In iedereen zit er goud

Juni is de maand waarin alle twijfels wegvallen. Met een nieuwe dynamiek start het her-denken van de winter. En aangezien de nouveaux hooikoorts niet eens aangekomen is, zetten we er vaart in. (Bericht voor de vaste lezers: dit wordt een wat verwarde, onstuimige, associërende nieuwsbrief. Eventueel bewaren voor betere tijden.)

 De titel komt uit een gesprek tussen Kader Abdolah en Anna Luyten in Vrijstaat O[i]. Hij had het ook over “vergeten wie ik was,” “nieuw identiteit,” “immigratie leren begrijpen” en dus ook “in iedereen zit er goud.” Dat maakt de unieke mens rijk. Dat maakt dat iedereen uniek is en in dat unieke een rijkdom in zich heeft die liefst van al naast en met een andere uniciteit moet (kunnen en mogen) leven. Een paradijslijk gevoel.

En dan zegt Honoré ∂’O daarop: spijtig dat er geen paradijs (meer) is. Zegt hij dat het unieke niet bestaat? Of juist dat door het ontbreken van dat enige paradijs, onlosmaakbaar vast aan spiritualiteit, men uniek kan zijn. Dat in een spiritualiteit zowel kunst als kunstwerk misleidt. Uniek is meerlobbig. Alles is ten andere uniek, omdat je wetenschappelijk kunt vaststellen dat er telkens minstens een minuscuul verschilletjes is met ‘de ander.’ Hij kan ook bedoelen dat het goed is dat er geen paradijs is, want zo ontstaat “engagement als gevolg van een minder geslaagde wereld. Dat is reageren op wat rond je gebeurt en is. Ik ben dus nog altijd op zoek naar gesprekspartners over religiositeit, spiritualiteit... Ik heb mijn boekenleveranciers in Oostende en Brugge gevraagd op zoek te willen gaan naar precies dat: hoe leg je spiritualiteit en geloof uit vanuit een standpunt waarin beiden onbestaand zijn, geen referentie zijn.

Onderweg vind je passages over één en ander:

“Radicale islam reageert op radicaal atheïsme.  Een artikel van Ward Daenen en Bart Eeckhout over Bas Heijne’s[1] Huizingalezing[2] in Leiden op 13 december 2013. Enkele passages, cursief gepresenteerd:

“Economische groei is een obsessie geworden omdat mensen geen idee meer hebben hoe een samenleving in te richten of te waarderen.” (Daenen & Eeckhout, 2013)

Ik zet daar een passage uit Primo Levi’s boekje “Is dit een mens[3]” bij: “Van tijd tot tijd gaat er een weg , brengt een bezoek aan de Beurs en komt terug met de laatste berichten.” (Levi, 2013, p. 98) Over een aantal pagina’s vertelt Levi hoe de K.L.-bewoners die niets hebben – niets anders dan zichzelf en het restje dat die honderdduizenden overhouden en nalaten uit dat niets -  toch nog een soort beursgang kunnen organiseren voor een naaidraadje, een knoop, een plukje brood, de notering van een bevroren kool. Dit lijkt een organisch gegroeid beursgebeuren als een diep menselijke  noodzakelijkheid.

Waar iets is en waar spontaan aan ruilhandel wordt gedaan, ontstaat een economisch leven: ‘iets’ kan altijd verhandeld worden met een meer- of minderwaarde. Dat zit in ons gebakken en hoe filosofisch, romantisch, religieus, whatever je alles (wat heel veel is) benadert, het blijft tellen. “Er bestaat een grote discrepantie (ongelijke vergelijking) in een samenleving die in de feiten divers is, maar die pluriformiteit in de geest niet geaccepteerd heeft. (Daenen & Eeckhout, 2013)” Deze veruitwendiging naar het sociale stelt bv. dat alles ongelijkheid is. Eén mooie vlag voor ongelijke ladingen. De twijfel domineert, dromen verdwijnen. Dromen bestaan immers uit opgeslagen kennis in een nieuw mengsel. Is er dan niets dat los staat van het mens-zijn en dus dat mens-zijn kan corrigeren? Wat kan evenwicht brengen tussen zijn en worden?

Bij Darwin[4] op de thee gaan: “Evolutiebiologen van Charles Darwin tot Daniel Dennett hebben ontrafeld dat de mens evolutionair is uitgerust om beelden te vormen om houvast te krijgen op een wereld die hij niet kan bevat-ten. Dat leidt tot een paradox, want zij leiden de strijd tegen de betovering en de religie. Maar net uit hun bevindingen volgt dat de hang naar betovering bij de mens hoort.” (Daenen & Eeckhout, 2013) Darwin vanuit de oorsprong, Dennett[5] en de ingebakken mogelijkheid tot vermijden van wat met die oorsprong meegekomen is. Zoeken naar het zijn van alles dat in en om ons is, omdat we zelf een code hebben geschreven met de dingen die we hebben gezien, kunnen zien, dus opnieuw kunnen zien. We hebben mysteries verwoord en ontdaan van hun mysterie. Blijft over: geloven of niet geloven. In alles, bijna alles, in altijd iets meer of minder dan alles. Afwegen van feiten; redelijke standpunten. Zo verkleint de verwondering voor de ongekende dingen. Dingen die we nog niet kennen en die dus (?) nog niet bestaan in onze vertaling (!).

Dan kom je bij het woord ‘hoop’ dat zoveel vullingen heeft. Waar begint rede en start hoop? “Darwin kunnen wij accepteren, maar we kunnen er niet naar leven. Wat is je leven nog waard als je liefde reduceert tot een louter chemisch proces?” (Daenen & Eeckhout, 2013) De auteurs nemen een standpunt in: reduceren in plaats van bedenken. Hij geeft een betekenisverenging mee, waardoor we nieuwe openingen krijgen: de rede is alles, maar begint bij de verwondering.

En onze kunst dan? Zeker rede en verwondering. Daar komt Camus op tafel: “Ik geloof te weinig in de rede om een filosoof te zijn, zei Camus. En ook: ik wil weten hoe je moet leven, vooral als je moet leven als je noch in god noch in de rede gelooft.” (Daenen & Eeckhout, 2013) Wat ligt tussen een god en de rede? En wat als een god uit de rede ontstaat of die god rede is? Bijvoorbeeld.

Passage 2

Mag ik tegenover passage 1 iets anders zetten? Enkele fragmenten uit een boekje dat jaren naast me op een bed-bijzettafeltje lag en af en toe aangeroerd werd. Jaren over gedaan en uiteindelijk niet beklaagd: Arnon Grunbergs ‘De Mensheid zij Geprezen, Lof der Zotheid 2001.

De optelsom van wat volgt noem ik graag: tegenstelling. Dubbele tegenstellingen dan nog wel: Grunberg verdedigt zijn ‘mens-cliënt’ door het historische onmenselijk af te vinken tegenover de daden van zijn mens. Mensheid tegenover individuele mens? En wat ieder mens als cultuur meedraagt. Collectieve cultuur net als collectief geheugen. En waar zit Kadar’s Goud? In de bruikbaar van de fragmenten in een Dialoog of een FiloCafé, bijvoorbeeld. En onderweg komen we nog eens in het Paradijs van ∂’O.

“Als je de mens omlaagtrapt, lijk je al snel een genie of wat daar tegenwoordig voor doorgaat. Daarom hebben zo velen er belang bij anderen omlaag te trappen dan zelf omhoog te komen. Als je omlaagtrapt, blijf je stilstaan, en toch lijkt het alsof je omhooggaat.” (Grunberg, 2002, p. 7)

“Wie zijn principes boven alles stelt, kan beter meteen in een doodkist gaan liggen. Alleen wie zijn principes opportunistisch toepast en er net zo makkelijk afstand van doet als van een oude schoen, maakt kans op een redelijk aangenaam leven.” (Grunberg, 2002, p. 11)

“Wie hogerop wil komen in deze wereld doet er goed aan de mens belachelijk te maken, zijn talenten in twijfel te trekken, hem nooit het voordeel van de twijfel te gunnen en uitvoerig stil te staan bij de paar misstappen die hij langgeleden heeft begaan.” (Grunberg, 2002, p. 14)

“Mijn cliënt volgde de uitbeelding, en de uitbeelding zelf imiteerde alleen andere uitbeeldingen.” (Grunberg, 2002, p. 15)

“Iemand moet eens uitleggen wat schuld eigenlijk is. De ene helpt dertigduizend man om zeep en er wordt een standbeeld voor hem opgericht, de andere raakt verblind door zijn hormonen en wordt levenslang opgesloten… De schild is uitgevonden om van de verdachte een betere slaaf te maken, en de schaamte is hem opgedrongen zodat hij nog efficiënter gedirigeerd kan worden. Hij is zijn eigen bewaken geworden.” (Grunberg, 2002, p. 24)

“Men herkent de woorden nog van vroeger, maar het is betekenisloos geluid, omdat er geen werkelijkheid meer is waarnaar ze verwijzen.” “Het huwelijk is op het paradijs na een van de meest gruwelijke uitvindingen die de mens zijn opgedrongen. Wat je hebt, valt tegen.” (Grunberg, 2002, p. 29)

“Winnaars zoeken meestal geen verklaring voor hun winst.” (Grunberg, 2002, p. 42)

“Zij, de verliefdheid, is niets anders dan eigen verlangens en wensen geprojecteerd op een ander.” (Grunberg, 2002, p. 51)

“Hoe lang duurt het voordat dat nu een geschiedenis krijgt en een toekomst, en dus ophoudt illusie te zijn, maar bittere werkelijkheid wordt?” (Grunberg, 2002, p. 52)

“Een wijze heeft een tijd geleden al gemerkt dat het alleen aan onze korte levensduur te danken is dat wij de winnaars van vandaag niet zien veranderen in de verliezers van morgen.” (Grunberg, 2002, p. 106)

“Ons lichaam lijdt onder wat ons op de markt verkocht wordt als ziel.” (Grunberg, 2002, p. 113)

“De beschaafden hoeft nooit twee keer te worden gevraagd om voor rechter te spelen en zijn zo beschaafd dat ze het volstrekt onnodig vinden aan hun oordeel te twijfelen.” (Grunberg, 2002, p. 118)

“Boven iedere poort naar deze wereld, boven iedere baarmoeder hangt in koperen letters mijn naambordje: Arbeit macht frei. “ (Grunberg, 2002, p. 123)

09-06-2016 om 21:22 geschreven door André & Annick