan de creatieve schepper zijn.
Een zeer goed tekenaar. Op gevonden papier, bestaande prints of gewoon
goed papier!!!! Een esthetisch aspect dat in deze tentoonstelling vaak vergeten
wordt. Daarover een afzonderlijke tekst.
De dieren die ontstaan zijn combinaties van mens en dier, van dier bij
dier, skelet bij fossiel, ...
Vlg. Met Albertus Seba[i] (NL,
1665-1736): schetsenvan vondsten die
hij ontvangt via de zeilvaart. Daaruit ontstaan dan boeken.
Verwijzing naar:
Private Shelter (2015): Tastportretten in Dark Sense.
Genetic Ceramics (2015-16):
Verwijst ook naar de maaltijd waarbij zijn hoofd op de tafel werd
gezet. Wiens hoofd en waarom is er altijd iemand nodig met een slechte
eigenschap.... die dan moet geneutraliseerd worden?
Kunstenaar, bioloog en zegt dat niet meteen - activist. Hij heeft een
eenvoudig standpunt. Volgens het WWF zijn 40 à 50% van de amfibieën nu al
verdwenen (vraag: welke zijn er bij
gekomen, d.w.z. pas ontdekt?). We geven er géén aandacht aan, maar wel aan
honden, katten en kippen.
Honden = zie Dog Republic[i] en Yona
Friedman[ii] (hond
Balkis kiest zelfs postuum artistieke ingrepen), maar ook steeds meer, o.a.
Documenta en kennel.
Katten = Erik van Lieshout[iii] in Manifesta
10: de katten in de catacomben van de Hermitage Sint-Petersburg.
Kippen = duidelijk doelend naar de manipulaties en genetica van Koen
van Mechelen.[iv]
Recent knipt hij verdwenen dieren uit oude 19de eeuwse
prenten van fauna en flora. Vgl. met Jef Geys[v] en het
uitknippen van beeldfragmenten uit de populaire schilderijen van de familie van
Martin Douven. Uitknippen is uiteraard de nadruk leggen op wat verdwenen is.
Temple of Akéso, 2016.
Akéso (genezen) = dochter van Asklepios (geneeskunde)
Een U vormigaltaar ruimte met
achteraan een foto van diepgevroren vogels (slachtoffers van...) allemaal
gelabeld 2015 (datum waarop hij die foto gemaakt heeft bij de opstart van
ManMade).
Boven de rand van de ruimte: opgezette vogels uit de collectie van VOC.
(Vgl. eventueel met nieuw opgezette voorstellingen in Zwin Natuur Domein,
Knokke). Zou aanvankelijk een afzonderlijk kunstwerk zijn (Apparitions) waarbij
de dieren de mens de rug toekeren (letterlijk)
Vooraan los geplaatst kartonnen dozen waarin gekwetste dieren werden
vervoerd (met nog restjes en de luchtgaatjes zijn dominant).
Daarin plaats de kunstenaar een reeks (13?) prints van dode gelabelde
vogels gepresenteerd worden. Totale oplage 26.000 en één per bezoeker.
Let op: zeer fijnen druk = betekent iets i.v.m. broosheid maar ook
i.v.m. wegwerpmaatschappij. Hoe bewaar je een broze print die je uit een vuile
doos haalt? Verfrommelen, plooienof
koesteren?
Tuur Van Balen (BE) & Revital
Cohen (GB, start circa 2008)
Het artificiële staat centraal. Zaken en dieren die gemaakt zijn,
gekweekt, gecreëerd. Er is vaak humor aan toegevoegd, terwijl de ondertoon een
(pseudo) wetenschap is. Een beetje te vergelijken met de ernst van Patrick
Corillon in Mu.ZEE (De ZEE: de aquaria en psychologische testen op visjes).
Ander link: enigma-machine in de Atlantik Wall. Hoe?
In het werk Do Androids dream of
electric Beatles willen ze de realiteit zo dicht mogelijk benaderen.
Daarbij zouden ze hun resultaat kunnen late testen op de wijze door Allan
Turing (Enigma-decoder) voorgesteld: een jury mag géén verschil horen tussen
een echte stem (bijvoorbeeld) en een elektronische stem. Dat is ondertussen nog
niet gelukt!!!!
Hier:
Infrastructures of National
History. (2016)
Voor dit project gemaakt, i.s.m. K.M.M.A (opgezette dieren) en UZ Gent
(X-Ray) Hoe ziet een opgezet dier er van binnen uit? Wat is nog echt (skelet)
en wat is van de taxidermist (ijzerwerk). Het dier wordt gemaakt naar een
menselijk inzicht = kijken als een mens, met poppenoogjes en een houding vanuit
menselijke gevoelens (angst, agressie, aanvallen, ...) Mooi vb. is de mengeling
van Impala en Luipaard in een filmische pose. Daar tegenover zijn de
verstrengelde paarden van Berlinde de Bruyckere poëtisch beelden van samenzijn.
Ik heb verstaan dat de er sprake is van diverse fotos op elkaar??)
Zijn dit nog dieren? Of alleen lichamen, vellen, façades...
Kingyo Kingdom (2013)
Gaat over antropomorfisme of hoe de mens de vorm van een dier bepaalt.
De goudvisjes (Rancu-vis) in deze film wordt zo gekweekt = lees
gemanipuleerd, dat ze lijken op de leeuwhonden (ShiShi) die voor de Japanse
tempels staan . Feit: ze zijn gemaakt, nadruk op kop, weinig staart en geen
rugvin meer. Ze kunnen dus niet meer zwemmen. Ze zijn ManMade. Wat zijn ze dan
nog?
Basis: conceptuele kunst, maar principieel overgestapt naar
objectinstallateur. De vanitas van de mens wordt meestal in beeld gebracht.
De eigenwaarde t.o.v. de sociale context.
Voorbeelden:
Openbare Gevangenis (Psychiatrisch
Instituut Duffel).Combinatie van
architectuur (openbare telefooncel), gevangenis (tralies) en locatie: een
open instelling voor mensen met een (mentale) achterstand of disfunctie.
Dark Museum (MSK Gent):
verduisterde museum waarin je door een blinde suppoost wordt rondgeleid.
Bevraging van wat zie ik?
111 grafzerken (Track-Citadelpark
SMAK Gent) Wijzen op de doodsheid van de bestaande musea. Wat is een museum
eigenlijk anders dan een plaats waar kunst getoond en bewaard wordt, vaak begraven
in de depots.
Brandende Zee (De Zee Mu.ZEE
Oostende) Kan de zee (uit zichzelf) branden? Contradictie of paradox. En hoe
lang. Heeft het met milieu te maken of met het onmogelijke mogelijk maken, ManMade
dus.
Allegorische koppen (Leopoldpark Oostende),
4 bronzen koppen van 4 beelden die bij een (Frans) advocatenkantoor stonden.
Allegorie: rechtspraak, rechtvaardigheid, welsprekendheid en geschiedenis.
Maar: het water staat hen dicht bij de mond = spreken is bijna niet mogelijk.
En nu:
Zwaard van ijs = zwaard van
Damocles over het milieu, aangezien die uit het ijs kan smelten. Uitgevoerd als
performance tijdens de officiële opening op 8 juni.
Collectief: Helen Evans (GB, 1972) & Heiko Hansen (D, 1970)
Gekende stukken:
Nuage Vert (Helsinki) 2008.
Duiden op ecologische drama van uitstoot van een koolcentrale via omranden van
de wolk met groene laserrand
Undercurrent (Triënnale Brugge)
2015. Omgevallen elektriciteitspyloon in water + geluid van elektrische
ontlading= onder-stroom
Opmerking: in 1986 had Luc Deleu al schetsen over dit thema.
In 2050, a brief history of the futur, het werk: Fleur de Lys (Brussel KMSK) 2015. Een miniatuurfabriek die
gevaarlijke gassen uitstoot en waardoor ook miniatuur onweertjes ontstaan.
Allemaal in een glazen doos.
altijd gericht op vaststellen van ecologische problemen en aanbieden van
oplossingen. Vaak een soort spel of spektakel.
Bv. Riga 2014, culturele hoofdstad Europa:
Radeau de sauvetage = op ongebruikt
spoorwegtraject. Daarop een wagentje, bestaande uit (bv) de helft van de ton
waarin een reddingsvlot niet opgeblazen bewaard wordt. Dit wagentje wordt
aangedreven door een zeil.
In Catastrophes Domestiques n° 2:
Prise en charge (2011) toont HeHe gas als dooddoener of hoe de
antropogene gasuitstoot (dus menselijk of door de mens gemaakt gas) even
gevaarlijk kan zijn. Hoe banaal het er ook kan uitzien.
Stichters: Chip Lord (VS, 1944) en Doug Michels (VS, 1943-2003)
Starten bij inflatables en stoppen wanneer hun werkplaats uitbrandt.
Vergelijkbaar met Luc Deleu = alternatieve architectuur. Of: Anders Bouwen,
d.w.z. minder of niet. Zijn ze comedians of guerrilla artists. Beïnvloed door
o.a. Buckminster Fuller[i], - verwijzen
naar de geodesic dome van Astrid Bossuyt tijdens= Freestate II, Paolo Solari[ii] - en
waarom niet naar Ante Timmerman, zelfde Freestate II, Archigram[iii] - waar
framework belangrijk is = vergelijk Felix & Tanghe
Vooral over de invloed van de media (typisch voor die periode 60-70?)
Cadillac Ranch:
Cadillac (stichter Detroit in 1701): in een hoek van 51° 10 Cadillacs in
de grond plaatsen als menhirs, in een chronologie van 1947 tot 1963. Is dit
chronologie of hiërarchie? Lijkt op evolutietheorie voor autos: geplaatst naar
evolutie van de staartvin (tailfin) van de Cadillac.
Is er een vergelijk tussen 51° helling = hellingsgraad (Gizeh) en 52°
helling = vissershuisje t.o.v. poolster???
Dolphin Embassy:
Een driezijdig gebouwd eiland, drijvend platform met een architecturaal
zeil, met als opdracht: communicatie zoeken met de dolfijnen.
Utopisch of visionair? De dolfijn is langer op aarde dan de mens = hoe
overleven zij in dit milieu? = bevragen, dus de taal van de dolfijn kennen. X
zou dit al kunnen door studie van behaviour.
Oostende en Dolfijnen n.a.v. bevallen onder water:
-bevallen met vroedvrouw-dolfijnen in zee nabij San Fernando.
Niet uitgevoerd.
-Info, bezoeken en oefeningen met Jacques Mayol in
Hotel Bero.
Heather Ackroyd (UK, 1959) & Dan Harvey (UK, 1959)
De vraag is: kan je met de natuur, in de staat waarin die zich nu
bevindt, iets esthetisch aanvangen. Ja dus. De natuur als bedekker van muren,
als portretkleur, ...
Kassel: van de 7000 door Beuys geplante eikenbomen hebben ze 60
eikeltjes genomen en daaruit nieuwe eikels doen ontstaan (groeien). Vraag: is
dit een nieuwe boom of een moule voor nieuwe creaties. Of: als een boom
kunstwerk wordt, zijnde vruchten
daarvan dan ook kunstwerken?
Hier worden twee werken getoond. Let wel: hier is ook oog voor de
esthetiek.
Polar Diamand (2008-9) = verschil in
ontstaansgeschiedenis tussen een echte diamant (miljoenen jaren oud) en een man
made diamanten (één dag?). Maar de tweede laag is ook belangrijk. De stof
waaruit de koolstof gemaakt wordt, is een been van een ijsbeer. Een dier dat
met het afsmelten van de ijskappen ook in et gedrang komt. Een contradictie
dus: zeldzaam t.o.v. synthetisch (veelvuldig maar man made). En dat de ene het
andere niet uitsluit. Wat is dan zeldzaam?
Ice Lens (2005) = tweede
contradictie. IJs laten smelten door ijs dat vrij komt door smelting. Dat is
spelen met de fossiele waarde van water in twee richtingen: als ijs gebundeld of
als water gedooid. Door de grilligheid van de lens was er geen focus = niet
gelukt. Het fotografisch verslag is wel zeer poëtisch. En dus aanleiding voor
gesprekken.
= banaliteit tonen of een analyse maken van de volkse smaak?
Dit zijn twee verschillende werelden
Verwijzingen naar:
Caterpillar in Middelkerke (verhaal van Ground Zero)
Betonmolen, voetbal doel, pipeline, ... in Mu.ZEE
Verhaal aankoop werk D. Boël in Koksijde + verwijzing naar hun
samenwerking in Biënnale van Venetië.
Kopies.
De keramische stijl Delft is een kopie van oude Spaanse Majolica, op
zich een kopie van de oud-Chinese stijl. En later in goedkope versie nagemaakt
in Groot-Brittannië. Dus: kopie van kopie van kopie IN een kopie (van een oude
kast)
Wim Delvoye neemt twee vragen van Georges Bataille mee: Wat is iets
eigenlijk? En: Wanneer wordt (dat )iets iets anders?
Kijken = er is een beeld, een beeld wordt gezien, een beeld ontstaat met
en nà het kijken. Dat laatste beeld is eerder flou: zoals in een First Person
Game.
Vandaar die flou-heid in de fotos, vanop een safe distance.De anekdote wordt vervangen door een
impressie, iets dat je herkent, en dat een bepaalde rust zou kunnen geven, als
je de gelijklopende horizonten belangrijk vindt = Gouden Eeuw
marine-schilderijen. Goed te weten dat de beelden gevonden media-beelden zijn,
genomen vanuit het standpunt van de overwinnaar. (overwinnaars-strategie: past
ook in Atlantik Wall en politiek standpunt van Dönitz aan het einde van de
oorlog: allen samen tegen communisme.)
Er worden nogal wat vragen gesteld:
1.Wat is een ruïne (in werk waarin gevraagd wordt na
te denken over het verschil in een ruïne voor en nà ene tweede beschadiging.
2.Wat is een piraat. In de gidsinformatiebundel wordt
een opsomming gemaakt, waarbij piraterij ten tijde van Walraversyde en nu in
Somalië vergeleken wordt.In tegendeel:
er zijn minder slachtoffers in de strijd rond de Golf van Aden dan toen de
middeleeuwse piraten met toestemming de andere over boord gooiden. Het is dus
wat de MEDIA er van maken: hoe wij kijken naar iets.
De piraten van Somalië beschermen in eerste instantie hun eigen visgebied,
vaak nabij kleine vissersdorpjes, waar het geglobaliseerd vrachtverkeer over
zee sterk in ingrijpt.
3.Beschermen wordt door de andere vaak als agressie
aanzien. Verwijzing naar film KAPRINGEN (https://nl.wikipedia.org/wiki/Kapringen) waar de spanning
hoog oploopt, de dramatiek boven alles uitstijgt, maar het eindresultaat
uiteindelijk (bijna) banaal wordt.
4.De film gaat dus over de grenzen van deze wereld.
En hoe je te veel vanop een safe distance kijkt naar de echte problematieken.
De 9 planetaire grenzen - waarbinnen we safe zijn - van o.a. Johan Rockström worden
erbij gezet. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Planetaire_grenzen)
Rune Peitersen studeerde in 1999 af aan de Koninklijke
Academie van Beeldende Kunst en in 2001 aan de Masteropleiding van het Frank
Mohr Instituut in Groningen. Sinds zijn afstudeerjaar wordt hij gerepresenteerd
door Ellen de Bruijne Projects in Amsterdam, waar hij ook woont en werkt. Zijn
werk is te zien geweest in internationale tentoonstellingen op uiteenlopende
podia. Naast zijn praktijk doceert Peitersen aan de AKV|St.Joost, geeft hij
regelmatig lezingen en gastlessen en is hij medeoprichter en voorzitter van
Platform Beeldende Kunst.
-Hij heeft
ook online beeldmateriaal verzameld van rellen in Turkije, van drones die
missies uitvoeren boven Afghaans en Irakees grondgebied en van de ruïnes in
Palmyra.
-Hij
bewerkt de beelden en geeft er een eigen interpretatie aan zodat er een
dualiteit ontstaat tussen het esthetische en de inhoud (misschien als gevolg
van zijn opleiding in de klassieke schilderkunst ook zijn verwijzing naar
maritieme schilderkunst uit de Gouden Eeuw)
-Hij bevraagt
zowel zijn eigen positie als maker als die van de toeschouwer ( voor beiden
geldt een safe distance )
-Wat is
onze rol daarin ? Actief of onverschillig.
-Wat is de
rol van kunst in het kader van dit soort actualiteit ? Is kritiek nog mogelijk
via de kunst ? Of blijft het steken in kunst die enkel in een
tentoonstellingsruimte thuishoort ?
-Zijn werk
is duidelijk gemanipuleerd maar behoudt toch dat gevoel van authenticiteit of
geloofwaardigheid
Computer technologie
heeft zijn werk beïnvloed. Hij volgde zijn BA en MA schilderkunst en was van
plan ook de klassieke technieken te leren maar halverwege zijn studies besloot
hij te werken met beelden via computer.
De mate en het gemak waarmee je als kunstenaar
fotografisch materiaal kan wijzigen is boeiend. Als kunstenaar kan je op
verschillende vlakken spelen met die documentatie, authenticiteit, realiteit,
ervaring, waarheid.
Kijken = er is een beeld, een beeld wordt gezien, een beeld ontstaat met
en nà het kijken. Dat laatste beeld is eerder flou: zoals in een First Person
Game.
Vandaar die flou-heid in de fotos, vanop een safe distance.De anekdote wordt vervangen door een
impressie, iets dat je herkent, en dat een bepaalde rust zou kunnen geven, als
je de gelijklopende horizonten belangrijk vindt = Gouden Eeuw
marine-schilderijen. Goed te weten dat de beelden gevonden media-beelden zijn,
genomen vanuit het standpunt van de overwinnaar. (overwinnaars-strategie: past
ook in Atlantik Wall en politiek standpunt van Dönitz aan het einde van de
oorlog: allen samen tegen communisme.)
Er worden nogal wat vragen gesteld:
1.Wat is een ruïne (in werk waarin gevraagd wordt na
te denken over het verschil in een ruïne voor en nà ene tweede beschadiging.
2.Wat is een piraat. In de gidsinformatiebundel wordt
een opsomming gemaakt, waarbij piraterij ten tijde van Walraversyde en nu in
Somalië vergeleken wordt.In tegendeel:
er zijn minder slachtoffers in de strijd rond de Golf van Aden dan toen de
middeleeuwse piraten met toestemming de andere over boord gooiden. Het is dus
wat de MEDIA er van maken: hoe wij kijken naar iets.
De piraten van Somalië beschermen in eerste instantie hun eigen visgebied,
vaak nabij kleine vissersdorpjes, waar het geglobaliseerd vrachtverkeer over
zee sterk in ingrijpt.
3.Beschermen wordt door de andere vaak als agressie
aanzien. Verwijzing naar film KAPRINGEN (https://nl.wikipedia.org/wiki/Kapringen) waar de spanning
hoog oploopt, de dramatiek boven alles uitstijgt, maar het eindresultaat
uiteindelijk (bijna) banaal wordt.
4.De film gaat dus over de grenzen van deze wereld.
En hoe je te veel vanop een safe distance kijkt naar de echte problematieken.
De 9 planetaire grenzen - waarbinnen we safe zijn - van o.a. Johan Rockström worden
erbij gezet. (https://nl.wikipedia.org/wiki/Planetaire_grenzen)
Rune Peitersen studeerde in 1999 af aan de Koninklijke
Academie van Beeldende Kunst en in 2001 aan de Masteropleiding van het Frank
Mohr Instituut in Groningen. Sinds zijn afstudeerjaar wordt hij gerepresenteerd
door Ellen de Bruijne Projects in Amsterdam, waar hij ook woont en werkt. Zijn
werk is te zien geweest in internationale tentoonstellingen op uiteenlopende
podia. Naast zijn praktijk doceert Peitersen aan de AKV|St.Joost, geeft hij
regelmatig lezingen en gastlessen en is hij medeoprichter en voorzitter van
Platform Beeldende Kunst.
-Hij heeft
ook online beeldmateriaal verzameld van rellen in Turkije, van drones die
missies uitvoeren boven Afghaans en Irakees grondgebied en van de ruïnes in
Palmyra.
-Hij
bewerkt de beelden en geeft er een eigen interpretatie aan zodat er een
dualiteit ontstaat tussen het esthetische en de inhoud (misschien als gevolg
van zijn opleiding in de klassieke schilderkunst ook zijn verwijzing naar
maritieme schilderkunst uit de Gouden Eeuw)
-Hij bevraagt
zowel zijn eigen positie als maker als die van de toeschouwer ( voor beiden
geldt een safe distance )
-Wat is
onze rol daarin ? Actief of onverschillig.
-Wat is de
rol van kunst in het kader van dit soort actualiteit ? Is kritiek nog mogelijk
via de kunst ? Of blijft het steken in kunst die enkel in een
tentoonstellingsruimte thuishoort ?
-Zijn werk
is duidelijk gemanipuleerd maar behoudt toch dat gevoel van authenticiteit of
geloofwaardigheid
Computer technologie
heeft zijn werk beïnvloed. Hij volgde zijn BA en MA schilderkunst en was van
plan ook de klassieke technieken te leren maar halverwege zijn studies besloot
hij te werken met beelden via computer.
De mate en het gemak waarmee je als kunstenaar
fotografisch materiaal kan wijzigen is boeiend. Als kunstenaar kan je op
verschillende vlakken spelen met die documentatie, authenticiteit, realiteit,
ervaring, waarheid.
Was een tijdlang zelf visser, dus kent de impact van de mens op de
zee-omgeving.
2.
Écriture productive: artistieke ingreep die een economisch gevolg heeft
(vissen).
2a.
O.a. Ecriture Productive, Poisson (21+22 oktober 1995)
= Proceskunst. Was
sleepnet, dus niet zo goed voor natuur. Nood aan goede, effen en zachte bodem. Schrijven
duurt 7 uur, 40 km lang en uitgeschreven over 7 km lang op 1 km breed.
= Proceskunst is ook
gevangen vis (500kg) verkopen via viswinkel en veiling + de kopers moeten een
verslag maken van het verder verloop nà de aankoop = keuken, smaak en afval.
= alle onderdelen in
expositie presenteren: video van varen, kaart van de vaart met aanduiding van
het woord, fotos van voor, tijdens en na + de verslagen van de kopers.
Presenteren op een esthetische wijze.
2b.
O.a. La Tour
pélagique (2008)
Een net van het
formaat van de Eiffeltoren. De basis zeer herkenbaar, de hoogte is correct.
= Proceskunst: maken
van maquette, uitproberen in proefbad, uitwerken in fabriek en uitvaren. Alles
fotograferen en filmen. Hier is het een drijvend net = minder belastend voor de
bodem, maar wel een symbool van industrialisatie, dus vervuiling sedert de
bouw van Eiffel 1889 (wereldtentoonstelling = bewijs van economische
grootmacht)
Presentatie in Nieuwe
Gaanderijen.
3.
Récif Artificiel
Fase 1: Start 2010 =
de studie
Fase 2: uitproberen
in architecturale geometrische gestikte modellen waarin de vissen kunnen leen
èn graag zijn, beter zijn, met méér zijn, dus opnieuw productiviteit opkrikken
door het manipuleren van een ecosysteem. Ondertussen zal de natuur die riffen aanpassen
aan de natuurlijke omgeving.
Fase 3: niet
geometrische, dus organische modellen die reproduceerbaar zijn. D.w.z. modellen
waarin andere modellen passen. Bouwen tot een geheel.
Daarbij vergelijkt
hij met Japan, waar héél veel vis wordt geconsumeerd = ecosysteem aanpassen om
méér vis te hebben. Artificiële riffen maken wel dat het bevissen minder
agressief is (met de lijn). Totaal 20.000 rif(complexen).
Probleem: textiel
waarin beton gegoten wordt bevat plastiek (wegenbouw) = zoeken naar andere materie.
Er zijn gesprekken met VLIZ over eventuele uitwerking voor de Belgische kust.
4.
Taal als essentie van het leven. In o.a. Over the Edges (2000) = 26
kledijstukken met elk een letter van het alfabet = verkoop in Hema Gent
5.
Het riffen-project werd ook voorgesteld op de Wereld Oceanen Dag van het
VLIZ in De Grote Post, 10 juni 2016. Ik onthoud:
-activiteit in Wimereux
-plaatsen van een atomium in het water als rif
Aanvulling Guido:
Het werk van Ernst
Haeckel 'Kunstformen der Natur' (1899-1904) heeft duidelijk voor inspiratie
gezorgd bij 26 (refnr is bezoekersgids) Nicolas Floc'h. In een deel van de
vormgeving van zijn artificiële riffen herken ik direct skeletten van
microscopische organismen. Zie bijvoorbeeld de bijlage.
Alle platen en het boek
zijn te vinden op het web, het boek ook antiquarisch of in een recente
facsimile, een po-pup-versie, kleurboeken voor volwassenen ...
Is vooral met TIJD bezig. Hoe groot is nu, hoe groot is verleden en
hoe groot is toekomst? Nadenken over begin en einde, studie van genetologie
(oorsprong) en eschatologie (catastrofaal einde). Wat blijft en hoe worden die
resten ervaren? Wordt het afval (paleontological plastic(soep)), wordt het
esthetisch (Brick Era), wordt het misbegrepen (Ikea Vase), of kunnen we via de
brokstukken nog contact maken met het verleden, met de tijd van waaruit het
komt? Onderweg vind je altijd minstens twee ladingen: de kritiek op de
consumptie en vingerwijzen naar afval.
Cosmic Connection (2016)
De basis verwijst naar de radar van Raversyde Atlantik Wall.Middenin die parabool puzzelt Maarten Vanden
Eynde een zeer ruim aantal oude (antieke?) left-overs van de PC-industrie. Wat
doe je daar mee, of wat doet een ander daar mee?
We zijn aan het einde van de Silicone-Age. Er zal dus massale veel afval
zijn. We gaan ondertussen over naar de staat van de Biological-Microchip-Age.
Wij worden een pc.
Vraag is: wat met al dat afval. Ook het afval in de ruimte (21.000
fragmenten, 300 werkende satellieten, samen 27 ton, waarvan er sedert 50 jaar
één fragment per dag naar beneden valt.
Aanvulling Linda: Hier is
het leuk om te verwijzen naar één van de proposals ( alle afval naar de zon-
toch niet echt ecologisch verantwoord idee van Luc Deleu ( zie bij document LD
)
Let wel: dit is grondstof die oorspronkelijk uit moderne slavenarbeid
komt.
Vraag: als je dingen van vroeger samenbrengt, heb je dan contact met
vroeger?
Paleontologic Plastic IV (2014)
Plastiek afval verzamelen (gans de wereld) en die dan samensmelten.
Probleem: smelten maakt gassen = ze maken je ziek. Is de persoonlijke
ervaring van het ecologisch drama!!!
Plus: - er bestaan al plastiek
eilanden Aanvulling Linda: Over het begrip
eiland bestaan hier nogal wat misverstanden. Volgens Colin Janssen ( professor
faculteit bioscience engineering UG )is
dit niet het goede woord, het geeft een verkeerd beeld van de werkelijkheid
omdat de mensen zich effectief een soort plastieken eiland voor de geest halen.
In realiteit zijn het garbage pads , nu al op 5 verschille-nde plaatsen in
onze oceanen te zien. Het gaat over afval ( meestal plastic ) dat door
zeestromingen samengebracht wordt in een soort wervelkolk ( te vergelijken met
het bewegen van een lepeltje in een kop koffie )
- uit plastiek kan je
kunstwerken maken.Zie ook Sweetlove en
P.M Tayou
Brick Era (2003-2014)
Curator heeft het over Oostende, koningin der bakstenen
Lijkt op baksteen-rolsteen
Verwijzen naar Baksteen in Raversyde.
Ook te zien in bureel Vlaamse Bouwmeester, Ravenstijngalerij Brussel
IKEA-Vase (2010)
Let wel:
De archeologische reconstructie is vooral gips in vaas vorm, terwijl de
gesuggereerde vaas eigenlijk een kopje is = verkeerde interpretatie door de
archeologen.
Vraag: hoe interpreteren archeologie in de toekomst de objecten van nu?
Kunnen we de archeologie van later nu al voorbereiden voor de archeologen?
Ps.: IKEA catalogus méér druk dan bijbel (100.000.000 ex. per jaar)
Ik heb de film helaas niet gezien. Hij zou nog in Raversyde zijn.
Misschien nog een keertje presenteren voor de gidsen?
Ik heb ook de indruk dat de film The Forgotten Space (http://www.theforgottenspace.net/) aanvankelijk in
Beaufort05 geprogrammeerd was.
Basiselementen: 100.000 schepen binden de wereld. Hij noemt dit Large
Economic Systems: the imagenary and material geographie of the advanced
capitalist world. De samengang van economische systemen en geografie.
Globalisatie dus, die je aanvoelt tijdens een zeereis, zoals ook Luc Deleu dat
vooropstelt.
Een essayfilm: d.w.z. (hoeft) niet objectief te zijn, maar (mag) juist
proberen om een bepaalde visie en idee over te brengen op het publiek. Gemixt,
complex, richting problematieken, ongelijk maritiem milieu.
De film draagt ecologie en sociologie nauw aan het hart. Hij start bij
beelden over het verdwijnend dorpje DOEL, verwijst ook naar de Betuwe
spoorlijn, en dekt alles met the flag of convenience. We leven in een
containertijd, een goedkope manier om goedkoop materiaal naar hier te
versassen.
Aan de wand: stils uit de film waarin geduid wordt o.a. werkloosheid,
wel geld voor Guggenheim Bilbao maar niet voor de haven Bilbao, de set van
Titanic die een attractiepark wordt + afvalberg die er bij hoort....
Aanvullende info Linda:
(Bron?)
THE FORGOTTEN SPACE
Het
Belgische dorp Doel aan de Schelde dreigt door de uitbreiding van de Antwerpse
haven te verdwijnen. De mensen trekken weg en de enige winkel heeft nog amper
klanten. Het hogere doel van dit alles is dat Antwerpen Rotterdam en Hamburg
moet voorbijstreven als 'poort naar Europa'. Het dorp Doel mag dan wel via een
dijk beschermd worden tegen de zee, maar wie beschermt hen tegen de
zee-economie? vraagt Allan Sekula zich af aan het begin van de Nederlandse
productie the forgotten space, winnaar van de Orrizonti juryprijs op het
Filmfestival van Venetië. Sekula trekt zich het lot aan van de gewone mensen
die vermalen dreigen te worden tussen de schoepen van de zeeschepen die de
oceanen bevaren om de wereld te bevoorraden. Het vakblad Variety ergerde zich aan de 'very
tired Marxist theory' van het visueel verzorgde the forgotten space, en de
documentaire plaats inderdaad veel kanttekeningen bij het kapitalisme door de
nadruk te leggen op het harde leven van de arbeider. Hij laat veel mensen in de
transportsector aan het woord, die bevestigen dat er niets romantisch meer is
aan het werken in de binnenvaart of op de goederentrein. De scheepsbemanning
van containerschepen bestaat tegenwoordig vooral uit Filippino's, Chinezen,
Indonesiërs, Oekraïeners en Russen, wier arbeidsvoorwaarden niet wezenlijk
anders zijn dan die voor de Zuid-Aziatische matrozen uit de achttiende eeuw.
Rijst Aanleiding voor het maken van the
forgotten space is de aanleg van de Betuweroute. De gemeente Lingewaal gaf de
opdracht voor een kunstwerk, waarna SKOR met het initiatief kwam voor deze
filmproductie. Hoewel een opdrachtfilm altijd wat argwaan oproept, mag Femke
Halsema in de documentaire gerust protesteren tegen de Betuwelijn: "Er is
inmiddels een Tweede Maasvlakte nodig om de Betuwelijn te laten
functioneren." Er is veel waar Sekula en Burch zich over verbazen of zich
druk over maken. De kabeljauw uit de Noordzee die een omweg via China maakt om
voor een laag arbeidsloon te worden gefileerd. De brandstof van veel schepen
bestaat uit een teerachtige stof, de goedkoopste scheepsbrandstof die er is,
die de oceanen laat verzuren. Maar een terugkerend punt van zorg is de slechte
situatie van de mensen in de transportsector. Een vrachtwagenchauffeur uit
Californië liet uitrekenen wat hij netto overhoudt aan zijn werk: na het
aftrekken van de vaste lasten voor zijn vrachtwagen blijkt hij zo'n 3 dollar
per uur over te houden, dat is ver onder het minimumloon. the forgotten space
beweegt zich daarbij tussen vier havensteden: Bilbao, Rotterdam, Los Angeles en
Hongkong. In Californië verbaast Sekula zich over de rijst. De rijst die de
Koreaanse en Indonesische matrozen aan boord eten, komt uit Californië en niet
uit Korea. Hierdoor kampen de Koreaanse rijstboeren met verliezen, aldus Sekula.
Ook hekelt hij Wallmart, die de laagbetaalde klanten enkel kan bedienen door
gebruik te maken van de goedkoopste arbeidskrachten en hoge kortingen af te
dingen bij leveranciers. Een ander probleem dat hij signaleert, zijn de
teruglopende opdrachten voor de containerschepen. Doordat er nu eenderde minder
containers wordt vervoerd, zijn er soms schepen die met lege containers varen:
door het lichte gewicht steekt de boeg hoog boven het water uit.
Guggenheim Sekula laat zich regelmatig van een
sombere kant zien. Hij geeft een sneer naar het Guggenheim museum in Bilbao,
"gemaakt van goedkoop Russisch titanium", een elitaire plek waar de
Basken schouderophalend aan voorbij zouden lopen. Het museum, volgens Sekula
een gesloten bastion voor toeristen, zou het enige eigentijdse aan de stad
zijn. Het succes van het Guggenheim zou in schril contrast staan met de rest
van de stad en de wegkwijnende haven met zijn grote maritieme geschiedenis.
Guggenheim verdiende een fortuin door de kopermijnen in Nieuw-Mexico en Chili,
zegt Sekula er nog even bij, alsof dat relevante informatie is. Dat er
inmiddels weer een ander architecturaal interessant cultuurcentrum in Bilbao is
gebouwd, La Alhondiga, die deze keer wel voor de Basken is bedoeld, is
informatie die de documentairemakers niet meer konden of wilden opnemen.
'Bilboa is hét voorbeeld van een stad die door de investering in cultuur een
economische renaissance beleeft', noteerde NRC Handelsblad op 9 oktober. Wie heeft er nu gelijk?
Vezel Het is in ieder geval de verdienste
van Sekula en Burch dat ze de zeehandel in kaart proberen te brengen, hoe
gekleurd ze dat ook doen. Van de zee zien we voornamelijk het eindpunt, de
branding waar de golven tegen het land slaan. De dagelijkse stroom aan
zeeschepen is aan ons zicht onttrokken. De zee wordt vergeten totdat zich een
ramp als een tsunami voltrekt. 'Maar misschien is de grootste zeeramp de
mondiale toeleveringsketen, die misschien op een meer fundamentele wijze dan
de financiële sector de wereldeconomie de afgrond in leidt', beweert Sekula.
Wie de zee overheerst, ruïneert de wereld, is het dreigende motto van de
documentaire. Door het gebruik van oude filmfragmenten, zoals de radioactieve
doos in Robert Aldrichs kiss me, deadly, lijken de makers te willen zeggen dat
film een middel kan zijn om verandering te bewerkstelligen. the forgotten space
is dan ook geen neutrale documentaire die de omgeving observeert; de filmmakers
geven continu commentaar op wat we zien. Door het traject van de
containerlading aan boord van schepen, treinen en vrachtwagens te volgen, hopen
ze antwoorden te bieden op de impact van globalisering, die is doorgedrongen
tot elke vezel van de samenleving. the forgotten space, gebaseerd op Sekula's
langetermijnproject Fish story,
luistert vooral naar de mensen op de werkvloer, mensen die gemarginaliseerd
zijn door het globale vervoerssysteem, maar ook naar de ingenieurs, planners en
politici. Ze bezochten matrozen aan boord van megaschepen die pendelen tussen
Azië en Europa, en de werknemers van de fabrieken in China, wier lage lonen
volgens de makers de sleutel tot de gehele puzzel zijn.
Roest Sekula maakt veel omtrekkende
bewegingen, zoals de geglobaliseerde scheepvaart dat ook doet, zodat het lastig
is om een duidelijk standpunt te vinden. Hij laveert tussen een aanval op en
een duiding van het kapitalisme en de scheepvaart. Hij haalt in zijn director's
statement net zo makkelijk de eerste wet van het kapitalisme aan ('markten
moeten zich vermenigvuldigen door buitenlandse handel of ze zullen stagneren en
sterven') als de meest felle verdediger van het mercantilisme van de
zeventiende eeuw, William Petty, die zei: "Er valt veel meer te verdienen
door fabricage dan door veeteelt, en meer door handel dan door fabricage. Een
zeeman is dus drie boeren waard." (Political
Arithmetic, 1690). Die rekensom lijkt inmiddels wel veranderd.
Zeehandel is in de ogen van velen een overblijfsel van een verouderde economie,
een afgeleefde wereld van roest en krakende kabels. Er doemt een mistig beeld
op van logge schepen die zware dingen vervoeren. De toekomst is aan de
cyberwereld, zullen de meeste mensen denken: het reizen zal minder fysiek en
meer virtueel zijn. De ruimteschepen van de toekomst zullen geen vliegende
auto's zijn maar elektronische uitwisselingen. Afstand zal worden afgeschaft.
Maar die mensen vergissen zich, zegt Sekula, want meer dan negentig procent van
alle lading in de wereld gaat nog over zee, dus cyberspace heeft nog lang niet
de overmacht. De traditionele fabrieken in de industrieel ontwikkelde gebieden
zijn weliswaar versnipperd en verspreid over de hele wereld, de lopende banden
zijn nog lang niet vervangen door de digitale snelweg.
Sleutel Sekula en Burch willen dan ook twee
mythes onderuit halen: de eerste mythe is dat de zeehandel niets meer is dan
een residu, een anachronisme. De tweede mythe is dat we in een postindustriële
samenleving leven, dat cybernetische systemen en de diensteneconomie radicaal
de 'oude economie' (de fabricage van zware materialen) hebben uitgesloten. Dat
hebben ze niet. Hun reactie op deze 'mythen' is dat de zee de sleutel is tot
het begrijpen van de geglobaliseerde industrialisering. De anonieme containers
bevatten goederen die ergens anders zijn vervaardigd, door onzichtbare
werknemers aan de andere kant van de wereld. Apologeten van de globalisering
vertellen ons dat deze stroom aan goederen onmisbaar is voor onze welvaart.
Sekula spreekt liever over "de ijle belofte van de 'nieuwe economie' en
het kapitalisme, een Trojaans paard dat zich tegen zijn ontwerpers keert."
Centraal staat het observeren van de mens. Zijn doen zoals gezien
tijdens de vele reizen van de kunstenaar èn wat daarvan zou kunnen overblijven
nà een natuurramp, noem het: After the
Rain, post-antropoceen dus. Faithfull balanceert op een soort nulmeridiaan:
Nu tonen van wat straks resteert van de mens van daarnet. En hoe de natuur
langzaam maar zeker weer terrein wint en de restanten van menselijke
aanwezigheid uitgewist worden.
Hij toont 4 videos in de film/lezingzaal van het museum anno 1465.
1. Going Nowhere 2. (https://www.youtube.com/watch?v=Lz4MFHsmkMI) Een figuur (de
kunstenaar zelf) stapt in jeans en wit hemd onder water weg van de (onderwater)
camera. Wat is het doel, waar gaat hij naartoe? Een contradictie tussen
verdwenen context en gericht afstappen.
2. Reef (https://www.youtube.com/watch?v=4JZEIoQdI4s) toont een
duidelijk met opzet tot zinken gebracht bootje en hoe de zee-natuur quasi
onmiddellijk heer plaats opeist. Een soort ode aan het pioniers werk van de
marine-archeologie.
3. EZY1899 heet een re-reënactment
te zijn van een toekomstig scenario. Hoe levensgevaarlijk de toestand ook is,
we zijn gewoontebeesten die zonder nadenken in en uit een vliegtuig stappen. We
verplaatsen ons blindelings: het ritueel van vliegen t.o.v. waarom hebben we
nooit kunnen vliegen (maart proberen we dat doorlopend). Vraag: zullen we als
veel-vliegers evolutionair zelf kunnen vliegen?
Vuur in een extreme vorm kwam ook al aan bod in Raversyde n.a.v. Private
Shelter:Pieter van den Bossch: http://www.pietervandenbosch.be/
Ik verwijs ook naar de recente film van Sarah & Charles[i]
waarin de titel ook zon dualiteit in tijd heeft: A day will come my future is
your past. Je kan er ook alle kanten mee uit. Nu nog in avant-première, in
oktober Buda-Kortrijk.
4. We
climbed round a final ridge and saw a whaling-boat entering the bay 2500 ft.,
below. A few moments later we saw the sheds and factory of Stromness whaling-station?
We paused and shook hands. Ernest Shackleton. (https://www.youtube.com/watch?v=ZCDLLybacNo)
Een natuurfilm waarin de aandacht verschuift van fauna/flora naar de
vorm van verlaten gebouwen. De natuur haalt de geschiedenis in: hoe ziet de
wereld er uit nadat wij weg zijn?
Dit laatste wordt verder uitgewerkt in twee videos die tijdens de
vernissage werden voorgestel (met life-muziek)
Een man (de kunstenaar) stapt van achter de camera in de verte weg.
Wanneer is iemand weg? Naar waar is hij? Naar wat kijk je ondertussen? Je
aandacht verschuift van man (weg) naar licht/schaduw van zon op sneeuwveld. En
dan keert hij terug. Waarom?
A
walk around an ever-diminishing island. Een man wandelt in
cirkels (...) op een steeds kleiner wordend zandeiland tot hij volledig onder
de golven verdwijnt. Vraag: bestaat de wereld als IK (kunstenaar/filmer) er
niet is?
Linda: Aarde niet meer
verder plunderen ! Denken in functie van de wereldschaal. Duurzaam is bv. niet
meer van tel, is een containerbegrip om het status quo te bevestigen.
Verder ontwikkelen zonder
dat we de volgende generaties belasten groei en duurzaamheid zijn twee
incompatibele begrippen. Gaan naar 0- groei ?
Invloed van Bückminster
Fuller : wat kan ik doen als individu tegenover al deze machten (politiek, instellingen, enz )? Ja want individu
moet aan niemand toelating vragen om iets te doen, heeft meer vrijheid.
Grote taak van de overheid
is om de openbare ruimte te vrijwaren en niet meer verder te verpatsen.
Ecologie en Sociologie gaan samen!
Thema: Planeet aarde en het ecologisch denken. TOPOFFICE wil niet veel
bouwen, maar kunstobjecten bouwen. Vroeger was Luc Deleu vooral bezig met
containers, maar dat doet hij niet meer: iedereen doet het nu. (vgl.
problematiek bij William Sweetlove die straks een volledig nieuwe reeks
presenteert, los van de dieren. Beiden doen ze dus iets anders.
Linda: Als architect niet
bouwen promoten, maar hoe je te organiseren als weinig bouwend architect ?
Daarom heeft hij lego-constructies gemaakt, later lego blokken omgewisseld voor
containers. Dat zijn tijdelijke constructies, om over te brengen naar volgende
generaties. En gemakkelijk over te
brengen via fotografie, iets wat de gebouwen ( uit steen ) zou overleven.
Luc Deleu stapt over naar bv. barricades (2015): actueel in het kielzog
van de indignados. Ook getroffen door het architecturale van de barricades in
Oekraïne (gebouwd over 2 à 3 verdiepingen).
De relevantie is belangrijk.
Eerst schetsen, dan maquettes, waarin de betonbasis duidelijk is en daarna
de bouw-hout stukken. Opbouw met bouwafval van een lokaal aannemer (druk sms,
bel en mailverkeer over welk materiaal) Plus beton lijkt ook op een dijk en
past zo bij de lokale context. Het ManMade aspect zit hem in de ingreep door de
architect.
Bereiken van enig resultaat door rondreizende academische lezingen. Luc
Deleu is een zeiler. Zie ook werk tijdens De Zee in Mu.ZEE: Madrid-Weber-Madrid
= voorbereiding op mijn reizen rond de wereld. De vraag daarbij is: langs
welke richting reis ik naar de antipode. Antipode = tegen-voet. Is dat
spiegelbeeld, tegenovergesteld of tegengesteld? Hoogtepunt zou zijn:
vliegdekschepen als reizende universiteiten.
Om de ganse wereldbevolking in bewegen te zetten, heb je 1.000.000
cruiseboten nodig =(8 miljard =
8.000.000.000)
Linda:
-Water is
infrastructuur waarop we kunnen bewegen.
-Seawise University
gesticht in 1925 vgl. eigen project Mobile Medium University
Sommigen standpunten doen denken aan A Dog Republic, meer specifiek de
architect Yona Friedman (www.yonafriedman.nl). Wonen boven de natuur. In het geval van
Luc Deleu langs de transportwegen maar voldoende van elkaar gescheiden.
Bundelen van wonen + doel = ruimte (natuur) blijft over.
Andere:
-Belle-Epoquemuseum Blankenberge: trappengang en
terras (ook restwerkje van B04 = Dalila Gonçalves - http://www.beeldenpark.be/.Achterzijde = passagiersboot.
-Haven Gent en Middelheim = containers. Ook tijdens
Beaufort 3.
-Niet uitgevoerd: wandel/fietspad over haven
Nieuwpoort
-SMAK (en blijft actueel) = laatste steen van België
(eerder: bouwsteen)
Andere Linda:
-in de jaren 70 80
(beginjaren T.O.P. office) werkte hij proposals uit (voorstellen met een
maatschappelijk en ruimtelijk engagement).
-Van deze
voorspellingen (voorstellen) zijn een aantal bewezen en een aantal staan nu nog
meer in de (ecologische) actualiteit. Voor hem een bewijs dat hardnekkig en
noodzakelijk architecturaal denken een must blijft maar wel op de schaal van
de Aarde.
-De voorstellen
stralen mei 68 sfeer uit (Le Corbusier) : vrijheid in voorstellen.
-Gerealiseerde voorstellen
zijn o.a. groenten in plaats van bloemen in bloembakken, bijenteelt in de stad,
groenten kweken op daken, overschakelen naar groene energie.
-Er waren ook
(ondoordachte ?) milieu-onvriendelijke proposals v.b nucleair afval naar de zon
schieten (als grap bedoeld?) en plastiek geld gebruiken in Brusselèlink maken
bij het werk Cosmic Connection en Paleontologic Plastic van Maarten Vanden Eynde.
-De projecten waar
hij het meest fier op was zijn niet gerealiseerd (Mobile Medium Universiteit èwat met de ecologische voetafdruk ter zee ? en de
Onaangepaste Stad)
Een
paar uitlatingen van Luc Deleu
in
een interview Small Talk proposals 1972 -1980
- een onverdraagzaam
bestuur levert onverdraagzame burgers
- wij Westerlingen
kunnen( mogen ) onze eigen huizen niet
bouwen, in Afrika kan elk individu zijn eigen huis bouwen
- bungalow : typologie waar
de mens graag in woont, neemt veel plaats in. Taak van een architect , het beleid
en stedenbouwkundigen is een antwoord geven op dat ideaal ( bungalow) en via het
concept appartement ook meerwaarde geven door in de stad meer te bieden dan
enkel het onderdeel huisje ( huisje, tuintje, diertje)
- we zijn mobiel maar
tegelijkertijd honkvast waarom nog vast adres ?
Verschillende projecten van
T.O.P.
- het zoeken naar een architectonisch
thema dat even straf zou zijn als perspectief ( symmetrie wordt door iedereen
begrepen ) mondde uit in project rond torens waarbij sportvelden op dak
geplaatst werden ( Barcelona torens)
- monumentale
infrastructuur: TGV boven Brussel en ruimte van station gebruiken om tweede
spoorlijn op te bouwen brug over de Schelde Apen
- zijn werk was er vooral
op gericht om draagvlakken te creëren, eerder dan onmiddellijk beginnen te
bouwen ( project voor Oosterweelverbinding )
-programma om stedelijke
functies bijeen te zetten: horeca, medische voorzieningen, sport en recreatie,
shopping, onderwijs, universele dienstverleningen, cultuur en amusement,
gebedshuizen, begraafplaatsen, arts & crafts. ( de Onaangepaste Stad ).
Elke stad is onaangepast, beogen om een lineaire structuur te maken waarbij je
voelt dat er een achterliggende orde in zit (orde in stedebouw maakt chaos mogelijk
en chaos is des levens)
- Orban Space idee dat
begint bij de foto van de aarde. Privé ruimte en openbare ruimte en daartussen
semi openbare ruimte. Hier poging om lijsten te maken van alle soorten ruimtes
van wild tot gedomesticeerd .
- terminologie van openbare
ruimte in boek met beelden ( wegen, landvormen, stedelijke infrastructuren,
triomfboog ) en de verkenning van de wereld
in 2006 als bemanningslid
mee rond de wereld gezeild ( de schaal van de wereld in de vingers krijgen )
- aarde ge-reshuffeld, alle
water en alle land bij elkaar : er is nog veel plaats voor wonen
Vaak verwijzen naar Antieke Beschaving. Daarin ook: bijen in House of
Bees. Belangrijk daarbij is de uitspraak van Einstein: If the bee disappeared
off the surface of the globe, then man would have only four years of life left.
No more bees, no more pollination, no more plants, no more animals, no more
man. Bijen worden bestudeerd naar propolis, nectar, water. Als daar foutjes in
zitten, dan is er iets met de ecologie aan de hand. Er wordt van uit gegaan dat
het gedrag van de bij al 20 miljoen jaar dezelfde is.
Bijen en signaalfunctie
Vgl. (Riga Culturele Hoofdstad 2014) = Annemie Maes & Foraging
Fields: bijen loslaten in Kanaalzone Brussel = de natuur is goed/aan beter
hand, dus de bijen tonen dat aan. Ze worden gescreend. Registratie en
transmissie op dat moment naar expo in Riga = globaal idee.
Architecturaal. Vorm van de bijenmand = verwijst eventueel naar Navel
van de aarde in Delphi (identieke vorm, al verwijst men ook naar andere
mogelijkheden). Ook een bijenkorf in zandzakjes verwijst naar een specifieke
architectuur. Militair bouwen en earthbag-architecture, waarbij eerder plastiek
gebruikt wordt, maar dan heb je meteen een link naar de vluchtelingenproblematiek.
Plastiek is ook een verwijzing naar Pascal Martin Tayou.
Lokale inplanting: iemand verwijst naar standpunt bij Beaufort05: Kasper
Bosmans. De bloemen mochten niet zonevreemd zijn. Nu wordt er ingespeeld op
zonevreemdheid: aarde komt van omgeving Torhout, dus bevat zonevreemde
elementen. Er was sprake van een clandestiene ingreep: bloemzaad meeinpakken. Niet gebeurd. Er is wel een grote
ecological displacement d.w.z. 40 ton zand, 1000 zandzakjes, aangevuld met de
30 ton van et werk Metatron (Beaufort03)
Verdere lokale associaties: bijen vliegen = vliegveld, oorlog en bijen
als signaalfunctie t.o.v. kanarie en gas in bunkers, ook zandzakjes in
stellingenoorlog én bij wateroverlast, historische inplanting is juist want in
de middeleeuwen werden veel bijen gehouden.
De bijen komen van KUSTBIE (Gistel) en de technologie is van Lowland
Electronics Leffinge (http://users.telenet.be/lowland) die zorgen voor
de ecotheek = registreren van de bijen en vergelijken met andere locaties.
Op 8 juni 58.000 bewegingen voor 28.000 bijen.
Aanvulling Linda: Heb vraag
gehad wanneer gebouwd ?
Deze bijentempel werd
tussen 4 en 9 mei opgebouwd samen met team vrijwilligers. Liep niet altijd van
een leien dakje ( zie foto)
Bewaren
Andere werken tonen ook een duidelijke zin in bewaren.
Zoals:
De Bibliotheca del Sol ofHighmountain Library in Spanje, is een verzamelplaats voor boeken en
zaden. Tijdens de officiële opening wordt de catalogus vacuüm verpakt en
geëtiketteerd om in die bib opgenomen te worden. Het gebouw is in een put
gebouwd en daarna met grond bedekt. Het is niet zo groot, dus eerder een
concept dat letterlijk zeer dicht met de grond verbonden is. De organisatie
gaat uit van Mataha Foundation (Oostende) (http://www.matahafoundation.com)
Goldon Sun Disk, een verwijzing naar de Voyager Golden Record, is een
soort zwarte doos van onze beschaving, van onze tijd.
Een beetje in die geometrische stijl is de Metatron, een kunstwerk voor
de toekomst. Daarin zit de theorie over alles van Plato het systematiseren
van de oudere natuurfilosofie en het spelen met regelmatige veelvlakken zoals
bij Archimedes en Pythagoras uitgetekend.
Aanvullingen Linda: - spelen met het verleden, gemaakt als
paspoort van het tijdstip: vermeldt positie, tijdsberekening. Levensduur 1
miljard jaar ( ? ) . Een gelaserd artefact.
Ontworpen met de bedoeling
een wereldwijde bewustmaking en bewustwording te doen ontstaan. Een manier om
ons te doen nadenken over de mens en de toekomst van onze soort. In de schijf
zijn symbolen van heilige geometrie, astronomie en aardkunde verwerkt. De
schijf ( de sculptuur ) vertegenwoordigt een rustpunt, een heilig instrument omons doorheen onze dynamisch en chaotisch
tijdperk te bewegen.
Een archeologisch artefact
van de toekomst, een artistieke en technologische creatie en een symbool
vanintrospectie.
Het leuke van
verwarring is, dat je er een portie inspiratie kan uit halen. Een weekje
marineren in ManMade doet één en ander in vraag stellen. Vandaar:
Kan esthetiek ook ManMade
zijn?
(en is er esthetiek in
ManMade?)
In de zeer geëngageerde inhoud van de tentoonstelling ManMade verliezen
we de esthetiek uit het oog. We zoeken het niet, stellen ons niet eens de vraag
of het getoond wordt. Is het er wel? Je vergeet het esthetische omdat de
presentaties op zich, uitsluitend voor wat ze zijn, passen in dit grote
project, in de sfeerschepping, in een totaalbeeld dat zo wie zo goed is. Maar:
de inhoud primeert. Dat is op het eerste zicht altijd zo in tentoonstellingen
waar de context bovenop drijft. Hoe geraken we uit dit dubbelgevoel?
Eenvoudig: slenteren in het MSK in Gent, afdeling oude kunst, en diep in
de ogen in de portretten kijken. Alles is decor, attribuut, anekdote,
verduidelijking, geheim of iconografie voor de personages die met de ogen een
richting tonen. Een kijkrichting, vlakker, platter dan in het portret van Michael
Borremans bij de Klok in Gent. Ogen die een communicatie vervangen. Trek lijnen
uit die 500 jaar oude ogen wat Borremans doet en je vindt de diepere ernst
van het geschilderd verhaal. Emoties die je niet ziet maar die aangewezen
worden en die links en rechts een duw krijgen door het decor waarin alle
geheimen opgenomen zijn.
En onze ogen? Die volgen het verhaal en keren altijd terug naar de ogen
van (een van de) starende personages. Soms heb je een groepssfeer, dat wil
zeggen dat ze allemaal bijna identiek copy-past verdrietig kijken, of gelaten,
afwachtend,als een leerling die opneemt
en nooit meer zichzelf zal worden. En wanneer het niet over ogen gaat, dan is
er nog het licht dat belicht of een boodschap moet verduidelijking. Soms zijn
de personages in dat landschap geplakt als woorden van een verhaal. En heel
soms kijkt er ééntje je vlak in het gezicht, met de allure van dit is mijn
schilderij en het is mijn opdracht of erger zie je wel dat ik gelijk heb:
god bestaat.
Hoe ouder de schilderijen, hoe meer to-the-point ze zijn. Gevoelloos
dat is mijn interpretatie, hé. Of toch: er zit enig definitie-gevoeligheid in Jan Provoosts Calvarieberg[i], zeer
verfijnd uitgetekend maar allemaal zo individueel en perse.
Een zekere vlakheid kan je in de verleiding brengen abstract te
herkennen. Zoals een compositie van vlakke gezichten die als een puzzel in
elkaar passen en doen denken aan organisch geabstraheerde verhalen. Ik sta dan
bij Vander Goes Bewening[ii] en even
daarna bij JHeronimus Boschs
Kruisdraging[iii]
Deze laatste lijkt wel een tegenpool van Rembrandt, omdat de tussenruimtes zo
duister zijn en de gezichten zuiver belicht. Niet artificieel in geel licht.
(even meenemen: het retorische van de verhalen uit de christelijke traditie
wordt tastbaar bij het werk van Lili
Dujouries Maagdendale[iv]: twee
gedrapeerde doeken: een gedragen en groen de andere statig en rood.)
Wat kunnen we daar zo allemaal uit onthouden? Dat die oudere
schilderkunst, die bewaard wordt in musea en vaak nog in openbare gebouwen
(zoals oude kerken!), een illustrerende en verdiepende functie heeft.
Illustreren voor de periode waarin het gemaakt is. Verdiepend voor de kijker
die de ethiek van de godsdienst, de godsdienstige rituele herhalingen en aan
godsdienst gerelateerde historische gebeurtenissen wil onthouden. Allemaal
eenzijdig godsdienstig. Vergeet niet: tot een halve eeuw geleden werd er alleen
maar godsdienstig gedacht (merendeels). Vergelijk het met die andere
eenzijdigheid in de starre geloofsbelijdenis van de islam, die nu een
sterk/hevig hoogtepunt/laagtepunt kent. Ik bedoel ook: sedert de christelijke
figuren aanvankelijk blank geschilderd werden, hebben we ons nooit meer
volledig kunnen wennen aan het anders zijn van een ander mens. Wit is
hemelsgoed, bruin komt van het te dicht bij het hellevuur staan.
Wanneer de deskundigen in de restauratiekamer[v] van Het lam gods van de gebroeders Van Eyck
discussiëren, van mening verschillen, confereren over een of ander retabeldeel,
dan blijft vaak alleen de techniek en de historische contextualiteit over. De
bron. Ook daar is de passie even zoek. Ik bedoel de passie om de passie van een
passioneel verhaal passioneel te herstellen. Passie wordt wetenschap; het
resultaat is tot nader orde perfect. Het kleed wordt naar kleur hersteld. Het
geschilderd kleed wordt wetenschappelijk onderzocht. Ze gaan niet in de zaal
ernaast kijken naar de echte doeken van Lili Dujourie die er passioneel
bij-hangen. Ook de kaligrafie wordt loepzuiver gedocumenteerd. Is dat poëzie of
zijn het getekende letters?
En dan kom je, uiteindelijk onverwacht want je denkt aan andere dingen,
kom je in de tweede artistieke kijkwijze, de tweede visualisatie van de
realiteit. Je struikelt dus binnen bij Brusselmans, Servranckx, ... Nu niet
meer de duidelijke aanwezigheid van een geloof en een naar geloof gerichte
iconografie. Neen. Nu de opengewerkte vormgeving van het suggestieve uit de
vrijgekomen schildertechniek. Interpretatie toevoeging aan de kunstwerken. We
zitten nog volop in de verfmaterie. Het concept is de volgende fase in het
SMAK. En in de Sint-Pietersabdij wacht er nog fotografie.
En dan begrijpen we het:
ManMade heeft de duidelijkheid van een oude kunst en de indringendheid
van het conceptuele. Nu nog in woorden verestetiseren.
Dit is een
tentoonstelling die ontzettend veel vragen doet rijzen (en in je hoofdje doet
reizen). Past ook zeer goed na de expositie 2050 - Een korte geschiedenis van
de toekomst in K.M.S.K. Brussel[i].
De Morgen noemde dat een steriele tentoonstelling, waarna ManMade het alleen
maar veel beter kan doen. In ieder geval jonger van opbouw en inhoud. Met de
nadruk op het sociale en ecologische, waarmee het esthetische vaak over het
hoofd wordt gezien. Maar is dat niet logisch?
Je kan niet anders dan beginnen nadenken.
Over genetische
manipulatie als hulp bij aanmaak van voedsel, bijvoorbeeld. Hoe zet je Darwin
daar naast? Of: staat Darwin hier precies op zijn plaats, namelijk bij de mens
en niet bij het gemanipuleerde?
Over de naamgeving
antropoceen en naamgeving in het algemeen, bijvoorbeeld. Namen worden vaak nà
de feiten gegeven. Je kan een naam bedenken, maar toewijzen gebeurt later. Als
we onze tijd nu al afdekken met een titel, dus ook binnen bepaalde grenzen
leggen, dan zou het wel eens kunnen zijn dat we zekerder zijn van de afloop dan
dat we willen bekennen. Van daar dat de kunstwerken nu over straks kunnen
vertellen, terwijl de esthetiek nog volop in het heden staat.
ManMade toont de
(niet noodzakelijk ecologische) voetsporen die we wild om ons heen nalaten,
zoals de brandsporen in een grot ergens boven Pella (Noord-Griekenland) die
voor de archeoloog het bewijs is van het begin van dat antropoceen: wij
manipuleren natuurlijk vuur tot bruikbaar vuur.
Accentjes:
Uit zowel de
persvoorstelling als de officiële opening en rondleiding voor Gidsen hebben we
enkele accentjes onthouden:
- - A huge
project.
- - Nadruk op
antropoceen in archeologie en zee
- - Reflexie!
- - Het boek
= meerwaarde door wetenschappelijke, sociologische, psychologisch,
filosofische, ... artikels
- - Mirroring
Ourselves
- - Bodemvondsten:
wat vinden ze straks van ons?
- - Coördinator-directeur
Raversyde Mathieu de Meyer: Dit is géén geitenwollensokkenexpositie, er worden
geen standpunten in genomen. We tonen wel de impact, goed en slechts, op ons en
de omgeving.
- - We tonen
de TIJD van de MENS, de SPOREN van de mens, de archeologie van de toekomst.
- - Curator Tim
Joye zet ons tussen twee beelden: die allereerste foto van de blauwe planeet
, gezien vanaf de maan, kerst 1968 en een recente compilatiefoto van de 21.000
brokken menselijke afval die nu rond diezelfde blauwe planeet zweven.
Daartussen zit de groei van de ecologische gedachte.... met de voeten bijna in
het kwel- en zeewater.
- - Ik dacht
dat voor hem een Antropolisde redding
zou zijn. Maar: wat als het (allemaal) mis loopt?
- - Tussendoor
profeteert cultuur-minnend bioloog Guido Rappé: je mag de natuur niet
onderschatten.
Juni is de maand waarin alle twijfels wegvallen. Met een nieuwe dynamiek
start het her-denken van de winter. En aangezien de nouveaux hooikoorts niet
eens aangekomen is, zetten we er vaart in. (Bericht
voor de vaste lezers: dit wordt een wat verwarde, onstuimige, associërende
nieuwsbrief. Eventueel bewaren voor betere tijden.)
De titel komt uit een gesprek tussen Kader Abdolah en Anna Luyten in
Vrijstaat O[i]. Hij had
het ook over vergeten wie ik was, nieuw identiteit, immigratie leren begrijpen
en dus ook in iedereen zit er goud. Dat maakt de unieke mens rijk. Dat maakt
dat iedereen uniek is en in dat unieke een rijkdom in zich heeft die liefst van
al naast en met een andere uniciteit moet (kunnen en mogen) leven. Een
paradijslijk gevoel.
En dan zegt Honoré ∂O daarop: spijtig dat er geen paradijs (meer) is.
Zegt hij dat het unieke niet bestaat? Of juist dat door het ontbreken van dat
enige paradijs, onlosmaakbaar vast aan spiritualiteit, men uniek kan zijn. Dat
in een spiritualiteit zowel kunst als kunstwerk misleidt. Uniek is meerlobbig.
Alles is ten andere uniek, omdat je wetenschappelijk kunt vaststellen dat er
telkens minstens een minuscuul verschilletjes is met de ander. Hij kan ook
bedoelen dat het goed is dat er geen paradijs is, want zo ontstaat engagement
als gevolg van een minder geslaagde wereld. Dat is reageren op wat rond je
gebeurt en is. Ik ben dus nog altijd op zoek naar gesprekspartners over
religiositeit, spiritualiteit... Ik heb mijn boekenleveranciers in Oostende en
Brugge gevraagd op zoek te willen gaan naar precies dat: hoe leg je
spiritualiteit en geloof uit vanuit een standpunt waarin beiden onbestaand
zijn, geen referentie zijn.
Onderweg vind je passages
over één en ander:
Passage 1
Radicale islam reageert op radicaal atheïsme. Een artikel van Ward
Daenen en Bart Eeckhout over Bas Heijnes[1]Huizingalezing[2]
in Leiden op 13 december 2013. Enkele passages, cursief gepresenteerd:
Economische groei is een
obsessie geworden omdat mensen geen idee meer hebben hoe een samenleving in te
richten of te waarderen.(Daenen & Eeckhout, 2013)
Ik zet daar een passage uit Primo Levis boekje Is dit een mens[3] bij: Van tijd tot tijd gaat er een weg , brengt een
bezoek aan de Beurs en komt terug met de laatste berichten. (Levi, 2013, p. 98) Over een
aantal paginas vertelt Levi hoe de K.L.-bewoners die niets hebben niets
anders dan zichzelf en het restje dat die honderdduizenden overhouden en
nalaten uit dat niets -toch nog een
soort beursgang kunnen organiseren voor een naaidraadje, een knoop, een plukje
brood, de notering van een bevroren kool. Dit lijkt een organisch gegroeid
beursgebeuren als een diep menselijkenoodzakelijkheid.
Waar iets is en waar
spontaan aan ruilhandel wordt gedaan, ontstaat een economisch leven: iets kan
altijd verhandeld worden met een meer- of minderwaarde. Dat zit in ons gebakken
en hoe filosofisch, romantisch, religieus, whatever je alles (wat heel veel is)
benadert, het blijft tellen. Er bestaat
een grote discrepantie (ongelijke vergelijking) in een samenleving die in de
feiten divers is, maar die pluriformiteit in de geest niet geaccepteerd heeft.(Daenen & Eeckhout, 2013) Deze
veruitwendiging naar het sociale stelt bv. dat alles ongelijkheid is. Eén mooie
vlag voor ongelijke ladingen. De twijfel domineert, dromen verdwijnen. Dromen
bestaan immers uit opgeslagen kennis in een nieuw mengsel. Is er dan niets dat
los staat van het mens-zijn en dus dat mens-zijn kan corrigeren? Wat kan
evenwicht brengen tussen zijn en worden?
Bij Darwin[4]
op de thee gaan: Evolutiebiologen van
Charles Darwin tot Daniel Dennett hebben ontrafeld dat de mens evolutionair is
uitgerust om beelden te vormen om houvast te krijgen op een wereld die hij niet
kan bevat-ten. Dat leidt tot een paradox, want zij leiden de strijd tegen de
betovering en de religie. Maar net uit hun bevindingen volgt dat de hang naar
betovering bij de mens hoort.(Daenen & Eeckhout, 2013) Darwin vanuit
de oorsprong, Dennett[5]
en de ingebakken mogelijkheid tot vermijden van wat met die oorsprong
meegekomen is. Zoeken naar het zijn van alles dat in en om ons is, omdat we
zelf een code hebben geschreven met de dingen die we hebben gezien, kunnen
zien, dus opnieuw kunnen zien. We hebben mysteries verwoord en ontdaan van hun
mysterie. Blijft over: geloven of niet geloven. In alles, bijna alles, in
altijd iets meer of minder dan alles. Afwegen van feiten; redelijke
standpunten. Zo verkleint de verwondering voor de ongekende dingen. Dingen die
we nog niet kennen en die dus (?) nog niet bestaan in onze vertaling (!).
Dan kom je bij het
woord hoop dat zoveel vullingen heeft. Waar begint rede en start hoop? Darwin kunnen wij accepteren, maar we
kunnen er niet naar leven. Wat is je leven nog waard als je liefde reduceert
tot een louter chemisch proces?(Daenen & Eeckhout, 2013) De auteurs
nemen een standpunt in: reduceren in plaats van bedenken. Hij geeft een
betekenisverenging mee, waardoor we nieuwe openingen krijgen: de rede is alles,
maar begint bij de verwondering.
En onze kunst dan? Zeker rede en verwondering. Daar komt Camus op
tafel: Ik geloof te weinig in de rede om
een filosoof te zijn, zei Camus. En ook: ik wil weten hoe je moet leven, vooral
als je moet leven als je noch in god noch in de rede gelooft.(Daenen & Eeckhout, 2013) Wat ligt
tussen een god en de rede? En wat als een god uit de rede ontstaat of die god
rede is? Bijvoorbeeld.
Passage 2
Mag ik tegenover passage 1 iets anders zetten? Enkele fragmenten uit
een boekje dat jaren naast me op een bed-bijzettafeltje lag en af en toe
aangeroerd werd. Jaren over gedaan en uiteindelijk niet beklaagd: Arnon
Grunbergs De Mensheid zij Geprezen, Lof der Zotheid 2001.
De optelsom van wat volgt noem ik graag: tegenstelling. Dubbele
tegenstellingen dan nog wel: Grunberg verdedigt zijn mens-cliënt door het
historische onmenselijk af te vinken tegenover de daden van zijn mens. Mensheid
tegenover individuele mens? En wat ieder mens als cultuur meedraagt.
Collectieve cultuur net als collectief geheugen. En waar zit Kadars Goud? In
de bruikbaar van de fragmenten in een Dialoog of een FiloCafé, bijvoorbeeld. En
onderweg komen we nog eens in het Paradijs van ∂O.
Als je de mens omlaagtrapt, lijk je al snel een genie of wat daar
tegenwoordig voor doorgaat. Daarom hebben zo velen er belang bij anderen omlaag
te trappen dan zelf omhoog te komen. Als je omlaagtrapt, blijf je stilstaan, en
toch lijkt het alsof je omhooggaat. (Grunberg, 2002, p. 7)
Wie zijn principes boven alles stelt, kan beter meteen in een
doodkist gaan liggen. Alleen wie zijn principes opportunistisch toepast en er
net zo makkelijk afstand van doet als van een oude schoen, maakt kans op een
redelijk aangenaam leven. (Grunberg, 2002, p. 11)
Wie hogerop wil komen in deze wereld doet er goed aan de mens belachelijk te
maken, zijn talenten in twijfel te trekken, hem nooit het voordeel van de
twijfel te gunnen en uitvoerig stil te staan bij de paar misstappen die hij
langgeleden heeft begaan. (Grunberg, 2002, p. 14)
Mijn cliënt volgde de uitbeelding, en de uitbeelding zelf imiteerde
alleen andere uitbeeldingen. (Grunberg, 2002, p. 15)
Iemand moet eens uitleggen wat schuld eigenlijk is. De ene helpt
dertigduizend man om zeep en er wordt een standbeeld voor hem opgericht, de
andere raakt verblind door zijn hormonen en wordt levenslang opgesloten De
schild is uitgevonden om van de verdachte een betere slaaf te maken, en de
schaamte is hem opgedrongen zodat hij nog efficiënter gedirigeerd kan worden.
Hij is zijn eigen bewaken geworden. (Grunberg, 2002, p. 24)
Men herkent de woorden nog van vroeger, maar het is betekenisloos
geluid, omdat er geen werkelijkheid meer is waarnaar ze verwijzen. Het
huwelijk is op het paradijs na een van de meest gruwelijke uitvindingen die de
mens zijn opgedrongen. Wat je hebt, valt tegen. (Grunberg, 2002, p. 29)
Winnaars zoeken meestal geen verklaring voor hun winst. (Grunberg, 2002, p. 42)
Zij, de verliefdheid, is niets anders dan eigen verlangens en wensen
geprojecteerd op een ander. (Grunberg, 2002, p. 51)
Hoe lang duurt het voordat dat nu een geschiedenis krijgt en een
toekomst, en dus ophoudt illusie te zijn, maar bittere werkelijkheid wordt? (Grunberg, 2002, p. 52)
Een wijze heeft een tijd geleden al gemerkt dat het alleen aan onze
korte levensduur te danken is dat wij de winnaars van vandaag niet zien
veranderen in de verliezers van morgen. (Grunberg, 2002, p. 106)
Ons lichaam lijdt onder wat ons op de markt verkocht wordt als ziel.
(Grunberg, 2002, p. 113)
De beschaafden hoeft nooit twee keer te worden gevraagd om voor
rechter te spelen en zijn zo beschaafd dat ze het volstrekt onnodig vinden aan
hun oordeel te twijfelen. (Grunberg, 2002, p. 118)
Boven iedere poort naar deze wereld, boven iedere baarmoeder hangt in
koperen letters mijn naambordje: Arbeit
macht frei. (Grunberg, 2002, p. 123)
