04-07-2016 om 00:00 geschreven door birdy

Het 9^de momentum: 95 900 bezoekers

Jaarlijks terugblikken op de startdag van dit blog (04/07/07) is telkens weer wat tijd maken om de bijdragen en bijpassende illustraties kritisch onder de loep te nemen.

De educatieve doelstellingen die huisfotografen Wim Dekelver en Pieter Cox helpen verwezenlijken, zorgen jaarlijks nog steeds voor een toenemend aantal natuurfans en vogelliefhebbers.

Inmiddels zijn er 530 artikels verschenen en 1840 foto’s gepubliceerd, onder meer over 180 vogelsoorten.

Sinds ook Facebook en Twitter als aankondigingskanalen werden ingeschakeld om lezers aan te trekken bij het verschijnen van een nieuwe bijdrage, is de populariteit nog gevoelig gestegen. Via die fora bereik je bredere netwerken en wek je bijgevolg de interesse op om eens een bezoekje te brengen aan de blog   

Dit jaar opnieuw kozen beide natuurfotografen hun top 5 onder hun favoriete beeldopnames. Geen gemakkelijke opdracht, maar na een overwogen selectie, boden beiden een knappe reeks aan, een lust voor het oog.

Wim Dekelver hield niet alleen rekening met de fotografische kwaliteit, maar ook met de zeldzaamheid van het onderwerp en vooral met de persoonlijke beleving op het moment van de opname.

1^ste foto: blauwe reiger

Locatie: De Grote Kreek – Ekeren

Deze foto werd in de late namiddag genomen vanuit een kijkhut, meen zon die al goed aan het zakken was, wat de warme kleuren verklaart.

2^de foto: kluut

Locatie: Kortbroek – Kruibeke

Deze opname is gemaakt van achter een kijkscherm, ’s morgens vrij vroeg met sterk tegenlicht, omgezet in zwart/wit om het grafische van de foto te benadrukken.

3^de foto: woudaap (mannetje)

Locatie: Groot Rietveld – Kallo

Deze foto werd genomen in de vrije natuur, met lange wachttijden en dan plots af en toe even een verschijning. Aandachtig blijven is de boodschap.

4^de foto: zwarte wouw

Locatie: Feldberg – Duitsland

Deze momentopname werd vastgelegd vanuit een kijkhut, na een wachttijd van 6.30 tot 17.00. Geduld is een schone deugd!

5^de foto: grote zilverreiger

Locatie: De kuifeend – Ekeren

Deze foto werd genomen vanuit de kijkhut met bomen in de schaduw op de achtergrond, op het moment dat een zonnestraal recht op de zilverreiger priemde

04-07-2016 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: De Standaard [Jenny De Laet (UGent) / Gerald Driessen (Natuurpunt)]

Het broedseizoen 2016 is ‘uitermate dramatisch’ voor kool- en pimpelmezen, meldt gedragsecologe Jenny De Laet (UGent). Natuurpunt voegt er aan toe dat het broedseizoen voor heel wat grondbroeders en Afrikatrekkers slecht wordt.

Door de afwisselende koude en warme periodes werden heel wat legsels verlaten, waardoor heel wat eieren bleven liggen en weinig jongen uit kwamen.

Daarna kregen we de overvloedige regens die een negatieve impact hadden op het voedselaanbod en voor heel wat dode jongen zorgden.

De Laet en haar team baseert zich voor haar bevindingen op een 30 ha groot controlebos met 192 nestkasten en een netwerk van ongeveer 450 nestkasten in de steden Gent, Dendermonde en Sint-Niklaas. Momenteel worden de nestkasten nog gecontroleerd op eventuele vervolglegsels of 2^de broedsels, maar die zijn er amper eind juni, want begin juli beginnen de mezen reeds te ruien.  

Het broedseizoen 2016 lijkt dus zowel voor de koolmezen als de pimpelmezen een verloren seizoen.

Over exacte cijfers beschikt Natuurpunt niet, maar ook voor andere soorten werden gelijkaardige signalen opgevangen. Dat klinkt logisch, want met de koude zijn er bijzonder weinig insecten, merkt Gerald Driessen op. Hij stelt vast dat zowat alle grondbroeders, zoals kievit, scholekster, grutto, maar ook veldleeuwerik en graspieper te maken krijgen met heel nat gras en onderkoelde jongen als gevolg of zelfs overstroomde nesten.

Ook de broedsels van vrijwel alle Afrikatrekkers hebben het moeilijk. Steenuilen kampen door het slechte weer met een tekort aan muizen, waardoor ze op regenwormen overschakelen, met diarree bij de jongen als gevolg.

Eenden hebben minder last van zo’n nattigheid, immers hun kuikens verlaten onmiddellijk het nest.

Om de gevolgen in te schatten, zal Natuurpunt ringers in het najaar vragen om goed uit te kijken naar jonge vogels. Eerder trokken natuurhelpcentra al aan de alarmbel, toen veel jonge en onderkoelde dieren werden binnengebracht.

25-06-2016 om 18:15 geschreven door birdy

Als kleinste en behendigste van alle grondeleenden doet de wintertaling soms denken aan een steltloper, vooral wanneer een groepje opvliegt vanuit een modderige poel; draaiend en kerend voordat ze er op topsnelheid vandoor gaan.  

Ze leven in open gebieden, met een moerassig karakter. Vooral het ‘merenland’ Finland  herbergt enorme aantallen wintertalingen, gevolgd door Zweden, Noorwegen en het westen van Rusland.

Waterrijke gebieden met een welige begroeiing van de oevers vormen het geliefd leefgebied van de wintertaling, maar alleen op voorwaarde dat het er rustig is. Watersport en recreatie hebben onherroepelijk hun negatieve weerslag op de soort.

Ze vliegen in onregelmatige dichte vluchten en maken voortdurend onverwachte wendingen (slingerende bochten en tuimelingen). Daardoor lijkt het net of ze altijd haast hebben.

Het zijn wel onrustige vogels die bij het minste onraad loodrecht op vliegen.

Met de kop en schouders onder het wateroppervlak zwemmend (grondelend), verzamelen ze kleine diertjes (waterinsecten, wormen, slakken). In het ondiepe water voeden ze zich door met een ‘knabbelende’ snavelbeweging kleine zaden en water- of moerasplanten (wortels, scheuten) te eten.

In de late zomer en herfst kunnen ze zich verzamelen in groepen van honderden vogels, vooral op plekken waar het waterniveau is gedaald en er uitgestrekte moddervlaktes zijn ontstaan, vol met frisgroene ontkiemende zaden van oeverplanten.

Wintertalingen trekken in de late herfst vanuit West-Azië en Noord-Europa naar het westen en het zuiden. Ze brengen de winter verspreid over heel Europa door. Ze worden hierbij wel vaker vergezeld van vogels uit IJsland. Sommige vogels bereiken zelfs overwinteringsgebieden in Noord-Afrika.

Als broedvogel gaat het de soort niet voor de wind; de aantallen namen de laatste decennia reeds verder af ten gevolge van verdroging en landschapsingrepen in hun leefgebieden.

De meeste wintertalingen broeden in vennen en in mindere mate nabij plassen op de hoge zandgronden.

Het beheer moet gericht zijn op het behoud, het herstel en de ontwikkeling van waterrijke gebieden, zoals ondiepe plassen met een goed ontwikkelde oever- en watervegetatie, vochtige tot overstroomde meersen (natuurlijk afstromingsgebied) en uitbreiding van estuariene (trechtervormige brede monding) gebieden (slikken & schorren).

Wie een eerder verschenen artikel over de wintertaling uit het archief wenst op te diepen, kan dat via de zoekrobot:

13/11/2009       De wintertaling

19-06-2016 om 17:44 geschreven door birdy

Van de 3 soorten in onze streken broedende kiekendieven is de bruine kiekendief verreweg de meest voorkomende. Dit is altijd zo geweest daar het vroeger hier niet ontbrak aan geschikte biotopen: moerasgebieden.

Dat voor de vogel vele volksnamen werden bedacht, is een aanwijzing dat hij heel bekend was bij de plattelandsbevolking. Toch was hij geen populaire vogel, integendeel deze ‘kuikendief’ was helemaal niet geliefd.

De bruine kiekendief is een echte moerasvogel, met een voorkeur voor rietland. Van de 3 soorten (blauwe, grauwe en bruine) kiekendief broedt en jaagt de bruine ‘kiek’ in de natste en hoogste vegetaties.

Alle kiekendieven hebben een actieve manier van jagen, waarbij ze laag boven de grond hun jachtgebied afzoeken op een kenmerkende manier, met veel draaien, schommelen, kort bidden, …

Ze kunnen op deze gevarieerde manier jagen omdat kiekendieven een groot vleugeloppervlak hebben ten opzichte van hun gewicht. De bruine kiekendief hanteert een rustigere jachtvlucht dan de blauwe en de grauwe. Hij jaagt veel dichter bij het nest, maar zoekt zijn jachtdomein ook grondiger af.

De bruine kiekendief verkiest grote (minstens 5 ha, bij voorkeur 10 ha en zelfs meer) ongestoorde open rietvelden met weinig of geen bomen (< 10 bomen / ha), met weinig (< 10 cm) tot geen fluctuaties in het waterpeil tijdens het broedseizoen.

Als foerageergebied wordt het volledige landschap benut, inclusief akker- en weiland.

Bij het jagen worden naast moerassen en rietvelden ook lijnvormige elementen afgevlogen zoals rietkragen langs perceelranden, waar hij vanop geringe hoogte op een prooi duikt.

Het broedareaal omvat heel Europa behalve IJsland en noordelijke delen van Scandinavië, alsook het Verenigd Koninkrijk.

Een groot deel overwinter in Afrika. Bij ons is het voornamelijk een zomervogel vanaf april tot oktober. Hij is een vrij schaarse broedvogel van voornamelijk kustpolders, de grote havengebieden (Antwerpen en Zeebrugge), de Oost-Vlaamse krekengebieden en omliggende polders, maar ook geschikte leefgebieden in het binnenland.

De laatste jaren kan men spreken van een gestage toename van de bruine kiekendief in Vlaanderen tot een 140 à 160 broedparen. Dit is deels te wijten aan een betere bescherming van roofvogels en een beperkter gebruik van persistente pesticiden in de landbouw.

Sinds 2011 coördineert het INBO (Instituut voor Natuur- en bosonderzoek) een studie in Vlaanderen en Zeeland naar de ecologie van de bruine kiekendief. Het onderzoek leert ons meer over de relatie tussen landschapsgebruik, prooiaanbod en broedsucces.

Het vormt een basis voor overleg en samenwerking met de landbouwsector. Naast het behoud van grasrijke landschapselementen is de boodschap het duurzaam garanderen van voldoende prooiaanbod door het optimaliseren van teeltkeuzes en het stimuleren van innovatieve systemen zoals ‘vogelakkers’ die inpasbaar zijn in de moderne akkerbouw.

Zo zijn meerjarige graslandteelten zoals graszaad interessant omdat ze hogere dichtheden aan veldmuizen bieden, een belangrijke prooi voor deze vogelsoort.  In het studiegebied zijn de opgenomen open landschappen vooral landbouwgebieden.

In het kader van het LifeWatch project (een hoogtechnologisch vergrootglas op de diversiteit) konden 4 volwassen bruine kiekendieven worden uitgerust met innovatieve GPS-loggers van het Uva-Bits type. De zenders laten toe om zeer nauwkeurig verschillende facetten van de vogelactiviteiten te registreren. Doel is op perceelniveau een betrouwbaar beeld van hun doen en laten te verkrijgen.

Hieronder merk je hoe vogels wiens verplaatsingen wenst te traceren met een datalogger (tracking system) worden uitgerust.

https://www.youtube.com/watch?v=xTqxhqBYT00

Wie eerder verschenen artikels wenst te raadplegen, kan via de zoekrobot de bijdragen in het archief opvissen:

27/08/2011       Een gracieze zwever

30/08/2011       Schatten van nesten

11-06-2016 om 14:23 geschreven door birdy

De rode wouw is een vogel uit de familie van de arendachtigen. Het is één van de weinige roofvogels die je vrijwel alleen in Europa aantreft, van Spanje tot Zweden.

De rode wouw stond vroeger bekend onder de naam ‘Rode Milaan’. Die naam vertoonde alvast meer verwantschap met de Franse naam ‘Milan royal’ en het Duitse ‘Rotmilan’.

Het Belgische bolwerk van de rode wouw, als broedvogel dan, bevindt zich in de Oostkantons.

De totale Waalse broedpopulatie wordt geraamd op 150 tot 180 koppels.

In Vlaanderen broedt de rode wouw slechts sporadisch, namelijk net op de grens tussen het broed- en overwinteringsgebied.

Sporadisch overwintert er wel eens eentje maar doorgaans is de roofvogel een doortrekker.

In hoofdzaak betreft het doortrekkende vogels uit Duitsland, Polen en – in mindere mate – Scandinavië, die op weg zijn van of naar het winterkwartier. Overwinteren gebeurt voornamelijk in Frankrijk en het Middellandse Zeegebied.

Een knappe reportage van Frederik Thoelen, als bioloog werkzaam in het Natuurhelpcentrum van Opglabbeek vind je in onderstaand filmpje

Wild Things http://wild-things.be/?p=1106 (06/03/2016)

“De fel verzwakte rode wouw, die in het Natuurhelpcentrum werd binnengebracht, werd aangetroffen in een weide in Borgloon. Rode wouwen broeden daar niet; dus was dit ongetwijfeld een vogel die uit het zuiden kwam en op weg was naar zijn broedgebied.

Een bloeduitstorting onder één van de vleugels wees erop dat het dier een stevige klap had gekregen (hoogspanningskabel geraakt, botsing met een voertuig, …)

Na twee weken revalideren kon de roofvogel weer worden vrijgelaten.

Daar men benieuwd was welke vliegroute de herstelde rode wouw zou kiezen, werd besloten samen met roofvogelonderzoekers René Janssen en Paul Voskamp de rode wouw van een zender te voorzien.  

Vlak voor de vrijlating werd de wouw met een GPS/GSM-zender werkend op zonne-energie uitgerust.

Dit toestelletje is zo ingesteld dat de GPS elke 2 u de exacte positie opslaat. Om de 8 u stuurt via het GSM-deel de zender een SMS met de coördinaten naar de databank. Die vluchtgegevens worden automatisch op Google Earth weergegeven. De vogel heeft geen last van dit zendertje. Zwak punt is het harnasje dat na enkele jaren zal verduren en doorbreken.

Frederik Thoelen is al blij als hij één jaar de rode wouw kan volgen, zodat broed- en overwinteringsplaats kunnen worden getraceerd. Inmiddels is de vogel reeds 3 maanden onderweg.

Wie eerder verschenen artikels wenst te raadplegen kan via de zoekrobot volgende artikels in het archief opvissen:

30/05/2015      De rode wouw broedde voor het eerst in het Dijleland

26/11/2010       De rode wouw (in gevangenschap – prachtige fotoreeks)

05-06-2016 om 22:17 geschreven door birdy

De zwarte wouw is voornamelijk een aaseter die zijn kostje soms in de directe nabijheid van mensen bij elkaar zoekt.

Ook struint hij graag vuilnisbelten en visafslagen af omdat daar altijd wel wat eetbaars te vinden is.

De zwarte wouw staat er ook om bekend de prooi van andere roofvogels te ontfutselen door hun net zo lang lastig te vallen tot zij hun buit loslaten.

Mochten we meer (grote) krengen in onze natuurgebieden achterlaten, we zouden heel wat dieren tevreden stellen.

Das, vos en zeearend zijn er niet vies van en kleine zangvogeltjes als mees en roodborstje peuteren er graag de larven van de aasvliegen tussen uit. Muizen knagen aan de botten om hun behoefte aan kalk op peil te houden. Er zijn zelfs paddenstoeltjes die alleen maar groeien op de hoeven van overleden zoogdieren. Zeldzame paddenstoelen uiteraard, want er blijven maar weinig kadavers liggen in ons opgeruimde landje.

De zwarte wouw kan echter ook uitstekend vissen, waarbij hij de visjes vlak onder het wateroppervlak met een stevige greep weet te verrassen.

De roofvogel is een laagvlieger die doorgaans op zo’n 10 tot 60m boven de grond op zoek is naar voedsel.

Hoewel deze wouw tot de meest talrijke soort behoort, is hij in Europa echter zeldzaam geworden. Aan de Zwitserse meren vind je nog een flinke populatie.

In een door Brabants Landschap beheerd natuurgebied in het zuidoosten van de provincie zijn in 2014 twee jonge zwarte wouwen uitgevlogen en dat was al het 4^de jaar op rij.

Dat is heel bijzonder als je beseft dat er van deze gracieuze roofvogel met zijn karakteristieke gevorkte staart in ons land jaarlijks maar twee paar tot broeden komen.

Wie de uitgebreide identiteitskaart wenst te raadplegen kan via de zoekrobot het volgend artikel uit het archief opvissen

09/08/2013      De zwarte wouw, een zeldzame trekvogel

Een knap kortfilmpje dat de moeite loont!

https://youtu.be/D0_iIMDCX50

29-05-2016 om 00:00 geschreven door birdy

In deze reportage, gesigneerd door Wim Dekelver, verneem je (en dat is overigens niet de eerste keer) hoe moeilijke omstandigheden de prachtige, maar veeleisende hobby, kunnen bederven.

Dag 1

“De 1^ste dag verbleven we in de kijkhut bovenaan een heuvel, die uitzag op het meer 1.5 à 2 km verder, waar het koppel zeearenden zich doorgaans hoog in de bomen schuilhield.

Dank zij hun scherpe blik is het voor arenden geen probleem om vanaf die verre uitkijkpost een prooi vóór de hut op te merken.

Deze keer had Fred er een (aangereden) wasbeertje als lokspijs gelegd.

Vanaf dan was het geduldig wachten geblazen en hopen dat de zeearend(en) snel het lokaas zou(den) bestormen.

Jammer genoeg kregen we van de hele dag de grootste roofvogel van Europa niet te zien.

Wél waren we verstijfd van de koude; immers van ’s morgens 6.30 u tot 17.00 u bivakkeerden wij in de onverwarmde kijkhut.

Slechts een paar eksters doken op, maar net vóór het moment, dat Fred weer zou opdagen, streek vlakbij een zwarte wouw neer. En dit was écht wel wow!

We waren blij omdat we de aanvankelijk tegenvallende eerste dag dan toch positief hadden kunnen afronden.

Dag 2

Tijdens de 2^de dag voorzag de planning een tocht op het meer (2 u) met een elektrisch aangedreven bootje. Van hieruit zouden we de arenden fotograferen op het ogenblik dat ze in duikvlucht een vis uit het water lichtten.

We zagen wel twee arenden hoog in de bomen de omgeving afspeuren, maar hoe hard Fred ook smeekte en vissen rond het bootje uitwierp, er kwam geen beweging.

Het was na de boottocht duidelijk; we hadden alweer pech!

Zeer verveeld over de pijnlijke situatie bood Fred ons tijdens de namiddag het gratis gebruik van de hut aan. Maar ook deze nieuwe kans, bracht de arend(en)s niet op nieuwe gedachten. Hij/ze liet(en) ons zitten.

Dag 3

De 3^de dag verbleven we opnieuw in dezelfde kijkhut boven op de heuvel, zoals het programma dit voorzag, maar weer was/waren de ‘vedette(n)’ nergens te bespeuren. De frustratie viel van onze gezichten af te lezen.

Dag 4

Tijdens de 4^de en laatste dag van ons verblijf voeren we terug met het elektrisch bootje op het meer, in een ultieme poging toch een duikvlucht mee te maken. De weersomstandigheden waren allesbehalve gunstig. Door de dichte mistbanken kregen we maar af en toe de oevers te zien. De moed zakte ons in de schoenen.

Immers voor dergelijke actiefoto’s heb je een zeer korte sluitertijd nodig (1/2000 sec en sneller) en daarvoor was er te weinig licht. De mist zorgde er bovendien ook nog voor dat je foto’s een grauwgrijze achtergrond kregen met weinig contrast.

Nog bijkomende hinderende vooruitzichten dus. Daarentegen leek dit weertje wél gunstig om de roofvogels in verleiding te brengen.

Ten langen leste hadden de arenden inderdaad dan toch gevolg gegeven aan de smeekbeden van Fred: één enkele keer deden ze een duikvlucht.

Een berekende en enige kans

Tussen het aanvliegen, gevolgd door een verkenningsronde over het bootje om de vis te lokaliseren, de duikvlucht waarbij de buit wordt gevat en het weer wegvliegen, lag welgeteld 50 sec.

De ‘aanvalsduik’ zelf speelde zich af in een 10-tal sec. Om deze fase perfect in beeld te brengen, kregen we amper één enkele kans. Het was ook wat raden met welke lens en met welke instellingen je het best gewapend was om die duikvlucht succesvol te fotograferen.  

Bovendien zat je in een licht schommelend bootje en moest je uit de hand fotograferen in plaats van rechtstaand op een solide ondergrond (fototoestel op statief met schommelkop of swinghead).

Immers, voor een natuurfotograaf die met flinke telelenzen werkt is alles wat stabiliteit en snelheid bevorderd zeer welkom.

Daarenboven wist je niet op voorhand waar (vanop welke afstand) precies en op welk moment de zeearend zijn duik zou inzetten. Het was bliksemsnel reageren op het ogenblik dat de roofvogel toesloeg (en dat was vlakbij, véél te kortbij eigenlijk).

Achteraf bleek dat niemand er in geslaagd was écht goeie foto’s te maken. Het lukte geen van ons om net het moment te vatten waarop de arend de klauwen in het water steekt en de vis grijpt.

Hoe zou je zelf zijn?

Achteraf vernamen we dat Freds zeearend ‘Aalfred’ al 3 weken spoorloos was en de ontgoochelde man vreesde dat hij overleden was.

Aalfred is een arend, die door Fred in huis werd groot gebracht en waarmee hij bijgevolg een heel hechte band had opgebouwd. Vandaar dat de zeearend zeer gewillig inging op het verzoek om een uitgeworpen vis in duikvlucht te vangen.

Maar Aalfred was verdwenen en vrij snel was een ander mannetje op zijn nestplaats neergestreken. De indringer betoonde echter meer interesse in de ‘weduwe’ van Aalfred dan in de vissen die Fred te grabbel gooide. Deze ‘ladykiller’ had absoluut geen zin om Freds spel mee te spelen. Hoe zou je zelf zijn?

Achteraf bij het detailleren van alle opnames bleek echter dat de arend, die de enige duikvlucht uitvoerde, toch Aalfred was. De opgeluchte Fred straalde van geluk, terwijl wij eigenlijk op onze honger bleven zitten.

Van pure blijdschap schonk Fred ons weer een kosteloze halve dag in de 2^de hut. 

Al bij al toch een geslaagde 4-daagse

Vanuit deze hut kregen we – tot onze grote tevredenheid – heel wat vogelsoorten te zien (zwarte en rode wouw, buizerd, bruine kiekendief, raaf, kraanvogel, geelgors, bonte kraai, ekster, …). We kwamen allen met goeie foto’s naar de thuisbasis en dat was dan toch een bevredigende compensatie.

In de fotoreeks hieronder merk je de ‘gemiste kans’ (beeldopname 4), de foto die Wim zich anders had ingebeeld, maar wegens totaal onscherp, helaas onbruikbaar. Shit happens!

Volgend jaar misschien nogmaals proberen en hopen dat de Aalfred heel hongerig is?

21-05-2016 om 13:10 geschreven door birdy

14-05-2016 om 13:55 geschreven door birdy

Vier bevriende natuurfotografen, waaronder onze huisfotograaf, Wim Dekelver, besloten een tijdje geleden om de zeearend voor de lens te halen.

Er werd half april een 4-daagse reis gepland in Oost-Duitsland, meer bepaald in Feldberg.

Het werd een geslaagde onderneming maar eentje niet zonder (zware) beproevingen: ‘Geduld is een schone deugd’

Historische schets

Reeds eeuwen geleden kwamen kooplieden van heinde en verre naar de steden Rostock, Stralsund en Wismar om er handel te drijven.

In de Middeleeuwen sloten de belangrijke steden zich aan bij een Hanzeverbond (men denke aan de Duitse vliegtuigmaatschappij Luft’hansa’).

In de oude stadskernen is nog steeds de sfeer uit die vervlogen tijden op te snuiven in pittoreske kerkjes en koopmanshuizen.

De Hanzesteden waren belangrijke verbindingsknooppunten die leidden tot de Baltische Zee ofwel de Oostzee. Deze historische handelssteden liggen veelal langs de 1 900 km lange kust met goud-witte stranden, bekende badplaatsen en kuuroorden, eilandjes en lagunes.

De deelstaat, vlak aan de Oostzeekust gelegen, telt meer dan 2 000 meren, wat voor de streek heel wat toeristische troeven oplevert: zeilen, wandelen, fietsen en golfen.

Het waarnemingsgebied (opnames met de gsm ondertekend door Wim & Co)

Feldberg is een uitgestrekt natuurpark gelegen in de deelstaat Mecklenburg Vorpommern met een grote diversiteit van allerlei soorten (roof)vogels.

En daar was het om te doen voor Wim en zijn vogelvrienden.

Al wist het viertal dat zij dank zij de ervaring van een lokale conservator inhoudelijk gingen worden ondersteund en de mogelijkheid gingen krijgen om achter de schermen of in ontoegankelijke gebieden te fotograferen, dienden een aantal strikte afspraken nagevolgd.

Het viertal werd ’s ochtends vroeg door boswachter Fred in het hotel Mecklenburger Hof afgehaald en met de terreinwagen naar de schuilhutten gebracht. Aan het eind van de foto-dag moesten de vogelspotters, vóór ze de hutten mochten verlaten, geduldig wachten op de komst van Fred, de enige vertrouweling van de zeearenden.

Tijdens de wintermaanden is het geraadzaam in een klein kacheltje en/of een oude slaapzak te voorzien, alsook een stuk piepschuim, als extra isolatielaag voor de stevige wandelschoenen, daar het erg koud kan zijn.

Er zijn diverse hutten in het gebied, maar de belangrijkste is het zogenaamde ’erdversteck’, een ruime cilindervormige 4-persoons hut, deels in de oever van een grote poel gebouwd. De hut biedt enig comfort, is uitgerust met aangepaste zitplaatsen. De lenzen kunnen, gemonteerd op het statief, door een stoffen buis naar buiten worden gestoken. Via de venstertjes kan je naderende vogels observeren.

Ook vanuit een elektrisch aangedreven boot kunnen tijdens een tocht van anderhalf tot twee uur beelden worden gemaakt. Daar het vaartuig nauwelijks trilt, kan ook met één-pootstatief worden gewerkt. Dank zij de vier zitbanken, biedt het bootje aan de fotografen een ruim schootsveld.

Freds tactiek bestaat erin het paartje zeearenden, waarvan meestal het mannetje een vis vlak in de buurt van de boot komt vangen, te lokken door op een juist ingeschatte afstand een gegeerde prooi in het water te gooien.  

06-05-2016 om 19:32 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel 2016-2

De provincie West-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos realiseren in het Zwin een nieuw bezoekerscentrum, een natuurpark en een kijkcentrum.

In het bezoekerscentrum wordt de natuurliefhebber verwelkomd in een uitgestrekte onthaalruimte met informatie over het Zwin en de Zwinstreek.

Elk jaar vliegen miljoenen vogels heen en terug tussen de plaats waar ze broeden en die waar ze de winter doorbrengen.

Het hele verhaal van tal van vogelsoorten die het Zwin daarbij als draaischijf benutten, wordt op een interactieve manier verteld.

De informatie wordt op diverse niveaus en manieren aangebracht, zodat iedereen ze naar zijn of haar interesse kan beleven. Honderden voorwerpen, filmpjes, animaties, kijkkasten, tekeningen, foto’s, veren en zoveel meer illustreren de wonderlijke wereld van de vogels.

Geen vogels achter tralies meer!

Onder een sterke impuls van Vogelbescherming Vlaanderen koos de provincie in 2012 nog enkel voor wilde vogels en zo hoort het ook. Het park is nu een natuurlijke verbinding tussen de ‘Kleyne Vlakte’ en de ‘Zwinvlakte’. Essentieel doel van de her-aanleg van het park is om vogels en andere dieren zo dicht mogelijk bij de bezoeker te brengen. Er werd 7 ha extra natuurgebied gecreëerd met nieuwe duinmeren.

Het geheel bestaat uit een grillige vijver met eilandjes en 10 attractiepunten. Elk van die stopplaatsen behandelt een eigen thema. Uiteraard gaat veel aandacht naar de vogels met onder andere: een ooievaarstoren, een kijkhut en een kijkerscentrum.

Er is ook een labo-hut (ontdekken van allerlei waterdiertjes, duiding over het ringen van vogels), een vertelhut, een speciale voederplaats en een luisterduin, waar je wordt ingewijd in de geluiden van de vogels.

Kortom, er werden kosten noch moeite gespaard om het grote publiek te tonen hoe mooi en waardevol de natuur kan zijn.

Het totaal vernieuwde Zwin zal vanaf de zomer van dit jaar (vermoedelijk juni) toegankelijk zijn.

Wie eerder verschenen artikels over het natuurreservaat wenst te raadplegen, kan via de zoekrobot volgende bijdragen opsnorren:

19/11/2011         De biodiversiteit in het Zwin bevorderen

16/07/2009      Het Zwin

24-04-2016 om 19:38 geschreven door birdy

De grauwe gans die voorheen werd gefokt voor het vlees, de eieren en het dons, diende ook als waakdier.

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel-magazine 2007-1

De grauwe gans is de grootste van alle Europese ganzen. Ze heeft een wortelkleurige snavel en vleeskleurige poten; kop en hals zijn grijsbruin, maar donkerder dan de rest van het lichaam.

De recente geschiedenis van de grauwe gans als broedvogel in Vlaanderen gaat terug tot een succesvolle herintroductie in de Zwinstreek te Knokke.

Na een eerste geslaagd broedgeval in 1956 vormde zich hier een lokale broedpopulatie die in de jaren ’60 en ’70 uit enkele 10-tallen paren bestonden.

Begin jaren ’80 werd voor het eerst melding gemaakt van enkele broedgevallen buiten de onmiddellijke omgeving van het Zwin. Tot halverwege de jaren ’80 werd de kaap van 50 broedparen in Vlaanderen wellicht niet of nauwelijks overschreden.

Daarna ging het echter snel. In 1994 werd het Vlaamse broedbestand geschat op 180 tot 190 broedparen en bleek de soort tal van nieuwe gebieden te hebben gekoloniseerd.

In de daaropvolgende 6 jaar vond er nog eens een verdubbeling van de aantallen plaatsen. Omstreeks 2000 werd de kaap van de 1 000 paren overschreden.

Deze explosieve groei in het grootste deel van het Noordwest-Europese verspreidingsareaal leidde wellicht overal tot een toenemende uitwisseling tussen trekkende en meer sedentaire ganzenpopulaties. In diezelfde periode verminderde de jachtdruk en ging de soort ook meer gebruik maken van een netwerk van beschermde gebieden, langsheen de trekroute.

De geluiden die bij de grauwe gans de stemming van het weggaan, wegzwemmen en wegvliegen uitdrukken, zijn bijzonder interessant. De heel kleine jonge ganzen reageren al instinctief op de fijnste nuances van dit zeer ingewikkeld vocabularium.

Het gewone contactgeluid – het bekende langzame en snelle snateren van ganzen – laten ze ook af en toe horen als ze rusten, grazen of langzaam rondlopen.

De grauwe gans broedt vooral in oevervegetaties en broekbossen langs waterplassen, zoals kreken, kleiputten en grindplassen. Het nest is een uitholling in de grond  met een geringe bekleding van plaatselijke vegetatie; op vochtige plaatsen is het eerder een omvangrijk bouwsel van riethalmen en biezen, bekleed met een dun laagje dons.

Er worden meestal 4 tot 6 eieren gelegd met tussenpozen van iets meer dan 24 uur.

Alleen het vrouwtje broedt en ze begint er pas aan als het laatste ei is gelegd. Het broeden neemt ongeveer 27 tot 29 dagen in beslag. De kuikens zijn donzige nestvlieders, wat betekent dat ze spoedig na het uitkomen het nest verlaten en zelf hun voedsel bij elkaar zoeken, terwijl de oudervogels hen bewaken en koesteren.

Het is vertederend om ganzen met hun kuikens te zien. De gent of mannetjesgans is alert en houdt zeer vaak de wacht terwijl de kuikens en het vrouwtje aan het grazen zijn. Omdat de jongen nog niet kunnen vliegen, rennen ze bij het minste gevaar naar het veiligere water.

Een week na het uitkomen van de eieren beginnen de ouders aan de vleugelrui.

In één keer verliezen ze al hun slapennen, zodat ze een paar weken niet kunnen vliegen.

Tegen de tijd dat de jonge ganzen vliegvlug zijn, hebben de oudervogels nieuwe slagpennen.

De grauwe gans heeft de reputatie intelligent te zijn, toegewijd en haar leven lang trouw te blijven aan haar huwelijkspartner. Ook het familieverband blijft de hele winter gehandhaafd. Deze factoren leiden tot een hechte samenhang tussen de ganzentroepen.

Ze grazen dan ook in grote ‘kudden’.

Het aantal claims van landbouwschade door grauwe ganzen is de laatste jaren beduidend gestegen. In tegenstelling met de meeste andere ganzensoorten kunnen grauwe ganzen ook in belangrijke mate foerageren op akkergewassen (wintertarwe, bonen bv.) of op oogstresten.

De meeste gevallen van schade worden vastgesteld bij de residentiële (meestal verwilderde) populatie in West- en Oost-Vlaanderen (Zwinstreek, krekengebied, Blankaart-gebied).

Het gaat hier meestal om vogels die hun natuurlijk trekgedrag grotendeels verloren hebben en dus jaarrond in hetzelfde gebied pleisteren.

De grauwe gans behoort tot het jachtwild.

Om belangrijke schade aan gewassen te voorkomen en op plaatsen waar geen andere bevredigende oplossing bestaat, mogen de ganzen onder strikt bepaalde voorwaarden met het geweer en roofvogels worden bejaagd.

Deze bijzondere jacht mag gebeuren op en rond percelen met graangewassen (geen maïs), waar de vogels schade aanrichten en waarvoor de eigenaar van die teelten vooraf een schriftelijk verzoek tot bejaging heeft gericht tot de jachtrechthouder (beëdigd jachtwachter).

Wie een eerder verschenen artikel in het archief wenst op te sporen, kan dit via de zoekrobot.

20/03/2010      De grauwe gans

17-04-2016 om 13:17 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens&Vogel-magazine 2008-3

De sperwer is een kleine roofvogel met brede, afgeronde vleugels en een vrij kleine, ronde kop. Het mannetje is één van de kleinste roofvogels van ons land. Het vrouwtje is duidelijk groter en weegt vaak het dubbele.

De sperwer verkiest kleinschalige landschappen met voldoende bos om in te broeden, maar jagen doet hij vaker in iets meer open domeinen, waar nog voldoende dekking is door opgaande begroeiing. Bij het jagen, scheert hij bliksemsnel langs bosranden en hagen, maar ook vaak langs dakranden op zoek naar kleine zangvogels. Sperwers zijn uiterst behendige vogelvangers, die een fundamentele impact kunnen hebben op zangvogelpopulaties.

De sperwer komt in heel Europa voor en ontbreekt alleen in IJsland en enkele eilandjes in de Middellandse Zee. Hij is dan ook de talrijkst voorkomende roofvogel, na de buizerd en de torenvalk.

Het zwaartepunt van het totale aantal broedparen bevindt zich in Oost-Europa (Rusland, Groot-Brittannië en Ierland, Frankrijk, Zweden, Duitsland en Finland).

Net als de havik jaagt ook de sperwer bij voorkeur op terreinen met voldoende dekking waardoor hij er verrassingsaanvallen kan uitvoeren. De vogel jaagt ofwel vanaf een zitplaats of laag vliegend langs hagen of bomenrijen. Opgeschrikte vogels worden door de sperwer, die over een unieke lenig- en wendbaarheid beschikt, op volle snelheid achtervolgd.

Sperwers zijn echter ook zulke onstuimige jagers dat ze kleine zangvogels soms door openstaande ramen of poorten achtervolgen. Zo kan het ook gebeuren dat tijdens een wilde achtervolging de jager zelf verongelukt door tegen een ruit te smakken.

Onder de vensterslachtoffers die in de Vlaamse Opvangcentra voor Vogels en Wilde Dieren (VOC’s) terechtkomen, voert de sperwer elk jaar opnieuw de lijst aan.

Met zijn lange dunne poten en opvallend lange tenen is de sperwer in staat potentiële prooidieren in elke situatie te grijpen, ook in dicht struikgewas. Het hele jaar door eet de sperwer bijna uitsluitend vogels ter grootte van een goudhaantje tot een houtduif.

Het kleinere mannetje heeft het in de Kille Meutel vooral gemunt op mezen en huismussen.

De sperwer broedt bij voorkeur in bossen, het liefst in 20 tot 40 jaar oude aanplant van sparren, dennen of lariksen. Meestal bevindt het nest zich in de buurt van wegen, brandgangen of kleine open plekken in het bos, waar de prooioverdracht plaatsvindt.

Ook broedgevallen in loofbomen of zelfs hoog opgroeiende struiken als meidoorn en hulst komen voor, voornamelijk wanneer geschikte naaldbomen ontbreken.

Vermoedelijk vanwege het grotere voedselaanbod in de bebouwde kom hebben sperwers zich de afgelopen decennia ook in stadsparken of op begraafplaatsen als broedvogel gevestigd.

In voedselrijke en landschappelijk geschikte gebieden zijn de nestplaatsen nagenoeg regelmatig verdeeld, op afstanden van ongeveer een ½ tot 1 ½ km. In gebieden met minder voedsel kunnen de afstanden echter oplopen tot 2 à 3 km).

De horst is een vlak bouwsel van droge takjes losjes bijeengehouden en ruw bekleed met groene takken. Het wordt hoofdzakelijk door het vrouwtje gebouwd op een hoogte van 4 tot 10m.

Doorgaans worden 4 à 5 blauwachtige eieren gelegd tijdens het ene legsel per jaar.

Wie nog meer wenst te weten te komen over deze kleine maar geduchte rover kan via de zoekrobot eerder verschenen bijdragen in het archief opdiepen:

13/03/2015        Het schrikbewind van de sperwer

29/03/2014       Vervuiling jaagt sperwer weg

29/04/2012       Rover ‘geeloog’ zaait paniek in de Kille Meutel

Onderstaande fotoreeksen werden geschoten door fotografen die hun beeldmateriaal op Twitter posten.

10-04-2016 om 00:00 geschreven door birdy

08-04-2016 om 16:53 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel-magazine 2009 – 4

De laatste decennia is er landschappelijk in ons land erg veel veranderd.

Meer bebouwing, meer wegen, meer industrie. Al die veranderingen hebben hun invloed op mens en dier. Sommige diersoorten verdwijnen, andere verschijnen omdat ze op de een of andere manier profiteren van deze veranderingen.

Ook in de Limburgse Maasvallei is het landschap ingrijpend gewijzigd. Door het baggeren van grind zijn enorme waterplassen ontstaan die een grote aantrekkingskracht uitoefenen op bepaalde vogelsoorten. Tijdens het voorjaar van 2008 werd door een koppel visdieven een eerste broedpoging ondernomen.

Zo werden er tijdens het voor- en najaar geregeld visdieven waargenomen, waaronder zelfs ‘overzomeraars’.

De vogels hadden de oever van een pas opgespoten terrein uitgekozen om hun eieren te leggen. Helaas ging het opspuiten van het terrein verder. Contacten met het bedrijf leverde een poosje wat uitstel op.

Plaatselijke vogelbeschermers en vogelkijkers hoopten dat de vogels voldoende tijd zouden krijgen om hun eieren uit te broeden en hun jongen groot te brengen.

Toch lukte deze tactiek niet zo best en ontstond het idee om een ‘nestvlotje’ te bouwen.

Onze bedoeling was de jongen op dit vlotje te deponeren en het dan met behulp van en kajak naar het midden van de grindplas te verplaatsen.

Zo konden we eventueel een geslaagd broedsel redden als de ‘opspuiters’ te dichtbij kwamen.

Toen we in de Vlaamse broedvogelatlas lazen dat “het er op lijkt dat de toekomst van het visdiefje in Vlaanderen niet in de eerste plaats door voedselaanbod of predatie zal worden bepaald,  maar wél door de beschikbaarheid van voldoende nestgelegenheid”, besloten we om het vlotje verder te perfectioneren tegen het broedseizoen van 2009.

Voor de bouw van de ongeveer 1 m² grote vlotjes werd watervaste betonplex gebruikt. Voldoende drijfvermogen werd verkregen door er enkele platen polyuretaan aan vast te maken.

Om te voorkomen dat de jongen van het vlotje zouden vallen, werd aan de randen een opstaand kantje van enkele cm voorzien. Omdat visdieven van nature broeden op zand- en kiezelstranden maakten we op de vlotjes een stuk metaalgaas vast om de aangebrachte steentjes en het zand bijeen te houden.

Toch bleef het risico reëel dat de jongen van het vlotje in het water zouden vallen.

In dat geval moesten ze de mogelijkheid krijgen om er weer op te klimmen. Met het opstaande kantje was dat niet makkelijk. Daarom werden aan 2 zijden van het vlotje bussels wilgentenen bevestigd. Via deze takkenwirwar zouden de jongen toch nog op het droge kunnen geraken.

Het plaatsen van de vlotjes leek in eerste instantie erg simpel; gewoon verankeren met een ketting aan een stevig betonblok.

Maar het waterpeil in de Maas en de grindplassen kan gemakkelijk stijgen of dalen. Er zit een marge van circa 6 m op!

Dat probleem moesten we zien op te vangen.

Daarom hebben we de vlotjes aan een langere kabel bevestigd. Aan het uiteinde hangt een zwaar betonblok dat wegdrijven moet voorkomen. Een 2^de kleiner betonblok werd tussen het 1^ste betonblok en het vlotje bevestigd.

Bij stijgend waterpeil kan het vlotje dit kleine betonblok optillen, maar het zware blok voorkomt het afdrijven.

De eerste 2 vlotjes werden begin april 2009 geïnstalleerd op een grote plas in het bekend natuurreservaat ‘De Maten’ in Genk.

Voor het leggen van een volgende reeks vlotjes kregen we de toestemming van de grindmaatschappij. Er werd een rustige plas uitgekozen waar de vogels nauwelijks hinder ondervinden van recreatie en uit de buurt blijven van roeiers, surfers en zwemmers.

De vlotjes werden te water gelaten toen de visdiefjes uit hun winterverblijven terugkeerden.

Begin juli hadden vogelkijkers met hun telescoop op één van de kunsteilandjes waar een koppeltje was neergestreken de eerste jongen gespot.

Dag na dag waren de ouders ijverig in de weer met het verzorgen van hun kroost en eind juli stonden de jongen op uitvliegen.

Van de 5 vlotjes waren er 2 bewoond. Op het ene werden 2 jongen grootgebracht en op het andere groeiden 3 jongen gezond en wel op!

Na het ringen verlieten ze in goede conditie hun drijvende broedplaats.

Vogelbescherming Vlaanderen is er nu van overtuigd dat deze vlotjes extra nestgelegenheid voor deze vogelsoort kunnen bieden.

Een eerder verschenen artikel vind je via de zoekrobot in het archief op datum van:

03/09/2010      Het visdiefje

03-04-2016 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel-magazine 2010-3

De vogel is erg schaars vertegenwoordigd in Europa.

Zijn meest noordelijke verspreiding strekt zich uit tot over de Nederlandse kustgebieden tot op de Waddeneilanden.

In West- en Zuidwest-Europa komt de soort in significante aantallen enkel voor in Nederland en Zuidwest-Spanje.

In Centraal en Zuidoost-Europa is de soort ruimer verspreid met belangrijke concentraties in Roemenië, Hongarije, Azerbeidzjan en Turkije.

Sinds 2003 telt men ook kleine populaties in Vlaanderen (in Verrebroek, in het natuurgebied het Zwin, in de achterhaven van Zeebrugge).

Deze sierlijke vogel determineren is geen moeilijke opgave.

Hij is relatief groot en heeft een zo goed als volledig wit verenkleed. Op korte afstand herken je hem meteen aan zijn lange, aan het uiteinde spatelvormige verbrede snavel.

De volwassen vogels hebben in de zomer een korte afhangende witgele kuif op het achterhoofd, een oranje-gele borstvlek, geheel witte handpennen en een zwarte snavel met gele punt.

Juveniels hebben een roze snavel, zwarte vleugeltoppen en geen kuif.

In de vlucht is de lepelaar niet te verwarren met bv. een zilverreiger, aangezien hij met uitgestrekte hals vliegt, net zoals een ooievaar.

Hij vliegt met redelijk snelle vleugelslagen, maar onderbreekt zijn vlucht door glijpauzes.

Om te foerageren, waadt de lepelaar – vooral ‘s nachts – behoedzaam door ondiep water, met de snavel iets geopend. Met zijn kop voor een groot deel, onder het wateroppervlak, maakt hij maaiende bewegingen.

De snavel is een ultragevoelig instrument en bevat extra sensoren voor het opsporen van voedsel.  Op de tast lokaliseert de lepelaar zijn prooien: insecten en hun larven, weekdieren, kleine schaaldieren, kikkers, kleine visjes (bij voorkeur driedoornige stekelbaarsjes) en af en toe iets plantaardigs.

Hij voelt onmiddellijk als er iets lekkers tussendoor glipt. Dan klapt hij zijn snavel bliksemsnel dicht en zit de prooi onherroepelijk gevangen.

Lepelaars zijn erg kieskeurig wat hun broedbiotoop betreft. Ze verkiezen uitgestrekte moerasgebieden met grote oppervlakken ondiep en helder water zonder al te veel begroeiing. Broeden doen ze gewoonlijk in rietvelden, in moerasbossen of op eilandjes, waar ze veilig zijn voor predators als katten, vossen of ratten.

Als ze op de grond broeden, bestaat hun nest uit een groot platform van rietstengels en plantenresten.

Als ze in bomen of struiken broeden, zijn het vooral takken en twijgen, die gebruikt worden.

Beide vogels bouwen aan het nest en bij elke begroeting op de nestplaats wordt een takje of graspluk aan de partner aangeboden.

Ze produceren één legsel per jaar en dat bestaat doorgaans uit 4 bleke eieren, schaars bezet met roodbruinachtige vlekjes en spikkels.

Ergens begin april worden ze met tussenpozen van verschillende dagen gelegd en – van zodra het legsel compleet is – door beide vogels bebroed.

Het broeden neemt ongeveer 22 à 24 dagen in beslag. De jongen zijn donzige nestblijvers en worden door beide ouders van voedsel voorzien.

Lepelaars broeden in kolonies en hun nesten bevinden zich op een afstand van 1 tot 2m van elkaar.

In de ‘Verrebroekse blikken’, een gebied dat hoofdzakelijk uit brakke plassen bestaat die het hele jaar met water zijn gevuld, werd sinds het ontstaan van de kolonie lepelaars (2003) het broedsucces opgevolgd.

In 2007 vlogen niet minder dan 44 jongen uit.

Lepelaars, die in West-Europa broeden, overwinteren vooral langs de West-Afrikaans kust, zoals in het tropische waddengebied voor de kust van Mauritanië.

In het najaar vliegen de vogels via West-Frankrijk en Spanje.

In deze gebieden blijven ze één tot twee weken hangen om krachten op te doen.

Niet alle noordelijke vogels trekken daarna echter door naar Afrika; een aantal van hen zal daar de winter doorbrengen.

Voor de vogels die toch doorvliegen, kan de trek wel 2 maanden duren.

Tijdens die tocht sterft ongeveer 50% van de juveniele vogels door jacht, hoogspanningskabels of uitputting.

Begin februari vertrekken de lepelaars weer uit hun winterkwartieren, richting broedgebieden in het noorden.

Eerder verscheen al een artikel over deze vogel, die je kan opzoeken in het archief via de zoekrobot, namelijk op:

06/12/2010       De lepelaar

27-03-2016 om 00:00 geschreven door birdy

De kievit is met zijn kenmerkende roep, zijn acrobatische baltsvluchten en zijn fraaie kuif een opmerkelijke weidevogel.

In het broedseizoen vind je kieviten vooral in schrale graslanden, weilanden en akkers.

Tijdens de voor- en najaarstrek en in de winter vind je soms heel erg hoge aantallen bij elkaar, vooral in vochtige hooi- en graslanden.

Het mannetje krabt soms meer dan 10 nestkuiltjes uit. Het vrouwtje kiest dan één van die aangeboden kuiltjes uit en legt daarin vanaf maart een 4-tal eieren.

Hoewel kieviten gewoonlijk slechts één broedsel grootbrengen, is hun vermogen om vervanglegsels te produceren legendarisch.

Beide partners bebroeden het legsel. Wanneer een legsel verloren gaat, volgt er meestal een vervolglegsel (met iets kleinere eieren).

In de Nederlandse provincie Friesland is het de traditie om het eerste kievitsei aan te bieden aan de Commissaris van de Koning. Vroeger werd dit ei zelfs aan de koningin aangeboden.

Het eerste kievitsei staat symbool voor het begin van het voorjaar.

/Het is inmiddels in de Europese Unie verboden kievitseieren te rapen.

Friesland heeft echter een uitzonderingspositie op cultuurhistorische gronden.

Aanvankelijk werd vanaf 2006 toegestaan eieren te rapen tussen 1 maart en 9 april met een max. van 15 eieren per persoon, maar in 2015 werd het rapen door de Raad van State weer verboden.

In oude vakliteratuur (1842) wordt de kievit omschreven als een talrijke broedvogel in de uitgestrekte moerassige weiden van de Kempen en de polders.

De eieren waren toen zeer gegeerd voor consumptie. Er werden er veel verkocht op de markt van Maastricht, maar hun gelijkenis met kraaieneieren – die ook zeer smakelijk zijn – leidde meer dan eens tot oplichterij.

Mannetjes hebben een spectaculaire zangvlucht waarbij ze zich (om de 4 à 5 vleugelslagen) van de ene zijde op de andere gooien waardoor de opvallende onderzijde naar alle kanten zichtbaar wordt en de handpennen tegelijkertijd een ritmisch zoevend geluid voortbrengen. Aan deze opvallende ‘flapvleugelvlucht’ heeft de soort haar Engelse naam (Lapwing) te danken.

Bij plots invallende vorst verplaatsen kieviten zich massaal naar het zuidwesten, om de voortschrijdende vorstgrens voor te blijven. Dit fenomeen staat beter bekend als ‘vorsttrek’.

Weidevogels hebben het moeilijk. Steeds meer poldergraslanden worden gescheurd, meersen worden voorzien van drainagegreppels, het aantal koeien per perceel neemt toe.

Natuurpunt staat in de bres voor het behoud van het traditionele weidevogellandschap.

De Uitkerkse Polders is één van de kroonjuwelen van Natuurpunt: een bastion voor kievit, tureluur en grutto.

Al eerder verscheen een bijdrage over de kievit, die je via de zoekrobot in het archief kan terugvinden op datum van:

29/08/2009     De kievit

20-03-2016 om 00:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: de Volkskrant

De taal van sommige dieren is mogelijk gecompliceerder dan we aanvankelijk dachten.

Voor het eerst hebben wetenschappers aangetoond dat een dier, net als de mens, betekenis geeft en ontleent aan de volgorde van zijn geluiden.

Zinsbouw is essentieel voor de menselijke taal? Grammaticale regels bepalen voor een belangrijk deel de betekenis van onze mededelingen. We herkennen het verschil tussen ‘man bijt hond’ en ‘hond bij man’, terwijl dezelfde woorden worden gebruikt. Een dergelijk onderscheidingsvermogen hebben onderzoekers nu ook aangetoond bij een vogel: de Japanse koolmees.

Combinatie van klanken

Deze koolmees, die voorkomt in het oosten van Azië, heeft een roep om soortgenoten te waarschuwen voor roofdieren. Die roep bestaat meestal uit 3 klanken – noem ze ABC.

Hij gebruikt een ander geluid om soortgenoten aan te trekken. Dat is een korte klank die een aantal keren wordt herhaald – noem die D. Als een koolmees ABC hoort zal hij om zich heen kijken of er gevaar dreigt. Als hij D hoort, is hij geneigd naar de bron van het geluid op te zoeken.

In een experiment waarbij de samengesteld roep ABC-D uit een speaker klonk, draaiden de koolmezen met hun kop om de omgeving af te speuren en naderden ze tegelijkertijd de geluidsbron.

Als de volgorde van de geluiden werd omgedraaid (D-ABC) reageerden ze niet of nauwelijks.

Dit toont volgens de onderzoekers aan dat de vogels de roep ABC-D niet als 2 gescheiden elementen waarnemen die toevallig dicht bij elkaar liggen, maar als een combinatie die een samengestelde betekenis krijgt door de specifieke volgorde van de klanken.

https://soundcloud.com/user550106345

De onderzoekers uit Japan, Zweden en Zwitserland, die hun studie publiceerden in ‘Nature Communications’, zeggen met dit experiment het eerste bewijs te hebben geleverd voor het gebruik van ‘zinsbouw’ in de communicatie van dieren. Tot nu toe werd gedacht dat het gebruik van zulke grammaticale regels was voorbehouden aan de mensentaal.

De onderzoekers hebben voor het eerst laten zien dat een diersoort de betekenis van 2 geluiden kan koppelen, mits de volgorde ervan klopt. Op dat soort regels is ook onze taal gebaseerd.

Afzonderlijke elementen

Dat dieren klanken kunnen combineren was al eerder aangetoond, onder meer bij apen. Maar aan het samengesteld geluid werd altijd een betekenis toegekend die niet viel af te leiden uit de afzonderlijke elementen. Uit het experiment met de koolmezen blijkt dat het dier de geluiden combineert met behoud van de oorspronkelijke betekenis van de aparte klanken.

Of nu ook bij andere dieren soortgelijke vormen van taalgebruik zullen worden aangetroffen, lijkt nog voorbarig. Er is nog nooit iets gevonden dat hier op lijkt. Het kan bij meer dieren voorkomen, maar het kan evengoed een zeldzaam fenomeen zijn.

Wie via de zoekmachine in het archief eerder verschenen bijdragen wenst op te diepen, kan deze twee artikels terugvinden

09/08/2014      Welkom bij ‘Koolmees TV-2014’

17/06/2012       Op elke hoek van zijn rijkje zingt de koolmees een ander wijsje

13-03-2016 om 20:17 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: de Standaard

Ooievaars die op de traditionele manier naar Afrika trekken om te overwinteren, hebben een lagere overlevingskans dan hun collega’s, die zich onderweg laten verleiden door de geneugten van een vuilnisbelt.

Veel vogels moeten jaarlijks de keuze maken: trekken of blijven?

Tijdens een harde winter kun je maar beter elders zijn, maar bij een zachte winter heb je je als blijver veel moeite bespaard en heb je straks de eerste territoriumkeuze, de beste nestplaats en sappig lentevoedsel in je directe leefomgeving.

Ontegensprekelijk heeft ons opwarmend klimaat een belangrijke invloed op de verhouding tussen trek- en standvogels. Maar de weersomstandigheden zijn niet de enige bepalende factoren.

Ook het rechtstreeks menselijk ingrijpen in het milieu ter plaatse en onderweg beïnvloeden mee de keuze van de gevolgde route, alsook het succes van die keuze. Als zangvogel afgeknald worden boven Italië en Noord-Afrika, in naam van ‘cultuur en traditie’, is net meteen een aan te bevelen reisweg.

De effecten van menselijke tussenkomsten zitten soms waar je ze niet zou verwachten. Onderzoekers die vertrekkende ooievaars in Planckendael van een zendertje voorzagen en ze dan met een auto volgden, stelden jaren geleden al vast hoe belangrijk de vuilnisbelten waren in openlucht in Spanje als ‘wegrestaurant’ en tussenstop voor de trekvogels.

Andrea Flack van het Max Planck Instituut voor Ornithologie en collega’s uit 11 instituten uit heel Europa en Afrika rapporteren nu dat vuilnisbelten uitgegroeid zijn tot meer dan wegrestaurants.

Ze worden steeds vaker de eindbestemming en dit met goed gevolg zelfs.

De onderzoekers voorzagen jonge ooievaars van acht populaties uit Rusland, Polen, Oezbekistan, Armenië, Duitsland, Griekenland, Spanje en Tunesië van hoge-resolutie-gps-zenders en 3-assige versnellingsmeters (een bewegingsverwerkingsmodule die de hoeksnelheid en de acceleratie kan opmeten) en volgden hun signalen 5 maanden lang.

Zoals reeds geweten was, trokken de vogels uit de oostelijke landen tot in Zuid-Afrika, terwijl de vogels uit West-Europa en Tunesië niet dieper afzakten dan de Sahel.

De Spaanse vogels vertrokken gemiddeld ruim een maand eerder dan de Armeense ooievaars. De Oezbeekse vogels trokken dan weer helemaal niet, waarschijnlijk niet wegens de aanwezigheid van vuilnisbelten in eigen land, maar wegens een ruim aanbod van viskwekerijen.

Maar hoe divers hun individueel gedrag en reisweg ook was, er kwamen wel degelijk patronen naar boven. De vogels die de traditionele routes naar Afrika aanhielden, overleefden minder vaak dan de groep Duitse ooievaars die overwinterden op vuilnisbelten in Marokko.

De vogels die zich onderweg op stortplaatsen bevoorraadden en zo hun route energie-efficiënter maakten, overleefden eveneens vaker.

Voor ooievaars is het dus positief om zich in de buurt van mensen en de zegeningen van hun beschaving op te houden. 

Maar dat vuilnisbelten goed zijn voor de natuur dat willen de onderzoekers niet gezegd hebben.

Een moderne natuurliefhebber moet immers verder kijken dan de biologie en dus ook naar de ecologie. 

Trekvogels maken, zoals alle wezens in de natuur, deel uit van ingewikkelde bio-netwerken.

Ze bestrijden plagen – zowel in hun winter- als zomerverblijf – ruimen afval op, bestuiven bloemen, verspreiden ziekten, dienen als voedsel, zijn gastheer of tussen-gastheer voor andere dieren.

Dat alles in een complex systeem van koppelingen en terugkoppelingen, waardoor een interventie op een bepaalde plaats elders een ongewenste beweging kan veroorzaken.

Andrea Flack waarschuwt dat ingrijpen in de migratiepatronen wel eens onverwachte gevolgen zou kunnen hebben en dat het dus goed is om het onderzoek naar die effecten verder te zetten.

Omdat die ecologische netwerken in duizenden jaren van evolutie hun evenwicht hebben gevonden, is de kans bovendien groter dat de gevolgen van ons ingrijpen negatief uitvallen.

08-03-2016 om 10:25 geschreven door birdy

Heel recent onthulden de vogeltellingen zowel in Vlaanderen als in Nederland dat de huismus de primus blijft in de top-3 van de gevederde tuinbezoekers.

Maar dat de huismus de meest getelde tuinvogel is, toch geeft dit een vertekend beeld.

De soort gaat namelijk dramatisch achteruit. De laatste 3 jaren waren de slechtste ooit voor onze tsjilpende huisgenoot. In de stedelijke omgevingen zitten er doorgaans 4 bij elkaar en op het platteland worden er gemiddeld 5 samen gezien. Wetende dat huismussen in de winter zeer graag samentroepen, zijn dat bijzonder alarmerende lage waarnemingsscores.

Om op grote schaal inzake afnemende huismussenpopulaties conclusies te trekken, is een gestandaardiseerde telling nodig, een telling die alle subjectieve waarnemingen en toevallige natuurlijke fenomenen uitsluit.

Er is duidelijk vastgesteld dat er slechts weinig grote huismussenkolonies in Vlaanderen te vinden zijn en tussen de Vlaamse provincies onderling de aantallen grote verschillen vetonen.

In de provincie Limburg kent de huismus de beste spreiding; ze werd in 71% van de tuinen opgemerkt.

Echt grote groepen huismussen zijn eerder een rariteit geworden. Het schaarser worden van grotere groepen en broedkolonies wordt als een belangrijke oorzaak beschouwd voor de afname van de huismus. Grotere kolonies vormen immers belangrijke gemeenschappen.

Het geïsoleerd geraken van broedparen impliceert meestal dat de soort het gebied snel zal verlaten.

Om de huismussengroepjes in je tuin zekerheid te geven, is het belangrijk dat de bestaande broedplaatsen in de buurt worden behouden of dat er extra nestgelegenheid wordt aangebracht.

Zachte winters zoals die van 2015-2016 kunnen een voordeel betekenen voor onze huismus; tijdens een lang broedseizoen kunnen immers meerdere broedsels worden geproduceerd.

Bij de huismus kan dat oplopen naar 2, soms 3 broedsels.

Dat verklaart alvast de diepe val na 2013, toen het tot ver in de lente bleef winteren.

Zowel in de winter als in de zomer hebben mussen behoefte aan veilige plekjes in de omgeving: een dichte haag, waarin ze kunnen schuilen, voldoende broedplaatsen of nestkasten.

Met vereende krachten kunnen we het verschil maken

Samen met natuurminnende verenigingen, de Wandelclub De Parkvrienden Zaventem, Natuurpunt Zaventem-Nossegem, Sterrebeek 2000 en de plaatselijke Milieudienst wensen de Kille Meutel Vogelvrienden de inwoners te sensibiliseren voor de actie ‘Red de Zaventemse Straatket!’

Met onze vrijwilligerswerkgroep pogen we om de bedreigde en slinkende huismussenpopulaties in Groot-Zaventem minstens in stand te houden.

Al hebben reeds diverse initiatieven (tellingen, gerichte en herhaalde waarnemingen, een partnerschap met Vogelbescherming Vlaanderen en Vivara) ons toegelaten interessante gegevens te centraliseren (via een zelf bedachte observatiemethode en inventariseringssysteem), toch hebben we nog geen situatieschets, noch totaalbeeld van de 4 deelgemeenten.

Het is na jaren intensieve observatieoefeningen duidelijk dat men pas van representatieve huismussenaanwezigheid kan spreken als dit aan de hand van herhaalde waarnemingsmomenten (op geregelde tijdstippen) kan worden aangetoond.

Ondertussen proberen we voor het 3^de opeenvolgend jaar een nieuwe troef uit: één van de uitgeteste huismussennestkastmodellen, dat na 2 jaar observatie bij nestelende huismussen in de smaak viel, hebben we in een gelijkaardig houten bouwpakketversie laten klaar zagen. Schrijnwerker van dienst is natuurambassadeur en tevens recent oprichter van de huismussenwerkgroep in zustergemeente Koksijde, Eddy Vandenbouhede.

Waar ideale omstandigheden toelaten huismussenestkasten te hangen, kunnen gemotiveerde enthousiastelingen de lokale huismussenwerkgroep contacteren om concreet af te spreken.

Vanuit educatief perspectief werden hierbij ook de lokale scholen nauw betrokken, die reeds via diverse kanalen bijkomende informatie verkregen.

Bedoeling is bevlogen en gedreven milieubewuste leerkrachten uit de diverse lerarenteams als ankerpersoon / aanspreekpunt op te nemen in de huismussenwerkgroep, zodat het netwerk in de geest van ‘citizen science’ met vogelliefhebbers en ‘huismussenspotters’ in het bijzonder kan aangroeien.

Voor onderwijsinstellingen hebben de Kille Meutel Vogelvrienden het plan opgevat en hiervoor ook de nodige financiële steun gekregen om kosteloos een helemaal afgewerkt huismussenhotel (samengesteld uit 5 groene huismussennestkasten) te schenken. Daarenboven wenst de plaatselijke huismussenwerkgroep deze natuurambassadeurs te ondersteunen met didactisch en educatief materiaal zodat de school haar participatie aan de actie in een concreet milieuvriendelijk project kan inpassen.

De huismus, eminent lid van ons patrimonium

Al eerder had Robert Podevijn ons getipt via het doorsturen van een link die naar een uitzending ‘Les moineaux, les meilleurs amis de l’homme’ van Le Jardin Extraorinaire over de huismus verwees.

Helaas konden maar weinigen de knappe beeldreportage bekijken daar de documentaire film slechts 10 dagen op de videosite van de RTBF kon worden geraadpleegd.

Gastspreker in de uitzending was ornitholoog, Didier Vangeluwe, werkzaam in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, die vrijdag 26/02 in Sint-Gillis een voordracht gaf en de bezoekers te woord stond met vragen over het behoud van huismussenpopulaties in de hoofdstad. Enkele aandachtspunten werden onder de loep genomen:

·         volgens Didier Vangeluwe, ook hoofd van de Belgische Ringdienst, heeft men te lang gewacht (namelijk tot het jaar 2000) eer men eraan gedacht heeft de vogelsoort te ringen.

Immers, het ringen van vogels is een belangrijk instrument voor de monitoring en de studie van in het wild levende vogelpopulaties. Het principe van het individueel merken laat toe richting en modaliteiten van de vogeltrek te bestuderen alsook de populatiedynamica en de evolutie op te volgen van vitale parameters (geboorte, overleving, doodsoorzaken). De huismus is geen ‘trekker’ en daarom is het des te belangrijker te inventariseren waar precies de huismus voorkomt;

·         er is onmiskenbaar een gebrek aan nestgelegenheid in de hoofdstad, waaraan inwoners evenwel kunnen remediëren door passende en uitnodigende nestkasten te hangen;

·         van de massa zendmasten, die elektromagnetische straling gebruiken om te communiceren met gsm of andere draadloze toestellen, kan tot nu toe wetenschappelijk onderzoek niet bewijzen dat deze straling schadelijk is voor de gezondheid of niet, maar huismussen blijven er wel ver van weg;

·         het is onweerlegbaar dat vergiftiging van uitlaatgassen door roet (ultra)fijn stof en benzeen in loodvrije benzine een gezondheidsimpact hebben en de luchtverontreiniging ook de huismussen treft;

·         pesticiden die dienen om bepaalde insecten, planten of andere ongewenste organismen te doden zorgen voor een voedseltekort (hoofdzakelijk gebrek aan insecten) tijdens de broedperiode;

·         huismussen leven al eeuwenlang in de omgeving van de mensen. Vroeger broedden ze massaal onder de daken van huizen en zochten op akkers naar graan. Door de verstedelijking is ons land steeds kaler en schoner geworden. Veel daken zijn door moderne woningbouw voor de huismus ontoegankelijk geworden en graan- en korenvelden hebben plaats gemaakt voor industrie.

·         de grootste groep predators die de huismussen bedreigen zijn de 2 miljoen katten die 23 miljoen vogels per jaar verdelgen …

28-02-2016 om 19:37 geschreven door birdy