De groenling of groenvink heeft in de loop van de 20^ste eeuw geleidelijk de steden gekoloniseerd en is nu een algemene tuinvogel. Oorspronkelijk was het een schuwe vogel die zijn toevlucht zocht in dichte heggen, maar inmiddels heeft die zich goed aangepast aan het leven in wilde tuinen en is hij ook erg verdraagzaam in de nabijheid van andere tuinbezoekers.

De groenling, een grote gedrongen vink met een gespierde lichaamsbouw, wordt 15 cm lang, heeft een spanwijdte van 25 tot 27 cm en weegt 25 tot 30 g.

Het verenkleed is overwegend appelgroen van kleur, de fors gebouwde kegelsnavel is lichtroze, de wangen zijn grijs, de onderdelen groengeel, de donkere gevorkte staart vertoont felgele randen en de grijsgroene vleugels hebben een even opvallende gele streep, de poten zijn lichtroze.

Doorgaans nestelen groenlingen in kleine kolonies van zo’n zes paren, gewoonlijk in dicht besrijk struikgewas, tussen oude hagen, kreupelhout of in verstrengelde klimplanten. Coniferen en andere groenblijvende soorten worden veel gebruikt, vooral voor vroege nesten, als de loofbomen nog niet in blad staan.

Ofschoon de groenling tot de familie van de zangvogels behoort, is zijn zang een druk gekwetter, vermengd met roepen die hij vaak in een vleermuisachtige baltsvlucht ten gehore brengt. Van de eerste mooie voorjaarsdagen maken de mannetjes meteen gebruik om in het topje van een hoge boom de karakteristieke zang te laten horen, waarbij het langgerekt, nasaal klinkend geblèr kenmerkend is.

Het vrouwtje bouwt een omvangrijke kom van doorvlochten twijgen en stengels, bezet met gras en mos en gevoerd met penen, vezels en haren. Zij broedt ook de eieren uit, maar het mannetje helpt bij het voeren van de jongen. Hij kan daar geheel verantwoordelijk voor worden als het vrouwtje voordat de jongen (14 tot 15 dagen later) zijn uitgevlogen, een nieuw nest gaat bouwen. Er zijn jaarlijks van april tot augustus 2 tot 3 legsels van 4 tot 6 roodbruin gespikkelde bleke eieren.

Groenlingen zijn vrijwel geheel afhankelijk van zaden, vooral onkruidzaden, zoals van de distel, de hederik of akkermosterd, de paardenbloem en de klis (bekend om zijn zuiverende eigenschappen voor huidaandoeningen), maar ook van boomzaden afkomstig van iep, jeneverbes en cipres. De voorkeur gaat naar de schijnvruchten van de rozenbottels, waar ze uit het vruchtvlees de zaadjes peuteren.

Zelden worden in het broedseizoen insecten gegeten.

Voedersilo’s vallen anders ook wel in de smaak, waar groenlingen  pinda’s en zonnepitten kunnen uit pulken; ook foerageren zij op de grond om restjes op te pikken die andere vogels laten vallen. De hoge sterfte onder groenlingen is dan ook hoofdzakelijk te wijten aan de overmatige eetlust. Hij is een echte schrokkop en praktisch alles wat voor zijn snavel komt, werkt hij naar binnen.

02-05-2009 om 07:31 geschreven door birdy

Het ei is geen uitvinding van de kip. Lang voordat er vogels op aarde waren, leefden er al dieren die eieren produceerden om zich voort te planten.

Zo bekeken was het ei er eerder dan de kip. Ook vliegen, vlinders, vlooien, kreeften, zeesterren, mosselen, inktvissen, slakken, wormen, vissen, kikkers, slangen, schildpadden en alle vogels die geen kippen zijn, doen het.

Levende jongen ter wereld brengen, zonder dat het ei ooit zichtbaar wordt, is in het dierenrijk een uitzondering. Er is zelfs geen enkele diergroep waarvan alle vertegenwoordigers levendbarend zijn, want ook enkele zoogdieren zoals de mierenegel en het vogelbekdier leggen eieren.

Het vrouwelijk dier produceert vaak vele duizenden eicellen, die doorgaans kleiner zijn dan één millimeter. Een mannelijk dier produceert een nog veel groter aantal zaadcellen.

Verenigt een zaadcel zich met een eicel, dan spreekt men van bevruchting en kan een ei zich ontwikkelen.

In het vogelei is de dooier de eigenlijke eicel, die door een geweldige ophoping van bouwstoffen zeer groot is geworden. Deze is door eiwitstrengen, de zogenaamde hagelsnoeren inwendig bevestigd. Die houden de dooier op zijn plaats en hangen hem flexibel op, zodat de kiemschijf (de levende stof, het zogenaamde protoplasma) steeds naar boven kan draaien.

De warmte die de broedende vogel uitstraalt, stimuleert de kiemschijf.

Als de onderkant van het ei iets kouder is, bv. omdat het nest op de grond ligt, dan is dat geen probleem, want de onderkant van de dooier hoeft zich niet zelf te ontwikkelen, daar die enkel  als voedselbron dient voor de kiemende schijf.

Om de dooier ligt een laag wit, die weer omgeven is door twee schaalvliezen, die aan de stompe top een ruimte overlaten, de luchtkamer.

Daarbuiten bevindt zich bij vogels de kalkschaal, die een kenmerkend patroon van vlekken en kleuren heeft. 

De meeste vogelsoorten gaan pas broeden als het hele legsel is voltooid. Al ligt er tussen het leggen van het eerste en het laatste ei een tijdsverloop van bijna twee weken, toch komen bij de meeste soorten vogels de eieren alle vrijwel gelijk uit. Dat is ook heel erg belangrijk.

De moeder verlaat het nest als de jongen uitkomen en gaat met haar kinderen op zoek naar voedsel; zouden ze niet vrijwel gelijk uitkomen, dan zou een aantal eieren in een ver gevorderd stadium van ontwikkeling in het nest blijven liggen en niet meer worden bebroed.

Kunstwerk van de natuur

Een vogelei is een wonder van doeltreffendheid, verschil in tekening en vormverscheidenheid. Al die eivormen zijn een beetje het gevolg van de vorm van het vogelbekken en vaak gekoppeld aan een bepaald doel. Een zeevogel als de alk, die zonder nest op rotsrichels broedt, legt langwerpige eieren die een windvlaag of een stootje hooguit een rondje draaien, maar niet wegrollen. Zo groot als de vormenrijkdom bij vogeleieren, zo groot is ook de rijkdom aan kleuren en tekenpatronen.

Niemand weet – om maar een vb te noemen – dat het grootste ei wordt gelegd door de kleinste vogel, nl. de kolibrie. De kleinste kolibrie weegt 1.65 g en legt eieren van ongeveer 0.2 g. Dat is eigenlijk indrukwekkender dan het gemiddelde gewicht van 1.620 kg van een struisvogelei, gelegd door een hen van gemiddeld 90 kg.

Ook als verpakking en tijdelijk verblijf van een kuiken is het ei een functioneel kunstwerk, een levende  cel voorzien van biologische beschermings- en verdedigingsmiddelen, zoals de vaste schaal met dubbele vliezen aan de binnenkant en de dikke eiwitlaag die bacteriën doodt en verder alle ongewenste kiemen zoveel mogelijk weert. Het wonderbaarlijkste echter is dat deze cel ademt door zijn kalkverpakking heen.

Immers de schaal is voorzien van poriën die zuurstof doorlaten en kooldioxide afvoeren.  Afhankelijk van de omvang, de schaaldikte en het aantal poriën hebben vogeleieren tijdens het uitbroeden een constant waterverlies. Elk ei beschikt naast voedingsstoffen en mineralen over een hoeveelheid water, waarvan niet teveel mag verdampen, anders verdroogt het embryo, maar ook niet te weinig, want anders verdrinkt het.

Eieren verdragen niet het gebruik van pesticiden en herbiciden – spuitmiddelen – die de moedervogel tijdens de voedselopname binnenkrijgt. Dergelijke chemische stoffen zijn de oorzaak van dunne schalen, waardoor het hele proces van ademen en verdampen wordt verstoord. Gevolg: het ei breekt al tijdens de baring of het kan later door de broedende vogel worden stuk getrapt of het brengt geen levend kuiken voort.

26-04-2009 om 15:41 geschreven door birdy

18-04-2009 om 00:00 geschreven door birdy

Deze kleine minst schuwe kraaiachtige vogel (lengte 35 cm, spanwijdte 75 cm, gewicht 250 g) is gemakkelijk te herkennen aan zijn lichtgrijze nek en wangen met langere veertjes dan bovenop; zijn gitzwarte kap; wit oog met lichtgroen grijze oogring; de korte dikke snavel; zijn donkergrijze onderlijf, zijn zwarte rug met blauwe glans.

Tijdens de vlucht van de uitstekende vlieger zijn de donkergrijze staart en de donkere banden onder de vleugels duidelijk te onderscheiden. Er is tussen beide geslachten geen onderscheid in verenkleed.

De kauw is een bewoner van open landschappen met groepen oude bomen en dicht in de buurt van menselijke nederzettingen; zij hebben een voorliefde voor vervallen gebouwen.

Kauwen broeden vaak in kolonies van tientallen tot zelfs honderden vogels, waarbij ze hoofdzakelijk gebruik maken van kunstmatige en natuurlijke holten en spleten.

Ze nestelen wel eens in schoorstenen; vandaar ook de naam ‘schoorsteenvogels’ en de raad om roosters met boldraad te plaatsen wil je voorkomen dat jij ooit zwarte piet wordt. Ook in nissen van kerktorens treft men nesten aan; vandaar die andere volksnaam ‘torenkraai’. Ze zoeken eveneens nestgelegenheid in boomholten (oude nesten van zwarte spechten) of zelfs in bosuilenkasten,  maar evengoed vinden ze een nestelplek in verlaten konijnenholen te midden van duingebieden of tussen gekloofde kliffen en rotswanden. Het groot open nest is meestal gevoerd met een wirwar gedroogde takjes, stro, droog gras, mos, haar en plukjes wol, soms zelfs rechtstreeks van een schapenrug gepikt.

De kauw is lenig en als zij in vluchten overvliegen (slaaptrek) zie je ze in het luchtruim in formatie door elkaar buitelen en acrobatentoeren uithalen. Tijdens voorjaarsstormen voelen kauwen zich in hun sas. Het spel van afstanden schatten, weten van opwaartse luchtstromingen, luchtzakken en wervelingen. Een lust voor het oog hoe ze al tuimelend omhoog en omlaag vallen, met nauwelijks merkbare vleugelslag zich draaien en snelheden van meer dan 100 km per uur bereiken. Al die kneepjes in vliegkunst worden de jonge onervaren kauwen door ouders en koloniegenoten aangeleerd. Ook het onderscheiden van en reageren op gevaren, is bij jonge vogels geen aangeboren kennis en dient onderricht.

Pientere zwartjas

Kauwen zijn intelligente en sociale vogels die vaak in groep op weilanden of wegbermen samen met roeken en kraaien foerageren. Het zijn levendige, behendige en slimme vogels die onder alle omstandigheden hun opgewekte humeur weten te bewaren en hun omgeving opvrolijkt. Deze altijd goedgemutste en aanhankelijke vogels zijn niet bang voor de mens en kunnen gemakkelijk tam worden gemaakt. Toch – al is de verleiding groot – doe je dat beter niet daar – eens getemd – de kauw een trouwe compagnon blijft die dan helemaal afhankelijk wordt van zijn opvoeder. Het is overigens wettelijk niet meer toegestaan.

Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat de slimmeriken gevoelig lijken voor de oogsignalen van de menselijke blik; het oog vertoont immers ook een donkere pupil en oogwit; het zijn geen van die zwarte zielloze kraaloogjes.

Het zijn slimme – helemaal geen kieskeurige – alleseters, die zowel in cultuur- als in natuurgebieden voorkomen. Op de grond zoekt de kauw naar regen- en meelwormen, slakken, zelfs eieren uit vogelnesten, kleine gewervelde dieren, mestkevers, insectenlarven, zaden, granen, broodkruimels en etensafval, ook rupsen en bessen tussen het gebladerte. Kauwen zijn opportunisten die ook in de omgeving van de mens vrij gemakkelijk voedsel vinden, zelfs tussen vuilnisbelten.

Het broeden begint eind april; het legsel bestaat uit 4 tot 6 eieren met zwarte en grijze vlekjes. Na 17 tot 18 dagen verschijnen de jongen, die na ongeveer een maand de vleugels uitslaan. Kauwen worden doorgaans 5 tot 10 jaar oud, maar in gebieden waar ze heel goed aarden zijn 60-jarige huwelijken geen zeldzaamheid.

Evenals de ekster heeft de kauw de reputatie glimmende voorwerpen, zoals lepeltjes en sieraden te stelen en in zijn nest te bewaren.

Kauwen behoren tot de hoogst ontwikkelde zangvogels en beschikken over een complexe communicatietaal. Hun meer dan 20 verschillende voortgebrachte geluiden hebben elk een betekenis tijdens het druk overleg met de andere groepsleden.

Een sperwer die overvliegt in de nabijheid van hun verblijfplaats wordt steevast verjaagd; om beurten voeren ze schijnaanvallen uit en de roofvogel weet op den duur niet meer waar hij het heeft. Links, rechts, achter zich en boven hem is er altijd wel een kauw die hem wil belagen. Zich uit de voeten maken is dan ook meestal de enige optie. De kauw heeft ook de driftmatige drang om steeds de snelste te volgen en iedereen achterna te vliegen die hem voorbijsteekt.

Kruintje krabben is vrede sluiten

Wie de tijd neemt om een groepje neergestreken kauwen te observeren, wordt getrakteerd op een demonstratie van sociale intriges, hiërarchische pikordes, blikken van verstandhouding tussen verliefde stelletjes.

Als het mannetje tijdens de broedtijd zijn vrouwtje voert, neemt zij meteen de bedelhouding aan van een hulpeloos jong, dat nog niet voor zichzelf kan zorgen. Verliefde kauwtjes maken ook allerlei fluisterende, bijna kinderlijke geluidjes.

Na een dreigement vrede sluiten uiten kauwen door vriendelijk aan de veertjes van de onderworpene te krabbelen. Bij koppeltjes is dit de grootste blijk van tederheid, vooral wanneer zij het is dat ventjes veertjes poetst, zit hij met toegeknepen oogjes te kneuteren. Kauwen sluiten een band voor het leven en zijn vervolgens onafscheidelijk.

Een hogere in rang zal het altijd opnemen voor een lager geplaatste. Als het in een strijd tussen twee ondergeschikte kauwen menens wordt, komt er een superieur aangestapt die het gegarandeerd zal opnemen voor de zwakkere partij. Bijna altijd gaan ernstige ruzies over de keuze van een nestplaats. Via de kordate tussenkomst van de hoge bazen genieten de nesten van de sociaal zwakkere in de kauwensamenleving de nodige bescherming.

Andere minder ernstige kwesties die de agressie wekken, zoals onenigheid over een korst brood, kunnen ook in een gevecht ontaarden, maar een agressieafremmend signaal weerhoudt de sterkere in te hakken op de zwakkere. Juist het tegendeel gebeurt. Kauwen hebben namelijk op hun kop dat prachtig lichtgrijs gekleurd kroontje, dat ze kaarsrecht omhoog gestoken naar de aanvaller richten.  Op slag denkt deze er niet meer aan zijn snavel als steekwapen te gebruiken.

Dreigende kauwen

In de eerste houding richt de vogel zich hoog op met de snavel naar boven en de veren strak tegen het lijf aan. De rivalen vliegen dan opeens omhoog, proberen boven elkaar uit te stijgen en op de rug van de ander te springen en deze dan met de snavel te bewerken. Hiermee wordt de rangorde beslecht.

Bij de tweede houding is het net andersom. De vogel drukt zich, buigt kop en hals omlaag, spreidt de staartveren, zet een hoge rug en de veren op. Hiermee geeft hij aan dat die bereid is zich te verdedigen. Neemt de concurrent ook die dreighouding aan, dan doen de vogels blazend en met knappende snavels uitvallen naar elkaar, maar tot een echte knokpartij komt het nooit. Het gaat erom wie van de twee dit het langste volhoudt.

Als een indringer het echter waagt de rust de verstoren in een nestholte van een laaggeplaatst gezinnetje, dan prikkelt de noodroep van de bedreigde nestbezitter alle kauwen binnen gehoorsafstand om meteen met opgezette veren naar de plaats van onheil te stormen. Door die regelrechte oproer en de opwinding over dat onrecht geraakt de dader van streek en slaat die mee alarm om niet te worden herkend; wordt die toch gesnapt, dan volgt een ferme afstraffing.

Tijdens onze jongste reünie, hoorden wij Wim vertellen over de talrijk voorkomende kauwen in de residentiële wijk, waar hij woont.

Hieronder bezorgde hij weer een sublieme reeks opnames van een kauw die zich bij hem thuis op het terras waagt om eten te zoeken in de bloemenbak, die momenteel dienst doet als voedertafel.

Jo wist dan weer een kauw in zijn natuurlijke biotoop te schieten.

Bedankt vogelspotters!

11-04-2009 om 15:39 geschreven door birdy

Een schitterende haiku, bedacht door Oop Arend, illustreert best mijn wens voor deze feestdagen.

Licht staat voor leven,

voor groei, voor welbevinden,

voor levenskleuren.

Een opname uit de reeks knappe beelden door de ogen van Monique Bogaerts illustreert dit passend.

11-04-2009 om 09:54 geschreven door birdy

In China het symbool van huwelijkstrouw.

De bijzonder fraaie en populaire siereend ziet er passend exotisch uit voor een vogel van Zuidoost Aziatische herkomst. Hij is wat schuw en terughoudend. Het pronkkleed tijdens het broedseizoen is erg kleurrijk. Woerden hebben afhangende kuifveren, borstelige oranje ‘bakkebaarden’ en driehoekige oranje ‘zeilen’ op hun rug. De kop vertoont een brede witte wenkbrauwstreep. De borst is paarsbruin en wordt met enkele witte banden gescheiden van de lichtbruine buik. De snavel is vuurrood en de poten zijn geel. Hij is van 41 tot 49 cm lang, weegt 600 g en heeft een spanwijdte van 65 tot 75 cm. Vrouwtjes zijn donker grijsbruin met gespikkelde flanken en een fijne witte ‘bril’.

Al worden de eenden gekweekt in een beschermd milieu, toch treft men vaak nakomelingen van ontsnapte exemplaren aan in de volle natuur. Ze leven in oude loofbossen en parken, langs riviertjes, poelen en meren. In het wild rusten mandarijneenden graag in boomholten, vaak verlaten spechtenholten, die doorgaans ook als broedplaats dienst doen. Ze vliegen behendig tussen de vertakkingen van de bomen door en landen even makkelijk op de takken om er – soms in groep – te rusten. Mandarijneenden zijn goede klimmers doordat de zwemvliezen voorzien zijn van scherpe nagels die de nodige houvast bieden.

Het baltsgedrag met pompbewegingen begint met rondzwemmen en liefkozen van het uitverkoren wijfje. Gaat het vrouwtje in op deze avances, dan strekt ze zich languit dieper in het water.

Het vrouwtje heeft bij de nestkeuze het laatste woord. Ze bekleedt het nest met donsveertjes en legt een broedsel van 10 tot 14 ovale witte eieren. Terwijl het vrouwtje broedt, zorgt het mannetje voor het voedsel, waaronder vooral zaden, noten, graantjes en waterplanten, zoals lelies en algen. Mandarijneenden eten ook slakken en insecten en als ze vlug genoeg zijn zelfs kleine goudvisjes of jonge koikarpers.

Wanneer de moeder vanaf de grond de jonge eendjes roept die na 31 dagen tevoorschijn komen, verlaten de kuikens het nest op een spectaculaire wijze door zich van meer dan 10 m hoogte naar beneden te laten storten in de dikke strooisellaag. Dank zij de kleine vleugeltjes bezeren de vederlichte eendjes zich niet bij het neerkomen. Eenmaal op de begane grond blijven ze dicht bij de ouders tot ze kunnen zwemmen en vliegen.

Seksuele aantrekkingskracht

Bij iedere eendensoort heeft de haan zijn eigen, markante verenpak en het is de vrouwtjes aangeboren dat ze een haan van hun eigen soort het mooist vinden en daar ook het liefst mee paren. Hoe duidelijker die mannelijke kleursignalen, hoe liever ze hem hebben. Op die manier bevordert de natuur de soortzuiverheid, die van belang is voor het voortbestaan van al die verschillende soorten.

Zouden ze allemaal door elkaar kruisen dan zou je een gemiddelde vogel krijgen die alleen onder gemiddelde omstandigheden kan leven. Daartegenover staat dat de hanen kakelbont door het leven moeten, waarbij ze de kans lopen om door een roofdier te worden gepakt. Vandaar de voortplantingsmethode, waarbij de schutkleurige hen de broedzorg volledig op zich neemt.

De bontgekleurde haan doet niet mee, omdat het broedsel dan teveel risico zou lopen. Wat zijn overlevingskansen betreft, is hij dus niet zo eerlijk bedeeld met zijn mooie pak.

05-04-2009 om 17:14 geschreven door birdy

Al dankt vermoedelijk de eend haar naam aan het oorspronkelijke leef- en broedgebied in de duinen, die door Hollandse bewoners van de Lage Landen als heuse “bergen” werden gepercipieerd, toch zou de benaming eerder verwijzen naar de voortplanting: de soort kan relatief veel jongen grootbrengen of “(ver)bergen”.

Terwijl het verenkleed van andere vrouwtjeseenden opmerkelijk schuil- en schutkleuren bezit, waardoor broedende vogels weinig opvallen, is het vrouwtje van de bergeend even kleurrijk uitgedost als het mannetje. Als enig onderscheidingsteken geldt de vlezige knobbel op de basis van de bovensnavel van het mannetje, die in het broedseizoen verder opzwelt.

Met de zwarte kop en hals met metaalgroene weerschijn, de vuurrode snavel, de roze poten en de roestbruine borstband op het witte lichaam, alsook de zwarte schouderstreep naar de stuit toe, is de siereend een opvallende verschijning.

De bergeend komt overal langs zanderige en slikrijke kuststreken (kwelders en polders) van Europa voor; ook wel in brakke binnenlandse riviermondingen en zoute meren of in ondergelopen weilanden. De eend is een echte holenbroeder die vaak het nest bouwt in een verlaten konijnenhol in de duinen of langs rivierdijken. Men treft ook wel nesten aan in de buurt van menselijke bouwwerken zoals in nissen van dammen en ongebruikte afvoerbuizen of tussen strobalen in schuren, onder hooibergen of in dicht struikgewas. In de winter trekken de bergeenden vaak meer zuidwaarts.

De bergeend is een grote stevige eend met een lengte die varieert van 55 tot 65 cm, kleiner dan een gans. De woerd weegt 1.2 kg en het vrouwtje 900 g. Het voedsel van de bergeend bestaat voornamelijk uit kleine ongewervelde dieren zoals wadslakken, wormen, schelpdieren (kokkels), kleine kreeftachtigen, insecten en ook wel algen en groenwieren. Door met de poten in ondiep water trappelende bewegingen te maken of door te grondelen maakt de bergeend jacht op de prooidieren. De buit in de slijkerige bovenlaag wordt met de kenmerkende maaibeweging van de slobberende snavel uitgezeefd.

Bergeenden zijn nogal bazig, zelfs vrij agressief tijdens het broedseizoen. Het wijfje gebruikt weinig plantaardig materiaal om de uitgeholde ruimte aan het uiteinde van een 2.5 tot 3 m diepe gang in te richten, maar vult het goed op met dons en veertjes. Het legsel dat doorgaans bestaat uit 8 tot 12 roomwit gekleurde eieren wordt enkel door het vrouwtje gedurende 28 tot 30 dagen bebroed. Vaak liggen de nesten niet in de directe buurt van water en moeten de kuikens wanneer ze uitgekomen zijn, door beide ouders over grote afstanden (enkele km) al wandelend naar gunstig voedselrijke modderige vlakten worden gebracht, waarbij de weerloze kroost vaak ten prooi valt van zilvermeeuwen en andere roofvogels. Na 8 weken kunnen de volgroeide kuikens uitvliegen. In de overwinteringgebieden die doorgaans ook dienst doen als ruiplaats verliezen de eenden al hun slagpennen, waardoor ze enkele weken lang niet in staat zijn te vliegen.

Foto’s hieronder zijn van “onze” alom geprezen natuurfotograaf  DKW

22-03-2009 om 20:27 geschreven door birdy

Ostara stamt van de naam van de godin Eostra en duidt het begin van de lente aan. Het is geen toeval dat dit precies zo klinkt als het Engelse Easter (Pasen). Ostara symboliseert de lente-equinox, wanneer dag en nacht even lang zijn omdat de zon in het noordelijk halfrond loodrecht op de evenaar staat. Het is één van de meer kleurrijke feestdagen, waarbij in het teken van de terugkeer van kleur en leven feestvieren en gezellig omgaan met elkaar belangrijk zijn. Equinoxen zijn tijden van balans tussen licht en duisternis. De natuur is herboren en komt opnieuw bruisend tot leven. Licht overwint de duisternis.

De lentezon wekt

telkens weer de levenskracht op

voedt de kleurenpracht

De foto’s zijn van natuurfotografe Monique Bogaerts

21-03-2009 om 18:13 geschreven door birdy

De veldleeuwerik is maar gedeeltelijk een standvogel die bij sneeuwval naar winterkwartieren trekt in het Zuidwesten van Europa en rond de Middellandse Zee.

Het vaakst komt hij voor op natuurlijke en op kunstmatig aangelegde graslanden, overwegend langs slootkanten, op akkerland, klaver- en graanvelden of op braakliggende grasrijke terreinen. De vogel houdt ook van heide, zoutmoerassen, duinen en krijtheuvels. Soms treft men de veldleeuwerik ook aan op de middenberm van de autosnelweg.

Zijn verenpak is geelbruin met zwartbruine strepen en vlekken, grijswitte onderdelen en een gestreepte borst, een bruinzwarte staart met witte buitenste staartpennen en een witte achterrand aan de vleugels. Op de kop staat een stomp kuifje.

Hij voedt zich met gras- en onkruidzaden (van bandnetel, boterbloem, madeliefje), groene grassprietjes en kiemplantjes, maar ook vliegen, motten, sprinkhanen, kevers, wormen, naakt- of huisslakjes staan op het menu. Hij bezit een stevige driehoekige snavel.

Veldleeuweriken zijn krachtige vliegers met lange, vaak hoekige vleugels. Ze hebben korte poten, maar lange tenen en nagels; vooral de nagels aan de achtertenen, wat een aanpassing lijkt om in een snelle ren door de grasrijke begroeiing te kunnen lopen.

Tijdens de broedtijd klimt de veldleeuwerik in een wervelende vlucht hoog in de lucht en laat op uitbundige wijze zijn helder klinkende gezang minutenlang achtereen horen terwijl hij een tijdje stil in de lucht hangt. Na deze stijgende biddende vlucht met fladderende reeksen vleugelslagen daalt de vogel al zingend spiraalsgewijs in glijvluchten met gesloten vleugels tot hij weer bij de grond is.

Het mannetje maakt een vrouwtje dat zijn territorium betreedt het hof door op en neer te springen en te buigen. Na de paring maakt de veldleeuwerik een goed verborgen grondnest in een kleine uitholling van de bodem. Dit wordt bekleed met droge grashalmen en worteltjes, bedekt met plukken dierenhaar.

De 3 tot 5 vaalgele tot bruine of lichtgroene tot olijfkleurige eieren vertonen bruine stipjes.

De jongen vertrouwen wat hun veiligheid betreft op hun schutkleur en de dichte begroeiing van de bodem. De eitjes worden gedurende 11-12 dagen door het vrouwtje bebroed. Reeds na 9 dagen lopen de jongen het nest uit, maar het duurt nog 10 dagen eer ze kunnen vliegen. In gunstige omstandigheden zijn er tussen april en juli 2 tot 3 legsels.

Smellekens jennen

De boemannen in het leven van de leeuwerik zijn boerderijkatten en het smelleken. De jachttechniek van deze kleinste roofvogel uit de valkenfamilie is een sprint trekken naar een zingende leeuwerik, die – hoe onwaarschijnlijk ook – trots blijft doorzingen al zet zijn belager de ene luchtaanval na de andere in. Zo’n superieur vertoon van gezonde conditie moet wel een deuk slaan in het ego van het smelleken, maar leeuweriken zijn onverbeterlijke optimisten.

17-03-2009 om 00:00 geschreven door birdy

De heggenmus trekt doorgaans meer naar het westen dan naar het zuiden. Een bekend overwinteringoord vormen de Orknay-eilanden, ten noorden van Schotland. Toch overwintert hij ook in het Middellandse Zeegebied.

In onze streken is hij bekend als wintervogel en daar heeft hij ook het passend warmte-isolerend verenpakje naar: een lekker dik pakje, waarvan de veertjes wel heel losjes zitten. Even een zuchtje wind en dan waaien ze op. Vandaar dat een heggenmus altijd zijn kopje naar de wind toe keert.

De rugveren zitten zo los dat ze bij de minste aanraking zelfs kunnen uitvallen. Hoe de heggenmus het klaarspeelt om het fragiel verenkleed tijdens kruiptochten door heggen en struiken ongeschonden te houden, blijft dan ook een raadsel.

De heggenmus is een echte joker, die iedereen in de maling neemt, maar dan wel vanachter de coulissen, verscholen in warrig struikgewas, braamstruiken, doornige heggen of heesters.

De heggenmus zingt niet één wijsje maar heft verschillende deuntjes aan telkens vanaf een andere plaats in zijn woongebied. Andere mannetjes laten zich daardoor om de tuin leiden; zij denken dat het erg druk is in het verkend landgoedje. Vrouwtjes zoeken net  die drukte op en flaneren bij voorkeur in de domeinen van meerdere mannetjes, waarmee zij graag flirten.

Al is in grote delen van Europa de heggenmus bekend als een uiterst schuwe bosvogel toch komt hij ook voor in onze tuinen. Wel blijft hij erg behoedzaam en zoekt hij doorgaans beschutting tussen dichte begroeiing. Bij de geringste rustverstoring glipt hij ineengedoken en met kleine sprongetjes langs de grond zover mogelijk weg naar een donkere schuilplaats. Het is niet zo’n zeldzaam voorkomend vogeltje, als men wel denkt. Door zijn verborgen leventje en musachtig uiterlijk ziet men de grootste onder onze kleine zangers gemakkelijk over het hoofd. 

Tijdens het lange broedseizoen dat van half maart tot in augustus duurt en waarin veel heggenmussenpaartjes drie broedsels grootbrengen, klinkt het welluidend en vrolijk lied van de “bastaardnachtegaal” zowel in de lente als in de zomer.

Het kopje, keel en borst zijn blauwgrijs; wang en oorstreek zijn bruin met lichte streepjes er doorheen; de bovendelen van het vederpak zijn bruin met zwarte lengtevlekken; de stuit is grijsbruin en de poten oranjebruin. De snavel is geen dikke mussenkegel, maar een fijne spitse en vrij lange priem. De lichaamslengte is 14 cm; de vleugelspanwijdte varieert van 19 tot 21 cm; het lichaamsgewicht schommelt tussen de 19 en 24 g.

Een groot deel van de dag besteden heggenmussen aan het zoeken van voedsel en in de winter kan dat zelfs oplopen tot alle beschikbare tijd in daglicht.

De heggenmus hipt over de grond en pikt voortdurend voedsel op. Het dieet bestaat ’s zomers voornamelijk uit kleine insecten, spinnen, slakken en wormen. Tijdens de speurtocht naar insecten rukt de heggenmus soms bladeren af die heen en weer worden geschud om de prooidiertjes ten val te brengen, een methode die ook de merel gebruikt. Het winterdieet bestaat voornamelijk uit zaden, of gemorst strooivoer van de voedertafel die van de grond worden gepikt.

 Vrije opvattingen over huwelijksrelaties

Heggenmussen hebben een eigenaardige balts. De vogels slaan – maar nu veel duidelijker dan tijdens het voedsel zoeken – de vlerkjes uit, maken danspasjes en waaieren met de staart. Ook laten ze een schel gefluit horen.

Vrij laag in een donker, verborgen hoekje tussen heggen en struiken bouwt het vrouwtje haar stevig komvormig bouwsel met dunne twijgen, plantenstengels, bladeren, keurig gevoerd met mos, haar en donsveertjes. Het legsel bestaat meestal uit 4 tot 5 diepblauwe gladde eitjes, die gedurende 12 tot 14 dagen worden uitgebroed.

Bij heggenmussen is ontdekt dat ze ook een complex en ongebruikelijk paarsysteem hebben. Mannetjes en vrouwtjes handhaven afzonderlijke, maar overlappende territoria, afhankelijk van betrouwbare voederplaatsen.

Eén enkel mannetje kan samenleven met één of twee vrouwtjes; één vrouwtje kan twee mannetjes delen en soms leven twee van ieder geslacht samen. Het voordeel van een vrouwtje om extra mannetjes te hebben is dat elk mannetje helpt bij het voeren van de nestjongen van ieder vrouwtje waarmee ze hebben gepaard. Als de jongen uit het ei zijn gekropen, krijgen de meeste ouders hulp van een maatschappelijke assistent, een tweede mannetje wordt aangenomen om mee de kinderen te helpen voeden en verzorgen.

Het huwelijksleven van de heggenmus is het best te vergelijken met de vrije opvattingen over relaties binnen een commune, waarbij de favoriete hobby het plegen van overspel is.

Mijnheer heeft amper zijn kop gedraaid of mevrouw ontvangt de buurman in haar bed of andersom; als mevrouw even van huis is komt de buurvrouw even stoeien.

Als het mannetje thuiskomt en zijn wijfje op overspel betrapt, dan gooit hij prompt de indringer de deur uit en pikt haar in het achterlijf tot zij het zaad verliest dat haar minnaar heeft achtergelaten. Ogenblikkelijk nadat het sperma van de verboden liefde is verwijderd, paart hij met zijn eega, zodat hij er bijna zeker van mag zijn dat het de eigen kinderen zijn die straks worden geboren.

De jongen die na twee weken ongeveer het nest verlaten, kunnen nog niet zo best vliegen en vallen vaak ten prooi van eksters, kraaien of Vlaamse gaaien.

Pleegouders

Er kan nog meer mislopen met het nageslacht want de heggenmus is de geliefkoosde waardvogel van de ver rondtrekkende koekoek. Een andere favoriete waardvogel die het koekoeksei uitbroedt en grootbrengt is de kleine karekiet.

Het broedparasitisme als voortplantingsstrategie kan worden gezien als een aanpassing aan het korte verblijf in het broedgebied. Voordeel is hierbij dat de noodzaak tot nestbouw vervalt.

Het koekoekswijfje legt stiekem begin juni zo’n 10 tot 25 eieren in verschillende nesten, echter steeds maar één ei per nest en meestal van een zangvogelsoort. Soms worden meerdere eieren verwijderd alvorens het eigen ei wordt gelegd. Na een zeer korte broedtijd van ongeveer 12 dagen komt de jonge koekoek uit het ei. De aanraking door andere nestbewoners zetten hem er instinctief toe aan deze uit het nest te werpen. Zo krijgt hij de volle aandacht van de waardouders.

Dit gedrag levert voor de jonge koekoek echter wel een probleem op omdat de meeste vogelouders de hoeveelheid voedsel afstemmen op het aantal opengesperde bekjes in het nest. De jonge koekoek kan echter het ontbreken van behoeftige soortgenoten compenseren door snelle geluidssignalen te produceren; ook de grote oranjerode keel prikkelt de voederreflex bij de waardvogel. 

08-03-2009 om 19:35 geschreven door birdy

Al is in onze streken de ijsvogel hoofdzakelijk een standvogel, die men tijdens de winter soms wel eens aantreft aan de rand van een wak in half dichtgevroren water, toch wijkt hij bij strenge vorst snel uit naar andere streken, want hij heeft een bloedhekel aan ijs.

Weinig vogels zijn schuwer dan de ijsvogel en men zal hem dan ook maar zelden goed kunnen waarnemen in zijn geliefkoosde biotoop: rond meanders van waterlopen, die zich slingerend een weg banen door het landschap en holle steile oevers vormen waarin het vogeltje zijn nesthol kan uitgraven. Liefst vertoeft hij in de buurt van heldere, ondiepe, langzaam stromende rivieren of visrijke waters die beschut zijn tegen wind.

De ijsvogel heeft mooie bijna exotische kleuren: een fel metaalglanzende blauwgroene rug met een helderblauwe middenstreep, een oranjewitte wangvlek, een staalblauwe kop, een zwarte lange dolkvormige snavel, een witte keel- en halsvlek, kleine rode poten, roestoranje borst- en buikzijde en een kobaltblauwe korte staart en stuit. De lichaamslengte varieert tussen 15-17 cm; de vleugelspanwijdte reikt tot 25 cm; het gewicht schommelt rond de 40 g.

Met zijn opvallend gedrongen lichaamsbouw, grote kop en afgeronde vleugels scheert de vogel laag, rechtlijnig en snel met korte vleugelslagen als een kleurrijke pijl rakelings over het wateroppervlak.

Het waterdichte en isolerend verenkleed, dat bestaat uit korte, dichte veren, wordt tot 6 keer per dag op een unieke wijze gepoetst (met de binnenkant van de vleugel over de kruin) en gekamd.

Ook houdt de ijsvogel geregeld een bad, waarbij hij wel 20 keer na elkaar het water induikt om zijn door braakballen besmeurd verenpak (vooral tijdens de periode waarin jongen worden grootgebracht) te reinigen.

Koningsvisser

Meestal zit de ijsvogel onbeweeglijk stil op de uitkijk. Met zijn scherpe blik kan hij in het heldere water de precieze positie lokaliseren van zijn prooi, die zich doorgaans niet dieper dan 25 cm onder het wateroppervlak bevindt. De ijsvogel drijft vanzelf weer boven en verlaat direct na de vangst het water met één krachtige vleugelslag. Hierna vliegt die naar zijn uitkijkpost waar hij het visje tegen de overhangende tak doodslaat. Zijn voorkeur gaat naar vis. De soort doet er niet toe; als de prooi maar niet groter is dan 7 cm. De buit wordt in zijn geheel met de kop naar voor binnengezwolgen om te voorkomen dat vinnen of schubben in de keel blijven steken. De dagelijks portie vis haalt zowat 2/3

van het eigen lichaamsgewicht.

Nog andere prooidieren staan op het menu: libellarven, waterschorpioenen, vijverlopers, bootsmannetjes, schaatsenrijders, duikerwantsen, larfjes van de watertor, kikkervisjes, zoetwater garnalen. Om al die waterdiertjes buit te maken, beschikt de vissende briljant over een waaier vangtechnieken. Vanaf een lage tak vliegt hij eerst met een sprong omhoog, voor hij op zijn prooi plonst. Is er geen tak in de buurt dan kan hij fladderend stil in de lucht hangen voor hij duikt. Diertjes die vlak onder het wateroppervlak zwemmen, pikt hij in het voorbijvliegen op. Hij achtervolgt op eendagsvliegen en rondsnorrende libellen of plukt een spin uit haar vangnet.

De pluimen maken de vogel niet

Merkwaardig dat zo’n schitterend kroonjuweeltje als de ijsvogel zich geen moer aantrekt van netheid in de woning. Het diep verborgen huishouden van de ijsvogel mag dan vanwege de rottende visresten en de uitwerpselen van de jongen een stinkboel zijn, het gezinsleven mag wel als model staan. Ook al zijn de extreem territoriaal ingestelde ijsvogels buiten de broedtijd onverdraagzaam en verdrijven ze elke rivaal uit hun woongebied, in de tijd van de nestbouw en de opvoeding van de jongen zijn de ouders één en al zorg en toewijding.

Al van bij het geflirt gedraagt het mannetje zich als een attente minnaar die zijn verloofde verse visjes aanreikt. Als zij de gift gewillig aanneemt, is de zaak snel beklonken.

Begin april, soms al eerder, paren de ijsvogels en beginnen gezwind met de nestbouw.

Daar hebben ze een steile, zandige en droge oever voor nodig. De plek die zij in de loodrechte wand uitkiezen kan echter sterk in hoogte verschillen: tussen 60 cm en 30 m! Dat de hoger gelegen nestholten het veiligst zijn en zo goed als onbereikbaar voor insluipers als wezel en waterrat, is evident. Met hun snavel hakken ze stukjes aarde weg en na een dag kan het wijfje met haar korte pootjes al aan de rand van het gat postvatten. Evenals bij een spechtennest is dat gat keurig rond gemaakt. Dan beginnen de grote graafwerkzaamheden, waarbij ijverig met de pootjes de uitgegraven aarde uit het hol wordt geveegd tot een gang van 40 tot 100 cm lang is gevormd. De doorsnede van de licht oplopende tunnel is 5 tot 5.5 cm. Aan het einde ervan wordt een broedruimte met min of meer ronde randen uitgehold, 10 tot 12 cm breed en 8 tot 10 cm hoog.

De gang loopt wat op om tijdens gure weersomstandigheden het inregenen en onderlopen van de  nestruimte te voorkomen.

Aan een fraaie inrichting van de solide oevervilla wordt helemaal geen aandacht geschonken; er komt voor de binnenbekleding geen nestmateriaal aan te pas. Wel ontstaat een ruwe mat van uitgespuwde visgraten en schubben in het droge onderkomen. Een plantaardig tapijt zou vocht, vermengd met visafval, uitwerpselen en mogelijk ongedierte alleen maar vasthouden en voor een verstikkende troep zorgen.

In het nesthol legt het vrouwtje 6 tot 7 grote, bijna bolvormige witglanzende eieren. Het vrouwtje offert de meeste tijd aan het uitbroeden, terwijl het behulpzaam mannetje geregeld met een vers gevangen visje haar plichtsgetrouwheid beloont. Ongeveer 2 weken duurt het voordat de jongen uitkomen; jonge ijsvogeltjes zijn blind en bloot en volkomen hulpbehoevend. In de begintijd worden zij door de ouders gevoerd met insectenlarven en later met kleine visjes.

Bijzonder merkwaardig is wat zich in het compleet verduisterd interieur afspeelt wanneer een oudervogel de gang binnenkomt. Het jong dat het dichtst bij het vlieggat zit, spert wijd zijn snavel open, neemt zijn portie in ontvangst en staat dan heel gedisciplineerd zijn plaats af aan het tweede jong in de rij, waarbij het wel een straal dunne vloeibare ontlasting een eind de gang in spuit.

Het visje wordt met de kop naar voren aangeboden, dus met de rugvinstekels naar achteren gericht. In de ruim drie weken lang dat de jongen opgroeien, is het dabberen in een onwelriekende drek, al mag uit dit opvoedingsritueel niet worden geconcludeerd dat de uitdrukking stank voor dank geldt.

02-03-2009 om 13:44 geschreven door birdy

De zwarte zwaan is hier een uiterst schaarse broedvogel omdat die helemaal niet honkvast is en geprikkeld door zwerflust afstanden van wel honderden km aflegt.

Oorspronkelijk is de zwarte vogel afkomstig uit Australië, Tasmanië, Nieuw-Guinea en Nieuw-Zeeland, waar die in gematigde (sub)tropische streken in zoet- en brakwatergebieden verblijft en zich al ‘grondelend’ te goed doet aan oevervegetatie, zoals grassen en waterplanten. Deze exoot voelt zich net als de nijlgans en halsbandparkiet inmiddels wel thuis in onze streken.

De populaire sierwatervogel heeft een bijna volledig zwart verenkleed met enkele witte handpennen, een roodroze snavel met een witte dwarse streep aan het uiteinde. De poten zijn donkergrijs, de ogen helderrood.

Een volwassen exemplaar haalt een lichaamslengte, die varieert tussen 120 en 150 cm en een lichaamsgewicht van om en bij de 6 kg. Van alle soorten heeft de zwarte zwaan de langste hals, die de helft van de lichaamslengte overtreft. Watervogels hebben een snelle stofwisseling, wat betekent dat zij de hele dag door kleine porties dienen te eten.

Zwarte zwanen vormen koppels voor het leven.

Het nest, een constructie van takken, riet en stro, wordt ongeveer 1 m² groot en wordt op een open plaats gebouwd, omdat het koppel bij het uitbroeden graag het overzicht bewaart.

Het hele jaar door kunnen zwarte zwanen beginnen met nestelen. Immers in Australië waar ze van nature voorkomen, is het zomer als het in Europa winter is. Daardoor wagen zwarte zwanen het erop zelfs in de sneeuw te nestelen, wat vaak problematisch wordt voor de opgroeiende kuikens.

Doorgaans worden de 4 tot 10 grijsgroene eieren in april of mei gelegd, die na 35 dagen broeden, uitkomen.

Sierwatervogels, die worden gekweekt vanwege hun gracieuze verschijning en bijzonder gedrag, tref je voornamelijk aan in omsloten tuinen en parken met uitgestrekte grasperken en vijverpartijen, die de  biotoop zo natuurgetrouw mogelijk trachten na te bootsen. Er bestaan vele soorten siergrassen, bamboesoorten en geschikte waterplanten voor watervogelperken, zoals de hosta, de daglelie, varens, bont liesgras en de dovenetel.

De parmantige zwarte vogel brengt de dag vooral zwemmend in het water door. Vergeleken met andere soorten zwanen, kan hij zich vrij goed voortbewegen op het land. Overdag zijn zwarte zwanen niet zo luidruchtig, maar tijdens nachtvluchten laten ze wel vaak dat typisch klagend trompetterend geluid horen. Geregeld rusten en slapen ze op het water, maar ook op de oevers met de snavel tussen de rugveren.

Black and white

In de liefde trekken tegenpolen elkaar aan. In totaal zijn er 6 soorten zwanen: vier zijn wit, één is zwart en één is wit met een zwarte hals, de zogenaamde zwarthalszwaan.

De witte Euraziatische knobbelzwaan en de zwarte Australische zwaan, die van oorsprong in geografisch gescheiden gebieden leven, zullen niet geneigd zijn met elkaar te paren ook al zijn ze al twee eeuwen door de mens in parken samengebracht.

Als zwanen zich voortplanten, houden ze het liever bij hun gelijken. Ze zouden samen wel nakomelingen kunnen krijgen, maar net als bij de kruising van een paard en een ezel kan het jong dan zelf geen afstammelingen hebben.

Mochten een witte en zwarte zwaan jongen ter wereld brengen dan zouden de genvarianten die de kleur coderen ervoor zorgen dat de jongen óf met een wit óf met een zwart verenpak ter wereld zouden komen, al valt niet uit te sluiten dat binnen een geïsoleerde biotoop na vele generaties een grijze variant zou opduiken.

Ook deze reeks knappe foto’s zijn van … jawel … ‘onze’ WIM – voortaan gesigneerd als – DKW

21-02-2009 om 10:52 geschreven door birdy

Iedereen kent de talrijk voorkomende en tamme sierlijke standvogel met zijn karakteristieke gebogen hals in S-vorm, zijn sneeuwwit verenkleed met een relatief lange puntige staart, zwarte voorhoofdsknobbel, roodoranje naar beneden gerichte snavel en grijs tot zwarte poten.

De knobbelzwaan maakt met zijn sterke en regelmatige vleugelslagen (tot 2.5 m spanwijdte) tijdens zijn vlucht met gestrekte hals een uniek zoemend geluid. Hoewel de knobbelzwaan uitstekend kan vliegen, heeft hij met zijn lichaamsgewicht van om en bij de 13 kg behoorlijk last om op te stijgen.

In vrijwel geheel Europa broeden knobbelzwanen langs sloten vlakbij parkvijvers, meren of spaarbekkens, rivieren of brakke gronden in beschutte kustgebieden. Knobbelzwanen houden van stilstaand of langzaal stromend water met veel waterplanten. Ze plukken plantaardig materiaal uit kort gras op velden en zoutmoerassen, grazen in ondiepe plassen of grondelen in dieper water, waarin ze al eens kleine visjes of kikkertjes buit maken. Bij gebrek aan voldoende waterplanten, durven ze ook uitwijken naar graslanden en braakliggende akkers met oogstresten. In parken bestaat een aanzienlijk deel van hun voeding met brood dat ze toegeworpen krijgen.

Wanneer een indringer (ook mensen of honden) het territorium van de knobbelzwanen betreedt, wordt die op erg agressieve wijze met veel machtsvertoon onthaald. De zwaan neemt hierbij een indrukwekkend dreigende houding aan, waarbij die de vleugels wijd uitspreidt, de kop laat zakken en luid sissend op de rustverstoorder afgaat.

Het nest, dicht tegen de waterkant, is één grote stapel plantenmateriaal (takken, riet, stro) soms met een doorsnede van 4 m en een hoogte van 75 cm. Het legsel (maart – juni) telt 4 tot 7 eieren, die hoofdzakelijk door het wijfje gedurende 34 – 38 dagen worden bebroed. Kleine zwaantjes schuilen tussen de vleugels van hun ouders; na 20 weken kunnen de zwanenjongen uitvliegen.

Voor de Kille Meutel-vogelvrienden is vogelkenner en weldoener WIM geen onbekende meer en sedert enkele maanden wijdt hij zich terug met volle goesting aan natuurfotografie. De onderstaande reeks betoverende opnames getuigen van zijn deskundigheid en voorliefde voor natuurschoon.

14-02-2009 om 17:27 geschreven door birdy

Hemelse glimlach,

vlucht vol bewegingsvrijheid,

mooi dankbaar gebaar.

Een Haiku is een Japanse dichtvorm, die bestaat uit 3 versregels en 5 – 7 – 5 lettergrepen telt. De Haiku is een vingerhoed vol emotie, waarin weinig ruimte is voor ontledingen of verklarende omschrijvingen. Een leuke momentopname wekt een innerlijk gevoel, een spontane indruk op, die je verwoordt in een notendop.

10-02-2009 om 22:59 geschreven door birdy

Je zou het niet meteen denken dat een Grauwe Franjepoot een echte zeevogel is – althans voor een groot deel van zijn leven – als je hem ziet dobberen op een ondiep plasje in de buurt van vennen of vloeivelden.

Hij overwintert immers op volle zee en leeft daar van oppervlakteplankton. Een zeer ongewone habitat voor een steltloper, maar qua lichaamsbouw is hij perfect aangepast. De tenen vertonen brede lobben – haast halve zwemvliezen – waardoor de Grauwe Franjepoot goed kan zwemmen en zijn onderzijde is voorzien van een dik en donzig verenkleed.

Het is hoofdzakelijk een broedvogel van poolgebieden, maar hij nestelt ook iets zuidelijker: o.a. in IJsland, Ierland, Skandinavië, Noord-Rusland.

Zelden kan men de herfst- of lentegast (dwaalgast) op doortocht naar Afrika, langs de kusten van de Atlantische Oceaan in onze streken waarnemen, tenzij in rustgebieden die op zijn trekroute liggen.

De lengte van de vogel varieert tussen 15 en 20 cm en het zomers prachtkleed staat in schril contrast met het vale winterkostuum.

Hij heeft een naaldfijne zwarte snavel, een donkere kop, een witte kin en keel, een oranjerode hals, een leigrijze buikzijde, bespikkeld met witte vlekjes, blauwgrijze bovendelen met crèmekleurige lengtestrepen en zwartige vleugels met een opvallende witte streep.

Druppeltruc

Franjepoten zijn vogels die een heel bizarre manier ontwikkelden om aan voedsel te geraken.

Ze gebruiken hun gelobde poten om in kringen rond te tollen, met de bedoeling voedsel in het water op te woelen. De Franjepoot draait wel 60 keer in één minuut om zijn eigen as, waarbij zijn roeipoten in één seconde tijd wel 6 tot 8 maal over en weer bewegen. Door voortdurend rondjes te draaien, verwekken de vogels alzo stromingen die de kleine planktondiertjes naar het wateroppervlak opwellen.

Om te weten hoe de minuscule prooien in de vogelbek terechtkomen, hebben wetenschappers een franjepotenbek nagebouwd. De onderzoeksresultaten met waterdruppels in de mechanische bek verschenen in het topvakblad ‘Science’.

De vogel doet met een waterdruppel een truc die je haast doet twijfelen aan de wetten van de zwaartekracht. Zodra die een met voedsel gevuld waterdruppeltje heeft opgenomen, sluit hij zijn bek net genoeg om de druppel wat plat te duwen. Als gevolg van de oppervlaktespanning, schuift de afgeplatte druppel verder in de snavel om finaal in de maag te verdwijnen.

De mate waarin de bek wordt gesloten, is enorm belangrijk om te voorkomen dat de druppel weer naar buiten rolt. Het lijkt bijna magie dat natuurlijke selectie in staat is een voedingssysteem zo scherp te stellen dat het de wetten van de fysica tart.

Mannenverleidster

Een ander opmerkelijk feit van Franjepoten is dat de gebruikelijke rollen van de geslachten zijn omgedraaid. Bij de Franjepoten nemen de dames het seksueel initiatief. Het wijfje bezit het fraaiste verenkleed en maakt het mannetje het hof, die dientengevolge de taak heeft voor het nageslacht te moeten zorgen.

Meestal broeden de vogels in kolonies van eind mei tot eind juni. Het vrouwtje bezet het territorium en samen bouwen de ouders het nest – een met gras gevoerde kleine ronde kuil – in een drassig moerasgebied. Het wijfje legt gewoonlijk 4 bruingevlekte geelachtige eieren die door het mannetje in 18 dagen worden uitgebroed. Hij verzorgt ook de jongen die na 16 – 20 dagen onafhankelijk zijn.

Of je de heren Franjepoten aanziet als grootmoedige sukkels en brave hoorndragers is afhankelijk van de positie die je inneemt in het ornithologisch emancipatiedebat.

07-02-2009 om 11:11 geschreven door birdy

Oswald maakte de bewoners van de Kille Meutel er reeds attent op.

Dit weekend roept Natuurpunt iedereen op zaterdag en/of zondag tuinvogels te tellen.
“Vogels Voeren en Beloeren”, heet het laagdrempelige project dat Vlaamse gezinnen via het voederen van vogels in contact wil brengen met de natuur in hun tuin.

Vorig jaar namen 3.000 Vlaamse gezinnen deel aan de actie en telden samen meer dan 135.000 vogels. De voorbije 4 winters verzamelden deelnemers aan afleveringen van “Vogels Voeren en Beloeren” waarnemingen over vogels in meer dan 3.000 tuinen. Met deze herhaaldelijke observaties probeert Natuurpunt een beeld te krijgen hoe de vogelpopulatie van een gemiddelde Vlaamse tuin is samengesteld en hoe die van jaar tot jaar wijzigt.

Bijna 1 op 5 tuinbezoekers is een mus of een mees, zo blijkt uit de statistieken van de voorbije tellingen. De merel is de meest verspreide soort, die haast in elke tuin voorkomt.
Door de gevederde tuinbezoekers te voederen, naderen ze de voedertafel dicht genoeg waardoor je ze gemakkelijk kan identificeren.

Wie actief aan de telling wenst deel te nemen, moet het maar eens wagen op 5 en/of 6 februari een half uurtje of langer te noteren welke vogelsoorten neerstrijken en op te tekenen welk maximaal aantal van dezelfde soort tegelijkertijd in de tuin te zien was.
De resultaten kunnen meteen op de site van Natuurpunt worden ingegeven: zie www.natuurpunt.be/tuinvogels

Je vindt er ook foto's van de meest voorkomende tuinvogels, met een woordje uitleg erbij. In de rechter kolom van het elektronisch invulformulier geeft men nog eens aan waar je moet op letten.

06-02-2009 om 20:05 geschreven door birdy

De vogelbeschermingregeling biedt nog steeds niet de gewenste efficiënte bescherming van wilde vogels. Heel wat Vlaamse vogelsjoemelaars kunnen ongestoord over heel Europa beroep doen op goed georganiseerde netwerken van vogelvangers en nestrovers. Zeldzame en beschermde vogels worden zo massaal in beslag genomen en in de natuur geroofde eieren worden in broedmachines uitgebroed. De bedriegers trachten via frauduleuze kweekringen hun vangst tot gekweekte vogels te legaliseren om ze in het handelscircuit te krijgen.

Sedert de oprichting van het ‘Agentschap voor Natuur & Bos’ – een herstructurering in het kader van het vernieuwingsproject ‘Beter Bestuurlijk Beleid’ – worden de natuur- en boswachters van de gewezen afdelingen ‘Bos & Groen en Natuur’ omgevormd tot domeinwachters, adviesverleners of handhavers.

Hierdoor riskeert de expertise aanwezig bij de meeste natuur- en boswachters onbenut te worden gelaten. Bovendien lijdt het geen twijfel dat het te geringe aantal voorziene handhavingwachters à rato van een vijftal per provincie een onvoldoend bemand effectief is om alle taken naar behoren uit te voeren. Het voorkomen van illegale praktijken is immers niet louter een kwestie van wetswijzigingen, maar vereist evenzeer een degelijk en gecoördineerd handhavingsbeleid met een contingent gespecialiseerde veldwerkers, die de pakkans van fraudeurs vergroot. Anders blijft het dweilen met de kraan open.

Een tijd geleden is een man op leeftijd uit Mechelen, die op grote schaal beschermde vogels ving en ze ook opat, zwaar beboet.

Reeds in 2005 troffen speurders er een volledig omheinde tuin aan die als één grote vangplaats was ingericht met een heel assortiment aan professioneel vangmateriaal (lokvogel, inloop- en klepkooi,  kleverige lijmstok, pootstrik, haagnet, automatisch springnet, fijnmazige mistnet, opverende slagnet, … )

Ook trof men in de diepvriezer vogelkadavers aan van spreeuwen, kramvogels, koperwieken, lijsters en zelfs roofvogels (buizerds, sperwers en torenvalken). Alle lijken waren gepluimd, ontweid (ontdaan van de ingewanden) en in aparte plasticzakjes verpakt, klaar voor consumptie.

De man maakte zich eveneens schuldig aan het frauduleus ringen van beschermde zangvogels, die hij vervolgens op de markt als eigen kweekvogels aanprees.

Spreeuwen zouden een delicatesse zijn die in het verleden al vaker illegaal werden verhandeld aan slagerijen en restaurants, die ze als kwartels (hoendervogels) op de spijskaart zetten.

Ruim 10 jaar geleden werden de uitbaters van een restaurant in Oudenburg betrapt met ca 500 spreeuwen in hun diepvriezers.

De spreeuwenvangst is sinds het Europees verbod wel fel verminderd. Desondanks lopen er nog steeds vogelstropers rond die op een geoogste maïsakker in samenspraak met de landbouwer a.h.v. hun vangnetten hun slag proberen te slaan.

Bewerking bron: Vogelbescherming Vlaanderen

01-02-2009 om 00:15 geschreven door birdy

De jonge Britse Charles Darwin (1809 – 1882) ving eind jaren 1830 aan met een wetenschappelijke studie over de evolutie, een theorie die de enorme verscheidenheid van het leven op aarde en natuurlijke selectieprocedures trachtte te verklaren. Tijdens zijn exploratiereis met de HMS Beagle – een onderzoekschip van de Royal Navy (27/12/1831 – 02/10/1836), ontdekte de natuurverkenner op de Galápagoseilanden een merkwaardige soortenrijkdom aan vinken, één van zijn vele honderden deelstudies die aantonen dat diersoorten niet onveranderlijk zijn.

Via nauwkeurige observaties merkte de natuuronderzoeker op dat er subtiele verschillen bestonden tussen de variëteiten aan vinken, die op de verschillende eilanden geïsoleerd leefden.

De waarnemingen, secuur opgetekend in logboeken tijdens zijn haast 5-jarige speurtocht leverden voldoende bewijsmateriaal aan om 20 jaar later zijn geniale en grensverleggende inzichten neer te schrijven in de wereldbekende en krachtige evolutietheorie. Dankzij deze theorie hebben we niet langer een bovennatuurlijke verklaring nodig voor de ontwikkeling van het leven op aarde.

Charles Darwin worstelde echter nog met de vraag hoe die eigenschappen van generatie op generatie worden doorgegeven.

Rond de tijd dat hij zijn werk publiceerde, ontwikkelde de Oostenrijkse monnik Gregor Mendel zijn erfelijkheidswetten op basis van experimenten met erwtenplanten.

Ruim 40 jaar later ontdekten celbiologen celkernen en chromosomen, de opslagplaatsen voor erfelijke informatie.

Al staan vandaag de basisprincipes van de evolutieleer nog altijd stevig overeind, toch wordt de theorie voortdurend bijgeschaafd op basis van nieuwe inzichten, voornamelijk in de genetica en de ontwikkelingsbiologie. Sommige wetenschappers verwachten dan ook dat er binnenkort weer een ‘nieuwe synthese’ zal komen, die de genetische samenstelling van het individu (het genotype) tracht te koppelen aan de manier waarop dit wezen eruitziet en zich aan omgevingsomstandigheden weet aan te passen (het fenotype).

Charles Darwin had reeds opgemerkt dat men op de Galápagoseilanden vinken aantreft met lange puntige snavels die van cactusbloemen leven, met brede bekken die zaden van de grond oprapen of met heel smalle snavels die insecten vangen. De eigenschappen van de bek bepalen ook de structuur van de schedel van de vogeltjes, want zwaardere snavels hebben een stevigere kop nodig.

De oorsprong van de verschillen in snavelvorm moet worden gezocht in eiwitten. Het eiwit stuurt de keten van boodschappers die bepaalt wanneer er beenweefsel wordt gevormd en hoeveel.

Charles Darwin op Canvas vanaf 17/02/09: ‘Dirk Doet Darwin’. Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans neemt je mee op een rondreis door de wetenschappen in de tijd.

In coproductie met de VPRO wil men aan boord van de clipper ‘Stad Amsterdam’ (zie verticale foto onderaan) in de voetsporen van Charles Darwin de tocht om de wereld opnieuw afleggen en deze wonderbaarlijke verkenningstocht in 41 afleveringen op de beeldbuis brengen.

Charles Darwin in het Koninklijk Belgische Instituut voor natuurwetenschappen vanaf 12/02/09: ‘Galerij van de Evolutie’. In een unieke zaal illustreert de tentoonstelling de veranderingen die levende organismen in de loop van de tijd ondergaan.

http://www.natuurwetenschappen.be/museum/evolution/evolution_hall

31-01-2009 om 18:58 geschreven door birdy