Wat hebben boekbinden en diepzeeduiken met elkaar gemeen? Het zijn beide werkwoorden die beginnen met een zelfstandig naamwoord, en die moeilijk te vervoegen zijn. Voor een blog als de mijne is dat diepzeeduiken niet zo belangrijk, maar 'boekbinden' wil ik wel met zorg vervoegen. Mijn taalraadsvrouwe dus maar weer onder de arm genomen, en wat schrijft zij? "Boekbinden is een werkwoord dat enkel bestaat in zijn onbepaalde wijs zijnde de infinitief. Het wordt dus niet vervoegd in tijden of met personen. Dat wil zeggen dat je het moet omschrijven. vb. Ik volg, ik doe, ik kan boekbinden. Je kan wel zeggen: ik heb een boek gebonden, ik zal dat boek voor jou binden maar die vormen komen geenszins van het werkwoord boekbinden." Met dank aan de taalraadsvrouw.
Nog nooit de sacochen-van-gerecycleerde-boeken van Cathy Bruschini en Kristel Mareels bewonderd? Grijp je kans, en ga snel naar het Groot Vleeshuis (Groentenmarkt, Gent), tussen 10.00 en 18.00 u. Let op: 11 mei laatste dag!
Op allerlei bushokjes prijkt de nieuwe verpakking van de heerlijke mignonettes van Côte d'Or: ziet eruit als een gewone balk, maar is om te vormen tot een driehoek, een zeshoek, ... De doos is nog niet te zien op de website van het merk, maar je merkt er wel dat er aan de verpakkingen erg veel zorg besteed wordt. Kijk maar eens naar de doos van 'Oraïa', of naar de zakjes met 'blokjes'.
De dienst mobiliteit van de Stad Gent geeft driemaandelijks de 'slim-op-weg'-nieuwsbrief uit. Niet alleen boeiende lectuur, maar ook nog origineel vormgegeven: het is een lange strook papier die een zesluik vormt dat opgerold wordt. Van binnen naar buiten worden de luikjes telkens enkele millimeters breder. Ontwerp en lay-out: Shortcut Advertising.
Het boekje 'office origami' (zie bericht van 10/04/2008) is een vreemd mengsel van humor en origami. Eén van de 24 projecten erin maakt echter alle gemengde gevoelens tegenover het boekje goed, en maakt het tot een absolute aanrader. Kijk maar.
Boekbinders hebben vlijmscherpe messen en scharen nodig, die precies snijden waar en wanneer ze dat willen, en al zeker als ze met het één of ander ingelijmd stuk papier in een gevecht gewikkeld zijn. Tot voor de boekbindbeurs dacht ik dat ik een redelijk goede schaar had, met die bedenking dat ze regelmatig heel stroef open en dicht ging. Sommige scharen blijken zichzelf immers vaster en vaster te schroeven door het gebruik. Niet handig en niet leuk. Ik op zoek dus naar een nieuwe schaar op de boekbindbeurs. Bij de firma ProTools zag ik schaartjes in 'widia-kwaliteit'; widia komt van 'wie Diamant' (D), en betekent dus 'hard als diamant'. Duur grapje, maar gelukkig bleek dit soort schaartjes voor papierwerk véél te goed. Ze zijn nl. bedoeld voor modelbouwers die er bijvoorbeeld messing platen mee snijden! Bleek dat een roestvrij stalen schaar voor papierwerk ruim volstaat en dat de prijs bij ProTools zelfs stukken lager ligt dan voor een 'merkschaar' uit de winkelrekken. Bleef alleen nog de keuze van het formaat over: een kleine schaar volstaat voor een boekbinder, want meer dan hoekjes afknippen, kleine insnijdingen maken, draden doorsnijden doe je daar niet mee. Het grote snijwerk gebeurt met lat en mes, of met een machine. Ondertussen leer ik mijn nieuwe ProToolsschaar een beetje kennen: ze snijdt altijd, ook door ingelijmd en dus nat papier, en feilloos tot op de punt, wat voor papierwerk onmisbaar is. Nu alleen nog afwachten hoe lang ze het goed doet. Nieuwe mesjes snijden immers altijd goed! De firma ProTools is te vinden op allerlei beurzen en op het internet: www.protools.be.
Je neusvleugel is niet alleen bruikbaar voor het werken met bladgoud. Ook als je vouwbeen niet goed meer glijdt over het papier en stroef geworden is, helpt het als je het met beide zijden even langs je neusvleugel strijkt. Wel eerst even alle lijmresten van het vouwbeen verwijderen.
Als we dan in de blinddruk goud willen aanbrengen, hebben we de keuze tussen twee procedés: er bestaat goud op folie, en er is bladgoud. Werken met folie is redelijk eenvoudig: de warmte van de werktuigen fixeert het goud in de blinddruk, de folie kan gemakkelijk verwijderd worden, en het goud blijft achter. Ook hier is het vinden van de juiste temperatuur het moeilijkste èn het stempelen op de juiste plaats (de folie ligt immers over de blinddruk, zodat je 'blind' werkt). Werken met bladgoud is omslachtiger, omdat er eerst een kleefstof moet aangebracht worden in de blinddruk. Die kleefstof is synthetisch eiwit, of een ingewikkelde bereiding van vers eiwit. En dan wordt het velletje bladgoud reepje per reepje over de blinddruk gelegd, en met de warme werktuigen gefixeerd. Laag boven laag tot het ontwerp egaal gevuld is met goud. Twee grote vijanden voor bladgoud: tocht (een deur die opengaat kan je velletje bladgoud doen wegwaaien) en vet (het goud plakt er meteen in en is niet meer los te maken). Om de reepjes goud van het goudkussen (waar ze gesneden worden) op te tillen en te transporteren naar de boekband, wordt dan ook een vingertop met een heel klein beetje vet van de neusvleugel gebruikt. Maar het is snel te veel, waardoor je na een namiddagje werken met goud een gouden vingertop èn een gouden neusvleugel overhoudt. Alleen jammer dat het er weer afgaat onder de douche, want het is wel een mooi alternatief voor piercings of tattoos.
Het goud moet wachten tot morgen, want 'Artelier 2009' krijgt voorrang! 'Artelier' is een gids voor hedendaagse kunstambachten in België, met als hoofdthema's glas, keramiek, letters, meubelen, papier, sieraden, textiel en verlichting. Artelier 2004 was al een lijvig en informatief boek, met op elke bladzijde prachtige kleurenfoto's, en Artelier 2009 belooft nog meer ... Vandaag is de laatste dag om het boek te bestellen aan de voorintekenprijs van 22.00. Rond half mei zou het dan in je brievenbus moeten vallen. Vanaf morgen betaal je 25.00 (btw en portkosten in België inbegrepen). Meer info en bestellen op www.artelier.be.
Boekbinders werken soms met goud om de band (de omslag) van een boek te verfraaien. Natuurlijk gebeurt dit vooral met waardevolle werken die bijna per definitie in leder ingebonden zijn. Vooraleer het goud aangebracht kan worden, moet er eerst een perfecte blinddruk gemaakt worden in het leder. Daarvoor wordt een ontwerp gemaakt op Japans papier (sterk èn dun), dat op de boekband vastgezet wordt. Met allerlei zeer warme bronzen of koperen filets, paletten, rouletten, letterstempels wordt het ontwerp door het papier heen een eerste keer in het leder doorgedrukt, en een tweede keer. Daarna mogen de werktuigen een beetje afkoelen, en wordt het leder lichtjes bevochtigd. De nog steeds warme werktuigen op het vochtige leder veroorzaken de verkleuring en de glans die een blinddruk mooi maken. Daarna wordt de blinddruk nog minstens twee keer met heel warme werktuigen scherper en duidelijker gemaakt. Hoe complexer het ontwerp, hoe meer tijd het vraagt om het weer helemaal met de werktuigen te bewerken. De combinatie van warmte en vocht is wat de eigenlijke blinddruk maakt, maar is tegelijk de moeilijkste evenwichtsoefening: te koude werktuigen hebben geen enkel effect; te warme werktuigen in combinatie met water veroorzaken schroeiplekken of brandgaten in een boek waar vaak al weken werk in zit. En pas daarna kan aan het goud begonnen worden ...
Naast het Antifonarium Tsgrooten lag het Antifonarium van de Sint-Baafsabdij te Gent te pronken('Handschrift op perkament, 1471-1481; contemporaine band met blindgestempeld varkensleder over eiken berderen'). Even groot, even indrukwekkend. Net als in het Antifonarium Tsgrooten viel op hoe mooi het goud van de miniaturen en de versierde boorden - na eeuwen - nog glanst. Als je je realiseert hoeveel tijd het kost om als leerling-boekbinder een oefenplaatje van 10 cm op 10 cm met bladgoud te versieren (zo'n 3 à 4 uur), dan versterkt dit alleen maar het ontzag voor de makers van deze werken. Merkwaardig aan het Antifonarium van de Sint-Baafsabdij zijn de zgn. 'klaviertjes': een soort bladwijzers uit reepjes perkament, die a.h.w. in de bladzijden geregen en vastgeknoopt zijn. Er zijn er bij die vlak zijn, die we tegenwoordig 'tabs' zouden noemen, en er zijn er die lijken op een muizenstaartje. Een half uurtje speuren op het internet levert mij tussen de keyboards en de orgels door wel een aantal vermeldingen van dit soort 'klavieren' op (vooral in oude bijbels), maar geen afbeeldingen.
Vorige week dus met een groep papiermensen een bezoek gebracht aan de handschriftenzaal van de Boekentoren. Het Antifonarium Tsgrooten - het boek waarvoor we het bezoek organiseerden - is ongemeen indrukwekkend! Het formaat (gigantisch!), de afwerking, de schitterende staat waarin het verkeert, het geluid van het perkament als de bladen omgedraaid werden, de metalen ornamenten en de sloten, de blinddruk op de lederen band, ... Ik werd er helemaal stil van, en erg nederig bij het zien van het product van zoveel vakmanschap. Wat je echt eens moet doen op een moment dat je genoeg hebt van de wereld waarin we leven: ga naar www.antifonarium-tsgrooten.be, klik op handschrift, op bekijk het werk, op showcase, en laat je dan eens niet verleiden tot de kleurrijke miniaturen, maar zoom in op de'talloze initialen versierd met penwerk of met drolerieën', en geniet.
Lidy Schoonens is gespecialiseerd in boeken, oud en nieuw, i.v.m. kalligrafie, boekbinden en papier. Als je haar aanbod te zien krijgt is het erg moeilijk om je aankopen te beperken tot drie, vier boeken, en de rest te laten liggen ... Een luxeprobleem, want bij zowat alle andere boekhandelaren is de vraag: hebben ze hier wel iets over werken met papier? Lidy heeft geen webwinkel, maar wel een huis waar je op afspraak op bezoek kunt gaan (weliswaar in Den Haag, NL), en binnenkort een lijst met beschikbare tweedehandsboeken. Afspraken voor bezoek, en aanvragen voor de boekenlijst: lidy.schoonens@planet.nl.
Op dinsdag 8 juli 2008 kun je deelnemen aan de volgende Atelier-Planoworkshop: miniboekjes maken. We maken vier heel verschillende kleine boekjes, die wel nauwkeurig moeten gesneden en gevouwen worden, maar die technisch niet zo heel erg moeilijk zijn. Het magische moment van kleuren, stijlen en materialen kiezen komt in deze workshop dus liefst vier keer aan de orde. En reken maar dat de boekbindbeurs vorige zondag voor een massa nieuwe ideeën en materialen gezorgd heeft! We werken in een groepje van maximaal 8 deelnemers in De Gouden Pluim, Vrijdagsmarkt 12, 9000 Gent, en de kostprijs voor de workshop is 50 (water, koffie, thee èn alle materialen inbegrepen). Inschrijven via email op atelier.plano@telenet.be.
Niets vervelender dan met je boek half in slaap vallen, het niet meer opbrengen om je bladwijzer te zoeken, en dan de volgende dag niet meer weten waar je eigenlijk juist gebleven was... Dit hoeft in de toekomst niet meer voor te vallen, want Yanko Design levert ons de perfecte oplossing. Kijk maar eens hier of hier.
Een erg mooie manier om geld te verpakken is de zgn. bloementato.
De handleiding hiervoor is niet te vinden op het internet, maar staat wel in het boek hieronder, dat je kunt bestellen bij de uitgever: Kodansha International. Een absolute aanrader voor iedereen die houdt van papier, verpakken en Japan.
Hoe je het maakt is in woorden niet zo eenvoudig uit te leggen, maar je vindt een vouwschema dat je kan helpen hier. Je zult merken dat het vouwschema leidt tot een mapje dat op dezelfde manier sluit, maar dat niet de charmante schuine overlappingen vertoont. Probeer het vouwen eerst in de vingers te krijgen met de rechte overlappingen. Als dat goed lukt, verander dan alleen je startpunt: maak niet een vouw evenwijdig met de zijde van het papier, maar schuin. Verder blijft alles hetzelfde. Veel succes. Ook hier: het verschil tussen een mapje met banaal papier en een mapje gemaakt uit een mooi blad is hemelsbreed.
Of het nu een lentefeest of een communiefeest betreft, het probleem blijft: wat moet je ze in hemelsnaam geven? Eén ding hebben ze altijd te weinig: geld! En er zijn mogelijkheden te over om het stijlvol in te pakken. Hier gaan we.
Dit mapje is eenvoudig te maken uit twee stroken papier die dubbel zo lang zijn als breed (bijvoorbeeld door een vierkant vel papier in twee te snijden). Van beide stroken vouw je de korte zijden naar het midden, en je vouwt ze weer open. Je legt beide stroken 'kruiselings' over elkaar, en je vouwt één na één de vier zijden dicht over het centrale vierkant (de volgorde is van belang: volg de wijzerzin, of de tegenwijzerzin, maar verander halfweg niet van richting). De helft van de laatste zijde moet je voorzichtig onder de helft van de eerste zijde schuiven. Klaar.
Dit mapje is mooi als je het maakt met verschillend gekleurde stroken papier. En hoe eenvoudig het ook is, het wordt een echte blikvanger als je een speciale papiersoort kiest.
