|
MANMADE: De Kunstenaars.
Allan Sekula (VS, 1951) &
Noël Burch (VS , 1932)
Ik heb de film helaas niet gezien. Hij zou nog in Raversyde zijn.
Misschien nog een keertje presenteren voor de gidsen?
Ik heb ook de indruk dat de film The Forgotten Space (http://www.theforgottenspace.net/) aanvankelijk in
Beaufort05 geprogrammeerd was.
Basiselementen: 100.000 schepen binden de wereld. Hij noemt dit Large
Economic Systems: the imagenary and material geographie of the advanced
capitalist world. De samengang van economische systemen en geografie.
Globalisatie dus, die je aanvoelt tijdens een zeereis, zoals ook Luc Deleu dat
vooropstelt.
Een essayfilm: d.w.z. (hoeft) niet objectief te zijn, maar (mag) juist
proberen om een bepaalde visie en idee over te brengen op het publiek. Gemixt,
complex, richting problematieken, ongelijk maritiem milieu.
De film draagt ecologie en sociologie nauw aan het hart. Hij start bij
beelden over het verdwijnend dorpje DOEL, verwijst ook naar de Betuwe
spoorlijn, en dekt alles met the flag of convenience. We leven in een
containertijd, een goedkope manier om goedkoop materiaal naar hier te
versassen.
Aan de wand: stils uit de film waarin geduid wordt o.a. werkloosheid,
wel geld voor Guggenheim Bilbao maar niet voor de haven Bilbao, de set van
Titanic die een attractiepark wordt + afvalberg die er bij hoort....
Aanvullende info Linda:
(Bron?)
THE FORGOTTEN SPACE
Het
Belgische dorp Doel aan de Schelde dreigt door de uitbreiding van de Antwerpse
haven te verdwijnen. De mensen trekken weg en de enige winkel heeft nog amper
klanten. Het hogere doel van dit alles is dat Antwerpen Rotterdam en Hamburg
moet voorbijstreven als 'poort naar Europa'. Het dorp Doel mag dan wel via een
dijk beschermd worden tegen de zee, maar wie beschermt hen tegen de
zee-economie? vraagt Allan Sekula zich af aan het begin van de Nederlandse
productie the forgotten space, winnaar van de Orrizonti juryprijs op het
Filmfestival van Venetië. Sekula trekt zich het lot aan van de gewone mensen
die vermalen dreigen te worden tussen de schoepen van de zeeschepen die de
oceanen bevaren om de wereld te bevoorraden.
Het vakblad Variety ergerde zich aan de 'very
tired Marxist theory' van het visueel verzorgde the forgotten space, en de
documentaire plaats inderdaad veel kanttekeningen bij het kapitalisme door de
nadruk te leggen op het harde leven van de arbeider. Hij laat veel mensen in de
transportsector aan het woord, die bevestigen dat er niets romantisch meer is
aan het werken in de binnenvaart of op de goederentrein. De scheepsbemanning
van containerschepen bestaat tegenwoordig vooral uit Filippino's, Chinezen,
Indonesiërs, Oekraïeners en Russen, wier arbeidsvoorwaarden niet wezenlijk
anders zijn dan die voor de Zuid-Aziatische matrozen uit de achttiende eeuw.
Rijst
Aanleiding voor het maken van the
forgotten space is de aanleg van de Betuweroute. De gemeente Lingewaal gaf de
opdracht voor een kunstwerk, waarna SKOR met het initiatief kwam voor deze
filmproductie. Hoewel een opdrachtfilm altijd wat argwaan oproept, mag Femke
Halsema in de documentaire gerust protesteren tegen de Betuwelijn: "Er is
inmiddels een Tweede Maasvlakte nodig om de Betuwelijn te laten
functioneren."
Er is veel waar Sekula en Burch zich over verbazen of zich
druk over maken. De kabeljauw uit de Noordzee die een omweg via China maakt om
voor een laag arbeidsloon te worden gefileerd. De brandstof van veel schepen
bestaat uit een teerachtige stof, de goedkoopste scheepsbrandstof die er is,
die de oceanen laat verzuren. Maar een terugkerend punt van zorg is de slechte
situatie van de mensen in de transportsector. Een vrachtwagenchauffeur uit
Californië liet uitrekenen wat hij netto overhoudt aan zijn werk: na het
aftrekken van de vaste lasten voor zijn vrachtwagen blijkt hij zo'n 3 dollar
per uur over te houden, dat is ver onder het minimumloon.
the forgotten space
beweegt zich daarbij tussen vier havensteden: Bilbao, Rotterdam, Los Angeles en
Hongkong. In Californië verbaast Sekula zich over de rijst. De rijst die de
Koreaanse en Indonesische matrozen aan boord eten, komt uit Californië en niet
uit Korea. Hierdoor kampen de Koreaanse rijstboeren met verliezen, aldus Sekula.
Ook hekelt hij Wallmart, die de laagbetaalde klanten enkel kan bedienen door
gebruik te maken van de goedkoopste arbeidskrachten en hoge kortingen af te
dingen bij leveranciers.
Een ander probleem dat hij signaleert, zijn de
teruglopende opdrachten voor de containerschepen. Doordat er nu eenderde minder
containers wordt vervoerd, zijn er soms schepen die met lege containers varen:
door het lichte gewicht steekt de boeg hoog boven het water uit.
Guggenheim
Sekula laat zich regelmatig van een
sombere kant zien. Hij geeft een sneer naar het Guggenheim museum in Bilbao,
"gemaakt van goedkoop Russisch titanium", een elitaire plek waar de
Basken schouderophalend aan voorbij zouden lopen. Het museum, volgens Sekula
een gesloten bastion voor toeristen, zou het enige eigentijdse aan de stad
zijn. Het succes van het Guggenheim zou in schril contrast staan met de rest
van de stad en de wegkwijnende haven met zijn grote maritieme geschiedenis.
Guggenheim verdiende een fortuin door de kopermijnen in Nieuw-Mexico en Chili,
zegt Sekula er nog even bij, alsof dat relevante informatie is. Dat er
inmiddels weer een ander architecturaal interessant cultuurcentrum in Bilbao is
gebouwd, La Alhondiga, die deze keer wel voor de Basken is bedoeld, is
informatie die de documentairemakers niet meer konden of wilden opnemen.
'Bilboa is hét voorbeeld van een stad die door de investering in cultuur een
economische renaissance beleeft', noteerde NRC Handelsblad op 9 oktober. Wie heeft er nu gelijk?
Vezel
Het is in ieder geval de verdienste
van Sekula en Burch dat ze de zeehandel in kaart proberen te brengen, hoe
gekleurd ze dat ook doen. Van de zee zien we voornamelijk het eindpunt, de
branding waar de golven tegen het land slaan. De dagelijkse stroom aan
zeeschepen is aan ons zicht onttrokken. De zee wordt vergeten totdat zich een
ramp als een tsunami voltrekt. 'Maar misschien is de grootste zeeramp de
mondiale toeleveringsketen, die misschien op een meer fundamentele wijze dan
de financiële sector de wereldeconomie de afgrond in leidt', beweert Sekula.
Wie de zee overheerst, ruïneert de wereld, is het dreigende motto van de
documentaire.
Door het gebruik van oude filmfragmenten, zoals de radioactieve
doos in Robert Aldrichs kiss me, deadly, lijken de makers te willen zeggen dat
film een middel kan zijn om verandering te bewerkstelligen. the forgotten space
is dan ook geen neutrale documentaire die de omgeving observeert; de filmmakers
geven continu commentaar op wat we zien. Door het traject van de
containerlading aan boord van schepen, treinen en vrachtwagens te volgen, hopen
ze antwoorden te bieden op de impact van globalisering, die is doorgedrongen
tot elke vezel van de samenleving. the forgotten space, gebaseerd op Sekula's
langetermijnproject Fish story,
luistert vooral naar de mensen op de werkvloer, mensen die gemarginaliseerd
zijn door het globale vervoerssysteem, maar ook naar de ingenieurs, planners en
politici. Ze bezochten matrozen aan boord van megaschepen die pendelen tussen
Azië en Europa, en de werknemers van de fabrieken in China, wier lage lonen
volgens de makers de sleutel tot de gehele puzzel zijn.
Roest
Sekula maakt veel omtrekkende
bewegingen, zoals de geglobaliseerde scheepvaart dat ook doet, zodat het lastig
is om een duidelijk standpunt te vinden. Hij laveert tussen een aanval op en
een duiding van het kapitalisme en de scheepvaart. Hij haalt in zijn director's
statement net zo makkelijk de eerste wet van het kapitalisme aan ('markten
moeten zich vermenigvuldigen door buitenlandse handel of ze zullen stagneren en
sterven') als de meest felle verdediger van het mercantilisme van de
zeventiende eeuw, William Petty, die zei: "Er valt veel meer te verdienen
door fabricage dan door veeteelt, en meer door handel dan door fabricage. Een
zeeman is dus drie boeren waard." (Political
Arithmetic, 1690).
Die rekensom lijkt inmiddels wel veranderd.
Zeehandel is in de ogen van velen een overblijfsel van een verouderde economie,
een afgeleefde wereld van roest en krakende kabels. Er doemt een mistig beeld
op van logge schepen die zware dingen vervoeren. De toekomst is aan de
cyberwereld, zullen de meeste mensen denken: het reizen zal minder fysiek en
meer virtueel zijn. De ruimteschepen van de toekomst zullen geen vliegende
auto's zijn maar elektronische uitwisselingen. Afstand zal worden afgeschaft.
Maar die mensen vergissen zich, zegt Sekula, want meer dan negentig procent van
alle lading in de wereld gaat nog over zee, dus cyberspace heeft nog lang niet
de overmacht. De traditionele fabrieken in de industrieel ontwikkelde gebieden
zijn weliswaar versnipperd en verspreid over de hele wereld, de lopende banden
zijn nog lang niet vervangen door de digitale snelweg.
Sleutel
Sekula en Burch willen dan ook twee
mythes onderuit halen: de eerste mythe is dat de zeehandel niets meer is dan
een residu, een anachronisme. De tweede mythe is dat we in een postindustriële
samenleving leven, dat cybernetische systemen en de diensteneconomie radicaal
de 'oude economie' (de fabricage van zware materialen) hebben uitgesloten. Dat
hebben ze niet.
Hun reactie op deze 'mythen' is dat de zee de sleutel is tot
het begrijpen van de geglobaliseerde industrialisering. De anonieme containers
bevatten goederen die ergens anders zijn vervaardigd, door onzichtbare
werknemers aan de andere kant van de wereld. Apologeten van de globalisering
vertellen ons dat deze stroom aan goederen onmisbaar is voor onze welvaart.
Sekula spreekt liever over "de ijle belofte van de 'nieuwe economie' en
het kapitalisme, een Trojaans paard dat zich tegen zijn ontwerpers keert."
|
