Spannend weekend achter de rug, ik! Uitdaging: onder tijdsdruk mooi boek maken uit onvervangbare losse katernen.
Problemen en vragen: 1. wat IS mooi? 2. keuze van materialen (leder, linnen, papier, schutbladen, ...) 3. katernen naaien op linten, op touwen, of op geen van beide 4. dikte van karton voor de omslag 5. vermijden dat omslag krom trekt bij het drogen 6. zorgen dat de scharnieren goed functioneren 7. zorgen dat er geen koffie, wijn, vuile vingers of andere ongerechtigheden op het boek belanden
Antwoorden: 1. "Mooi" heeft alles te maken met persoonlijke smaak en voorkeur. Werken in opdracht van iemand anders is niet vanzelfsprekend, want de smaak van de opdrachtgever kan mijlenver van de jouwe verwijderd zijn. Soms betekent dat dat ik een opdracht moet weigeren. Ik wil geen dingen maken die ik zelf lelijk vind. Deze opdracht leverde wat dit betreft geen problemen op: het gekozen kleurenpalet bood mooie aanknopingspunten, en de materialen kon ik grotendeels zelf kiezen.
Open Monumentendag, gisteren, en ik had het vééél te druk om zelfs maar aan monumenten en wachtrijen te dènken. Maar omdat een mens ook moet eten, en zelf koken er niet meer bij kon, zijn we dan maar op de fiets gestapt, en tussen aperitief en hoofdschotel door de jaarlijkse monumentenkaart van Gent gaan halen, zodat we toch minstens een papieren Open Monumentendag konden houden.
Elke morgen papierplezier met De Morgen, en om de twee dagen extra papierplezier met De Morgen wegens de o zo mooie column van Bernard Dewulf. Bernard Dewulf is een papa, en moet zoals alle papa's en mama's in de eerste week van september eraan geloven wat betreft het 'boeken kaften'. De brave man heeft het gevecht met 'de folie' verloren, lees ik. 'Blazen en vouwen', lees ik, hebben hem parten gespeeld. En met 'folie' krijg je maar één kans ...
Zelfklevende folie is inderdaad geen gemakkelijk spul om te hanteren. Drie jaar geleden, als halfwas boekbinder, heb ik zelf nog een agenda-met-folie-en-veel-te-veel-blazen afgeleverd. Een schooljaar lang wekelijks dat zelfgeproduceerde onding ter hand moeten nemen. Ondertussen ben ik niet meer halfwas in het boekbinden, en moet de folie meer en meer het onderspit delven. Hoe organiseer ik dat?
- er niet aan beginnen na 12 andere boeken gekaft te hebben en daarmee genoeg gehad te hebben - er niet aan beginnen als iedereen in huis honger krijgt en om voedsel begint te jengelen - het gevecht met de folie als een prachtige uitdaging beschouwen, en le moment suprême rustig afwachten - de agenda en de folie klaarleggen, en ze zo lang mogelijk laten liggen; ondertussen in gedachten de hele procedure drie, vier keer vlekkeloos en dus met schitterend resultaat doorlopen - een stuk folie snijden dat aan de vier zijden van de opengeslagen agenda (waarom blijven die krengen nooit rustig liggen?) zo'n 3 à 4 cm oversteek heeft (dat stukje folie dat je op het einde van het bekleden naar binnen klapt) - muziek en radio uit, telefoon van de haak, deurbel negeren, tafelblad proper en helemaal leeg, op een goede schaar en een scherp breekmes na - de agenda voor je op tafel, met de open zijde naar rechts als je rechtshandig bent - de folie vrij los oprollen, met de beschermlaag naar binnen - de opgerolde folie een kleine stukje ontrollen, en zo'n 8 cm van de beschermlaag losmaken; de beschermlaag naar links wegklappen en tegenhouden met de linkerhand (die ook de rol vasthoudt) - de rechterzijde van de folie op de rechterzijde van de agenda plaatsen (opgelet: ongeveer 3 cm oversteek boven, onder en rechts); bepaal eerst de plaats waar de folie moet komen, voor je de folie aandrukt (veel papiersoorten verdragen niet dat folie weer losgemaakt wordt); ga staan voor deze fase: kijk van bovenaf op de agenda en de folie neer (dit is de beste garantie dat de folie recht op de agenda belandt) - als het eerste strookje folie op de juiste plaats ligt, druk je het aan, cm per cm; dit aandrukken doe je met je duim: je begint in het midden van het strookje dat al bijna kleeft, en je wrijft met je duim uit het midden naar boven, en dan naar beneden - dan kleef je de volgende centimeters folie, je drukt aan, en zo verder, heel rustig, ondertussen ook verder beschermlaag verwijderend natuurlijk, tot de hele buitenzijde van de agenda blaasloos bekleed is met folie; even opletten ter hoogte van de scharnieren en de rug: dit zijn zones waar heel gemakkelijk lucht 'vergeten' wordt - dan snijd je twee trapeziums weg ter hoogte van de rug, zodat je boven en onder de oversteekjes naar binnen kunt slaan; dit wegsnijden gaat beter met een breekmes dan met een schaar - de afwerking: voor en achter snijden we boven en onder hoekjes van de folie af op 45°, niet tot tegen de omslag, maar zo'n 2 mm ervandaan (dit wegsnijden gaat dan weer beter met een schaar); - de oversteekjes boven en onder worden zorgvuldig naar binnen geklapt en aangewreven; dan pas de oversteekjes aan de voorkant naar binnen klappen en aanwrijven - beoordeel - zijn er toch nog blazen, ga dan even met de punt van je breekmes door de folie en duw de blaas plat (veel minder zichtbaar dan gaatjes prikken met een naald) - zijn er geen blazen: geniet dan van je triomf over de folie.
In de stad kun je de meest verfrissende en relativerende ontmoetingen beleven. Vorige week: een haan die statig het zebrapad benutte tussen twee helften van het park, en voorrang kreeg ... Gisteren een steltfiets: een gewone fiets, met heel hoog zadel, stuur en pedalen, en een doodgewone jongeman erop, die zich ernstig van A naar B verplaatste. Allebei voldoende om iedereen errond monkelend te laten stilstaan voor even. Kleuren mijn dag méér dan welk tv-station ook. Ook in de papierwereld is heel veel visuele humor te vinden. Een jaar of twee geleden stelde het Design Museum Gent de resultaten van het 'Fantasy Design'-project tentoon: een driejarig internationaal educatief project rond design, met Europese subsidies. Het hele project ademde plezier, kleur, humor, ... Eén voorbeeldje, van een Belgische deelnemer dan nog wel (Youri Musschebroeck, toen 13 jaar): hij ontwierp een kamerplant die geen water behoeft, en die bovendien als 'prik'-bord dient ...
Stof op papier kleven heeft een pak voordelen: de stof krijgt de stugheid van het papier, en kan bijvoorbeeld gevouwen worden; de stof kan niet meer rafelen, want alle draden zitten gevangen in de gebruikte lijm; je kunt de stof gebruiken om zaken mee te bekleden, zoals je boekbinderslinnen gebruikt; het papier wordt veel duurzamer, en slijt en scheurt niet meer zo vlug. Maar stof en papier samenbrengen vraagt toch wel enige vakkennis. Elke soort stof en elk soort papier kan een andere soort lijm vragen. Organza op papier kleven is vrij eenvoudig, omdat organza synthetisch is en heel luchtig geweven: je legt de organza op het papier, en je neemt een klodder stijfsellijm in je hand. Je wrijft de lijm door de organza heen op het papier, en je werkt zoveel mogelijk oneffenheden en kreuken weg. Droogt ook vrij snel. Ik gebruik hiervoor Chinees Whenzoupapier. Dit is rijstpapier, dat echter niet bruikbaar is voor de vouw- en dompeltechnieken, omdat het erg dun is en snel scheurt. Het is echter zo soepel dat het zich heel gemakkelijk laat verbinden met allerlei stofjes. Het wordt verkocht in rollen van verschillende breedtes, in decoratieve zachtgele kartonnen hulzen. Organza in alle mogelijke kleuren (ook 'changeant', of versierd met bloempjes of belletjes of glitter, ...) vind je voor een prikje (tussen de 3,00 en de 5,00 voor één meter) in de Turkse textielwinkels; de sobere uitvoering ook bij AVA.
Eenvoudige verpakkingen worden zeer bijzonder als de gebruikte materialen zeer bijzonder zijn. Het eenvoudige pakketje van gisteren kan bijvoorbeeld gemaakt worden met papier waar een stofje op gekleefd zit: op de foto met een restje organza-met-bloempjes, gekleefd op Whenzou-papier. In plaats van een eenmalige geschenkverpakking ontstaat nu plots een veel duurzamer etuitje ...
In november dus 'workshop inpakken' bij Atelier Plano. Iets inpakken is soms heel eenvoudig, en kan vaak met alleen maar een klein restje papier, zonder schaar, plakband of lint. Platte voorwerpen, zoals cd's, bankbiljetten, halskettinkjes, foto's, kun je bijvoorbeeld verpakken door een blad als volgt te vouwen: - je legt het object ongeveer midden op het blad - je vouwt de onderste rand naar boven, en de bovenste rand naar beneden - je vouwt de rechterzijde van de zo ontstane strook naar links, en de linkerzijde van de strook naar rechts, en - je schuift de éne zijde van de strook IN de andere zijde van de strook. Het resultaat ziet er dan uit als op de foto: je krijgt een soort zelfsluitende envelop, die heel sober oogt maar toch verrassend is. Gebruik je een mooi vel papier, dan is het resultaat echt af.
We beginnen aan een nieuw werkjaar, en dat betekent altijd: nieuwe collega's verwelkomen, en afscheid nemen van 'oude' collega's. Voor wie met pensioen vertrekt, is het heerlijk om van alle dichte collega's een persoonlijke boodschap te ontvangen. Nog leuker is het, als al die persoonlijke boodschappen een beetje eenvormig gemaakt zijn (bijv. allemaal hetzelfde formaat blanco kaart, in kleuren die harmoniëren, allemaal eenzelfde dun boekje om zelf te vullen en te bewerken naar believen, allemaal een katern van wat later een boek wordt, ...). En het is helemaal af als de eindprodukten ook nog eens in een mooie doos of een mooie omslag aangeboden worden.
leaves are red and golden birds are flying southwards summer 's just a memory
Eind augustus een fantastische zangstage gevolgd bij Lester Simpson. Eén van de opwarmertjes voor 's morgens had deze zin als tekst, en een heel mooie, melancholische melodie. Is er een mooiere manier om de zomer af te sluiten dan deze woorden te kalligraferen?
Om een geschenk 'Japanse stijl' af te werken, kun je dus bijv. met mizuhiki de decoratieve abaloneknoop maken. Maar wat betekent 'abalone'? Het is één van de benamingen voor een schelpdier dat als delicatesse bekend staat. Het behoort tot het geslacht Haliotis, en er zijn heel veel verschillende soorten. Ik ken de abalone van op het eiland Sark (Kanaaleilanden), waar hij 'ormer' genoemd wordt. In het Nederlands heet hij 'oorschelp'. Ik heb oorschelpen gezien van 12 à 15 cm lang. De schelp is heel dik, en er zit een opvallende rij gaatjes langs de buitenkant. Van binnen zit zo'n dikke laag parelmoer, dat men er allerlei objecten mee kan maken of decoreren. Dit verklaart dat ook de schelpen erg gegeerd zijn. Je vindt ze echter niet op het strand of tussen de rotsen: alleen duikers kunnen ze bovenhalen. Het diertje zelf kan in gedroogde vorm gegeten worden. In Japan werd vroeger aan een geschenk een reepje van de gedroogde abalone - gewikkeld in wit papier - bevestigd. Dit werd beschouwd als een geluksbrenger, en het heette een 'noshi'. De abalone heeft men mettertijd achterwege gelaten, het reepje papier is gebleven, en het heet nog steeds 'noshi'. Tegenwoordig vind je allerlei vouwpatronen voor 'noshi'. Een geschenk is ook vandaag niet af zonder noshi! Ik vermoed dat ook de mooie abaloneknoop een uitvloeisel is van die gewoonte. Meer informatie over noshi op http://www.britishorigami.info/academic/lister/noshi.htm.
Echte raffia is gemaakt van de heel sterke, lange bladen van de raffiapalm. Sommige raffiabladen kunnen tot 25 m lang worden, en tot 3 m breed! Het is een heerlijk decoratief produkt voor allerlei afwerkingen. De kleur is zachtgeel, maar er is ook gekleurde raffia te vinden. Echte raffia is spotgoedkoop, en gemakkelijk te vinden in zaken voor bloembinders. Er bestaat ook een produkt dat als raffia verkocht wordt, maar dat er niets mee te maken heeft: dunne, in de lengte opgerolde stroken kunststof, in allerlei harde kleuren. Wel heel sterk, maar erg duur en bijlange niet zo mooi.
Ik hoorde in De Gouden Pluim dat het prachtige 'Palace Museum Drawing, Writing Paper' uit Taiwan weer verkrijgbaar is, zowel de rolletjes van 30 cm breed als die van 45 cm breed. Dit papier is bijzonder geschikt voor alle technieken waarbij het papier gevouwen of gekreukt, dan bevochtigd, en dan gekleurd wordt.
Nog steeds grote schoonmaak bij Atelier Plano, en dus bèrgen oud papier samen te binden tot bundels voor de mensen van de ophaaldienst. Om het touw errond te knopen gebruik ik platte knopen. Een platte knoop maak je door eerst 'rechts over links' en dan 'links over rechts' te knopen, of omgekeerd. Wie een beetje scoutsverleden heeft kent dit ongetwijfeld. Platte knopen zijn immers knopen die niet meer verschuiven eens ze gemaakt zijn, en toch zijn ze gemakkelijk los te maken. Wie 'rechts over links' en nog eens 'rechts over links' doet (of omgekeerd), die maakt - vergeef me de benaming, maar ik heb ze niet bedacht - een 'oude-wijvenknoop'. Een oude-wijvenknoop verschuift wèl als je trekkracht uitoefent op het touw. En dit is natuurlijk ook de charme van die knoop: als je ergens een touwtje rond knoopt voor esthetische doeleinden (rond een geschenk bijvoorbeeld), dan is een oude-wijvenknoop echt aangewezen, want na het maken van de knoop kun je de spankracht van het touw nog naar believen aanpassen.
Heb je alleen maar broodzakken zonder, en wil je toch kalligraferen op het papier dat je schept, dan moet je bij de pulp die je ervan maakt boekbinderslijm of houtlijm toevoegen (ongeveer één eetlepel per liter pulp). Ook behangerslijm kan helpen, en gelatine. Werkwijze op vraag verkrijgbaar.
Er zijn broodzakken en broodzakken. Broodzakken bestemd voor brood hebben een paraffinelaagje; broodzakken bestemd voor broodJES hebben géén paraffinelaagje. Dat heeft dus niet te maken met het al of niet vrekkig zijn van de bakker die de zakken inkoopt, maar met de bestemming van de zakken. Zakken mèt paraffinelaagje die je verwerkt tot handgeschept papier leveren papier waarop je kunt kalligraferen; zakken zonder leveren alleen maar gewoon mooi papier.
Jeugdsentiment deed me het boekje op de foto kopen: als kind van de zee leerde ik mijn eerste woorden Frans bij het onderhandelen met Waalse kinderen over papieren bloemen op het strand. Een 'pannier' was de munteenheid in die branche, en was 'twee handen in een kommetje' vol schelpen.
Het boekje heet 'Paper Flowers', maar het is in het Nederlands geschreven. Het maakt deel uit van een reeks 'workshops wonen', uitgegeven door La Rivière, Baarn. Auteur: Nannette de Freese. ISBN 90-384-1298-3. De reeks 'workshops wonen' is een steengoede reeks. Jammer genoeg bijna nergens meer te vinden. Soms nog wel eens in De Slegte.
Je kent het: je bent uitgenodigd voor een etentje, maar alle bloemenzaken zijn dicht en alle wijnflessen zijn leeg ... Je hebt alleen nog tissus om je wanhopige tranen te drogen ... Dan maak je toch snel zelf een boeket! Je neemt die tissu, je houdt hem droog, je vouwt hem in een accordeonvouw, plooit hem dubbel, tapet hem vast, en trekt de laagjes open: het begin van een boeket pioenrozen. Satéprikkers of ijzerdraad als stengel, een mooi blad papier errond, nog een strik, en je entrée kan niet meer stuk.
Op mijn werktafel ligt altijd een heel grote snijmat (formaat A1, d.i. 8 x A4, 4 x A3, 2 x A2). Handig, want ik moet me nooit zorgen maken over het tafelblad als ik iets snijd, èn het ding is meteen een prettig warme bureau-onderlegger. Hij heeft echter ook echte richtlijnen. Hij staat vol met ruitjes, die allemaal één vierkante centimeter groot zijn. Ik gebruik die ruitjes vaak om dingen te snijden die niet echt op een tiende van de millimeter nauwkeurig moeten zijn. Ik gebruik ze ook om een rechte zijde of een rechte hoek te snijden aan iets dat schots en scheef is, en om snel maar onnauwkeurig te meten. Ik maak met opzet veel foto's met die snijmat als ondergrond, omdat je dan ook als bezoeker van deze site mijn letterlijke richtlijnen kunt gebruiken: je kunt meteen zien hoe groot of hoe klein een object is op de foto, want je krijgt de 'schaal' er zonder veel woorden bij.
In november dus 'workshop inpakken' bij Atelier Plano. 
