Natuurgids, Ivan Bruneel verzorgde onderstaand commentaar tijdens de exploratietocht in Staden

Frank Laleman en Eddy Vandenbouhede boeiden ons met hun toelichting over het bouwen van nestkasten en daarna vernamen we tijdens een verkenningstocht met Eddy waar de nesten al voor broedsucces hebben gezorgd.

Het was zaterdagochtend omstreeks 7.00u nog frisjes toen we op het marktplein verzamelden om onze dagtrip naar Staden en Koksijde aan te vangen.

Toen iedereen op de deelnemerslijst was aangevinkt, wisten we dat de 38 ingeschreven leden van de wandelclub De Parkvrienden en de Kille Meutel Vogelvrienden op post waren.

Rond 7.30 u zetten we koers naar de kust in de hoop de door Frank en Sabine beloofde opklaringen in het West-Vlaamse landschap te ontwaren.

Ivan Bruneel, beëdigd ringer en voorzitter van Natuurpunt Staden stond ons op te wachten aan de Sint-Elligius-kerk gelegen op de Vijfwegen. We reden nog wat verder tot aan het vertrekpunt van het wandelparcours in de bocht van de Ontmijnersstraat.

Na een kort verwelkomingswoord vlakbij het bouwkundig relict, het voormalig spoorwegstation van Westrozebeke, trokken we met gids Ivan op pad.

In de Kampstraat hielden we halt bij een recent ruw bewerkt terrein, waar een nietsvermoedende boer twee weken geleden een kweekvijver had dichtgegooid.

Het loopt wel vaker mis met het bewaren of respecteren van natuurlijke rijkdommen, zelfs in een landelijke omgeving waar je zou verwachten dat de mensen er waarde aan hechten en er respect voor betonen.

Een 100-tal kikkers die door vrijwilligers de voorbije maanden waren overgezet, om hen een veilig onderkomen te geven op de Vijfwegen, stierven door een bijzonder lomp manoeuvre. Een onwetende landbouwer, die het landgoed had geërfd en wou effenen, gooide de poel dicht en begroef hiermee alle leven in die kleine vijver, middenin de paartijd. Van de eerste kikkerdril en paddensnoeren was geen spoor meer. Onvoorstelbaar, maar ecologisch onherstelbaar.

De man, die zich van geen kwaad bewust was, stelde voor wat verderop een nieuw vijvertje aan te leggen, maar zo werkt het niet. Kikkers blijven jaar na jaar terugkeren naar de paaiplaats waar ze zelf geboren zijn. Er zijn aan de bosrand in de buurt wel twee andere vijvertjes, maar daar zitten vissen en gedijen de amfibieën minder goed.

Opmerkelijk is dat de Stadense Milieuraad samen met Natuurpunt 2 jaar geleden nog alles in het werk stelde om een geplande aardgasleiding van Fluxys om het vijvertje heen te laten leggen. Na veel lobbywerk slaagde men ook in dit opzet!

Maar nu zijn de inspanningen van de paddenoverzetters, die gedurende 10 jaar duizenden amfibieën hielpen in standhouden met de graafkraan levend bedolven.

De tijd dat de ‘belangen’ van landbouwers en natuurverenigingen onverzoenbaar waren, is voorbij. We moeten onze geschillen opzijschuiven. Alleen samenwerking en communicatie kunnen ervoor zorgen dat dergelijke betreurenswaardige incidenten worden vermeden.

Als we van de plannen op de hoogte waren geweest, dan was dit helemaal niet gebeurd.

Waakzaamheid blijft dus geboden!

Verderop wandelden we langs tien van oorsprong militaire woningen, beter gekend als ‘De 10 Geboden’.

Wat verder bereikten we de rand van het bos. Vroeger was de streek rond Staden een bosrijk gebied, waarvan het Vrijbos in Houthulst nog een overblijver van is. Dit is een ongerept natuurgebied waar zonnedauw, hei (vegetatie vooral bestaand uit dwergstruiken die welig tieren op de moeilijk doordringbare fijne zand- en kleilaag, waaronder zich een stuwwatertafel vormt), orchideeën en tal van andere zeldzame planten nog voorkomen, die hun stempel drukken op dit groen kleinood op de Vijfwegenroute.

Het domein is publiek niet toegankelijk en dat is enerzijds wel spijtig omdat al die natuurpracht verborgen blijft voor de echte natuurminnende wandelaars, anderzijds is dat de garantie dat dit juweeltje ongeschonden blijft.

Men treft hier salamanders aan, de levendbarende hagedis, maar ook tal van bosvogels, zoals boompieper en wielewaal, die je wel vaker kan spotten tijdens de wandeling.

Ook op de toegangsweg naar het militair domein, geplaveid met betonnen platen, had Ivan zijn bedenkingen over de ernst van geldende regels over natuurbehoud. Waar vroeger de treinsporen lagen, is er nu een mooie bloemenweide.

Margrieten, knoopkruid, maar ook duizend guldenkruid, reukgras en andere grassoorten groeien hier weelderig.

Toch wordt ook dit pareltje van de natuur permanent met stort- en grondwerken bedreigd, wat je ook weer niet voor mogelijk houdt, als je de pracht en praal van deze landelijke en weidse omgeving erkent en waardeert.

Wat later naderde de nieuwsgierige veldwachter ons met zijn Landrover Defender. Na een vrolijk klinkende babbel met Ivan leek de opzichter gerustgesteld over de invasie van de Zaventemse bende in de rustige streek.

Voor we een landwegje links opdraaiden, zagen we een tweetal obussen liggen. Niet verwonderlijk, hier.

DOVO, de ontmijningsdienst van het leger, haalt nog dagelijks munitie op: niet ontplofte bommen en granaten die her en der nog worden opgedolven en ontmanteld.

Landbouwers die hun land omploegen, halen geregeld munitie op en stapelen die aan een elektriciteitspaal of vlakbij de toegangsweg naar het militair domein.

Zij verwittigen de politie die op haar beurt contact opneemt met DOVO om er de springtuigen op te halen.

Wat verderop had Ivan in een poel 2 fuiken gelegd in een weiland waar een horde koeien het welig groeiend frisgroene gras kwamen afgrazen. Deze mooie open ruimte met wijde graslanden en akkers en met het bos van Houthulst in de directe nabijheid is een gebied waar bergeenden broeden, maar ook patrijzen en gele kwikstaarten.

Het krioelde van het leven toen we in een aquarium de buit uit één van de fuiken zagen rondzwemmen. De kleine watersalamander, de bruine en vinpootsalamander, alsook de geel gerande watertor, een vraatzuchtige waterroofkever, die ook wel eens de ‘watertijger’ wordt genoemd, werden voorzichtig uit het water geplukt en met passende uitleg tentoon gespreid.

We liepen verder langs de smalle landweg en bereikten de Schaapbaliedreef waar we de installaties van de ontmijningsdienst aantroffen.

Geregeld hoorde men in de wijde omtrek rond 11.30u gecontroleerde ontploffingen van oude bommen. Voorafgaand weerklonk dan een sirene als verwittiging. Vroeger was dit dagelijks het geval en betekende het sein voor de omwonenden dat het tijd was om de ‘patatten op het vuur’ te zetten.

Iets verder in de Kattestraat passeerden we het ‘Zwijnhof’ waar Ivan elk jaar de boerenzwaluw gaat ringen. Het gros van de boerenzwaluwen zoeken broednesten binnenshuis in de stallingen, waarmee ze hun naam alle eer aandoen. Maar met het uitdoven of verdwijnen van de traditionele kleinere familiebedrijven komt ook hun lot in onzekere handen. Om de populatie in stand te helpen houden, wordt net als voor de huismussen gezocht naar nieuwe geschikte nestelplaatsen.

Iets verder rechts, ontdekten we de oudste boom van de Vijfwegen, een oude populier die binnenin hol is en tijdens de oorlog dienst deed als uitkijkpost. Er zit nog een ijzeren ladder in en er steekt ergens een bajonet in de boom.

Een mooie anekdote over deze boom: een tijd geleden was, na een hevig onweer, de bliksem in de populier ingeslagen, waardoor de kruin afbrak.

’s Morgens kwam er nog wat rook uit de onthoofde boom. Een voorbijganger die dit had opgemerkt, belde de brandweer met de melding dat er een boom in brand stond aan DOVO.

De dienst 112 zal allicht enkel ‘brand aan DOVO’ hebben verstaan, want in geen tijd stonden de brandweerkorpsen van Staden, Poelkapelle en Langemark er met hun groot blusmateriaal. Maar … het was vals alarm!

Langs de oude treinroute (vroegere spoorwegbedding) of fietsroute van het Vrijbos konden we de kazerne van de militairen zien op de Langemarkstraat – pal op de grens van Staden en Langemark – waar er 2 kolonies huiszwaluwen wonen, de enigste in Staden, overigens.

Al zijn de zwaluwen heel nuttige vogels, die per nest elke zomer zowat 30kg muggen, vliegen en andere insecten verorberen, is niet iedereen opgezet met de zwaluwnesten onder de dakgoot omwille van de vogelpoep.

Ook hier deed de plaatselijke afdeling van Natuurpunt een inspanning om de bewoners te ‘ontlasten’. Vrijwilligers hingen met de hulp van een hoogtewerker mestplankjes onder de zwaluwnesten om de drek op te vangen. Binnenkort wordt er aan de Vrije Basisschool ‘De Vijfwegen’ nog een aantal gloednieuwe kunstnesten opgehangen, in de hoop ook daar straks broedende zwaluwen te mogen verwelkomen.

Na een eindje wandelen langs de fietsroute bereikten we opnieuw ons vertrekpunt, het treinstation aangelegd op de spoorlijn Torhout – Ieper in 1873, later sinds 1950 beperkt tot goederenverkeer en sporadisch gebruikt voor de militaire kazerne in het Houthulstbos.

Tijdens de busreis werd het programma nog eens overlopen en de indeling in wandelgroepen volgens eigen voorkeur vastgelegd.

Bij onze aankomst in Koksijde splitsten de groepen zich op en verzamelden een dozijn vogelliefhebbers in de tuin van Eddy Vandenbouhede en diens echtgenote Conny, een plek waar het leuk toeven is, een vogelparadijs voor onze gevederde tuinbezoekers.

Tijdens de korte verwelkomings- en kennismakingsronde bleek al gauw dat het enthousiasme om vogels ter wille te zijn, alom aanwezig was.

Men maakte even tijd om een stand van zaken op te maken over de deelnemende scholen aan het XperiBIRD-Project, een digitaal opvolgingssysteem dat via een ingebouwde camera in nestkasten toelaat de handel en wandel van pimpel- en koolmezen van nabij te observeren.

Mark Mortier, leerkracht in het 6^de leerjaar van de gemeenteschool Oostduinkerke getuigde hoe na een hoopvol broedsucces van een koolmezenpaartje abrupt een einde kwam aan het leven van 10 nakomelingen.

Waren het de vrieskou-nachten, een kat of een sperwer die de ouders het leven kostten?

Inmiddels is er terug hoop, want na het reinigen van de nestkast heeft een koppeltje opnieuw interesse betoond voor de nestelplaats.

Ook bij Frank Laleman of meester ‘Frank’ van het 4^de leerjaar in de Vrije Basisschool De Panne kunnen de kinderen genieten van het ontluikend leven in de met een camera uitgeruste mezennestkast. Hier hebben mama en papa pimpelmees voor een 13-koppige kroost gezorgd en nu hopen de leerlingen dat er zoveel mogelijk jongen gezond zullen opgroeien en de vleugeltjes zullen kunnen open slaan na een 3-tal weken aansterken.

Frank Laleman, tevens kernverantwoordelijke van de natuurwerkgroep De Kerkuil, zorgde nadien voor een knappe en uitvoerige uiteenzetting over de nestkasten van kerk- en steenuil en over de levenswijze van beide roofvogels.

Voor de identiteitskaarten van beide vogels kan je via de zoekrobot terecht in het archief om eerder verschenen artikels op te snorren.

27/09/2009     De kerkuil

16/06/2013       De steenuil

19/06/2013       Het steenuiltje in the picture

Kerkuilen maken zelf geen nest. Zij maken vaak gebruik van een platte ondergrond waar ze hun eieren tussen de braakballen leggen. Doorgaans leggen de nestkastbouwers een turflaag op de bodemplaat van het nest.

De kast wordt bij voorkeur opgehangen binnen een schuur, stal, zolder op een donkere, rustige plek hoog onder het dak.

De nestkast zelf, een balk van 100 x 60 x 60cm is behoorlijk groot. Binnenin staat er een scheidingswand (zitplank) die het inkomgedeelte van het broedgedeelte afscheidt.

Het vlieggat is een vierkant met 15cm zijde, links of rechts tegen de bovenkant (deksel) van de nestelplaats.

Een steenuilenkast is ook weer een balk met als afmetingen 60 x 20 x 20cm.

Binnenin zijn hier vlak na het aanvliegplatform (10 cm breed) 2 verticale wanden met een tussenruimte van 10 cm die de broedruimte afschermen. Beide tussenschotten zijn iets minder hoog zodat een spleet bovenaan voor de nodige ventilatie zorgt.

De cirkelvormige vlieggaten met een diameter van 6.5cm worden bv rechts aan de voorkant en links in het tussenschot geboord. Immers de gaten moeten ten opzichte van elkaar verspringen zodat het donker is in het achterste gedeelte van de nestkast en ongewenste rovers (bv. boommarter) worden ontmoedigd om de nestelplaats te ‘kraken’ en de pulli te roven.

Eddy Vandenbouhede had al zijn nestkastmodellen uitgestald en somde de kenmerken op die de constructies typeren om de vogels tot nestelen te verleiden. Er is een diversiteit aan prototypes omdat elke vogel zijn voorkeuren heeft en omgevingsvereisten.

Zo blijft het een zoektocht om in gevarieerde biotopen de geschikte plek te vinden waar je huismussen naartoe kan lokken.

Inmiddels is duidelijk dat je door veelvuldige observaties en dank zij een groeiend netwerk aan waarnemers heel wat waardevolle informatie kan vergaren, wat je stapsgewijs dichter bij het verwezenlijken van je doelstellingen brengt.

Daarom komen we met Zaventemse schooldirecties en/of leerkrachten die op de campus een huismussenhotel hebben hangen op 02/06 samen.

In de uitnodiging stond de volgende boodschap:

Wij blijven ijveren om de huismus het leven zo aangenaam mogelijk te maken.

Niet omdat we van de ‘straatket’ een luiwammes willen maken, neen.

We wensen onze trouwe cultuurvolger alleen dezelfde gastvrijheid te bieden, die hij eerder genoot.

Een warme verwelkomende leefomgeving waar de huismus zich nog altijd thuis mag voelen.

Een knusse nestelplek met een veilige groene omgeving en een voederplek in de nabije buurt.

Ooit moest de huismus niet zo ver zoeken om dit gunstig biotoopje te vinden.

Nu komen de drie levensbelangrijke troeven almaar zeldzamer voor en is de straatket wat op de dool.

Jullie waren bereid een huismussenhotel op te hangen en dat is al een mooi en waardevol gebaar.

Huismussen zijn gewoontedieren, ook wat nieuwsgierig, maar met der tijd wat wantrouwig geworden.

We moeten hen de tijd geven om te wennen aan die onverwachte luxe aan nestelplaatsen, plots 5 appartementjes op een rij.

Het groepje vogelliefhebbers maakte met Eddy nog een korte wandeling in de directe omgeving, waar bevriende omwonenden zijn nestkastmodellen mee helpen uittesten.

Aan het einde van de dag maakten we enkele afspraken over onze verdere gezamenlijke plannen die in de volgende activiteitenkalender een tijdstip en plaats zullen krijgen.

Toen ook alle wandelaars de bus rond 16.00u weer opstapten, konden we terugblikken op een geslaagde uitstap.

03-05-2017 om 00:00 geschreven door birdy

De draaihals is een wat afwijkende specht en lijkt soms meer op een grote zangvogel of op een kleine slanke lijster.

Het is een verborgen levende en geheimzinnige vogel met een verenkleedpatroon als van een nachtzwaluw.

Draaihalzen zijn schaarse maar jaarlijkse doortrekkers in de vroeg herfst in grote delen van N-W-Europa, waaronder Nederland en België, vooral in de omgeving van duinen en struiken langs de kust.

De draaihals dankt zijn wonderlijke naam aan het feit dat hij bij schrik zijn hals draait en kronkelt.

Hij beweegt zich over de grond, schiet omhoog in een struik of boom of sluipt door het gebladerte. Hij klimt ook rond op dikke takken en tegen boomstammen, hoewel hij meestal plat op takken gaat liggen in plaats van rechtop te gaan zitten, zoals de meer algemene spechtensoorten.

Hoewel de draaihals tot de familie van de spechten behoort, wijkt het uitzicht en het gedrag van de vogel af van de meeste verwante soorten.

De meeste spechtachtigen zijn fel gekleurd, maar de draaihals heeft een fijn grijsbruin gevlekt verenpak, met helder goudgele kleurlinten. Hij heeft een lichtgrijze kruin, een lange donkere oogstreep en een korte, slanke en puntige snavel. De rug vertoont een zwartbruine streep middenin en de keel fijne geribbelde okerkleurige reepjes. De ingewikkelde boomschorstekening (perfecte camouflage) gelijkt op de schutkleur van de kleinere boomkruiper.

De vlucht is langzamer, wat aarzelend en minder golvend dan deze van de specht. De staart vertoont opvallende en afgetekende dwarsbanden.

De lichaamslengte wisselt tussen 16 en 17cm; de spanwijdte varieert tussen 25 en 27cm; het lichaamsgewicht schommelt tussen 30 en 45g.

De draaihals vangt met snelle bewegingen van zijn lange tong insecten op de boomschors of op de grond, waar hij hoofdzakelijk mieren en larven (mierenpoppen) zoekt. Op het menu staan diverse andere insecten, spinnen, pissebedden en sommige bessen.

De voedselbiotoop omvat schrale vegetaties langs zandpaden, heidevegetaties, buntgras (dichte plukken blauwgroene grassprieten aangepast aan droge omstandigheden), schapenzuring (met spiesvormige kleine bladeren) en kaal zand.

Cruciaal is een hoge dichtheid van zwarte wegmieren en van andere bruingele gras- en rode knoopmieren, die met de lange kleverige tong uit de gangen van de mierenhoop worden gehaald. Tijdens de zoektocht naar voedsel hipt hij met opgerichte staart rond.

Bij de balts zitten het mannetje en het wijfje tegenover elkaar en gooien hun kop achterover op en neer, terwijl ze met hun hals draaien; ook laten ze hun kop soms hangen alsof hun nek is gebroken.

De draaihals broedt op akkerland met bomen, heggen en uitgestrekt naald- of gemengd bos.

Tijdens het broedseizoen, dat in mei begint, bewonen draaihalzen boomgaarden, loofbossen, parken en tuinen. Ze broeden in natuurlijke holten in oude bomen (vooral berken), die zijzelf niet uithakken, in gaten van wallen en muren, maar ook wel in nestkasten.

In het ongevoerde hol worden 7 tot 10 doffe witte eieren gelegd. Hoofdzakelijk broedt het wijfje, af en toe geholpen door het mannetje. De broedduur bedraagt ca 10 tot 12 dagen. Op een leeftijd van ca 3 weken verlaten de jongen het nest.

De draaihals is een lange afstandstrekker terwijl de overige soorten hoofdzakelijk standvogels zijn. De soort overwintert in tropisch Afrika, ten zuiden van de Sahara.

Draaihalzen hebben te maken met een verslechterd voedselaanbod. De mieren die ze eten, verdwijnen of worden onbereikbaar voor deze vogel door vergrassing en bebossing van schrale pioniersvegetaties op zanderige bodems. Vermindering van stikstof in de lucht (door intensieve landbouw/verkeersdrukte) is noodzakelijk om de situatie te verbeteren.

Gebrek aan nestbomen – berken – is ook een probleem en natte zomers (klimaatwijzigingen) zijn ook ongunstig voor het voedselaanbod.

De illustraties bij dit artikel zijn van Robin Bruneel, zoon van ringer Ivan Bruneel, die een draaihals in zijn mistnetten aantrof.

Een leuk filmpje toont heel even hoe fotografen en filmmakers de goede positie zoeken om een draaihals mooi in beeld te brengen.

https://www.youtube.com/watch?v=MM8PSkqy9-A

22-04-2017 om 11:40 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: EOS-maanblad [Rhé Slootmaekers]

Van pimpelmees tot ooievaar: allemaal worden ze geringd voor wetenschappelijk onderzoek. Ringen biedt op een eenvoudige manier inzicht in het leven van vogels.

Eigenlijk is het ringen voortgekomen uit vogels vangen voor consumptie of voor volières.

Joris Elst, werkt aan de universiteit Antwerpen als expert in kool- en pimpelmezen en in zijn vrije tijd reist hij de wereld rond op zoek naar zeldzame vogels.

Hij is al 19 jaar actief als ringer.

Begin 20^ste eeuw ontstonden de eerste organisaties die zich bezighielden met ringen voor wetenschappelijk onderzoek. In het begin wou men vooral inzicht krijgen in de trekpatronen van vogels.

Zo werd ontdekt dat de noordse stern de langste vliegroute aflegt.

Een jong dier, geringd in Groot-Brittannië werd enkele maanden later al opgemerkt in Australië. In rechte lijn is dat 22 000km ver.

Later onderzoek met geolocatie wees uit dat de sternen jaarlijks soms wel 90 000km weten te overbruggen.

Van vogels met een ring weet je ook hoe oud ze zijn. Een van de oudste bekende vogels was een noordse pijlstormvogel, in de jaren 50 geringd en op 55-jarige leeftijd opnieuw gevangen.

Tegenwoordig wordt ringwerk vooral nog voortgezet om meer te weten te komen over overleving, broedsucces en het uitzwermen van de jongen.

Om vogels te vangen zetten experts vaak mistnetten in. Tegen de juiste achtergrond worden die zo goed als onzichtbaar. Meestal zet men de mistnetten op vlak voor zonsopgang, zodat de vogels er bij het eerste licht in vliegen. De netten worden constant gecontroleerd zodat de vogels niet te lang vastzitten. Als een vogel eenmaal gevangen is, is het zaak zoveel mogelijk gegevens te verzamelen.

Van elke vogel noteert men de soort, leeftijd en het geslacht. Als er tijd genoeg is, kijkt men ook naar vleugellengte, gewicht, de hoeveelheid vet, de rui, de staart- en snavellengte.

Het welzijn van de vogels komt op de eerste plaats. Daarom moeten de ringers hun vak perfect kennen.

Immers, een ringvergunning krijg je niet zomaar. Na 2 jaar stage bij een vaste leraar-ringer, kan je een eerste examen afleggen en krijg je een beperkte vergunning.

Je mag dan enkel jonge vogels in nestkasten ringen.

Na nog eens minstens 2 jaar ervaring mag je het eindexamen afleggen. Dan pas kan je jezelf een volwaardig ringer noemen.

Vogels ondervinden sowieso stress tijdens het ringen, maar die hinder moet zo veel mogelijk beperkt blijven. De vogels mogen zeker niet te lang gevangen zitten en het weer moet meevallen. Regen en sneeuw zijn lastige omstandigheden voor vogels; ze dan vangen is vragen om moeilijkheden.

De metalen wetenschappelijk ring wordt het meest gebruikt. Op elke ring staat een unieke identificatiecode en het adres van de ringcentrale, die de ring uitvaardigde. De ringen zijn zo ontworpen dat ze de vogel niet hinderen.

Wie zich afvraagt of de ring niet wat voorbijgestreefd is nu men vogels kan uitrusten met een satellietzendertje, moet weten dat het ouderwets ringen belangrijke voordelen blijft hebben. Zenders leveren veel uitgebreidere data, maar hebben ook beperkingen. Ze zijn zwaarder en kunnen dus enkel bij grote vogelsoorten worden gebruikt. De levensduur van de batterij is ook beperkt.  Zenders worden enkel gebruikt om specifieke vragen te beantwoorden.

De meest geringde soorten in België zijn de kleine karekiet en de zwartkop. Gelukkig vang je af en toe iets onverwachts tijdens het ringen en soms diverse soorten die heel zeldzaam zijn: de witkeelgors, de zanggors, de Perzische roodborst.

Het strafste verhaal van Joris Elst is dat van een fitis, een vogeltje van 8g, die 4 jaar lang telkens terugkwam naar dezelfde broedplaats. Na een reis naar het zuidelijke Afrika zat hij weer precies in dezelfde struik op de Kalmthoutse Heide.

Op zaterdag 29 april trekken we met de Kille Meutel Vogelvrienden en de Parkvrienden naar Staden, waar we met beëdigd ringer, Ivan Bruneel een exploratietocht zullen maken in de buurt van zijn woning. Daar verricht hij geregeld ringwerk voor het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Dit wordt alvast een leerrijke natuurwandeling.

De foto’s zijn van zoon Robin Bruneel.

Wie graag eerder verschenen artikels raadpleegt, kan via de zoekrobot in het archief de volgende bijdragen opsnorren:

02/09/2011       De koekoek, een zonderling

16-04-2017 om 16:16 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: National Geographic [Elisabeth Royte] – januari 2016

Als er een karkas moet worden opgeruimd, zijn gieren snel ter plekke. Nu er steeds minder zijn, wordt duidelijk dat we ze niet meer kunnen missen.

De gier is misschien wel de meest verguisde vogel ter wereld, een levend symbool van bloeddorst en hebzucht.

Charles Darwin schreef in 1835 op zijn reis met de Beagle in zijn dagboek over ‘walgelijke’ vogels met een kale kop die gemaakt is om in rottend vlees rond te vroeten.

Gieren hebben nochtans veel positieve kanten. Ze doden zelden een ander dier, delen als ouders de zorg voor hun kuikens en luieren en badderen gezellig in groepsverband.

Gieren zijn vechtersbazen maar ook ‘tortelduifjes’. Koppels blijven waarschijnlijk hun leven lang samen – in het wild zo’n 30 jaar – en zijn zorgzaam en attent.

Vooral oorgieren zijn bijzonder aanhankelijk. Maar als ze zich rond een karkas verdringen, gaat het hard tegen hard, zowel onderling als tegen andere soorten.

Maar hun voornaamste pluspunt is dat ze een ondergewaardeerd maar in de natuur cruciale karwei opknappen: het efficiënt opruimen en recycleren van dode dieren.

In het ecosysteem van de Serengeti maken gieren tijdens hun jaarlijkse migratie – wanneer er 1.3 miljoen blauwe gnoes heen en weer trekken tussen Kenia en Tanzania – naar schatting meer vlees soldaat dan alle vleesetende zoogdieren bij elkaar. En dat doen ze razendsnel.

Een gier kan een kilo vlees per min verorberen en een groep gieren verslindt binnen een half uur een hele zebra.

Zonder gieren liggen karkassen veel langer te rotten, zijn er veel meer insecten en kunnen allerlei ziekten om zich heen grijpen.

Maar deze gang van zaken lijkt zijn beste tijd te hebben gehad.

In Afrika is één van de 11 gierensoorten, de monniksgier, inmiddels uitgestorven; 7 anderen gelden als ‘bedreigd’ of ‘ernstig bedreigd’. Sommige gieren zoals de oorgier, komen vrijwel alleen nog voor in reservaten en ook de aasgier en de lammergier staan sterk onder druk.

Ten noorden van het Masai Mara reservaat vormen kleine domeinen een aaneengesloten gebied zonder omheining.

Intussen worden de gnoes en andere hoefdieren in Masai Mara bedreigd door stroperij, droogte en het afkalven van de savanne door landbouwactiviteiten en oprukkende bebouwing.

Dat is kwalijk voor de gieren, maar is lang niet het grootste gevaar.

De kudden van de herders worden doorgaans ’s nachts door leeuwen aangevallen wanneer ze in een met doornstruiken afgeschermde kraal uitrusten. Als de leeuwen beginnen te brullen, breken de dieren in paniek door het hek en rennen ze alle kanten uit.

De herders nemen dan wraak door het gedode beest op te zoeken en er een goedkoop snelwerkend bestrijdingsmiddel, ’carbofuraan’ over heen te strooien dat in Kenia overal onderhands verkrijgbaar is.

Wanneer de leeuw later terugkomt om de rest van zijn buit op te eten, meestal met het hele gezin, is de troep ten dode opgeschreven.

In Kenia sterven zo naar schatting 100 leeuwen per jaar.

Op een zeker moment komen de gieren af op het gevelde prooidier of de vergiftigde leeuwen. En ook de vogels leggen het loodje, soms met wel tientallen tegelijk.

Het is moeilijk voorstelbaar dat een paar korreltjes van een middel tegen wormen dodelijk kunnen zijn voor een vogel met maagsappen, die agressief genoeg zijn om hondsdolheid, cholera en miltvuur onschadelijk te maken.

Natuurbeschermers en wetenschappers kwamen na een grondige analyse erachter dat in heel Afrika liefst 61% van de gieren sterft door vergiftiging. De gevolgen zijn des te ernstiger vanwege de trage voortplanting van de gier. De vogels worden pas na 5 tot 7 jaar geslachtsrijp, brengen maar eens in de 2 jaar een kuiken voort en van die schaarse jongen is maar 10% na een jaar nog in leven.

Hoe slecht het in Afrika ook gesteld is, elders hebben de gieren het nog zwaarder.

In India slonken de populaties van de meest voorkomende soorten – de Bengaalse gier, de Indische gier en de dunsnavelgier – in 10 jaar tijd met zo’n 96%!

De sterfte werd veroorzaakt door het eten van kadavers van runderen die waren behandeld met de ontstekingsremmer ‘diclofenac’.

De gierensterfte in India kreeg veel aandacht vanwege de kettingreactie die deze op gang bracht. Hoewel de meeste Indiërs geen rundvlees eten, heeft het land een van de grootste runderpopulaties ter wereld. Na de dood van miljoenen gieren stapelden de runderkarkassen zich op. Daarop steeg het aantal aasetende honden, die geen concurrentie meer hadden van gieren, in 11 jaar met 7 tot 29 miljoen. Daardoor nam ook het aantal hondenbeten toe.

Ook kwamen er ineens veel meer ratten. De sterfte door hondsdolheid steeg aanzienlijk, wat de Indiase samenleving miljarden euro’s kostte aan doktersrekeningen en inkomstenderving.

Toen eenmaal onomstotelijk vaststond dat diclofenac de boosdoener was, werd het middel verboden voor dieren in India, Pakistan en Nepal.

Natuurbeschermers hebben er weinig vertrouwen in dat de gierencrisis in Afrika even voortvarend wordt bestreden als in India.

Het ontbreekt aan politieke wil om het gebruik van carbofuraan terug te dringen.

Het grootste gevaar voor de Afrikaanse gieren is dat vergif zo makkelijk te krijgen is. Landbouw is in Kenia de op een na grootste sector en van oudsher is gif het remedie tegen ziekten en plagen.

De landbouwers zien het bestrijdingsmiddel als een goedkoop, effectief en risicoloos middel om een roofdier te doden, minder riskant in elk geval dan de jacht met speer.

En de Keniaanse justitie heeft nog nooit iemand vervolgd wegens het vergiftigen van gieren. Het vergiftigen van dieren (van insecten tot luipaarden en zelfs vissen en eenden voor consumptie), hoort nu eenmaal bij de cultuur.

Zonder gieren duurt het bijna 3 keer zo lang voordat een dood beest is vergaan, komen er 3 maal zoveel zoogdieren op af en blijven ze 3 keer zo lang bij het kadaver hangen.

Hoe langer jakhalzen, luipaarden, leeuwen, hyena’s, genetkatten, mangoesten en honden in elkaars buurt vertoeven rondom een karkas, hoe groter de kans is dat ze ziektekiemen – die in de maag van gieren dood zouden gaan – overbrengen op andere dieren, zowel wilde dieren als vee.

Doordat gieren de placenta van de gnoe opeten, voorkomen ze bovendien dat het vee besmet raakt met blauwtong, een vaak dodelijke virusziekte.

En doordat ze een karkas binnen een paar uur tot op het bot kaalvreten, beperken ze het aantal insecten die in verband worden gebracht met oogziekten bij mensen en dieren.

Sinds eind 2013 staat op het doden van een bedreigd dier in Kenia een stevige boete.

Ook campagnes moeten ervoor zorgen dat het imago van de gier verbetert. Maar volgens natuurbeschermers redden de vogels het niet zonder verscherpte controle en betere handhaving van het verbod op gifgebruik.

Wie graag een eerder verschenen artikel raadpleegt, kan via de zoekrobot in het archief de volgende bijdragen opsnorren.

17/11/2007       Dolende gieren of toeristen

12/07/2015       De vale gier

09-04-2017 om 20:15 geschreven door birdy

Het is altijd weer spannend om jaarlijks te vergelijken hoeveel huismussen opdagen in je tuin, zeker als je samen met de omwonende Vogelvrienden er alles aan doet om de Kille Meutel zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor de ‘Straatket’.

Met aantrekkelijk wordt dan in de eerste plaats gedacht aan het scheppen van de ideale omstandigheden om deze sympathieke en trouwe cultuurvolger een ‘thuis’-gevoel te geven, de goesting om in deze biotoop en nabije omgeving een gelukkig leventje te slijten.

We weten al een tijdje wat we onze vrolijke rakker moeten aanbieden om hem te paaien en te verwennen. Huismussen stellen wel degelijk eisen aan hun biotoop, namelijk ruim voldoende nestgelegenheid, permanent voedsel beschikbaar in de directe omgeving, voldoende inheems groen als leverancier van insecten voor de jongen, dichte hagen en struiken of gevelbegroeiing voor dekking, fijn zand voor een zandbad en water.

Lange tijd – veel te lang overigens – schonk men onterecht geen aandacht aan deze ordinaire schelm. Men zag of hoorde het straatketje overal en er was zelfs geen interesse om het vogeltje te ringen. Men is daar pas in 2004 mee begonnen!

En ja, al blijft na het Grote Vogeltelweekend van Natuurpunt de huismus van alle gevederde tuinbezoekers nog steeds als de meest voorkomende soort gevierd, toch is de populatie ferm teruggelopen, al lijkt – voorzichtig geformuleerd – enkele jaren de daling zich niet verder door te zetten. Toch dienen we er ons van te vergewissen dat de huismus van ons afhankelijk is geworden. Hulp van de mens is onontbeerlijk voor het voortbestaan van de huismus.

Immers, de achteruitgang van diersoorten als de huismus is een indicatie van de kwaliteit van ons leefmilieu en daar kunnen wij best rekening mee houden.

De dino-stamboom [Lucas Brouwers]

Sinds 1888 werden dinosauriërs in 2 groepen ingedeeld: ‘reptiel-heupigen’ en ‘vogel-heupigen’.  

Drie Britse paleontologen (Universiteit Cambridge) komen met een radicale nieuwe indeling. De indeling in 2 hoofdgroepen, die al 130 jaar bestaat, gaat overboord. In de klassieke stamboom zitten langnekdino’s in dezelfde hoofdgroep als vleeseters, zoals de Tyrannosaurus Rex.

Voortaan worden de langnekken een zelfstandige hoofdgroep.

“Provocatief”, “een breuk met de gevestigde opvattingen”, een “mijlpaal”. Die woorden kiezen collega-paleontologen om de hypothese van de Britten te beschrijven.

Als dit klopt moeten niet alleen de handboeken worden herschreven, maar ook alle kinderboeken!

Aan de taxonomische indeling van dino’s is sinds 1888 niet meer getornd. De Britse paleontoloog Harry Seeley stelde toen voor om de dino’s in 2 groepen in te delen, op basis van de vorm van hun heupen.

Seeley onderscheidde de Saurischia (‘reptielheupigen’) en de Ornithischia. Dit laatste betekent  letterlijk ‘vogelheupigen’, al zijn zij – verwarrend genoeg – juist niet de voorouders van de vogels.

Alle dinosauriërs zijn sindsdien in één van beide categorieën ingedeeld. Planteneters met pantsers, stekels, hoorns of eendebekken zijn Ornitischia. Langnekken, tweepotige vleeseters en vogels zijn Saurischia.  Die laatste groep valt vervolgens weer uiteen in enerzijds de langnekken (sauropoden) en de T-rex-achtige vleeseters en vogels (theropoden).

Toen de Brit Matt Baron aan zijn promotie-onderzoek begon, stuitte hij op inconsequenties.

Drie jaar was de wetenschapper bezig met het verzamelen van anatomische gegevens en het opmeten van botten. Welke botten zijn met elkaar vergroeid? Welke hebben ribbeltjes en groefjes en welke niet? Uiteindelijk reconstrueerde Baron een stamboom op basis van 457 anatomische eigenschappen van 74 dino’s.

Bij een nieuwe stamboom horen nieuwe namen. Theropoden en Ornithischia heten de Ornithoscelida (de ‘vogelachterpotigen’). De vogels horen daar ook bij.

De naam Saurischia blijft bestaan, maar daarmee worden voortaan alleen langnekken en hun vroege verwanten bedoeld.

De nieuwe stamboom plaatst de oorsprong van dinosauriërs verder terug in de tijd. De eerste dinosauriërs verschenen eerder dan tot nu toe werd gedacht: niet 230, maar 247 miljoen jaar geleden. En waarschijnlijk leefde deze oerdino op het noordelijke supercontinent Laurazië en niet op het zuidelijke Gondwana.

Inmiddels groeien de discussies over deze nieuwe indeling. Het debat kan nog jaren duren want een dogma uit de 19^de eeuw wordt niet na één publicatie bij het oud vuil gezet.

De Britse paleontologen kozen voor de 3 belangrijkste dinogroepen elk een ‘ijksoort’.

Als vertegenwoordiger van de Ornitischia kozen ze voor de Triceratops, de bekende dino met hoorns en nekkraag.

De afgevaardigde van de Sauropoden (langnekken) is de Diplodocus, waarvan het indrukwekkende skelet in veel musea te bewonderen is.

Maar als vertegenwoordiger van de groep dino’s die bestaat uit vogels en vleeseters kozen ze niet voor de Tyrannosaurus Rex, maar voor de Passer Domesticus, ja … de huismus

Waarom? Het vogeltje is bekend en ‘diep genesteld’ in de stamboom

02-04-2017 om 20:34 geschreven door birdy

Zelfs onder de steltlopers – een groep met veel langeafstandstrekkers – is de plompe strandloper met korte nek en stevige poten een opmerkelijke globetrotter, die ieder voor- en najaar enorme afstanden aflegt.

Kanoeten uit het extreme noorden van Canada en Groenland overwinteren in West-Europa.

De vogels uit Midden-Siberië trekken door Europa naar West- en Zuid-Afrika, terwijl kanoeten verder oostwaarts naar Australië en Nieuw-Zeeland vliegen.

Het is een sterke vlieger met lange vleugels, goed uitgerust voor de trek over lange afstanden. Toch kunnen ze tijdens deze lange tochten tot 80% van hun lichaamsgewicht [onderhuids vet als brandstofvoorraad] verliezen.

De kanoet is een hoog-arctische broedvogel wiens leefgebied zich situeert in hooggelegen toendra met steenrichels, op natte hoogvlakten met wilgen en in drassige gebieden aan de voet van heuvels en op morenen [landvorm door een gletsjer gevormd] met water in de buurt.

Kanoeten foerageren in opeengepakte groepen op kwelders [ondiepe getijdengebieden].

Ze bewegen zich voort als één samenhangende grijze massa. Al zijn er maar een paar honderd, toch lopen ze schouder aan schouder. Wanneer ze worden verstoord of bij hoge waterstand naar hun hoogwaterslaapplaats vliegen, lijken ze zich wel in slingerende rookkolommen voort te bewegen.

Veel steltlopers vormen samen dichte drommen als ze bij hoog water rusten, maar weinige zijn op alle momenten zo sociaal als de kanoet.

De kanoet vormt reusachtige groepen, soms met honderdduizenden soortgenoten. Zo’n zwerm over een riviermonding zien vliegen, op weg naar een nieuw voedselgebied of opgeschrikt tijdens het rusten, behoort tot de spectaculairste aanblikken voor een vogelliefhebber.

Een solitaire kanoet is doorgaans één van de trekvogels, die soms bij vijvers landinwaarts opduiken. In de herfst zijn dit vaak jongen, die uitzonderlijk mak zijn en misschien wel nooit eerder een mens hebben gezien.

Er is een groot verschil in zomer- en winterkleed.

Het verenpak is in de zomer roestrood, gespikkeld zwart en oranjegeel op de rug; de kop is licht koperkleurig tot oranje, evenals de onderkant. De poten zijn groenig.

Tijdens de winter vertoont het verenkleed een leigrijze rug, een vaalwitte buik, een lichte wenkbrauwstreep, een korte rechte zwarte snavel en korte grijzige poten.

De lichaamslengte varieert tussen 23 en 27cm; de spanwijdte wisselt van 47 tot 54cm en het lichaamsgewicht schommelt tussen 125 en 215g.    

Het geluid dat de kanoet voorbrengt, is nogal zacht en kort, af en toe een helder fluitende toon; geen uitgesproken vluchtgeluid.

In het hoge noorden foerageren kanoeten op insecten, spinnen, kreeftachtigen, slakken en wormen, zaden en knoppen.

Langs kusten buiten het broedseizoen geven ze de voorkeur aan modderige, soms zand- en kiezelstranden, waar ze schelpdiertjes [vooral twee-kleppigen, zoals kokkels] oppikken. Nonnetjes [schelpdieren] zijn ideale prooidieren voor de kanoet; ze komen in onuitputtelijke hoeveelheden voor. Ze zijn niet al te groot, hebben een schaal die relatief gemakkelijk te kraken is en vanwege een hoog eiwitgehalte zijn ze erg voedselrijk.

Het enige probleem is hoe de nonnetjes op te sporen. Ze zitten namelijk verstopt in het sediment; dus de strandloper kan ze niet zien. Om de nonnetjes op te sporen maakt de kanoet gebruik van zijn snavel. In de loop van de evolutie is dat een extreem gevoelig instrument geworden, waarmee hij kan ‘peilen’ waar de lekkernijen verborgen zitten.

Veel kanoeten keren al gepaard terug naar hun broedgebied.

Andere mannetjes en vrouwtjes komen alleen toe, maar zijn meteen klaar om te baltsen en een territorium op te eisen, zodra de grond dooit onder de zomerzon.

Het mannetje vliegt laag over het territorium, cirkelend op snel bewegende vleugels.

Daarna glijdt hij naar beneden op vleugels die strak in een V-vorm worden gehouden.

Dan trekt de vogel zich recht op zijn vlakke vleugels en stijgt weer op met trillende vleugels.

Tijdens de balts zingt hij ‘wip-poe-mie’. De rest van het jaar is de gebruikelijke roep een lage, schorre noot, vaak te horen bij een foeragerende groep, waardoor een verward, amuzikaal koor ontstaat.

De 3 tot 4 eieren worden van mei tot juli op de grond gelegd in een ondiep kuiltje met een zeer dunne voering van bladeren, stengels en korstmossen. Ze komen na 21 tot 22 dagen uit en de jongen gaan al snel zelf foerageren langs water in de buurt.

Ze vliegen na 18 tot 20 dagen uit.

We beklemtoonden reeds dat de kanoet ieder jaar een imposante reis aflegt: duizenden km van het broedgebied bij de noordpool naar Afrika, om er te overwinteren.

De klimaatverandering dreigt daar een eind aan te maken; de vogel wordt er dubbel getroffen, blijkt uit een Nederlands onderzoek gepubliceerd in Science.

De vogel blijkt op beide plekken namelijk voedsel mis te lopen. In het poolgebied lopen kanoeten een piek in insecten mis door de klimaatwijzigingen; in Afrika krijgen ze vervolgens niet genoeg schaaldieren binnen. Het aantal vogels is daardoor sinds de jaren ’80 gehalveerd.

De ellende begint in het poolgebied. Door de opwarming van de aarde smelt daar de sneeuw eerder dan voorheen en verschijnen insecten ook vroeger in het jaar. Jonge kanoeten, die op de gebruikelijke tijd uit het ei komen, lopen daardoor het voedsel mis dat ze nodig hebben voor de lange reis.

Doordat de dieren wegens het voedseltekort zo’n 15% kleiner zijn, lopen ze in Afrika nog meer voedsel mis. Omdat ze een kleinere snavel hebben, komen ze niet meer tot bij de ingegraven schaaldieren onder het zand en bezwijken.

Het viel een onderzoeker in Afrika op dat de vogels zeegras aten. Het bleek dat de kanoeten noodgedwongen vegetariër waren geworden, doordat de planten beter te bereiken waren dan de dieper gelegen schelpen.

Er blijkt een direct verband te bestaan tussen de grootte van de vogels en hun snavel én hun overlevingskansen; kleinere vogels halen vaak de terugreis niet.

Een knap filmfragment illustreert de handel en wandel van deze bedreigde strandloper.

https://www.youtube.com/watch?v=G6Wz-GNZP4Q

26-03-2017 om 18:20 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Natuurblad: Sofie Versweyveld

Dat landschap, waarin het steenuiltje graag vertoeft, bestaat uit erven, weilanden begraasd door paarden of schapen afgewisseld met bosjes, hoogstamboomgaarden, heggen, vrijstaande bomen, stallen, …

Philippe Smets is de gewestelijke coördinator van de ‘Steenuilenwerkgroep’ van Natuurpunt en al meer dan 20 jaar actief rond steenuiltjes. Die hele tijd heeft hij de aanwezigheid van de steenuiltjes geïnventariseerd, nestkastbezetting opgevolgd, aan prooionderzoek, biotoopstudies en talrijke veldobservaties gedaan.

Ervaringen en bevindingen krijgen extra waarde wanneer die met elkaar worden uitgewisseld. De steenuilenwerkgroep wil dan ook mensen met interesse voor de kleinste uil verenigen.

De werkgroep verstrekt advies voor het verbeteren van de biotoop, geeft raad over types van nestkasten die succesvol zijn en hoe en waar die op te hangen.

Ook voor inventarisatiemethoden kan je bij de werkgroep terecht.

De steenuilenwerkgroep bundelt de krachten van 260 vrijwilligers. Zij inventariseren de steenuilen, beschermen bestaande broedplaatsen en creëren er nieuwe. Ervaren ringers controleren en ringen de steenuilen. Alles uit liefde voor het kleinste Vlaamse uiltje.

De steenuil is klein en gezet met een lichaamslengte van 21 tot 23cm, een beetje groter dan een spreeuw. Hij heeft een ronde kop met felgele ogen en witte wenkbrauwen. Het verenkleed is bruin-wit gespikkeld.

Door het verdwijnen van geschikte nestplaatsen, zoals een holte in een knotwilg heeft de steenuil het moeilijk in Vlaanderen. Hiervoor plaatst de steenuilenwerkgroep nestkasten, waarvan steenuiltjes graag gebruik maken niet alleen om te broeden, maar ook om te slapen.

Philippe Smets controleert 60 nestkasten op zijn ronde langsheen het Vlaamse landschap.

Hij kijkt na of de nestkasten nog in goede staat verkeren en of er steenuiltjes in broeden.

In één van de nestkasten vindt Philippe 2 steenuiltjes; ze dragen allebei al een ring.

Bij controle blijkt hier hetzelfde koppeltje steenuilen te wonen als vorig jaar.

Zo een vaststelling geeft dit inventariseringswerk een gouden randje. Philippe noteert in welke nestkast welke uitjes hij heeft aangetroffen. De steenuil is een standvogel die broedt en overwintert in hetzelfde gebied.

Als er steenuiltjes worden gevonden zonder een ring dan worden die meteen geringd. Zo kan de werkgroep opvolgen hoe het met de populatie is gesteld. Ook de bedreigingen kunnen zo in kaart worden gebracht.

Voor het voortbestaan van de steenuil spelen knotwilgen een grote rol. Het roofvogeltje nestelt graag in de holten van de knotwilg, maar als de bomen niet geregeld worden gesnoeid, breken de takken af en beginnen ze te rotten.  

Wie graag eerder verschenen bijdragen raadpleegt, kan via de zoekrobot in het archief de volgende artikels opdiepen:

16/06/2013       De steenuil

19/06/2013       Het steenuiltje in the picture

19-03-2017 om 19:03 geschreven door birdy

Georganiseerd door de Kille Meutel Vogelvrienden in samenwerking met de Milieudienst op 9 maart 2017

Een 30-tal toeschouwers daagden op en genoten van de boeiende en leerrijke uiteenzetting van ornitholoog Didier Vangeluwe.

Zowat een jaar geleden ontmoette ik de sympathieke vogeldeskundige, werkzaam in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, op een film- & voordrachtavond over de huismus in Sint-Gillis.

Eerder had Kille Meutel Vogelvriend Robert Podevijn mij erop gewezen dat het natuurprogramma op de Franstalige televisiezender RTBF, ‘Le Jardin Extraordinaire’ een knappe film over ‘Les moineaux, meilleurs amis de l’homme’ had vertoond.

De filmreportage ‘De huismussen, de beste vrienden van de mens’ is inderdaad een merkwaardige film over onze geliefde ‘Straatket’, waarvan de heer Didier Vangeluwe een ingekorte versie gebruikt tijdens zijn lezingen.

De oorspronkelijke titel van deze buitengewoon knappe film, gemaakt door Kurt Mayer is ‘Sparrow Planet’[2013], waarvan ik de volledige versie enkel met Oekraïense commentaar van het internet kon plukken.

De schitterende beelden spreken voor zich en het loont zéker de moeite de 50 minuten durende documentaire te bekijken. Geniet ervan zolang hij beschikbaar is op het internet.

De camera volgt de huismus op een wereldreis die aanvangt in de steegjes van Caïro en verder in het verkeersdrukke New York, in Beijing, waar we de ringmus tussen andere vogelkooien zien rondhangen, opgesloten en weer vrij gelaten zien worden, dan in het barkoude stadscentrum van Moskou, in een parklandschap en een paardenstal in Londen om te eindigen in de buurt van Notre Dame in Parijs.

De wondermooie beelden en prachtige slow-motions geven ons een knap overzicht van het dagelijkse intieme leven van onze trouwste cultuurvolger.

Hopelijk lukt het mij kortelings de Engelse versie van de film op de kop te tikken.

Voor de aandachtspunten, die de heer Vangeluwe in zijn presentatie opsomde, verwijs ik graag naar het eerder verschenen artikel op:

28/02/2016      Promotie huismussennestkasten – rubriek: ‘De huismus, eminent lid van ons

patrimonium’

Zij die gisteren de korte versie zagen, zullen vandaag nog meer genieten!

https://www.youtube.com/watch?v=_LNs2ZLsl2I

10-03-2017 om 18:58 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Natuurpunt: ‘Pestvogels zakken massaal af naar Vlaanderen’ - Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel 2011 – 1

Het is opvallend dat pestvogels het laatste decennium elk jaar in redelijke aantallen in ons land worden waargenomen. Voorheen kwamen ze hier maar eens in de zoveel jaar op bezoek. Pestvogels kunnen in onze streken op de meest uiteenlopende plaatsen worden aangetroffen, zelf midden in dorpen of steden. Besdragende struiken van uiteenlopende soorten oefenen op pestvogels een grote aantrekkingskracht uit. Vooral plaatsen waar veel van deze struiken staan, kunnen langdurig worden bezocht.

In ons land is de pestvogel wat men noemt een ‘invasiegast’. Een vogel is in een bepaald gebied een invasiegast als hij niet in dat gebied broedt en er slechts onregelmatig voorkomt, maar dan wel in aanzienlijke aantallen. De vogel verlaat door extreme omstandigheden, zoals ijskoude temperaturen, droogte of voedselgebrek zijn natuurlijke habitat.

Invasies hebben geen vast patroon zoals we bij normale trekbewegingen zien en het is niet bekend of de vogels trachten te navigeren in een bepaalde richting zoals gewone trekvogels dat doen. Ze koersen zuidwaarts in allerlei richtingen en kunnen in opeenvolgende winters ver uiteen worden gevonden.

Het is mogelijk dat sommige pestvogels die hier in Vlaanderen terechtkomen nooit eerder een mens hebben ontmoet. Ze zijn allesbehalve schuw en daardoor gemakkelijk te benaderen. Voor natuur- en vogelfotografen zijn deze wintergasten daarom een dankbaar onderwerp.

De keerzijde van de medaille is dat deze vogels vaak door vogelvangers worden gestrikt en uiteindelijk terechtkomen in het illegale handelscircuit.

05-03-2017 om 19:50 geschreven door birdy

Ik keek er al lang naar uit om deze prachtvogels eens in de natuur te zien en te fotograferen uiteraard.

De pestvogels hadden het blijkbaar zeer naar hun zin in Wondelgem, want ze verbleven er al meer dan 3 weken ter plekke, wat toch wel uitzonderlijk is.

Als ze al eens afzakken tot in ons Belgenlandje verblijven ze meestal maar enkele dagen op dezelfde plaats tot de voorraad is uitgeput.

Waarschijnlijk zullen de talrijke bessenstruiken ertoe hebben bijgedragen en zeker ook de kleine zoete appeltjes in een voortuin dat ze langer ter plaatse bleven. Ze waren er duidelijk verlekkerd op.

Ik ben beginnen fotograferen rond 9.00 u en hield het voor bekeken rond 14.00 u.

Het aantal opgekomen fotografen varieerde die dag van 8 tot 12. Er heerste een zeer gemoedelijke sfeer onder de vogelliefhebbers, ook al was er – zoals altijd – weer een trofeejager bij die dan toch eigenzinnig té dicht bij de vogels wil komen en ze domweg verjaagt.

Gelukkig bleven de pestvogels in de buurt van de rijke voedselbron en moesten we niet lang zoeken om ze terug in het vizier te krijgen. 

Er waren fotografen op af gekomen van aan de kust tot ver in Wallonië, alsook enkele Nederlanders. Velen waren er al voor de tweede of zelfs derde keer bij.

Maar na de eerste meldingen op 'waarnemingen' was het daar wel een overrompeling en ging het er naar verluid niet steeds even hoffelijk aan toe.

Voor sommigen blijft het een wedstrijd om met de 'beste' foto uit te pakken, in plaats van te genieten van de handelingen en gedragingen van deze prachtvogels tijdens hun kleurrijk feestmaal. Gelukkig blijven zulke niets ontziende driftkikkers uitzonderingen.

Wat het aantal beelden betreft: eens je vogels in de vlucht begint te fotograferen, worden er wel heel veel beelden na elkaar geschoten. Immers, de vogels zijn dan in volle beweging en om dan een scherp beeld van die actie vast te leggen, wordt er continu (in seriemodus) gefotografeerd.

Met mijn Nikon D500-toestel is dat dan aan 10 beelden per seconde. Dan loopt het totaal aantal foto’s wel heel snel op. Van zo'n reeks van 30 tot 40 foto’s hou je er vaak maar eentje over en kan je de rest wissen. Met de huidige digitale camera's is dit natuurlijk allemaal mogelijk en betaalbaar ... met filmrolletjes was dit wel anders.

05-03-2017 om 19:47 geschreven door birdy

De pestvogel is een pluizig dikzakje, opvallend kleurrijk, rozig bruin met een forse kuif, een dievenmaskertje, een zwarte bef en heeft helderrode wasachtige aanhangseltjes aan de vleugels. De zijdeachtige staart heeft een citroengele eindband en de mannetjes hebben ook een felgele vleugelstreep.

Met hun kuif geven pestvogels hun humeur aan. Geïrriteerde vogels zetten zowel kuif als veren op, maar wanneer ze lekker in hun veren zitten en zich in groepsverband te goed doen aan een heerlijke bessenovervloed, wil alleen het kuifje wel eens rechtop staan.

Opvallend bij de vogelsoort zijn de rode perkamentachtige schildjes die de witte toppen van de armpennen sieren. Ze lijken zo goed op spatjes zegellak dat de pestvogel ook nog namen kreeg als ‘waxwing’ of ‘lakvogel’.

In het oude Griekenland sprak men van ‘vonkenvogel’ omdat deze rode vleugelpuntjes brand zouden stichten.

Zijn wetenschappelijke naam ‘bombicylla’ wijst op zijn sierlijk verenkleed zo fijn en zo zacht als de stof die door de rups van de zijdevlinder (‘bombyx mori’) wordt gesponnen. In onze streken wordt hij ook nog ‘zijdestaart’ genoemd en elders op de Britse eilanden luidde het ‘sliktail’. In Zweden noemt men hem ‘sidensvans’ en in Duitsland ‘seidenschwanz’.

Een Boheems schilderij uit circa 1360 toont Madonna en het kindje Jezus met een pestvogel in de hand. Kort daarvoor werd de streek geteisterd door de pest en mogelijk is toen de naam ‘pestvogel’ ontstaan. Het schilderij symboliseerde de menselijke onmacht tegen de ziekte.

De pestvogel bewoont de dichte taiga in Noord-Rusland en bosrijke gebieden van Scandinavië. Als in die gebieden tijdens de winter te weinig bessen te vinden zijn, zakt de pestvogel af naar zuidelijkere gebieden en komt zo wel eens vaker in onze streken terecht. Hun voorkeur gaat ut naar lijsterbes, liguster, duindoorn, meidoorn, sleedoorn, vuurdoorn, egelantier, hondsroos, Gelderse roos en tal van gecultiveerde heesters, zoals sierappels en cotoneaster (dwergmispel).

Pestvogels houden er geen uitgesproken eigen territorium op na. Toch verdedigen ze, indien noodzakelijk, wel hun nest. Veelal paren meerdere koppels in elkaars nabijheid.

Mannetjes in broedconditie zetten bij de balts de veren van het onderste deel van de rug en de stuit op, waardoor een grote opvallende bult ontstaat. Ook de veren van de kuif alsook die van de buik worden tijdens de balts opgericht. De staart wijst tijdens dit baltsgedrag naar beneden. Bij dit alles wordt de kop enigszins van het popje afgewend. Als een vrouwtje, de avances van het mannetje ‘wel ziet zitten’, zal ook zij deze houding aannemen. Vervolgens biedt het mannetje met de punt van de snavel iets lekkers aan (besje of insect) dat door het vrouwtje wordt geaccepteerd.

Wie een eerder verschenen bijdrage wenst te raadplegen, kan via de zoekrobot het artikel in het archief opvissen:

03/01/2013       De pestvogel

05-03-2017 om 19:45 geschreven door birdy

Rietgorzen bewonen een waaier van landschappen, van moerassen tot kwelders en boerenland met door riet omzoomde sloten en kanaaltjes. De soort is het talrijkst in de natste regio’s en moerasrijke streken. In hoger gelegen streken is het voorkomen meer beperkt tot beekdalen, hoogveengebieden en natte heide.

De rietgors is een jaarlijkse broedvogel in de Latemse Meersen. Vroeger broedde hij in de ruigere percelen verspreid in het reservaat, maar de laatste jaren is het aantal rietgorzen beperkt tot één of twee koppeltjes in het rietveld in de Baarle Frankrijkstraat.

In het voorjaar kun je ze daar dan ook horen zingen en zijn de mannetjes in hun prachtige broedkleed vrij gemakkelijk te zien. Spectaculair is de winterslaapplaats in het rietveld aldaar. Van oktober tot april komen daar tientallen, soms wel meer dan 150 rietgorzen bijeen om te slapen.

Wil je dit natuurfenomeen zien, kom dan ’s avonds drie kwartier voor zonsondergang naar het rietveld. Een hoge fluittoon kondigt hun komst aan. De vogels landen dan in een steile duikvlucht en duiken op het laatste moment met een scherpe hoek het riet binnen.

’s Ochtends verspreiden ze zich in de Leievallei op zoek naar onkruidzaden in ruigere hoekjes en op de akkers die een tijdje onbewerkt bleven. Eigen ringonderzoek toont aan dat de vogels niet noodzakelijk elke nacht op dezelfde slaapplaats terechtkomen. De meeste vogels broeden trouwens in noordelijkere regionen.

In het Latemse rietveld heeft men al vogels waargenomen die afkomstig waren uit Nederland, Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen.

Vaak krijgen rietgorzen het gezelschap van waterpiepers. Zij maken een geluid met een trillertje in, zijn wat groter en gaan eerst rond het rietveld cirkelen voor ze hun slaapplaats opzoeken.

Man en pop zijn in het broedseizoen gemakkelijk uit elkaar te houden; alleen het mannetje heeft dan de zwarte kop en de felle witte halskraag (‘sjaal’).

De pop is het hele jaar gehuld in veel betere camouflagekleuren, vooral grijs en bruin.

In de winter is ook het mannetje wat minder opvallend gekleurd en veel mensen zien rietgorzen dan aan voor huismussen.

Het voedsel bestaat voor een groot deel uit zaden van de diverse moerasplanten waar ze in leven. Daarnaast eten ze allerlei insecten, vooral in de broedtijd. Ze zijn meesters in het vangen van muggen in de vlucht. Ze maken razendsnelle vluchten door en over het riet, waarna ze vaak 5 tot 10 muggen tegelijk in hun snavel hebben. Ook eten ze kleine kruipende insecten op de grond.

Speciaal in het voorjaar is de zang van de mannetjes luid en duidelijk hoorbaar aan waterkanten met riet. De mannetjes zingen zo hard en mooi mogelijk om een vrouwtje te verleiden. Zodra een paar is gevormd, beginnen de vogels aan een nestje. Het mannetje helpt hier wel bij maar is nog niet klaar met zijn versieractiviteiten. Hij zingt ongegeneerd nog weken door om zo nog meer popjes te verleiden. Onderzoek heeft aangetoond dat in 8 van de 10 nestjes jonge rietgorzen liggen van verschillende vaders. Op een of andere manier hebben de mannetjes door als er jongen van een nadere man in het nest liggen. Ze voeren de jongen dan minder, zodat de pop meer haar best moet doen om de jongen groot te brengen. Misschien nog wel vreemder; de jongen die ‘buitenechtelijk’ zijn verwekt, zijn vaak sterker dan de eigen jongen en hebben meer kans om volwassen te worden.

Wie een eerder verschenen bijdrage wenst te raadplegen, kan via de zoekrobot terecht in het archief

10/02/2013       De fiere rietgors

24/09/2010      De rietgors

18/10/2009      Rietvogels (rietgors, rietzanger, kleine karekiet, blauwborst)

26-02-2017 om 20:27 geschreven door birdy

Het prachtig gekleurd klein vogeltje met zwarte kop en staart, roodoranje onderdelen, brede witte halsband en donkere dekveren staat erom bekend fel het nest te verdedigen. Kom je naar zijn zin te dichtbij, dan kan je flink wat getetter naar je hoofd krijgen.

De roodborsttapuit is een trekvogel die onze streken verlaat eind september, begin oktober om laat in februari of maart terug te keren uit Zuidwest-Europa of Noord-Afrika. Het gebeurt wel eens dat er eentje overwintert maar dit is toch zeldzaam.

De ideale habitat van dit frêle vogeltje is een wei met een brede sloot waarin weinig water staat en die vol ligt met een dik tapijt van eendenkroos. De slootkanten zijn niet gemaaid en het gras en alle andere kruidenvegetatie tiert er welig.

Het verspreidingsgebied van deze elegante vogel strekt zich uit van Europa, Azië tot Afrika en is daarmee erg groot. Door deze grote verspreiding ziet men veel geografische ondersoorten ontstaan. Minieme kleurverschillen geven aan waar de vogels hun oorsprong hebben.

Men komt de roodborsttapuit ook veel tegen op open heidevlakten met hier en daar een vliegden of eenzame struik, waar hij op het hoogste takje zijn uitkijkpost heeft.

Toch verkiest hij lage boompjes en (braam)struiken. Vaak treft men hem aan op prikkeldraad of de afrasteringpaaltjes die de randen van de weilanden afbakenen. Als hij onraad bespeurt, vliegt hij op een 10-tal meters verder weer op de draad post te vatten. Vanaf de fiets of te voet laat de vogel zich niet bespieden. Hij blijft permanent heel erg waakzaam. De beste en eenvoudigste manier om zijn natuurlijke gedrag goed te kunnen bestuderen, is vanuit een stilstaande auto. Hierin ziet de roodborsttapuit na een tijdje geen gevaar meer en hervat hij zijn gewone doen. Hij zit dan trots rechtop met de ranke pootjes die de dunne draad omklemmen.

Het nest is uitermate moeilijk te vinden. In een slootrand, vaak onder afhangende grashalmen, bouwt hij zijn halfronde koepelvormig open nest. De roodborsttapuit kan erg productief zijn;

2 legsels van ieder 4 tot 6 eieren zijn zeker geen uitzondering. Of de vogel zich nog aan een 3^de broedsel waagt, hangt sterk af van de weersomstandigheden. Gezien er de laatste jaren een verhoging is van de gemiddelde temperatuur, stelt men wel vaker vast dat er 3 succesvolle legsels zijn. Het nest wordt alleen door het vrouwtje gebouwd, maar zodra de jongen zijn uitgekomen, na een broedperiode van 13 tot 14 dagen, helpt het mannetje mee met het grootbrengen van zijn kroost.

De afdeling Natuurpunt Noord-Limburg, meer bepaald vogelkenner M. Emmers, bestudeerde de broedparen in Lommel gedurende 14 jaar en kwam tot een aantal aanbevelingen voor het behoud van de broedparen.

We moeten vooral het agrarisch gebied de ‘Maai’ goed beheren en samen met de eigenaars en bevoegde instanties er voor zorgen dat er geen houtwallen en struweel meer verdwijnen en dat de zandwegen met sloten en ruigtes behouden blijven. De goede samenwerking met de herder, bevoegde instanties en Natuurpunt moet worden volgehouden daar het begrazen van de heidegebieden door schapen een gunstige invloed heeft op het insectenbestand.

In de Vloeiweide – eigendom van Natuurpunt – hielpen de aanplanting van een dijk met struiken en de weilanden die enkele jaren niet meer werden gehooid of begraasd, broedpaartjes aan te trekken.

Wie een eerder verschenen artikel wenst te raadplegen kan het via de zoekrobot in het archief opsnorren:

08/05/2011       De roodborsttapuit

19-02-2017 om 19:45 geschreven door birdy

De wilde eend is een algemeen voorkomende watervogel, die veel te vinden is in parken en vijvers. De woerd is te herkennen aan de opvallende groene kop en witte nekband. Ook heeft hij als enige eenden-soort gekrulde zwarte staartveren. Veel eenden in parken zijn mengvormen van wilde eenden met allerlei gedomesticeerde eenden.

Het vrouwtje heeft een meer gecamoufleerd, hoofdzakelijk bruin gekleurd verenkleed. Gedurende de winter worden koppeltjes gevormd, waarbij het er soms heftig aan toe gaat; niet zelden proberen de vogels elkaar te verdrinken om zo rivalen te elimineren.

Tijdens de wintermaanden is het gedrag dat hoort bij ‘verliefd, verloofd en getrouwd’ goed te volgen. Het begint met bijeenkomsten van mannetjeseenden op het water. Ze proberen indruk op elkaar te maken door allerlei dansjes op te voeren en door veelvuldig met hun snavel te wijzen naar hun fraai gekleurde spiegel. De vrouwtjes volgen dit pronken en stoer doen nauwlettend op. Als een woerd voor een bepaald vrouwtje valt, maakt hij zijn avances duidelijk door geregeld met zijn snavel druppels water in de richting van zijn uitverkoren vrouwtje te gooien. Wanneer ze eenmaal verkering hebben, wijst het vrouwtje met haar snavel de mannetjes aan die door haar geliefde moeten worden verjaagd. Nadat het huwelijk is gesloten, wordt er dagelijks op het water gepaard. Zonder water is er geen paring. Na een paring zwemt het mannetje een rondje om zijn vrouwtje en vervolgens nemen ze een bad. In maart maken ze verkenningsvluchten om een geschikte broedplek te vinden. Het mannetje beslist uiteindelijk waar het nest komt. Het vrouwtje zorgt voor de inrichting van het nest en legt een 10-tal eieren. Dit legsel wordt uitsluitend door het vrouwtje bebroed omdat zij in tegenstelling tot har partner goede schutkleuren heeft. Aanvankelijk blijft de woerd nog in de buurt van het nest. Vaak vergezelt hij zijn vrouwtje als zij het nest even verlaat voor haar ontbijt en avondmaal. Na een week houdt het mannetje het voor bekeken en verlaat hij voorgoed zijn partner. Een woerd ziet dus nooit zijn eigen jonkies.

De meeste (gekweekte) eenden-rassen stammen af van de wilde eend.

De oorsprong van het domesticatieproces ligt vrijwel zeker in het oude China van een paar duizend jaar geleden. Men heeft zich daar echter meer geconcentreerd op het kweken van een eend die wat meer rechtop loopt, de loopeend en Pekingeend. Deze eenden zijn heel goede ei-legsters.

Vandaar dat zeelieden in de 18^de en 19^de eeuw naar onze contreien wat van deze eenden-soorten meebrachten om ze er te kruisen met lokale tamme eenden-rassen. Uit die kruisingen ontstonden onder andere eenden die veel eieren legden en eenden die wat zwaarder waren, zodat ze een goede slachtwaarde hadden. Al die kruisingsvormen hadden tot gevolg dat er spontaan allerlei kleurvarianten ontstonden, waarmee men dan ook weer verder kweekte, omdat men die gekleurde eenden mooi vond.

De jacht op wilde eend is open van 15 augustus tot en met 31 januari.

Bijzondere jacht is de jacht die wordt uitgeoefend binnen een afgebakende periode [van 15/07 tot en met 14/08] en onder voorwaarden die daartoe worden vastgesteld door de Vlaamse regering. Meer bepaald in gevallen waarbij dat noodzakelijk is ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, weiden of eigendommen voor het natuurbeheer of voor de veiligheid van het luchtverkeer.

Wie eerder verschenen artikels wenst te raadplegen kan die via de zoekrobot in het archief opdiepen:

28/06/2014      Momentopname van de wilde eend in Saint-Firmin

28/02/2010      De wilde eend

10-02-2017 om 18:53 geschreven door birdy

Het witgatje, behorend tot de familie van de strandlopers, is een middelgrote, aan de bovenzijde zeer donkere steltloper van het binnenland, die bij het wegvliegen altijd goed de opvallende witte stuit en staartbasis laat zien. Hij wordt wel vaker verward met de oeverloper of bosruiter.

In zomerkleed zijn de vogels bovenaan fijn wit gespikkeld. Merkwaardig zijn de witte wenkbrauw vóór het oog en de opvallende oogring. Groepen groter dan een 10-tal zijn betrekkelijk zeldzaam.

Het witgatje broedt hoofdzakelijk in de taigazone in Scandinavië en Noord-Oost-Europa.

De territoriale en monogame steltloper broedt al eens in het oud nest van een lijster of houtduif, eigenlijk een rare gewoonte daar de meeste steltlopers hun kroost op de grond grootbrengen. De witgat verkiest dan natte bossen, hoogvenen en moerassen als leefomgeving.

Buiten het broedseizoen treft men hem aan langs oevers van rivieren, slootjes, beken, kleine plasjes, zoals drinkpoelen voor vee.

De vogels overwinteren langs de Middellandse Zee en trekken op hun tocht daarheen ook zeer frequent door ons land. Enkele exemplaren vinden het hier ook wel okay en vertikken het om verder te vliegen. Het lijkt er overigens op dat steeds meer trekvogels niet meer van die grote afstanden afleggen, wat wordt veroorzaakt door de mildere winters in onze contreien. Daardoor blijft een voldoend voedselaanbod beschikbaar en als die voorraad dan plots toch slinkt, worden de vleugels gespreid en de reis naar het zuiden hervat.

Op het menu staan hoofdzakelijk water- en landinsecten (libellenlarven, mieren, waterwantsen, rupsen, kevers, vliegen, muggen en schietmotten), wormen, bloedzuigers, kleine kreeftachtigen, spinnen; kleine visjes en ook wel zaden. Tijdens het foerageren pikt hij vooral naar wat lekkers, maar prikt en boort ook wel in de zachte sliklaag.

Witgatjes zijn lastige vogels om van dichtbij te fotograferen. Ze zijn erg schuw en bij de geringste verdachte beweging of vreemd geluid, gaan ze er vandoor. Het voordeel is dat ze al roepend aankomen vliegen en je daardoor de vermoedelijke landingsplaats kan inschatten.

Als ze eenmaal geland zijn, wordt het pas echt spannend. Een witgatje is een vogel die eerst langdurig de omgeving afspeurt en deze in zich opneemt. Het is dus geduldig afwachten tot de vogel helemaal op zijn gemak is en begint te foerageren of poetsen.

Als de seinen op veilig staan, is er weinig wat het witgatje nog bang maakt, zolang je maar geen grote onverwachte bewegingen maakt. Het geklik van de camera is dan helemaal geen probleem meer.

Witgatjes lijken in doen en laten een beetje op watersnippen. De watersnip is echter een kampioen in stilstaan en het witgatje is wat dat betreft het tegenovergestelde.

Zodra een vogel zijn verenpak begint te poetsen, weet je helemaal zeker dat hij zich op zijn gemak voelt.

In dit onderstaand filmfragmentje waadt de steltloper in ondiep water op zoek naar voedsel

https://www.youtube.com/watch?v=V_5j_LDMiBs

Wie een eerder verschenen bijdrage in het archief wenst te raadplegen, kan dat via de zoekrobot:

15/09/2012       Het witgatje

05-02-2017 om 18:42 geschreven door birdy

Kwikstaarten merk je op langs groen bemoste klinkertjes, een berm met klaproos, weegbree, vossenstaart, boterbloemen en margrieten, mooie idyllische en stille natuurhoekjes. Witte kwikstaarten horen bij gezellige plekjes vol ouderwetse kruiden en bloemen.

Geen toeval, want waar bloemen weelderig bloeien, leven talrijke insecten, die bovenaan het voorkeurmenu prijken. Hun hele manier van voortbewegen is daaraan aangepast; fladderend en beweeglijk, wendbaar en flitsend.

Soms jagen deze fraaie plattelandsvogels net als vliegenvangertjes die de onnavolgbare vlucht van een vlinder trachten bij te houden. Dan weer leggen ze trippelend en springend hele afstanden af, naar alles pikkend wat er zoemt tussen hoge halmen.

Op de grond zoekend, lopen ze voorzichtig en dan doen ze hun kop bij iedere stap naar beneden. Daarbij houden ze hun staart in horizontale, iets omhooggerichte stand en tegelijkertijd bewegen ze de sierlijke staart rusteloos op en neer, vandaar ook de naam.

Ze vliegen heel snel en gemakkelijk. Vele van deze vogels leggen grote afstanden af en bereiken dan landen waar ze niet thuishoren. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat kwikstaarten in vele streken worden aangetroffen. Kwikstaarten leven bij voorkeur in streken waar veel water is. Vele van deze vogels verwijderen zich alleen maar van het water gedurende hun grote trek. Ook al zoeken ze hun voedsel dan misschien vaak in droge streken, ze keren toch altijd terug naar de streken waar ze gemakkelijk water kunnen vinden.

Ook volgen ze de vers geploegde voren van een akker op zoek naar kleine slakjes en wormpjes. Ze zijn waar het leven goed is, kleinschalig, eenvoudig en vredig.

Daar ook vinden ze de plekjes om hun slordige nesten in te verbergen. Je vindt hun nestplaatsen in de vreemdste hoekjes en gaatjes terug en dit meestal in menselijke omgevingen.  Alles wat op een holletje lijkt is goed.

Witte kwikstaarten zijn heel vindingrijk in het benutten van allerhande rommelhoekjes.

Ze nestelen in een vervallen schuurtje, in een verroest motorblok van een versleten tractor, in een vergeten strooien hoed of tussen uitgerangeerde landbouwwerktuigen.

Toch zijn ze niet alleen thuis in de landelijke landschappen. Er zijn ook echte stadspieten bij, die best gelukkig zijn in een schilderachtig oud wijkje, waar bouwvallige woningen, loodsen, werkplaatsen staan en nestgelegenheid bieden onder dakpannen, in nissen en holtes.

Dagelijks tegen de avond aan, verzamelen groepen kwikstaarten om in een rietveld in de omgeving gezamenlijk de nacht door te brengen.

Witte kwikstaarten behoren evenals de roodborst, tot de weinige soorten die, ook als ze niet broeden, hun voedselterritorium verdedigen.

De kwikstaart houdt van gezelschap, maar is een echte ruziemaker. Bij voorkeur maakt hij ruzie met vinken en leeuweriken en nog vaker met roofvogels.

De moed van dit diertje is bewonderenswaardig en het is de moeite waard zo’n aanval van een vlucht kwikstaarten te zien. Wanneer ze er eindelijk in slagen de grote roofvogel op de vlucht te jagen, beginnen ze luid een lied te zingen om uitdrukking te geven aan hun vreugdevolle overwinning.

Een leuk filmfragment van Kees Vanger: ‘Herken de witte kwikstaart’

https://www.youtube.com/watch?v=W32DGCRQaso

Wie eerder verschenen artikels wenst te raadplegen kan via de zoekrobot uit het archief de bijdragen opdiepen:

18/09/2010      Juvenielen op de gevoelige plaat (de witte kwikstaart)

22/05/2010      De witte kwikstaart

29-01-2017 om 19:26 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Natuurpunt

Zaterdag 28 en zondag 29 januari is het zover: bekijk en tel de vogels in je tuin gedurende een half uurtje en weet dat je hiermee deelneemt aan het grootste vogelonderzoek in Vlaanderen.

Het telformulier komt op zaterdag online, waarop je jouw telling kan ingeven.

Inmiddels kennen vele vogelliefhebbers de meeste voorkomende tuinvogels: huismus – ringmus – heggenmus – vink – distelvink – appelvink – groenling – pimpelmees – koolmees – zwarte mees – kuifmees – staartmees – zwartkop – roodborst – winterkoninkje – goudhaantje – boomklever – boomkruiper – zanglijster – grote lijster – sijs – keep – merel – zwarte kraai – kauw – ekster – gaai – sperwer – houtduif – Turkse tortel – spreeuw – grote bonte specht – groene specht – tjiftjaf – fitis – boerenzwaluw – groene halsbandparkiet – bonte vliegenvanger – koperwiek – kramsvogel …

Onderstaand filmpje ‘Zo doe je mee’ legt glashelder uit wat van jou tijdens dit weekend wordt verwacht.

http://vogelweekend.natuurpunt.be/hoe-tel-je-vogels/

Vorig jaar namen ruim 13 000 mensen aan de telling deel. Na meer dan 300 000 getelde vogels was het duidelijk dat de huismus voor het 3^de jaar op rij de meest getelde vogel was in de Vlaamse tuinen.

De zachte winter bracht opvallend weinig wintervogels als vinken, kepen en koperwieken op de been.

Zal de staartmees, die na een dieptepunt in 2015 in dubbel zoveel tuinen voorkwam (16%), de tred aanhouden?

Hoeveel vogels zullen gemiddeld per tuin opdagen?

Ter vergelijking waren er dat in 2014 (28), 2015 (36) en vorig jaar, 2016 (32). 

De merel blijft de best verspreide tuinvogel: de soort was in 91% van de getelde tuinen te zien, zij het in lagere aantallen per tuin.

Met ‘Het Grote Vogelweekend’ wil Natuurpunt wetenschappelijke gegevens verzamelen over de toestand van onze tuinvogels. Met enkel professionele biologen zou het onmogelijk zijn om de honderdduizenden gegevens te verzamelen. Tegelijkertijd wil de natuurvereniging mensen de schoonheid van de natuur in hun eigen tuin laten ontdekken, hen aanmoedigen om vogels te voederen gedurende de wintermaanden en hen te stimuleren om hun tuin vogelvriendelijk aan te leggen.

Vogels zoeken je tuin op voor veiligheid, voedsel en een plek om te broeden en dat kan je ze geven. Zelfs in de kleinste tuin kan je de perfecte gastheer/vrouw worden.

Download het gratis e-boek en richt je tuin vogelvriendelijk in met deze tips!

https://www.natuurpunt.be/pagina/hang-nestkastjes-op#gratistuingids

27-01-2017 om 18:47 geschreven door birdy

De buizerd is een middelgrote roofvogel met een gedrongen lichaamsbouw, die meestal zittend op een paaltje, of laag in een boom, in of bij open landschap wordt opgemerkt.

Vaak zie je hem hoog in de lucht spiraalvormig rondcirkelen. De buizerd heeft een licht- tot donkerbruin bovenkleed; het onderkleed kan enorm in kleur variëren: van wit tot donkerbruin. Doorgaans is op zijn borst een duidelijke V-tekening te zien.

Je ziet de roofvogel meer in de winter dan in de zomer en vaak zijn dat de lichter gekleurde buizerds. Dit komt doordat vele buizerds uit Zuid-Zweden en Denemarken, waar in het algemeen veel meer lichtere exemplaren voorkomen, in de winter naar ons land afzakken om er te overwinteren.

Tienduizenden buizerds bivakkeren dan overal in ons land. Immers in de winter kan de buizerd zich veel vrijer bewegen, daar hij niet aan een broedplaats is gebonden. Wel is het zo dat het ene gebied meer buizerds aantrekt dan het andere. Dat hangt vooral van het voedselaanbod af en ook of die prooidieren zonder al teveel inspanning kunnen worden opgemerkt en gegrepen.

De buizerd lijkt nogal passief als je hem op een weidepaal ziet zitten, zeker in de winter, wanneer hij zijn krachten extra moet sparen. De roofvogel gaat zuinig om met zijn energie; intussen blijft hij wel alert en wacht hij geduldig zijn tijd af.

In de lucht rondcirkelend kun je een buizerd herkennen aan zijn grote, ronde vleugels en zijn korte staart. Vooral wanneer ze met meer zijn en boven een dal of de boomtoppen zweven, is de vlucht van een buizerd een boeiende show.

Je zou deze roofvogel een stijlvlieger mogen noemen. Hij beheerst alle kneepjes van het vak. Zwevend, cirkelend, glijdend, de vleugels met de iets opgekrulde vleugelpunten wijd en de staart waaiervormig gespreid, neemt hij de allure van een arend aan.

Soms gaat hij zo hoog dat je hem haast niet meer kan onderscheiden.

Hij kan ook  adembenemende duikvluchten maken, een hele reeks na elkaar.

Soms duikt hij tijdens een glijvlucht 20 tot 30m steil naar beneden, de vleugels strak langs het lichaam, om ze plotseling weer te spreiden en in één moeite door op te stijgen.

Al in de wintermaanden zijn de buizerds met deze eerste demonstratie/baltsvluchten bezig, die de komende broedperiode aankondigen.

Met deze vliegkunsten willen buizerds indruk maken op soortgenoten of andere roofvogels die hun territorium binnendringen. Een indrukwekkend manoeuvre en bovendien fantastisch zicht is de zogeheten stuitervlucht van de mannetjesbuizerd, waarbij de vogel ‘stuiterend’ in min of meer op en neergaande bewegingen afdaalt. Waarschijnlijk is hier sprake van geritualiseerde agressie om mogelijke vijanden te imponeren.

22-01-2017 om 19:15 geschreven door birdy

De buizerd is een veelzijdige jager die allerlei zowel – levende als dode – prooien weet te bemachtigen. Hiervoor hanteert de sluwe roofvogel verschillende soorten jachttechnieken. Muizen en konijnen worden dikwijls vanop een uitkijkpost (weidepaal) bespiedt, waarna de buizerd er bovenop duikt.

Onervaren jonge of door ziekte verzwakte vogels worden via een achtervolgingsvlucht buitgemaakt.

Als er zich veel muizen in het weiland bevinden, die de buizerd ‘al biddend’ vanuit de hoogte (20 tot 40m) heeft opgemerkt, stort hij zich op de meute neer en zal al lopend en springend deze knaagdiertjes met zijn grote klauwen trachten te pakken krijgen.

Buizerds jagen ook vaak in de buurt van snelwegen waar ze doodgereden dieren oppeuzelen, maar vaak zelf ook een verkeersslachtoffer worden.

Het is weliswaar niet zo’n flitsende rover als de slechtvalk, havik en sperwer.

Een gevecht tussen twee dominante buizerds lijkt erger dan het eigenlijk is. Ze gedragen zich volgens een vast ritueel, waarbij ze de klauwen ineen haken en elkaar diep in de ogen kijken. De kopveren worden opgezet zodat de kop groter lijkt dan normaal. Af en toe fladderen ze met de vleugels. Diegene die zijn kop het eerst afwendt, is de verliezer. De winnaar verdient het verse kadaver, vaak de aanleiding tot zo’n gevecht.

Nesten van buizerds kunnen op de meest onverwachte plaatsen zitten.

De grote bakken (balkvormige nestkasten) in loofbossen of lariksen vallen onmiddellijk op, maar zelfgebouwde nesten zijn klein en onopvallend. Bezette buizerdsnesten zijn te herkennen, doordat de buizerd verse twijgen op de nestrand legt.

Het kleine witte donskuiken begint na ongeveer een week in het nest rond te kruipen.

In de 2^de week wisselt het dons voor een nieuwe donslaag.

Na ongeveer 3 weken begint de echte veergroei. De jongen kunnen nu ook al in het nest staan en lopen. Ook beginnen ze zelf aan prooien en resten te knabbelen.

Ronde de 5^de week zijn ze zelf al in staat om een muis geheel zelfstandig te verorberen.

Na geruime tijd in het nest vliegoefeningen te hebben gedaan, vliegen de jongen voor het eerst uit na ca 8 weken. Hoewel ze het nest al kunnen verlaten, blijven ze nog afhankelijk van de ouders inzake voedselvoorziening.

Een maand of twee na het uitvliegen, worden ze steeds minder gevoerd door de ouders, zodat ze worden gedwongen zelf op jacht te gaan.

Na het 1^ste jaar zijn de jongen geslachtsrijp, maar pas na 3 jaar zijn ze echt broedrijp.

Een buizerd kan tot 25 jaar oud worden.

Een knap filmpje van Kees Vanger

https://www.youtube.com/watch?v=H_zlwKS0_f4

Wie een eerder verschenen bijdrage wenst te raadplegen kan in het archief via de zoekrobot een artikel opsnorren:

27/06/2009     De buizerd

22-01-2017 om 19:08 geschreven door birdy

De regenwulp is de kleinere en noordelijkere tegenhanger van de wulp. Hij broedt niet in ons land, maar is een doortrekker in voor- en najaar. Tijdens het voorjaar wordt hij meer in het binnenland waargenomen; in het najaar is de kust de beste pleisterplek.

In Europa is hij een vogel van de grond en de waterkant, maar ’s winters in de Afrikaanse overwinteringsgebieden (de kust van Mauretanië tot Angola) zit hij vaak in de bomen.

De steltloper, familie van strandlopers en snippen, hoor je vaak eerder dan dat je hem ziet; de zang is een karakteristieke lang aangehouden en ver dragende triller.

Al wordt de regenwulp vaak alleen aan zijn geluid herkend, toch is zijn compacte, donkere, gedrongen vorm heel anders dan die van de slankere en grotere wulp.

Net als bij andere gestreepte bruine vogels ziet men pas van dichtbij hun fraaie tekening van dunne lijntjes, banden en vlekjes.

De regenwulp heeft een markant getekende kop met een smalle lichte kruinstreep, donkere oogstreep en opvallende oogring. Verder wordt zijn silhouet gekenmerkt door de aan het uiteinde licht gebogen snavel, de korte grijze poten, de donkere diepe borst, de witte buik, de gebandeerde staart, de lange witte V op de rug en de effen donkere bovenvleugels.

De lichaamslengte varieert van 40 tot 46cm; de spanwijdte wisselt tussen 71 en 81 cm; het lichaamsgewicht schommelt tussen 270 en 450g.

De waadvogel broedt op grond in noordelijke gebieden van IJsland, Scandinavië tot Siberië, in de taiga en de toendra, boven de boomgrens. Het nest is niet meer dan een kuiltje, spaarzaam bekleed met plantenmateriaal, meestal op een verhoging.

Het broedsel omvat doorgaans 4 eieren; de legtijd is in mei tot half juni.

De broedduur telt 22 tot 28 dagen. Als de ene ouder broedt, houdt de andere de wacht; beide ouders verzorgen de jongen.

De jongen zijn nestvlieders met erg grote poten onder het kleine donzig lijfje. Ze zijn zeer goed gecamoufleerd. Immers ze moeten al heel snel hun eigen voedsel zoeken en hebben de lange poten daarbij hard nodig.

Na 35 tot 40 dagen zijn de jongen zelfstandig en vliegvlug.

Op doortrek vertoeft de regenwulp vooral in het voorjaar op graslanden, wetlands en in getijdengebieden (vaak langs dijken). Hij overnacht in gezamenlijke slaapplaatsen in ondiep water, onder andere in hoogvenen met vennen.

De regenwulp voedt zich met insecten en hun larven (kevers, sprinkhanen, emelten), spinnen, duizendpoten, regenwormen, slakken en naaktslakken. Tijdens de broedperiode eet hij bessen.

In zoetwatergebieden staan krabben, kreeftjes, garnalen en mollusken, zeepieren, soms vis, reptielen en kleine vogels op het menu.

14-01-2017 om 18:42 geschreven door birdy