Je onthoudt wat je ziet. Wat je ziet is voor jou duidelijk aanwezig. Het
is belangrijk genoeg om je aandacht te trekken en te houden. Het moet als het
ware in tegenstelling zijn tot wat op dat moment door je hoofd gaat. Een
contradictie of een paradox. Ik blijft beide woorden vaak herhalen. (Ogenschijnlijke)
tegenstrijdigheid. In tegenstrijd met wat ik op dat moment verwacht. Heel
duidelijk en pertinent, en dat blijft ook zo, of eventjes tot herkenningspunten
opgehaald zijn. Een foto is ieders realiteit, maar in een andere tijd en
ruimte. Wanneer je in die context bent geraakt, begint herkennen, appreciëren
en reflecteren. Een foto... daar kan je ontzettend veel mee doen.
World Press Photo[i] probeert
al jaar en dag via een selecte en zeer strenge jury, die fotos te lauweren die
technisch zuiver gemaakt zijn én tegelijkertijd zon paradox doen ontstaan.
Voorbij verwondering. We raden aan de link te gebruiken om de fotos traag één voor
één te bekijken. Lees ook hierna enkele
passages van mevrouw Tessa Hetharia, Project Manager Exhibitions bij WPP.
Kijken is belangrijk.
De tijd nemen: Wanneer u
maar nieuwsgierig genoeg bent, zult u stoppen. U zult kijken naar de foto,
misschien iets nabij stappen om het beter te zien en wellicht de tekst lezen om
te ontdekken waar we zijn en wat we zien. In de weergaloze tred van de dag, is
het stoppen al heel wat...
Denk niet dat
je alles kunt begrijpen. Van poserende meisjes in een klein Spaans dorp weet
niemand waarom ze zo serieus en boos kijken ... niemand. Onthoud: ... de fotograaf (nodigt) uit om
dichterbij te komen. Om ondanks de chaos en onrechtvaardigheid de rust te nemen
als beschouwer. Het is de bedoeling van de fotograaf om om (ons) iets meer te
doen begrijpen van wat er gebeurt. En ze citeert een laureate: Photos can present empathy
that text and words cannot. Waarna ze besluit: Ik hoop dat u met precies dat gevoel hier
vanavond weggaat: dat u even stil bent blijven staan en iets van verbondenheid hebt
gevoeld.
Knokke-Heist heeft zo zijn/haar eigen kunststijl. Niet te moeilijk, met
een snuifje surrealisme, decoratief én pertinent, prijzig en met zicht op
tijdloosheid, als je wil sparen in de Zoute-stijl. Geen probleem, elk zijn
stijl (en portemonnee).
Het Cultuurcentrum Scharpoord geeft al jaar én dag kansen aan jonge
kunstenaars die los gaan van de traditionele paden en iets uitproberen. Vandaar
SEAS = kom het hier tonen en reflecteer samen over de appreciaties. Niet meteen
makkelijke kunst, maar een praatje met de kunstenaar helpt.
Momenteel is er Jill Vandorpe[ii] met een
presentatie: What about the things that Break?
Kijk eerste even naar haar werken via de website van Jill Vandorpe.
Daarna kan je best overweg met het tekstfragmentdat we uit een interessante blog gehaald
hebben:
In
mijn werk vertrek ik altijd vanuit mijzelf en mijn eigen wereld. Gevoelens,
gebeurtenissen, herinneringen en schrijfsels komen er in voor. Voor mij is
kunst een andere vorm van taal of communicatie. Ik wil beginnen waar de taal
niet meer kan en de poëzie het overneemt. Poëzie die een ruimte in taal creëert
voor de dingen die niet meer te verwoorden zijn. Poëzie laat plaats aan onze
interpretatie maar leidt ze bijna onmerkbaar door een spel van verbergen en
tonen, metaforen en symboliek. Mijn beelden construeer ik op deze manier.[iii]
Wat doe je met dingen die breken. Hou je ze weg, verstop je ze tot je meer
afstand hebt kunnen nemen of plaats je ze voluit in beeld zodat je in woorden
en lijnen afscheid kunt nemen. Het beeld wordt dan een herinnering en in de
massa van die gebeurtenissen een metafoor voor een herkenbaar gevoel. Wat moet
je in vraag stellen? In welk beeld staat iets dat jij herkent alsof het van
jezelf is? Waarom is een vinger nog geen hand? En als het breekt: waarom dan,
waarom dat? Was het gewicht van herinneren te zwaar? Moet iets vervagen,
verdwijnen, slechts een spoor van potlood, verf, stof, plaaster, ... nalaten.
Mijn werk speelt zich voor een groot deel af op papier. Ik maak
zowel tekeningen (met verschillende media) en grafisch werk. Steeds meer
introduceren zich ook kleine sculpturen. Deze laten de beleving van een werk op
een andere manier toe dan 2D werk. De opstelling van de werken vormt
uiteindelijk mee de inhoud van het werk.
Het vertrekpunt bij het maken van een beeld kan vaak iets heel klein,
onbenullig zijn (vandaar de titel van mijn vorige tentoonstelling Something of
nothing). Al te vaak projecteren wij als mensen onze wensen, hoop en
verlangens in kleine objecten (vb. souvenirs, talisman, ..). In mijn werk hou
ik ervan om deze dingen niet alleen af te beelden maar ook om het werk zelf als
iets symbolisch maar ook poëtisch te presenteren. Voor mij is het aan de
toeschouwer om het gevoel en de betekenis van een werk opnieuw in te vullen
zoals een woord in een gedicht een suggestie naar vele verhalen kan vormen.[iv]
Ik lees haar gedicht en denk eerder aan What about the
things YOU break? Iets dat uit zichzelf breekt, heeft iets in zich dat doet
breken. Met de klank van broosheid die in de ets, grafiek[v],
kleinsculptuur, setting opduikt. Neen: niet de broosheid van vrouw, maar de
broosheid van object en tijd, van feit en houdbaarheid, van omgeving en
aanvoelen.
Locatie: op café in Gent. Schuin over me: een man en een vrouw
lunch break? thema: over macht. Methodiek: woord/wederwoord. Vaak versterkt
door de mimiek die met de intensiteit van het gesprek ook grilliger wordt. Hàhà...
(afwijzend, laatdunkend)... Hoe is het mogelijk... (bevestiging van de
gesprekspartner.) Alles is goed verstaanbaar. Dit is een muziekloze
plaats.Ik heb begrepen... maar ik weet
het niet, hé ... maar allé... Kneukels op tafel tikken om iets daarvan te
bevestigen. Of om de bewering tot op een manier te bevestigen. Hoe dan ook,
een studioke aan zee zie ik wel zitten, ja. pauze Ja, wat wil je...
Thema was: zwembad in Oostende. En dat ze daar nogal wat aan het doen zijn.
Bouwen en afbreken.
Ondertussen geen verder nieuws meer. Ik denk dat we af en toe zullen
moeten polsen. Volg ondertussen de groei van de petitie http://www.petities24.com/zwembad-oostende.
Ondertussen een pertinente vraag gekregen: Wat is het standpunt van
DEMENT in dit dossier. Ik heb navraag gedaan maar (nog) geen antwoord gekregen.
Wel één en ander teruggevonden op hun site.
Dement wil in het dossier van het stedelijk zwembad een
genuanceerde positie innemen. Dit dossier onderscheidt zich immers van andere
bedreigde erfgoedpanden doordat het uitzonderlijk géén plaats moet ruimen voor
alweer een architecturaal banaal appartementsgebouw in de stad. Naar verluidt
zou er een publiek toegankelijk park ingericht worden. Het gaat dus voor één
keer niet om erfgoed dat moet wijken voor het winstbejag van een bouwpromotor,
maar wel om het algemeen belang, hetgeen de sloop van dit markant gebouw in een
ander perspectief plaatst. Daarenboven biedt de sloop een unieke kans om dit
stedelijk landschap, met enkele van onze meest beeldbepalende gebouwen zoals de
hippodroom, de Thermae Palace, en de Koninklijke gaanderijen die getuigen van
de urbanisatie onder Leopold II en het mondaine karakter dat Oostende ooit zo
kenmerkte, in zijn grandeur te herstellen door de aanleg van een
kwaliteitsvolle en publiek toegankelijke plaats.
Duidelijk. Dement trekt de kaart van de Belle (maar ook pauvre)
Epoque. Lees bij de commentaren van der petitienr. 85 eens. Combineer dat met het ellebogenwerk rond de verkoop van
Thermae Hotel en Koninklijke Gaanderijen plus de tegenstand binnen de
gemeenteraad en traagweg ontstaat een structuur, waarvan je achteraf zult
zeggen: zie je we: ik wist het! Met mimiek en kneukels op tafel.
In De Grote Klok (http://www.oostende.be/degroteklok)
van juni 2016 staat op p. 12 één en ander over de strandwandeling van het
Parijse Collectif Omne. (https://vimeo.com/164397277)
Maar ook een grandioze digitale maquette van de zeedijk ter hoogte van de
Venetiaanse, de Nieuwe en de Koninklijke Gaanderijen. Let op het vervangen van
de Nieuwe Gaanderij door een groene helling (vgl. oorspronkelijke toestand) en
een wandelstaketseltje vanaf de Drie Gapers. Maar daarachter staat het zwembad
van Felix en Tanghe al in zijn brutalistische naaktheid ingeperkt. Dat geeft
twee gevoelens. Eerst: oef: gespaard en een grandioze plaats voor overdekte
luister, zoals de stadshall in Gent. En: oei: zo levenloos, ontnomen van de
functie waarvoor het brutaal weg uitgetekend was. Maar toch: ja: het is
tastbaar, met een nieuwe functie én een cultuurhistorische waarde, contradictie
en paradox van een stad die niet weet (of begrijpt) hoe met mens én toerist om
te springen.
Naar halfjaarlijkse gewoonte: eerst HISK OPEN STUDIOS 2016, daarna de
eindpresentatie van de laatstejaars: dit is toekomst kijken want DAAR zie je de
kunstenaars die straks (en velen nu al) op internationale presentaties worden
meegenomen.
Wie zijn dat?
Buren (BE/NL), Lydia Debeer (BE), Ella de
Burca (IR), Kasper De Vos (BE), Vesna Faassen & Lukas Verdijk (NL), Aslan
Gaisumov (CE), Indrikis Gelzis (LV), Elias Ghekiere (BE), Minja Gu (KR),
Alejandra Hernández (CO), Lien Hüwels (BE), Pepa Ivanova (BG), Ola Lanko
(UA), Almudena Lobera (ES), Rebekka Löffler (DE), Ariane Loze (BE), William
Ludwig Lutgens (BE), Oleg Matrokhin (RU), Pedro Moraes (BR), Cadine
Navarro (FR/US), Jonathan Paepens (BE), Joke Raes (BE), Jura Shust (BY), Diana
Tamane (LV), Anne Van Boxelaere (BE), Wieske Wester (NL)
Belangrijk is ook dat alle geselecteerden opgenomen worden in een
alfabetische lijst (http://hisk.edu/mw/index.php/Artists), van waaruit je
een startidee hebt over deze jonge kunstenaar en in vele gevallen meteen een
link naar hun website. Als het Belgische kunstenaars zijn, kan je hen vaak
volgen via Kunstenpunt op Bamart: http://bamart.be/nl
We zijn er zoals altijd met een uitgesproken opgewekt gevoel van
teruggekeerd. Letterlijk bedoeld maar wel in de gietende regen. Meer verf dan
anders (Willy Van den Bussche PMMK - zou opgelucht snuiven), grote technisch
kunnen en verf, potlood, houtskool, zelfs spelen met de eigenschappen van
pertinente olieverf op transparant acryl. Video, foto, installatie, ... Alles
met de toon van een aanstekelijk begin, nopjes waar minstens straks grote
verwonderen en bewondering zal uitkomen (in sommigen gevallen barsten).
Uit de drup (het dak LEKT ontzettend iemand noemt het: een waterval op
zolder) voor we in de regen doken: nog dit genoteerd: Dit zijn de jonge
kunstenaars die één zijn met hun werk via de (auto)biografie en de anekdote.
Individueel in fotografie, film van zichzelf en door zichzelf, eigen leven als
inspiratie en als zichtbare context. De omgeving vastleggen als decor waarin
gebeurtenissen aanleding zijn tot nadenken. Uitnodiging, in-stappen, empathie.
Als acteur in een gefixeerde presentatie, de dramatiek van een land en wat dat
land (waaruit je komt) vanop afstand - als dat al mogelijk zoniet af te wenden
is met je doet.
Ps:
1. Stuur een mail naar info@hisk.edu om telkens uitgenodigd te worden op de
presentaties.
In de bijdrage Dialoog:
vluchten (kan niet meer) van 16 september 2015[1] waren we
op zoek naar hoe we nu precies moeten omgaan met het begrip vluchten, zeker
in het licht van de honderdduizenden vluchtelingen die aan en net over de grens
van de Europese Gemeenschap staan. We hebben daarbij verwezen naar het kort
maar krachtig artistiek moment van Vrijstaat O & Beaufort 2015: Troost en
Verzet, met link naar de film The March (https://www.youtube.com/watch?v=3BW83sHDCpc
= volledige versie met Duitstalige onderschrift)
Het gaat altijd over wie en
wat ze zijn. Over begrijpen of schrik. Over wat bij het gastcollege faculteit politiek
U.G. door de rector werd genoemd: politieke berekening. Dat is de andere
meetbaarheid. We nemen een aantal uitspraken van Martha C. Nussbaum mee als
suikertje bij bittere koffie.
Het is heel belangrijk te
weten dat een duidelijke woordkeuze de basis is van de goede argumenten in een
opbouwend gesprek. Filosoferen of proberen te begrijpen gaat over woorden en
waarden: Het is de meest verheven plicht van ons onderwijs en van journalisten
om deze waarden te koesteren: intelligent omgaan met informatie, principieel
consistent zijn, verbeelding cultiveren, samenwerken (met respect en
wederkerigheid zegt ze verder in het artikel) en hoop koesteren (Nussbaum, 2015) Ze verwijst
daarbij naar Kant: zelfs wanneer we geen reden tot hoop zien, hebben we de
morele plicht hoop te koesteren... terwijl we de hindernissen op ons pad
proberen te overwinnen.
Hoe overwinnen? De
verbeelding cultiveren is één van de belangrijkste taken van het
onderwijssysteem. Daarom moeten wij niet bezuinigen op programmas op het
gebied van de geschiedenis, de literatuur en de filosofie.(Nussbaum,
2015)
Dit zijn drie vakken die in
het middelbaar onderwijs onder vuur liggen, De meetbaarheid haalt het in de
leraarskamer te vaak van het inhoudelijk onderbouwd gesprek. Ik herinner me een
methodeschool die aan de wiskundelesgevers (en te snel benoemde jonge
lesgevers) ten onder is gegaan.
Geschiedenis
Van het standbeeld herinnert
men zich een koning op een paard. Geschiedenis dus. Waarom staat dat beeld op
die plaats? Waarom is er een grote waardering geweest door de optrekkers van
dat beeld? Wat met de lokale bevolking die slechts een illustratieve rol
speelt? Heeft de ruimte waar het stuk staat een invloed op de appreciatie van
het verhaal? Komt de waardering er door de plaats in de nabijheid van een
gerelateerd paleis, kazerne, slagveld? Wat met het ruim (literair en
historisch, zelfs reflectief dus filosofisch getint) verhaal? En hoe zit met de
dialoog tussen beeld en kijker, tussen kijker en doorgegeven informatie, tussen
informatie en duidelijke inschatting in tijd en ruimte?
Alles is informatie en
daaruit groeit een dialoog. Johan Idema heeft dat in How to visit an Art
Museum (Idema, 2014) voor de
kunst(en) aangetoond: neem méér tijd dan die 9 seconden. Doe een praatje met de
museumspeaker, de geïnformeerde suppoost, de (permanente) gidsen uiteraard. Ik
zet daar graag iets bij: maak voor jezelf een soort fotografisch essay i.p.v.
losse snapshots. Een kleine powerpoint waarin je toegelaten fotografische
opnames in een museum koppelt aan beelden uit de straat, jouw eigen omgeving.
Vastleggen van de contextualisering zodat je niet verstrikt in nostalgie. Context
is een omgeving waarin iets betekenis heeft of krijgt. Dat lijkt me zeer
veilig. Door die context te vatten krijgt de betekenis een soort
driedimensionale zichtbaarheid, een sculpturale vorm waaraan en waarin we andere
betekenissen kunnen vasthechten tot een, tot ons gefundeerd verhaal, een uitleg,
een standpunt. Is dat veilig. Ik dacht van wel, maar Rik Pinxten toonde aan dat
bijvoorbeeld personenbelasting betalen dus ik die me veilig voel betaal - een
controle-voorgeschiedenis heeft. Stel even dat men alleen een belasting op
goederen zou heffen en niet op arbeid, dan zou het zelfs niet meer relevant
zijn waar of bij wie je woont. (Teuwen, 2014) Toen begreep
ik dat contextualiteit zowel een eigen creatie als een inkapseling door een
ander kon zijn. Ben je dan nooit veilig?
En dan stuiten we op een
woord dat nu zò véél gebruikt wordt: veiligheid. Ik heb die veiligheid gevoeld
in de Javaanse en Balinese dorpen. Een familiale veiligheid.
Hong Kong
En
wat komt er dan in de postbus? Een kunstproject over A Living Space: The Homes of Pak Sha O of: What is
essential for a place to be considered Home? How can we create a living space
of our own? Plots valt alles samen: de
veiligheid die je zelf aanmaakt en die je om veilig te zijn en te blijven, op
een democratische manier bespreekbaar maakt. Through this book all these can be delivered to current and former
residents, the migrated descendants, the village head, politicians,
environmental carers, educators and the mass media. What makes a village a
wonderful living space, is how people manage to live here as a whole. What
makes an old Hakka house precious is the committing spirits to rehabilitate it
over and over again. We treat this Book Launch and Guided Tours an opportunity
to gather and to share, in this particular time and space, let us all redefine
the intimate relationship between ourselves and the surrounding environment.http://alivingspace.hk/en/
Geciteerde werken
Idema, J. (2014). How to Visit an Art
Museum. Amsterdam: Bis Publishers.
Nussbaum, M. C. (2015, september 12). Waarden voor de
toekomst: 5 opdrachten in tijden van angst. De Standaard Op Scherp .
Teuwen, L. (2014). "Het gezin als samenlevingsvorm is
een zeer recente ontwikkeling.". De Mens Nu .
Naast ons bed staat een
grote, zwarte, houten koffer met familienaam, adres in Oostende en de Belgische
driekleur op. Een beetje vervaagd. In de kelder een ander exemplaar in roestig
metaal met de naam van een ander familielid. Twee souvenirs de guerre. Maar
dan van een georganiseerde terugkeer naar huis waar thuis weliswaar
weggebombardeerd is, maar vele herinneringen, kennissen, vrienden nog zijn. Na
een oorlog opnieuw in vrede.
Herinnering aan een
metershoge draadmuur tussen de enclave van Ceuta en Marokko. We passeren met de
bus doorheen een mensenmassa. Niet in hun ogen kijken, zegt gids Ahmed, want
ze haten jullie rijkdom. Overal plastic zakjes. Aan elkaar geknoopt tot
bagage, in de luchtstroom van de bus, kleurvariaties aan de lange metalen
draadgrens. Even mooi als de installatie van Pascale Marthine Tayou buiten het
Arsenale van Venetië (2005) tegenaan het water.
Onlangs langs de steenweg
tussen autostrada en strand. Een groepje in lange broek, dikke korte vest, muts
en rugzakje. Donkere types zoals wij bleke types zijn. Je herkent het zeeblauw
in de lucht boven de stad die voor hen nog geen echte betekenis heeft. Daar is
het water tussen Europa en Engeland. Dat is het doel van vandaag. Daarna is het
wachten bij het strand. Alleen: die stad heeft geen schepen meer die naar de
overkant varen. Wat hebben ze hen wijsgemaakt? Ondertussen zijn ze hoopvol en
met de glimlacht in de graskant onderweg. Wie Europa eenmaal binnen is, laat
zich door het Kanaal niet afschrikken. (Van Baar, 2015)
Wat is vluchten eigenlijk?
Google houdt je tegen bij
scherm nà scherm vluchten naar exotische bestemmingen. Vaak bestemmingen van
waaruit anderen dan weer wegvluchten. Wegvluchten krijgt wel synoniemen:
ontkomen, ontsnappen, ontvluchten, uitwijken, vlieden, vluchten. Vluchten van
iets weg naar iets anders. Vluchten naar ergens wordt niet uitgelegd. De
oorzaak staat vooraan (weg), de toekomst of het doel is secundair (naar). De
berichtgeving staat daar wel bij stil. Vluchten naar beter klinkt anders dan
vluchten voor de oorlog. En dan is het nog belangrijk te kunnen bewijzen dat je
individueel en niet in groep vlucht(Vluchtelingenwerk Vlaanderen, 2013). We are all
individuals. [1]
Hoe moet ik reageren op deze
gebeurtenis die door nogal wat publicaties overspoelen en overrompelen wordt
genoemd. In essentie gaat dit om diepmenselijk lijden. In vergelijking met de
miserie in de regio van oorsprong, is dit voor ons geen onbeheersbaar probleem
dat het systeem gaat ontwrichten. (Vos, 2015) Daar
tegenover staat dat het officieel apparaat iets moet doen. Het verst van ons,
en dus het veiligste, is een militair ingrijpen. Een 100 jaar oude uitspraak
lijkt nu nog geldig: Winston Churchill over de naar Engeland gevluchte Belgen:
Ze hadden daar moeten blijven en continentale voeding opeten (...) Alles moet
gedaan worden om het militair verzet van België te ondersteunen maar dit is
geen moment voor liefdadigheid.(Dessin, 2015). Dat ruikt
ook naar zuiver economisch denken, zoals in de titel Economen over de
vluchtelingencrisis: Migranten zijn goed voor Vlaanderen als werkgevers meer
vrijheid krijgen.[2] Maar:
Spanje heeft een jeugdwerkloosheid van 50%... In België hebben we 600.000
werklozen. In Brussel bedraagt de jongerenwerkloosheid 35%. Zeggen dat we extra
arbeidskrachten nodig hebben, is cynisch.(Vermeersch, 2015)
De zwarte koffer naast ons
bed wijst op de terugkeer naar Oostende. Kunnen de vluchtelingen van nu ook
straks terug naar huis? De geschiedenis heeft het voordeel van overzicht tussen
begin en einde. Actualiteit is vaak gefundeerd denkwerk. En alleen maar dat.
Wat met die uitspraak: Organiseren we onze solidariteit (ook deze keer) op
tijdelijkheid? Of kiezen we vanaf dag één voor engagement en integratie?(Rutten & Dewael, 2015) Dit is de
vinger op de wonde: De belangrijkste les van de Eerste Wereldoorlog is dat aan
zon vluchtelingencrisis weinig vooraf te plannen of te organiseren valt.
Daarom toont de manier waarop politici ermee omgaan zich alleen in de
humanitaire praktijk, wanneer de crisis zich voordoet, en niet in de
verklaringen, inzichten of meningen vooraf.(Reynebeau, 2015)
Op donderdag 18 september
toonden Beaufort Buiten de Grenzen en Vrijstaat O, gratis, voor iedereen en op
diverse plaatsen in de openbare ruimte, de film The March[3].
Zeker kijken èn opiniëren (mooi woord!).
Over dat project later meer.
Bibliografie
Dessin, D.
(2015, september 1). De dunnen grens tussen martelaar en lafaard. De Belg van
1914 is niet de Syriër van 2015. De Standaard, Opinie & Analyse .
Reynebeau, M. (2015, augustus 24). Bed, bad en genadebrood.
Wat het vluchtelingenbeleid van vroeger kan leren. De Standaard .
Rutten, G., & Dewael, P. (2015, september 1). Willen we
migranten dan 'parkeren' aan de zijlijn? De Standaard .
Van Baar, D.-J. (2015, augustus 28). Europa kan niet zonder
afsluitbare grenzen. De Morgen, Opinie .
Vermeersch, E. (2015, september 5). 'Het is flauwekul om te
zeggen dat we die vluchtelingen nodig hebben.'. De Standaard, Binnenland
.
Vluchtelingenwerk Vlaanderen. (2013, 11 12). Wat is een
vluchteling. Opgeroepen op 09 16, 2015, van Vluchtelingenwerk Vlaanderen:
www.vluchtelingenwerk.be
Vos, H. (2015, september 1). De ladder van de Beschaving. De
Standaard, Opinie & Analyse .
(Ondertussen nieuws van de uitbarsting van de Raung vulkaan op Bali. Problemen?) Zicht op gids, vader, moeder, tweeling. Vermoedelijk V.S. Moeder stelt vragen, 2 kinderen lopen zwetend trendy achteraan, ze praten tegen elkaar en luisteren niet naar de gids. Vader kijkt rechtuit vooruit, los van alle personages. Zijn en weten gaan samen, maar het omhulsel 'thuis' blijft. Zeker in de kledij, maar vooral in de vragen. Ik sta bij het paleis van de sultan. Te voet op weg naar zijn waterpaleis "om de hoek." Onderweg ondergronds, fris met enkele open ruimtes, waar ik voor de derde maar definitieve keer de zichzelf-aangeboden à opgedrongen gids kwijtraak. In de nissen van de gang zitten jonge meisjes, samen, die elkaar gsm-fotograferen. Of gewoon stil maar samen sms'en. Totaalbeeld tot nu sedert de tussenlanding in Kuala Lumpur Airport: iedereen (...) van Aziatische origine in een lange rij wereldlijk gedigitaliseerd. In alle ruimtes, in alle restaurants, soms met meerdere schermen. Zichzelf en af en toe een ander zonder zichzelf fotograferen. Het gegiechel is universeel. Een universele klank, een oerklank die misschien de som is van geluid maken, klankmogelijkheden en mondfysiologie. De maker van de platte schaduwpoppen in buffelhuid zegt dat je geen meester in twee dingen kan zijn. Je kan ofwel vormgeven ofwel inkleuren. Een andere spreekt dat hoofdschuddend tegen. Ik opteer even voor voorstel één. Om te excelleren moet er een verschil zijn tussen twee of meer handig-heden. Twee dingen even goed doen, moet kunnen maar zal gebaseerd zijn op kennis, kunde en op de mogelijkheid om zich af te sluiten van de andere kennis, zodat het ene niet in het andere insijpelt, noem het interfereert. Kan dat wel? Vredeburg (voordien Rustenburg). 'Rust' van rust bewaren tussen kolonisten en sultan. Kortweg: 17de en 18de eeuw is voor de V.O.C. en nadien geven ze het zaakje door aan Holland, lees (Noord-)Nederland. Dat vraagt om fortificaties. Zoals Vredeburg waar de gemberthee succulent is. Het nationaal gevoel wordt sterk uitgetekend en aangepord in dit museum. Let wel: de daden van de Nederlanders worden zwaarder aangekleed dan deze van de Japanse bezetter. In de diorama's stroomt het bloed alleen bij de Hollands militaire acties, niet bij de intrede van de Japanse soldaten. Die zijn wel 'veroveraars' maar worden nooit onderdrukkers genoemd. Ze leggen de Nipon Martiale Wet: directe invloed op het culturele. Kinderkopjes kaalscheren zoals de traditie in Japan dat wil, maakt je (visueel) misschien tot een ander mens. Maar er vloeit géén Javaans bloed. Is dit een ander 'kolonialisme?' Ik keer vaak terug naar de tentoonstelling 'Europese Spoken' in Mu.ZEE Oostende. Hoe kijk je als (hoe dan ook) ex-kolonisator naar ex-gekoloniseerden? Het gaat over mensen waarover iemand macht heeft, over hun soms kleine maar heel persoonlijke dingen waarvoor ze een soort strijd willen aangaan. De 'Natie', de eigen bevrijde begrensde ruimte, staat symbool voor het bereik van dat 'ongemak' en het uiterste dat ze willen en zullen gebruiken om die grenzen te vrijwaren van het actieve koloniale. De residu blijft in het woordje 'ex' dat aan zichzelf en de ander blijft kleven.
Op en af. Al het zoveelste vliegtuig tussen thuis en reizen. Inpakken is nazien wat je hebt en onthouden om te kunnen herinneren wat je na-laat. Materieel gezien zijn dat afval en centen. Ik had eigenlijk graag een dagje voor het raam van de hotelkamer willen schrijven over de mensen die ik zie (bewegen) en de put die vandaag in de straat gemaakt wordt. Vandaag in de zin van vorige nacht al. Over de werfkeet en de vele rustpauzes. Of de buswaybrug die hier straks voor het raam zal staan trillen onder de forensen. Over kleuren die betekenissen hebben in de helmen van huurbromfietsen, huurwagens, de metaalblauwe Skybird taxi's. Over hun warme kledij bij 30°. Ondertussen. Wat blijft is wat ik gelezen heb in een vreemde omgeving van verkeer, van een zoo, van vervagend Holland. Hoe kan je het ideeëngoed van een zeer streng Holland (Calvinisme met zwart) inplanten in het vierkant van Oud Batavia? Het nationaal Museum toont organisch gegroeide (paal)huizen. Midden daarin Europese bakstenen gebouwen met hardhouten meubels voor een hardbijbelse rechtspraak. Een kwartwereld onbekenden. Is dat een verkeerde interpretatie van een onderzoek naar de gelijkheden bij de wereldburgers. De mensen van de aarde. Aardbewoners. De mens als verzamelnaam van zoveel verschillen als er mensen en soorten zijn. Wanneer de ene iets inplant bij een ander, dan wordt daar op dat moment vaak niet diep over nagedacht. Mag vaak niet eens nagedacht worden. Over zuiverheden, bijvoorbeeld. Zuiver in de zin van nadien onzuiver worden, want zuiver staat voor de overgang van niets naar iets. Zijnde en nog moeten verder zijn. Worden. Altijd worden. Zijn = is, worden = bij-komen. Zoeken, zoeken, zoeken, ... Ik schrijf meestal vanuit het gevoel dat eens gezien en beschreven, dat iets onzuiver wordt omdat ik er iets aan toevoeg. Dat is onjuist. Omdat zuiverheid een eigen interpretatie is van iets dat al door anderen is waargenomen. Dat houdt in dat zuiverheid alleen bestaat in oorsprong. Gevonden oorsprong en oorsprong zelf. Alhoewel: vanaf één is er al iets. Een ander woord misschien: niets. Dat is niets anders dan het benoemen van wat niet benoemd kan worden. Aangezien iedereen wil benoemen, wordt met evenveel gemak gesproken van een god en vanaf dan wordt het iets. Zeg niet niets over een god. Nu even niet meer: de taxi van Endarto is er. Straks zoek ik de navel van de kosmos in het Kreaton van Yogyakarta. Iets dat centraal staat. En waarvan men dacht dat het begin daar begonnen is. Het begin dat begint, terwijl de navel eigenlijk slechts de rest is. De herinnering. Niet vergeten. Nooit te vergeten.
1 In de door Blog-Beaufort nooit gepubliceerde BLOG-30@30.6.2015 staat één en ander over Beaufort en Filosoferen. Ik haal dit er even uit: "'De voornaamste taak van filosofie bestaat erin ons gevoel van wat mogelijk is, te vergroten.' Uitspraak van Susan Neiman, opgetekend in De Standaard. (Sioen, 2014) De interviewer vraagt: "Het gaat om de balans tussen het besef hoe de wereld is, en de rationele overtuiging hoe de wereld zou kunnen zijn?" Antwoord: "Dat is wat Kant, de belangrijkste filosoof van de verlichting ons leert.... (hij) was de eerste die de twee (idee en materie) verzoende: filosofie kijkt naar de wereld zoals die is, maar met het oog op hoe die zou moeten zijn." Kunst doet zo-iets met je. Laten zien zoals het is met oog voor wat het ook zou kunnen of moeten zijn. Alleen: je moet er tijd voor nemen. Johan Idema n.a.v. het boek 'How to visit an Art Museum.' Zijn standpunten. (DM-Sofie Mulders, 2014) - Een verhaal vertel je niet in 9 seconden - Laat BV's een verhaal voorlezen, of een video van de kunstenaar die uitlegt. - Een kunstwerk komt veel meer binnen als je er gesprekken over hebt. - Gallery Guides en geef de suppoosten een rol. En bewust zijn van de wereld waarin en waaruit die kunst ontstaat. Heb ik je al vertelt van mijn Javaanse, Balinese en Lombokse (zeg je dat zo?) ervaring: ontzettend genoten en visueel totaal bevredigd. En dan plots vaststellen: er is geen kunst, alleen een organische versiering. Kunst lijkt plots 'artificieel', maar daarom in herinnering en uiteraard daarnà niet minder mooi. Dan ga je even op zoek naar de betekenis, los van wat en wanneer Kunst IS. Uit deSingel Maandkrant haal ik deze zinnen waarin 'nederigheid' t.o.v. de natuur - maar uiteindelijk ook voor het ontbreken van dat artificiële dat ik plots kunst noem - centraal staat. - "... onze planeet (is) een sintelgloeiende bal vol magma." (Jean Bernard Koeman, 2015) Dat geeft een gevoel van verminderde voetgreep. Je stelt je de vraag: hoe staat magma t.o.v. een zomerhitte van 35°C? De meetbaarheid van temperaturen is door de mens ingesteld, maar er is een soort gevoels-discrepantie tussen Magma-aardschil-35°C-voetzool. - "Godsdienst en ideologie gaan dikwijls uit van de gedachte dat een zinvolle betekenis ten grondslag ligt aan het universum, het menselijk bestaan en de geschiedenis. Al eeuwen plaatsen de kunsten en de filosofie daar vraagtekens bij... Albert Camus achtte het menselijk bestaan fundamenteel zinloos en dus absurd. Maar juist in de aanvaarding daarvan school volgens hem de menselijke vrijheid om het bestaan zelf zin te geven. Anders gezegd: de zinloosheid is de oerbron van de menselijke creativiteit, de levenskunst en de kunst... Wellicht is dat mede een verklaring voor de sterke afkeer die mensen van kunst kunnen hebben: het herinnert hen te veel aan de zinloosheid der dingen."(Jean Bernard Koeman, 2015) Ingrijpen in het zinloze, of het zinloze zin geven, via kunst bijvoorbeeld. Dit is evolutie. Is evolutie iets op zich? Kan evolutie zonder ingrijpen door de mens? Wat is het evenwicht tussen ingrijpen, aanpassen, onderhandelen en zelfs visie ontwikkelen, allemaal binnen die evolutiegedachte?
2. Dog Republic: "Natuur op de muur: de tuin van de toekomst zweeft in de lucht." (Sels, 2015) Het past bij het ideeëngoed van Yona Friedman om de natuur de vrijheid terug te geven. Dat gebeurt in de duinen van Knokke (Zwin) waar de ijzertekeningen een bos suggereren, in De Panne (Nachtegaal) waar bamboe de bewoonbare en meditatieve (oosterse) ruimte tekent en in Raversyde, kant Middelkerke, waar een iconoclast - ik noem het een onthouder van organische indrukken - beeldhouwwerk en architectuurschets is. Dat we dus de natuur als evenwaardige partner moeten zien. Vorige Beaufort deed het ook al met Casagrande (en in de zelfde lijn ouder werk van Arne Quinze) die naast zijn zandworm (Wenduine) ook boomhuisjes en woekerende natuur in interieur (Taiwan) creëert. Singapore heeft nu een 89m hoge groengevel: plant er wat sla, en je hebt een verticale boerderij. Enkele referenties: - Architectenbureau Woha: https://en.wikipedia.org/wiki/WOHA - Xaveer De Geyter Architects (XDGA): http://xdga.be/ ivm schipperskaai Gent. Zou dat dan 'mooi' zijn of behoren tot de reeks 'O Lelijk België" die in De Standaard van deze zomer verscheen? De smaak van de wandelaar is niet altijd/zelden die van de ruimdenkende architect. Wie heeft 'schuld?' (oud-christelijk woord). Bob van Reeth: "Als we ons land lelijk vinden dan is dat de schuld van architecten." (Vankersschaever, Eckert, 2015) En verder: "Koterijen zijn de volksmuziek van de architectuur... Een goed architect is iemand die erin slaagt om met hedendaagse materialen te bouwen waarbij het resultaat iets is wat er altijd al lijkt te hebben gestaan, namelijk banaliteit. Een goede architect streeft kortom naar verfijnde banaliteit, naar stille verbetering... Het is de taak van wethouders, stadsbouwmeesters en schepenen om te maken dat er consensus groeit rond openbare projecten, want de openbare ruimte is tenslotte van ons allemaal. Maar dat wil niet zeggen dat die consensus het ontwerp van bij de eerste pennenstreek moet bepalen." Neel dat mee wanneer je tijdens Beaufort langs/buiten de grenzen van het uitzicht wil gaan: de vorm is eerste een idee die nadien vaak door anderen 'bijgeschaafd' wordt. Het originele is boeiend. A Dog Republic toont originaliteit. Onthoudt dus dat dit een aanzet is, van waaruit realiseerbaarheid voortvloeit.
(PS: Er is nog hoop: "...onderzoek leert dat mensen zich net gelukkiger gaan voelen met ouder worden. Ze voelen zich wijzer, zelfverzekerder, genereuzer. - (Sioen, 2014)
