Geraadpleegde bron: EOS Wetenschap: Operatie akkervogel [Begijn Le Bleu]

Het gaat niet goed met de akkervogel. Monitoringprojecten tonen alarmerende afnames in hun aantallen. Om de dieren te redden, rekenen natuurwerkgroepen op de goodwill van boeren.

“De grauwe gors heeft zijn zwanenzang ingezet”, zo luidde de conclusie van de vrijwilligerswerkgroep ‘Grauwe Gors’ in een artikel uit 2018 van Natuur Oriolis.

De vogel met zijn opvallend forse snavel en stierennek is in deze contreien aan een sterke terugval bezig. Midden de jaren ’70 telden vogelspotters meer dan 3 000 broedparen in Vlaanderen; in 2018 schieten er nog amper een 40-tal paren over.

De soort heeft zich volledig teruggetrokken op enkele Haspengouwse leemplateaus.

Het zijn stoere vogels met een snaveltand waarmee ze dikke zaden en zelfs maïskorrels te lijf gaan. En hun zang is formidabel; ze maken het geluid van een rammelende sleutelbos.

Vele winters geleden zag Freek Verdonckt, beleidsmedewerker bij Natuurpunt en vrijwilliger bij de werkgroep de Grauwe Gors, 350 gorzen samen in een boom zitten. Als die beginnen te zingen, hoor je één grote sleutelbossymfonie. Het was de laatste groep die Freek heeft gezien.

Als hij het vandaag heeft over de laatste grauwe gorzen in Vlaanderen gebruikt hij de term ‘living dead’. Het zijn individuen die door gebrekkig broedsucces onvoldoende nakomelingen voortbrengen. Ze slagen er niet meer in hun soort in stand te houden.

Grauwe gorzen maken hun nesten op de grond. Daarvoor verkiezen ze akkers en open landbouwlandschappen. Ook voor hun voedsel – granen en zaden, alsook insecten tijdens het broedseizoen – zijn ze aangewezen op boerenland.

Door de landbouwintensivering zien gorzen het aantal veilige broedplaatsen afnemen.

Het landschap verandert sterk. Irrigatie maakt gronden droger, ruilverkaveling doet kanten en grachten verdwijnen en het landschap versnippert. Het wordt moeilijker voor de vogels om voedsel te bemachtigen.

De problemen waarmee de grauwe gorzen kampen, zijn exemplarisch voor de moeilijkheden die ook andere soorten ervaren. Gorzen maken deel uit van de akkervogels , een groep waartoe onder meer veldleeuweriken, ringmussen, kwartels en enkele roofvogels behoren. De meeste van deze vogels delen dezelfde grieven als de gorzen.

Niet meer thuis in eigen huis

De kievit, een andere akkervogel, wordt nog in vrij grote aantallen gespot. Toch moet ook deze soort vechten om zijn voortbestaan. De relatief grote groepen die waarnemers jaarlijks in mei en juni melden, behoren tot diezelfde ‘living dead’-groep. Het zijn oudervogels die samentroepen nadat hun broedsel is mislukt.

De kievit maakte eerder al een switch van weiland naar akkerland. Volgens het Nederlandse biologiemagazine ‘Nature today’ zijn hun aantallen gekelderd door habitatverlies en een verhoogde predatiedruk. Die twee oorzaken houden met elkaar verband: in een uitgekleed landschap krijgen rovers vaak vrij spel op de resterende broedvogels.

De laatste jaren mag er gerust worden gesproken van een dramatische trend. Het beschermen van hun nest is één zaak, maar kievitsjongen zijn nestvlieders. Zodra ze uit het ei zijn gekropen, moeten ze voedsel kunnen zoeken in een veilige omgeving. Als die er niet is, moeten ze elders op zoek. Dat maakt hen kwetsbaar voor predatoren als vossen en roofvogels.

Zelfs in een veilige omgeving hebben ze het niet altijd makkelijk. Soms laten boeren hun maïs en andere akkergewassen langer groeien, waardoor de jongen het noorden kwijtraken en verhongeren. Bijkomend probleem is dat de broedperiode van de kievit soms middenin de maaitijd valt. Jongen worden geregeld gedood door de maaibalk van de boer.

In een rapport dat Natuurpunt Studie opstelde in opdracht van de provincie Vlaams-Brabant blijkt dat amper één op tien kievit-nesten succesvol is. Het is een zoveelste niet mis te verstaan signaal dat het niet goed gaat met deze vogels.

Ook roofvogels verliezen terrein

Overigens verliezen ook roofvogels de strijd tegen een veranderend landschap. De bruine kiekendief broedt in uitgestrekte moerassige rietvelden, maar ook in cultuurlandschappen, zoals graan- en koolzaadvelden. Door een intensieve landbouw vindt deze akkervogel steeds moelijker zijn weg naar goede nestlocaties.

Met intensieve landbouw neemt ook het gebruik van bestrijdingsmiddelen toe. Akkervogels lijden direct en indirect onder de toenemende concentraties pesticiden. Het voornaamste probleem is dat hun voedselaanbod erdoor slinkt.

In 2014 al schreef een groep wetenschappers in het vakblad Nature over de negatieve impact van pesticiden (vooral neonicotinoïden) op akkervogels en andere insecteneters.

Akkervogels worstelen met torenhoge problematieken.

De werkgroep Grauwe Gors schrijft adviezen voor waarmee de overheden en organisaties die kunnen aanpakken. Een maatregel die de groep al eerder voorstelde, is het uitbouwen van vogelakkers.

Vogelakkers zijn velden met afwisselende stroken luzerneplanten en stroken grassen, granen en kruiden. Zulke velden bleken in het verleden al uitmuntend foerageergebied te zijn voor akkervogels. Kiekendieven, maar ook veldleeuweriken en allicht ook de grauwe gors komen erop af.

De uitbouw van vogelakkers staat of valt met de medewerking van landbouwers.

Gelukkig toont een aantal boeren zich bereid om zich te verdiepen in de teelt-technische aspecten van luzerne. Akkervogels hebben de plant nodig en ook de boer kan ervan profiteren, want luzerne kan dienen als eiwitrijk veevoeder. Stroken op akkers waar luzerne staat, bieden dus een win-winsituatie.

Vogelakkers onderhouden vraagt nog heel wat expertise. Zo moeten boeren ze met ruime intervallen om de 60 dagen maaien. Op die manier krijgen veldleeuweriken voldoende tijd om tussen de maaibeurten in veilig een nest te maken en hun jongen groot te brengen.

Dankzij de akkers kunnen vogels meerdere legsels per seizoen grootbrengen. Dat is noodzakelijk voor een gezonde populatieopbouw. Toch blijft constante monitoring door de werkgroep Grauwe Gors van belang.

Plan Kiekendief

Onder meer dankzij de werkgroep Grauwe Gors kon Plan Kiekendief, een project van Regionaal Landschap Zuid-Hageland, een vogelakker uitbouwen in Haspengouw. Het doel daar is om de grauwe kiekendief terug aan het broeden te krijgen.

De roofvogel staat bekend om zijn halsbrekende vliegkunsten en prachtige prooioverdracht in het broedseizoen, waarbij het mannetje zijn vangst in volle vlucht aan het vrouwtje doorgeeft. Na de jaren 1970 verdween deze elegante soort als regelmatige broedvogel uit Vlaanderen.

Een soortbeschermingsprogramma opgesteld door het Agentschap Natuur en Bos en de werkgroep Grauwe Gors moest hier verandering in brengen.

Vrij eenvoudig gesteld komt het erop neer dat er voor de vogel nieuw leefgebied wordt gecreëerd. In 5 afgebakende kernzones, waaronder de Haspengouwse leemplateaus rondom Gingelom, Hoegaarden en Tongeren, komen nieuwe vogelakkers. In de leemstreek wil de Vlaamse overheid tegen 2020 90 ha leefgebied creëren voor 3 broedparen van grauwe kiekendieven.

De maatregelen die de overheid, werkgroepen en boeren ondernemen, hebben al voor minstens één succesverhaal gezorgd.

In Diksmuide registreerden vogelliefhebbers vorig jaar een geslaagd broedgeval van een grauwe kiekendief. Het was de eerste in West-Vlaanderen sinds 1959. Na een avontuurlijke zoektocht vonden vrijwilligers van natuurwerkgroep De Kerkuil het nest van deze stille vogel in een veld wintertarwe.

De kiekendief is een grondbroeder, dus moesten de vrijwilligers de eigenaar van het land snel verwittigen. De boer stemde in om met hen samen te werken. Om het nest te beschermen plaatsten de vrijwilligers er een half open kooi rond. De boer kon zo’n 100 m² tarwe niet oogsten, maar werd daarvoor via een subsidie door het ANB vergoed.

Onderzoekers van het Koninklijk instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) ringend de jongen van het kiekendiefpaar en vrijwilligers van de Stichting Grauwe Kiekendief kleur-ringden ze.

Even werd het nog spannend voor één van de jongen. Tijdens een aantal vliegoefeningen vloog het jong uit de kooi in het veld, net toen de boer de tarwe ging oogsten. Een tijdlang was het zoek. Na een speuractie van een aantal vrijwilligers en een oplettende natuurvorser die mocht meerijden op de tractor van de boer voor een beter zicht, werd het alsnog teruggevonden.

Als alles meezit, zijn de jongen nu in Afrika. Daar verblijven kiekendieven over het algemeen tijdens hun eerste levensjaar.

Of het broederpaar dit jaar opnieuw zal broeden in West-Vlaanderen valt af te wachten. In elk geval blijkt dat natuurbescherming en landbouw wel degelijk hand in hand kunnen gaan en dat het de enige manier is om de akkervogel te redden.

02-06-2019 om 18:51 geschreven door birdy

De naam die het vogeltje kreeg, is een eerbetoon aan de Italiaanse onderzoeker, Francesco Cetti, die de kleine zangvogel voor het eerst beschreef in 1820.

De Cetti’s zanger heeft een verborgen levenswijze, al is het een levendige en actieve vogel die rukkende bewegingen maakt met vleugels en staart, die hij vaak omhoog houdt.

De kleine, donkere en moeilijk waarneembare zangvogel is wel gemakkelijk op te sporen door zijn veelvuldige, luide zanguitbarstingen.

Ze zingen vanaf lage verborgen zitposten met een plotselinge, luide explosie. Hetzelfde zangpatroon met metalig klinkende en galmende klanken met een karakteristiek ritme wordt om de paar minuten herhaald, maar de vogel verplaatst zich voortdurend na elke zangbeurt.

Eerst weerklinken 1 tot 4 aarzelende noten, meestal met nadruk op de laatste, dan een korte pauze, gevolgd door een snelle reeks van identieke noten, soms aan het einde wegstervend.

Dus de volgende opmerkelijke uitbarsting van voluit geroepen tonen komt meestal van een stuk verder aan de sloot, rivier of het moeras, altijd een stap vooruit.

Tijdens een periode van noordwaartse uitbreiding van het verspreidingsgebied vestigde de Cetti’s zanger zich ook in onze streken, al blijft hij een schaars voorkomende standvogel. Afhankelijk van de strengheid van de winters schommelen de populaties sterk in aantal.

Je kan het winters weer op verschillende manieren typeren. Een sneeuwrijke winter is wat anders dan een vorst-winter en een lange periode vorst is weer wat anders dan een kwakkelwinter met enkele vorstgolfjes. Toch is het iedere winter weer afwachten wat er in het voorjaar overblijft van de Cetti-populatie. Mogelijk speelt sneeuwbedekking de belangrijkste factor voor de zangertjes, daar zij de meeste insecten, spinnen en ander klein grut vooral in de strooisellaag vinden.

Zijn broedgebied strekt zich uit over Zuid-Europa en het Middellands Zeegebied, Spanje, Portugal, Frankrijk en zeldzaam in de Lage Landen, liefst op vochtig terrein bij rivieren, sloten, rietvelden, natte heesters en vaak bij uitgestrekte moerassen.

Doorgaans houdt de vogel zich verscholen in vegetatie en hipt vaak over de grond of laag in de begroeiing.

Het is een middelgrote, vrij compacte zanger, met een korte hals, een kleine spitse snavel, een brede staart en korte sterk afgeronde vleugels. Het verenkleed wordt gekenmerkt door de donker roodbruine bovenzijde, het grijze gezicht, het enigszins puntig kopprofiel en de smalle lichte wenkbrauwstreep boven het oog, geaccentueerd door de donkere teugel (veertjes rond de ogen) en een donkere oogstreep. De vuil grijswitte onderzijde vertoont een rosse tint op flanken en buik. De donkere roodbruine en ronde staart vertoont lichte strepen.

De Cetti’s zanger kan gemakkelijk worden verward met de kleine karekiet of snor al heeft hij een compacter lichaam en is hij meer rossig warmbruin dan de geelbruine look-a-likes.

De lichaamslengte wisselt tussen 13 en 14cm; de spanwijdte varieert tussen de 15 en 19cm en het lichaamsgewicht schommelt tussen 12 en 18g.

Hij maakt korte snelle vluchten tussen heesters, met reeksen vlugge vleugelslagen en de staart uitgewaaierd.

De Cetti’s zanger zoekt in dicht struikgewas of dicht bij de grond op modderige oevers naar insecten, spinnen, slakken en waterdiertjes diep in de dichte vegetatie boven en rond zoet water; heel af en toe eet hij ook wat zaden. Hij komt zelden hoog in een stuik of een boom.

Dit moerasvogeltje broedt in dichte, vrij hoge en vaak duidelijk begrensde vegetatie, bij voorkeur nabij maar niet in water, bv. in droog hoog riet met verspreid staande struiken, papyrusvelden, wilgen, bamboe, dicht struikgewas, …  Soms in de nabijheid van bebouwing, in dicht begroeide parken, aan vijvers en kanalen. 

Het nest is verborgen in het riet of in een struik met verwarde stengels. De 4 tot 5 eieren komen na 16 tot 17 dagen uit.

De beste tijd om Cetti’s te inventariseren is van begin maart tot eind juli. Het is een lastig karwei die de nodige aandacht vereist om exacte aantallen vast te stellen. Vaak worden alleen de zingende mannetjes opgemerkt (door hun verborgen leefwijze zijn paartjes moeilijk waar te nemen) en deze kunnen zich onverwacht snel over honderden meters verplaatsen. Hun territorium kan enkele 10-tallen hectares beslaan.

In onderstaand filmfragmentje wordt de karakteristieke zang vaak genoeg herhaald, waardoor je hem in de toekomst zeker zal kunnen determineren wanneer je op ‘vogels-spotten-pad’ trekt.

https://www.youtube.com/watch?v=T36XSOBO6no

20-05-2019 om 18:46 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Natuurpunt: 5 weetjes over een gekende tuinvogel [Christine Machiels]

Dat roodborstjes je in de gaten houden bij het werken in de tuin of je een tijdje volgen langs een wandelpad, heb je wellicht al eens opgemerkt. Dat ze dan niet al te schuw zijn, ervaar je meteen. Maar is je gevederde tuinvriend wel zo lief als hij er uit ziet?

Tikken tegen het raam

Roodborsten tikken inderdaad soms tegen de ruiten. Niet uit voedselgebrek of koude.

Wél uit agressie tegen de soortgenoot binnen hun territorium. Roodborsten herkennen hun eigen reflectie in het venster niet. Zij denken een indringer te zien en vallen dus keer op keer hun eigen spiegelbeeld aan, wat dikwijls tot verwondingen of totale uitputting leidt.

Heb jij zo’n opgewonden roodborstje dat aan je venster tikt?

Voorkom dan de weerspiegeling door bv. tijdelijk iets op de ruit te kleven.

Ten aanval

Je hebt het vast al eens gezien: een rode flits, gevolgd door een tweede. Twee roodborsten verwikkeld in een territoriale strijd. Soms op leven en dood. Want in tegenstelling tot zijn vertederende uiterlijk is de roodborst een agressief vechtersbaasje. Hij gebruikt zijn oranjerode borst om indringers af te schrikken en aarzelt niet om fel uit te pakken. In alle seizoenen krijgt de roodborst onmiddellijk een rode waas voor de ogen bij het zien of horen van een soortgenoot. Deze indringer verjaagt hij onmiddellijk. Je zal dan ook zelden twee roodborsten samen op je voedertafel aantreffen.

Thuisblijver of toerist

Onder de roodborsten heb je stand- en trekvogels. Mannetjes zijn eerder standvastig en blijven meestal ‘thuis’ in eigen land. Ze markeren met hun luide zang een voedselgebied, waar ze de hele winter verblijven.

Vrouwtjes en jonge vogels trekken in het najaar naar het zuiden (Frankrijk, Spanje, Portugal). De roodborsten op je voedertafel in de winter zijn echter vaak toeristen. Het zijn noordelijke Scandinavische wintergasten. Zij zoeken hun toevlucht in tuinen omdat vele geschikte (bos-) territoria reeds bezet zijn door inheemse roodborsten. Doorgaans is de roodborst in je wintertuin niet dezelfde vogel als je zomerse vogelvriend. Naar het voorjaar toe wordt er weer verhuisd en barst de strijd om een nieuw territorium opnieuw los.

Uniseks zangtalent

Bij zangvogels geldt dat meestal enkel de mannetjes zingen. Roodborsten vormen hierop een uitzondering. Roodborst-vrouwtjes zingen ook, vooral in de herfst. Luidkeels laten beide seksen hun parelende zang, afgewisseld met hoge tonen, de lucht in schallen.

Je kan hen horen van vroeg in de ochtend tot laat in de avond, zelfs als het (nog) donker is.

Ze gebruiken hun zangtalent om hun biotoop af te bakenen. Mannetjes en vrouwtjes zijn qua uiterlijk hetzelfde. Zo gebeurt het dat – tijdens de broedtijd – een vrouwtje meestal eerst wordt aangevallen door het dominant mannetje als ze in zijn territorium een lied komt zingen. Daarbij reageert zij minder agressief dan in de rest van het jaar. Eenmaal hij daardoor zijn vergissing heeft ingezien, maakt hij haar attent het hof en beantwoordt haar bedelgedrag met lekkere hapjes.

Modern huishouden

Vormt het mannetje een paar met het vrouwtje dan gaan ze – zoals een modern koppel – eerst even samenwonen. Het territorium wordt tussen beiden verdeeld want samen voedsel zoeken, is uitgesloten. Pas later wordt er aan een nageslacht gedacht. Hun nest bevindt zich op of laag bij de grond. En hoewel het nest eerder een slordig samenraapsel is van grassen, bladeren en andere zachte materialen, wordt het opmerkelijk goed proper gehouden. Uitwerpselen van de jongen worden door de ouders zorgvuldig weggedragen. Om geen agressie op te wekken, hebben de jongen van de roodborst een volledig bruin gevlekt verenkleed, zonder oranjerode borst. Zo vallen ze ook minder op voor eventuele vijanden. De rode borst krijgen ze in het najaar van hun eerste levensjaar. Nog voor de winter aanvangt, gaan ze op zoek naar een eigen leef- en woongebied.

Vroege vogels – zingende roodborst

https://www.youtube.com/watch?v=Pkp_xZQ1W28

06-05-2019 om 18:43 geschreven door birdy

Het winterkoninkje is een opgewekte en blijmoedige zangvogel.

Het is erg vitaal, behendig en snel. Bij gevaar verliest het zijn stoutmoedigheid, al keert die snel terug. Het winterkoninkje verliest zelden zijn vrolijke stemming en zelfs in volle winter zingt het alsof het lente is.

Het winterkoninkje broedt vooral in de dichte ondergroei van bossen en tuinen.

Het houdt van rommelhoekjes, kreupelhout, ruige en dichte vegetatie (hagen), houtkanten (takkenhoop), een braamstruweel of brandnetelruigte vormen omdat die goede nest- en schuilplekken bieden.

Het winterkoninkje kan zijn nest op de gekste plaatsen maken; in een zak van een vogelverschrikker, in een oude hoed of pet in een drukke werkplaats, in de vouwen van een kerkgordijn.

Het nestje van het winterkoninkje heeft de vorm van een ei dat rechtop staat. De ingang zit aan de zijkant; aan de buitenkant is het bekleed met mos, binnenin bedekt vooral met veertjes en haartjes.

Het mannetje bouwt in het vroege voorjaar een 6-tal nesten die door het vrouwtje aan een nauwkeurige inspectie worden onderworpen. Ze kiest er dan één uit om in te broeden.

De helft van de mannetjes houdt er per broedseizoen één vrouwtje op na (monogaam), de andere helft paart met 2, 3 tot 4 vrouwtjes (polygaam).

Het winterkoninkje is in Vlaanderen één van de meest algemene broedvogels. Het valt vooral op door zijn zeer luide, explosieve zang die meestal eindigt op een trillend wekkertje.

Bij koud weer zoeken – doorgaans minder dan 10 – winterkoninkjes elkaar op om dicht tegen elkaar aan te schuilen en te slapen. Immers bij streng winterweer sterven veel winterkoninkjes. Dat is ook niet zo verwonderlijk. Vogels verteren bij strenge vorst snel hun vetreserves om hun hoge lichaamstemperatuur van zo’n 40°C te behouden. Door langdurig vriesweer en bijgevolg gebrek aan voedsel kan er een massale sterfte optreden. Daardoor kan tijdens sommige winters het aantal broedparen afnemen met 40 tot 50%.

Gelukkig kan de stand zich ook weer behoorlijk snel herstellen. Dat komt doordat winterkoninkjes, die normaal gemiddeld 7 eieren in hun nest leggen, onder gunstige omstandigheden wel tot 16 eieren kunnen leggen. Verder kunnen ze wel 2 à 3 maal per seizoen een legsel voortbrengen. Zo kan het vogeltje na zo’n sterke afname in 2 tot 3 jaar weer helemaal terug hetzelfde gemiddeld aantal halen.

Soms bouwen winterkoninkjes dubbele nesten, waarbij de eieren in een groter bovennest worden gelegd en het ondernest als slaapplaats dienst doet.

Winterkoninkjes zijn doorgaans het heel jaar op en nabij de broedplaats te vinden.

Volwassen winterkoninkjes zijn standvogel;  jongen zwerven soms wat rond. Bij streng winterweer doen zich verplaatsingen voor over vermoedelijk korte afstanden.

Minder optimale biotopen, waaronder grootschalig cultuurland maar ook productiebos, worden dan verruild voor voedselrijke terreinen.

Het filmfragment van Kees Vanger brengt je middenin de biotoop van de kleine koning

https://www.youtube.com/watch?v=TOiWb229BMk

26-04-2019 om 12:15 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Knack: Een wolk van duizenden vrouwtjes [Lander Deweer]

In Nederland is Woldhek een gevierd tekenaar, bekend van zijn portretten van schrijvers, sporters en politici.

Van opleiding is Woldhek bioloog, in de jaren ‘80 en ‘90 was hij directeur van Vogelbescherming Nederland en het Nederlandse Wereld Natuur Fonds.

Nu brengt hij een boek uit met zijn beste vogelfoto’s.

Van een kolibrie in Alaska over de Indische gier in India tot de sneeuwstormvogel op de Zuidpool.

Vogels horen bij het goede leven, vindt hij zoals rode wijn en klassieke muziek.

In de tuin van Woldhek, in het dorpje Giethoorn, rechts van het IJselmeer staat een houten paal met daarop een ooievaarsnest. In het nest bivakkeert elk voorjaar hetzelfde ouderpaar. Dank zij een fokprogramma zijn in Nederland de ooievaars helemaal terug.

In de winter krijgt hij kolganzen op bezoek, met honderden tegelijk en verder leven hier de huismus, het roodborstje, de spreeuw, de witte kwikstaart, de fluiter, de zwartkop, de tjiftjaf, de blauwborst, de lepelaar, … en zo kan de man nog vele andere soorten opsommen.

Het liefst trekt Woldhek er alleen op uit. Laatst sloot hij uitzonderlijk aan bij een groepsreis naar de Koerillen, een vogelparadijs tussen Japan en Kamtsjatka.

Met grote ogen keek hij naar een soort guerillagroepje van 4 Engelsen, compleet met statief, lokapparatuur en camouflagepak. Van de ongeveer 10 000 vogelsoorten op de wereld hebben zij er al bijna 9 000 gezien, vertelden ze met de nodige trots. Ze gingen van boord, de schouders breed en huppakee, ze renden op de vogels af.

Hij ziet het steeds vaker, de laatste jaren. De jacht op de zeldzame vogel neemt steeds groteskere proporties aan. De moderne vogelaar springt in de auto om een soort te spotten en te ‘scoren’ af te kunnen vinken. Voor Woldek is het een karikatuur van het vogelkijken.

Vroeger was het iets voor bebrilde jongetjes die geen vriendin konden krijgen. Vandaag dreigt het iets te worden voor viriele mannen die in zeven haasten de wereld rondvliegen, telescoop en afvinkboekje in de hand.

Met het dwarse vogelboek wil Woldhek op de schoonheid wijzen, op het openzetten van je zintuigen, het stellen van vragen ook al ken je de namen niet. Vogelkijken is geen quiz waarbij je de soorten moet raden. Ook zonder kennis mag je aan de overvliegende kunstwerken plezier beleven.

Naar schatting 1 400 van de om en bij 10 000 vogelsoorten zullen voor het eind van deze eeuw zijn uitgestorven. Zo goed als altijd vormt de mens de grootste bedreiging. Intensieve landbouw, recreatie, boskap, bebouwing, plastic in zee, klimaatverandering: het is een slagveld.

De ‘Dode Lente’ waar de Amerikaanse biologe Rachel Carson het begin jaren ’60 over had, de massale vogelsterfte door het gebruik van pesticiden, is een feit. Het platteland wordt kapot gespoten en dat vertaalt zich in een doodse stilte.

Gelukkig evolueert het beleid zachtjes mee. De bestaande natuurgebieden worden zo veel mogelijk aan elkaar gekoppeld, waardoor de natuur zich kan handhaven en soms zelfs herstellen.

Van vogels kijken wordt iedereen vrolijk.

Van de oudste rotstekeningen over de mythes van de Egyptische beschaving tot Woldheks fotoboek hebben mensen altijd en overal naar vogels gekeken. Voor Woldhek staan vogels voor het hogere, ongrijpbare, het spirituele.

Door de lens van zijn verrekijker of zijn fototoestel ontdekt hij een wereld buiten zichzelf, een wereld waar ook van alles gebeurt, een ‘soort parallel bestaan’. Het brengt rust en zelfrelativering.

Zelf noemt Woldhek vogels kijken de ideale manier om het jongetje in zich levend te houden, de gave van de verwondering te blijven oefenen.

Wie naar vogels kijkt, gaat even op moreel verlof, waarbij je je geweten thuis kan laten.

Op het moment dat een sperwer een spreeuw slaat, is er geen goed of geen kwaad geschiedt.

Er is alleen maar een spreeuw die ferm in nood zit en waarmee je medelijden kan hebben ofwel sympathiseer je met de sperwer die eten nodig heeft en zijn prooi wist te verschalken.

Net als in zijn tekeningen mikt Woldhek in zijn foto’s op het verrassingseffect, voorzien van ironisch én leerzaam commentaar. Met zijn boek wil hij de verwondering legitimeren: vogelkijken kan je leven een stuk veraangenamen.

Julien Vansweefelt ken ik als een joviale kerel en diepzeeduiker die zich onder meer toelegt op onderwaterfotografie en prachtige opnames van vissen maakt. Hij kan soms ook met ‘ironisch’ gevatte opmerkingen uit de hoek komen en dat was niet anders voor deze reeks foto’s van de steenloper, die hij lukraak maakte omdat ze toevallig in zijn vizier kwamen.

Hij kon het niet laten te melden dat onder de gefotografeerde steenlopers er één ‘steltloper’ bij was.

21-04-2019 om 15:36 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Natuurpunt / Vogelbescherming Nederland

Groenlingen doen hun naam alle eer aan: ze laten zich herkennen aan allerlei tinten groen in hun verenkleed. De groenling is oorspronkelijk een bewoner van bosranden en halfopen zoomvegetatie, een zone met hogere meerjarige kruiden. Nu deze natuurlijke habitat zeldzaam is, bewoont de groenling vooral cultuurlandschappen, als er maar genoeg dichte struiken zijn.

Het mannetje is helder groen gekleurd met opvallende gele randen van de handpennen en gele buitenste staartpennen.

Het vrouwtje is grijzig groen van kleur.

De groenling, ongeveer even groot als een huismus, is een dikke forse zaadeter met een stierennek. Met zijn krachtige kegelvormige snavel kan de vogel gemakkelijk harde zaden kraken. Dat doet die op een bijzondere manier; de vogel trilt de zaden in de snavel terwijl hij die ronddraait. Hierdoor komt de vrucht los uit de schil. De vrucht wordt opgegeten, het omhulsel niet.

De groenling eet voornamelijk knoppen, bloesems, zaden van kruiden, struiken en bomen; rozenbottels (van rimpelroos en hondsroos) en bessen zijn ook erg in trek.

Tijdens de winter als het voedsel schaars is, komen de groenlingen ook in onze tuinen.

De groenling is dan volop te zien op en rond voedertafels waar zonnebloempitten in de voedersilo’s voorradig zijn.

Waar grote groepen groenlingen zich ophouden, zijn de aangeboden zaden in een mum van tijd opgegeten. Op de voedertafel gedragen groenlingen zich immers niet altijd even vriendelijk ten opzichte van andere vogels, zelfs niet ten aanzien van soortgenoten.

Ze eten zelfs restjes op de grond die andere vogels hebben laten vallen. Tijdens het broedseizoen staan er wel eens insecten op het menu.

Groenlingen zijn geen sterke territoriumdieren. Binnen een hectare kunnen in geschikte gebieden zoals de bebouwde kom in groene wijken, wel enkele tientallen groenlingen broeden. Het is geen echte kolonievogel, zoals de huismus, die graag dicht bij zijn soortgenoten broedt, maar zeker geen solitair.

Groenlingen maken vaak een nest in het oude nest van een andere soort in struiken en bomen of in bebouwde omgevingen vaak in klimplanten tegen een huismuur. Vooral het vrouwtje staat in voor de nestbouw, die doorgaans 8 à 12 dagen in beslag neemt. Een legsel bestaat gemiddeld uit 4 tot 6 blauwachtig witte eieren met violet-grijze vlekjes.

In grote delen van Europa houden groenlingen er 2 legsels per jaar op na. Het uitbroeden van de eieren duurt 12 dagen. Die taak wordt door het vrouwtje uitgevoerd. Het mannetje helpt wel bij het voederen van de jongen.

Mannetjes groenlingen paren vaak met meerdere vrouwtjes in eenzelfde broedseizoen. Eén mannetje kan er uitzonderlijk zelfs 5 vrouwtjes tegelijk op na houden.

Weetjes

Vinkachtigen behoorden tot de basis-ingrediënten van de 17^de eeuwse keuken. De groenling vormt hier geen uitzondering op.

In het werk van de schilder Frans Snyders (1579 – 1657) – een tijdgenoot en persoonlijke vriend van Rubens, Van Dijck en Jan Breughel de Oude – komt de soort vaak voor.

In de barokschilderkunst was hij de onovertroffen meester in stillevens met dieren en jachtscènes. Een aanzienlijk deel van zijn oeuvre bestaat uit voorstellingen van voorraadkamers met een weelderig aanbod aan wild en groenten.

Op 85% van zijn doeken staan dode vinkachtigen, vaak op hoopjes of aan een snoer geregen. Groenling (15%) komt er evenwel minder frequent voor dan vink (75%), goudvink (63%), distelvink (40%) en keep (33%).

Een vondst in een afvalput uit de 17^de of 18^de eeuw in de Sint-Pietersabdij bevestigt dat de groenling destijds ook in Gent op tafel kwam.

Ten minste tot WO II werden vinken geregeld gegeten. Dit blijkt uit recepten uit het ‘Spaarzame Kookboek’, waarin tijdens de oorlogsjaren werd uitgelegd hoe men met weinig geld smakelijk eten kon bereiden. Hierin wordt een braadtijd van 18 min voor vinken en leeuweriken opgegeven.

Een groenling is niet geholpen met een nestkast, want de soort maakt zelf nesten in dicht begroeide struiken en kleine bomen.

Tuinen met dichte en doornige struiken vormen een prima (broed)biotoop voor deze vogel, terwijl ook parken met dichte bosjes, landschappen met hagen en vele andere landschapstypen met dichte struiken een prima leefomgeving bieden aan de groenling.

Een leuk filmfragmentje van Kees Vanger toont de groenvink in actie

15-04-2019 om 11:33 geschreven door birdy

De kuifmees is een bijna endemische Europeaan: de verspreiding is vrijwel beperkt tot Europa, wat niet veel voorkomt in de vogelwereld. De prachtige kuif wordt bij opwinding nog verder opgezet. Kuifmezen zijn nogal territoriale vogels die het gehele jaar in hun broedgebied verblijven.

Alleen jonge vogels vormen in de winter zwervende groepjes. In het voorjaar zoeken ze alsnog een eigen territorium, waar ze de rest van hun leven blijven. De kuifmees heeft misschien wat onverwachte vijanden: spechten zijn dol op mezeneieren en schromen niet een nestje kuifmezen op te peuzelen.

De kuifmees is even groot als de pimpelmees. De bovendelen zijn grijsbruin, de onderdelen zijn vuilwit met lichtbruine flanken, maar markant is de zwart-witte koptekening, de grote zwarte bef, de dunne zwarte oogstreep en het zwart halsbandje, alsook de opvallende spitse driehoekige kuif.

De kuifmees broedt in naaldbossen, vaak in oudere met korst- en baardmossen begroeide sparren en dennen. Toch zoekt het vrouwtje vooral naar dode berkenbomen , om een nestholte uit te hakken; daarvoor moet het vermolmde hout immers wel zacht genoeg zijn.

In tegenstelling tot spechten heeft de kuifmees geen ingebouwde schokdempers in de kop die de hakschokken kunnen opvangen.

Het nest bestaat uit mos en korstmos en de binnenbekleding wordt afgewerkt met haren, wol en soms ook veertjes en spinrag.

Vanaf april tot juli worden 1 à 2 legsels bebroed met 4 tot 8 witte eieren met roodachtige vlekjes. Na 13 tot 18 dagen komen de eieren uit; 16 tot 22 dagen later zijn de jongen vliegvlug en worden daarna nog 23 tot 25 dagen door de ouders gevoed.

De kuifmees voedt zich voornamelijk met insecten en spinnetjes en andere ongewervelden, maar schakelt in de winter over op zaden van naaldbomen en eventueel van loofbomen (els, berk, wilg, populier) en bessen van meidoorn en lijsterbes. Kuifmezen zoeken vaak voedsel op boomstammen op de manier waarop boomkruipers (spiraalsgewijs omhoog) dat doen.

Het dunne snaveltje is geschikt om insecten tussen de dennennaalden en de schors op te pikken.

Het vogeltje foerageert vaak rusteloos hoog in de bomen, vliegend van boomtop tot boomtop.

Het zwaartepunt van het verspreidingsgebied ligt in de Kempen. De soort is bijzonder honkvast en onderneemt nauwelijks zwerftochten (verplaatsingen van minder dan 10 km). Kuifmezen verraden hun aanwezigheid meestal door hun aangenaam karakteristiek rollend roepje ‘tjuurrrrr’, wat vaak wordt vooraf gegaan door een fijn ‘tsiet’

Het gaat goed met de kuifmees in Vlaanderen. Zowel wat aantallen als wat het verspreidingsgebied betreft., gaat de soort er flink op vooruit. Het ouder (en geschikter) worden van de naaldbossen zou deze positieve trend kunnen verklaren.

Het kort filmfragmentje van Kees Vanger toont in een notendop de handel en wandel van het vinnig en kwiek kuifmeesje

https://www.youtube.com/watch?v=XLLAygXKgPA

05-04-2019 om 18:42 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Vogelbescherming Vlaanderen: Mens & Vogel nr.2 2019 [Inge Buntinx – Jenny De Laet]

Vogelbescherming Vlaanderen roept iedereen in Vlaanderen op om tijdens het weekend van 6 en 7 april opnieuw huismussenmannetjes te tellen. Dit is slechts één maand na het ‘Grote Vogeltelweekend’ van Natuurpunt, waarbij de huismus de 3^de plaats van de meest getelde vogels innam.

Waarom dan toch een extra telling?

Door de huismussen specifiek tijdens het broedseizoen te tellen, komen we immers veel meer te weten over de verschillen tussen lokale kolonies.

Het huismussentelweekend werd reeds in 2002 in het leven geroepen, enerzijds om na te gaan hoe het met de huismus in Vlaanderen is gesteld. Anderzijds om na te gaan hoe de soort hier bij ons evolueert.

Onderzoek in andere Europese landen had immers de achteruitgang van deze ooit zo algemene vogelsoort aangetoond.

Sindsdien wordt de Vlaamse bevolking door Vogelbescherming Vlaanderen elk jaar gemobiliseerd om gedurende een weekeind in april het aantal tsjilpende huismusmannetjes te tellen.

Op die manier helpt ze mee de toestand van de huismus in Vlaanderen in kaart te brengen.

Na 10 jaar huismussen tellen, bleek de achteruitgang van deze gezellige straatbengel ook in Vlaanderen een feit is. Daar waar er in 2002 per locatie gemiddeld 6 tot 10 huismussenmannetjes werden geteld, waren dit er in 2011 nog maar 1 tot 5.

Verschillende factoren liggen mogelijk aan de basis van deze daling.

In de eerste plaats komen er minder huismussen voor in meer verstedelijkt gebied.

Dit hangt samen met het feit dat er zich in verstedelijkt gebied minder akkers en graslanden bevinden, in de wijde omgeving rond de tellocaties.

Tenslotte worden er ook minder huismussen waargenomen op plekken waar er zich meer predators (katten, roofvogels) ophouden.

Deze studie suggereert dat de achteruitgang van de huismus in Vlaanderen vooral te wijten is aan de alsmaar verder oprukkende verstedelijking en de vermindering van de hoeveelheid (natuurlijk) groen in Vlaanderen.

Huismussen zijn uiterlijk sedentaire stadsvogels die gebonden zijn aan een bepaalde ‘home range’ rond hun nestplaats. Tijdens het broedseizoen verplaatsen ze zich amper 100 m van hun nestplaats, buiten het broedseizoen niet verder dan 500 m.

Jonge, onafhankelijke huismussen hebben een aaneenschakeling van functioneel groen nodig om zich te kunnen verplaatsen naar andere locaties. Op die manier kunnen we de genetische diversiteit van de huismusgroepen optimaliseren en nieuwe groepen een kans geven.

Mensen vragen zich soms af waarom ze elk jaar opnieuw huismussen ‘moeten’ tellen.

Een lang termijnonderzoek biedt de kans met de medewerking van burgerwetenschappers (in dit geval huismussenspotters) een evolutie te schetsen en maatregelen te treffen om een negatieve trend te helpen ombuigen.

Geregeld deelnemen aan de laagdrempelige telling bezorgt Vogelbescherming Vlaanderen waardevolle gegevens en helpt de tellers te beseffen dat er wel degelijk meer groen in de woonkernen moet komen.

Vooral huismussen hebben functioneel groen nodig zoals kruidige planten, hagen, dichte struiken. In een stedelijke omgeving kan ook muurgroen (klimop / wilde wingerd) een belangrijke rol spelen, dit uiteraard in combinatie met voldoende nestgelegenheid.

Spaans onderzoek

Stedelijke huismussen hebben in de regel meer last van stress dan soortgenoten die in meer rurale streken vertoeven.

Wetenschapper Amparo Herrera-Duenas en haar collega’s bestudeerden Spaanse huismussen in de stad en op het platteland en namen een klein beetje bloed af bij elke vogel. In het bloedstaal werd onder meer gezocht naar sporen van oxidatieve stress (een stofwisselingstoestand, waarbij er meer reactieve zuurstofverbindingen vrij komen dan gebruikelijk). Aan de hand daarvan kan namelijk weer worden bepaald in hoeverre stressfactoren in de omgeving – bv. lawaai- of luchtvervuiling – het afweersysteem van de vogel verzwakken.

Bij blootstelling aan luchtvervuiling of een ongezond dieet ontstaan in het lichaam zogenoemde vrije radicalen (zij vallen moleculen en genen aan en veranderen deze van structuur, waardoor allerlei aandoeningen kunnen ontstaan).

Omdat deze moleculen bijproducten zijn van een normaal werkend lichaam, worden ze door het afweersysteem bestreden. Maar onder veeleisende omstandigheden kan de productie van vrije radicalen de natuurlijke afweermechanismen overweldigen, wat oxidatieve stress veroorzaakt. Wanneer dat gebeurt, kunnen vrije radicalen de veroudering van cellen versnellen. Vandaar dat het broedsucces in stedelijke omgevingen eerder gering is en de kans op gezonde nakomelingen matig, waardoor kleine geïsoleerde huismussenpopulaties gedoemd zijn te verdwijnen.

Het onderzoek laat volgens de wetenschappers zien dat het hoogtijd is om stedelijke omgevingen qua luchtkwaliteit met groene rustplaatsen te verbeteren.

24-03-2019 om 18:42 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Watervogels in Vlaanderen tijdens het winterhalfjaar 1996 – 1997

Zo stelt men vast dat tijdens een winterprik, zoals in 2012, heel wat vogels, die afhankelijk zijn van open water, afzakten naar onze contreien vooral wanneer de Oostzee en het IJsselmeer dichtvriezen.

Grote aantallen van de grote zaagbek en het nonnetje (kleinste zaagbeksoort) zien we aldus  vooral in strenge winters.

De grote zaagbek schuwt normaal het zoute milieu, maar toen werden ze geregeld ook op zee waargenomen.

Naast Rusland en Scandinavië treft men in zijn verspreidingsgebied relatief recente groeiende populaties in de Alpen, Schotland, Engeland en een stabiele populatie in Noordoost-Duitsland.

In Vlaanderen en de aan Nederland grenzende Duitse deelstaten broedt de soort niet.

Uit een watervogelrapport, waarin de resultaten van gecoördineerde watervogeltellingen worden besproken, komt men veel te weten over de toenmalige spreiding.

Voor de organisatie van de watervogeltellingen wordt gewerkt via een regionale structuur. Vlaanderen werd ingedeeld in 23 regio’s waar telkens een regionale coördinator verantwoordelijk is voor de organisatie van het project.

Voor het veldwerk wordt hoofdzakelijk beroep gedaan op amateur-veldornithologen die op vrijwillige basis meewerken.

De winter van 1996 – 1997 kende een lange en zeer strenge vorstperiode van eind november tot midden januari. In tegenstelling tot de vorige winter bleef het winterweer echter beperkt tot één aanhoudende koudegolf en waren de maanden februari en maart zelfs opmerkelijk zacht.

Bij veel soorten werden de aanwezige aantallen in Vlaanderen sterk beïnvloed door de weersomstandigheden. Zo was dat ook het geval met de duikeenden en de grote zaagbekken.

Het midwintertotaal van 1460 exemplaren was het hoogste getelde aantal sinds de start van de watervogeltellingen in 1967.

Van zodra de dooi weer inzette en het ijs van onze wateren verdween, trokken de meeste vogels opnieuw noordwaarts. Midden maart was de soort nagenoeg verdwenen uit Vlaanderen.

Het verspreidingspatroon van grote zaagbekken in Vlaanderen varieert sterk van winter tot winter.

Tijdens de winter van 1996 – 1997 bleken vooral in het centrum van Vlaanderen veel grote zaagbekken voor te komen en werden slechts relatief kleine aantallen genoteerd in gebieden die in vorige winters soms opmerkelijke concentraties herbergden.

In regio Lier werden midden januari in totaal 313 grote zaagbekken geteld. Iets zuidelijker, op het Zeekanaal tussen Brussel en Wintam, werden circa 250 exemplaren opgetekend.

Aan de Oostkust werden er opvallend weinig grote zaagbekken gesignaleerd in vergelijking met de Midden- en Westkust.

In de havengeul van Nieuwpoort pleisterden tijdens de januaritelling 149 exemplaren.

Begin februari werden in de IJzervallei zelfs 310 vogels geteld.

Midden januari zaten 101 grote zaagbekken in het havengebied van Oostende, 61 exemplaren op het Zwaaidok in Oudenburg en nog eens 50 in het Krekengebied.

In de omgeving van Zeebrugge telde men slechts een dozijn grote zaagbekken.

In de oostelijke helft van Vlaanderen werden doorgaans minder grote zaagbekken geteld dan tijdens de winter voorheen. De wintermaxima in onder andere de Molse zandputten, de Dijlevallei en de Maasvallei waren slechts half zo groot als in 1995 – 1996.

Tijdens de vorstperiode pleisterden vooral veel zaagbekken op het Albertkanaal tussen Hasselt en Vroenhoven (81 exemplaren).

17-03-2019 om 20:04 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Meer dan 30 miljoen dieren en planten op waarnemingen.be [De Standaard – Tom Ysebaert]

Tienduizenden Vlamingen registreren hun natuurobservaties op Waarnemingen.be. Burgerwetenschap op zijn best, al 10 jaar lang.

Natuurminnend Vlaanderen is als een blok gevallen voor Waar­nemingen.be.

Iedereen die een plant, een dier, een amfibie of wat dan ook spot in de natuur, kan dat op de website invoeren.

In 10 jaar tijd brachten 28.000 deelnemers uit heel België liefst 31 miljoen waarnemingen van 21.400 soorten bij elkaar. Ze voegden daar 4,8 miljoen foto’s bij. Elke maand komen er 300.000 waarnemingen bij.

Men had nooit verwacht dat de website zo’n vlucht zou nemen, zegt Wouter Vanreusel van Natuurpunt, die de website beheert voor Vlaanderen en Brussel.

De meeste meldingen betreffen vogels, maar de verbreding zet door. Zo zijn er steeds meer mensen die zich toespitsen op nachtvlinders of bijen.

Gemiddelde leeftijd v/d spotters is 48 jaar. Het gros is man; zowat 30 % vrouw.

De digitalisering gaf de website een serieuze boost.

Vroeger werden vogelobservaties gemeld via de telefoon en opgenomen op een bandje.

Zo konden ze ook worden beluisterd. Wie geen enkele speciale melding wou missen, liep met een beeper rond.

Vandaag gooi je een waarneming via een app meteen online.

Het duizelingwekkend hoge aantal waarnemingen is voor een stuk te danken aan ‘allesmelders’, die ook de banaalste vogel signaleren. Dat mag gek lijken maar toch is dat interessant. Door de meldingen zo nauwgezet te volgen, kon men bv de achteruitgang v/d merel documenteren.

Overigens worden de waarnemingen door steeds meer onderzoeksinstellingen en overheden gebruikt. Voor wetenschappelijke ­research, beschermingsprojecten, natuurtoetsen bij infrastructuurwerken, de opmaak van lijsten met bedreigde soorten enz.

De kwaliteitscontrole gebeurt door 120 experts – zelf ook vrijwilligers – die de meldingen van bepaalde soortengroepen in de gaten houden. Foto’s geven vaak de doorslag bij twijfel over de juistheid v/d melding.

Aanvankelijk bestond er scepsis over de betrouwbaarheid v/d waarnemingen.

Maar vergelijkingen met wetenschappelijke studies tonen dat de site zeer geloofwaardig is. Bovendien werkt dit registratiesysteem sneller dan officiële publicaties, die jaren in beslag nemen.

Zo kun je op de site meteen zien hoe de dagpauwoog zich dit jaar heeft gedragen.

Normaal heeft zo’n vlinder een piek van waarnemingen in het najaar. Dit jaar blijft die uit.

Dat is wellicht aan de droge, hete zomer te wijten. Veel planten waarop de vlinder en zijn rups voedsel zoeken, raakten verdord.

Op de site zijn trends over de jaren heen te visualiseren. De opgang v/d uitheemse buxusmot, waarvan de rups lelijk huisgehouden heeft in de Vlaamse tuinen, is mooi af te lezen v/d kaarten. Je ziet de ‘vlek’ zich uitspreiden v/d 2 haarden in Oost-Vlaanderen en Antwerpen naar de rest van Vlaanderen.

De waarnemingen maken ook de klimaatverandering zichtbaar.

Er worden steeds meer Zuid-Europese libellen en sprinkhanen gespot, de braamparelmoervlinder schuift noordwaarts op, de van oorsprong mediterrane bijeneter broedt nu ook bij ons.

Waarnemingen.be kan zo een v/d meest succesvolle vb. van citizen science in ons land worden genoemd. Dat zijn burgeronderzoeken die steunen op gegevens van inwoners, zoals CurieuzeNeuzen, die de luchtkwaliteit in kaart bracht.

Waarnemingen.be wordt overigens nog gebruiksvriendelijker, kondigt Vanreusel aan.

De volgende versie zal meer vanuit foto’s werken. De software zal je de naam v/e soort suggereren en er de graad van waarschijnlijkheid bijzetten.

17-03-2019 om 20:01 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron:

Er moet meer toegankelijk groen komen in de buurt van onze woonkernen, schrijft Steven Vanonckelen, bestuurder bij BOS+, zodat we niet langer de auto hoeven te nemen om te gaan recreëren in kwetsbaar natuurgebied.

De krokusvakantie en het wielerseizoen zijn begonnen; tijd om de fiets van stal te halen en met de hond te gaan wandelen in het groen. De natuur biedt daarbij een moment van rust, een gezonde dosis beweging en een gevoel van vrijheid. Dat vrijheidsgevoel draagt bij aan een perceptie dat in de natuur alles mag en alles van iedereen is.

Maar verstoren al die vormen van recreatie het broze evenwicht in onze natuur niet?

De natuur en het bos in Vlaanderen staan onder druk.

Volgens het recentste rapport (uit 2013) verkeert het grootste deel van de diersoorten in een ongunstige tot zeer ongunstige staat van instandhouding.

De grote, aaneengesloten natuurgebieden in Vlaanderen zijn beperkt tot de Kalmthoutse Heide, het Zoniënwoud, het Nationaal Park Hoge Kempen en Bosland in Limburg.

De reden daarvoor is eenvoudig: Vlaanderen kent een erg hoge bevolkingsdichtheid en de hoogste graad van landschapsversnippering in Europa.

Recreatieve activiteiten

De hoge bevolkingsdichtheid heeft er mee toe geleid dat onze ­natuur- en bosgebieden een dicht netwerk aan wandel-, paarden-, fiets- en mountainbikeroutes bevatten.

Daarnaast snijden een hoog aantal autowegen dwars door die gebieden heen en is er een stijgend aanbod aan recreatieve activiteiten in het groen.

Sinds juni 2018 is de wetgeving ‘omgekeerde toegankelijkheid’ van kracht in bossen en natuurgebieden die eigendom zijn van de Vlaamse overheid en waarvoor geen toegankelijkheidsreglement werd opgesteld.

Dit houdt in dat wandelaars en lopers de paden mogen verlaten in deze gebieden.

Wandelaars met een hond, fietsers, mountainbikers en andere recreanten moeten daaren­tegen op de paden blijven die voor hen voorzien zijn.

In privébossen en in bossen en natuurgebieden van de overheid waarvoor wel een toegankelijkheidsreglement werd opgesteld, gelden dan weer andere regels. Ingewikkeld en er wordt sterk vanuit een menselijk standpunt geredeneerd.

Misschien redeneren we te weinig vanuit het standpunt van de natuur

Het ene bos is het andere niet: sommige bostypes zijn robuust genoeg om geregeld bezoek van ravottende kinderen aan te kunnen, andere bestaan uit kwetsbare biotopen die dat absoluut niet verdragen. Bovendien gaat dit alleen over de draagkracht van de vegetatie, terwijl fauna veel gevoeliger is voor verstoring.

Een bekend vb. van een plek waar men een evenwicht probeert te zoeken tussen recreatie en bescherming van het natuurlijk erfgoed is het Hallerbos.

Enerzijds hebben de duizenden toeristen, die het bos jaarlijks bezoeken, een grote impact op de fauna en flora.

Anderzijds worden zware inspanningen gedaan om te vermijden dat de wilde hyacinten platgelopen worden en profiteert de lokale horeca mee door in te spelen op deze massa.

Het Nationaal Park Hoge Kempen in Limburg ontwikkelde een inter­nationaal gelauwerd model om de draagkracht van de natuur te bewaren én mensen welkom te heten.

Alle toegangspoorten van het nationaal park werden doelbewust buiten het nationaal park gelokaliseerd en zijn een natuurattractie op zich. Men voegt er de facto een extra natuur­belevingsruimte aan toe om het nationaal park te bufferen. Het kan soms eenvoudig: meer ruimte en een goede zonering kunnen de druk op de natuur verlagen en de natuurbeleving verhogen.

Menselijke verstoring indijken

Het Vlaamse biodiversiteitsbeleid richt zich in hoge mate, sommigen zouden zeggen bijna exclusief, op ­Europees bedreigd natuur- en bos­gebied. 

Daar wordt veel energie en geld aan besteed. De vraag rijst of er niet meer middelen moeten gaan naar natuur- en bosgebied dat níét door Europa wordt beschermd. Ook in die gebieden is menselijke verstoring bijna permanent aanwezig vanwege de beperkte oppervlakte, sterke versnippering door allerlei wegen en hoge recreatiedruk.

Zo valt de impact van loslopende honden op wilde dieren niet te onderschatten.

En wat met de recente evoluties van draagbare luidsprekers en zoemende drones die je overal hoort?

Studies tonen aan dat zelfs een wandelpad door een bos tot lagere broedaantallen leidt.

Het is dan ook geen toeval dat de Vlaamse wolven zich terugtrekken in de militaire domeinen. ­Afgezien van tactische oefeningen in bepaalde zones zijn dat nog relatief onverstoorde gebieden. Dat er al één wolf werd doodgereden en er heel wat commotie bestaat over de dieren, bewijst dat we opnieuw moeten leren omgaan met deze nieuwe – of oude – wilde natuur.

Betonstop

Er is een groot tekort aan toegankelijk en veilig bereikbaar groen in Vlaanderen en er zijn veel parallellen met de discussie over onze ruimtelijke planning.

Er mag geen bijkomend beslag meer worden gelegd op onze open ruimte. Elke slecht gelegen kavel die in de komende jaren wordt bebouwd, hypothekeert de kansen voor de biodiversiteit in Vlaanderen.

Net daarom moeten we meer toegankelijk groen inrichten dicht bij onze steden en dorpskernen, snel bereikbaar voor scholen en jeugd­verenigingen.

En voor de toegankelijkheid van bossen en natuurgebieden is er ook nog zoiets als gezond verstand: soms wel opengesteld en soms beter niet. 

Daarin moeten keuzes worden gemaakt, zodat onze meest kwetsbare gebieden zich in de toekomst kunnen herstellen.

Het is duidelijk dat meer mensen van de natuur willen genieten. Dat betekent niet dat we meer mensen moeten toelaten in de al beperkte ­natuurruimte, we moeten net ­natuurruimte bijmaken. Bovendien zijn bossen en andere natuur een efficiënte en duurzame oplossing voor de gevolgen van de klimaatverandering. Natuur moet weer een inherent en belangrijk onderdeel worden van ons landschap, onze steden en gemeenten, zodat we niet langer de auto moeten nemen op zoek naar wat groen om ons gezond en gelukkig te voelen. De boswachters, bosbrossers én hyacinten van het Hallerbos zullen ons eeuwig dankbaar zijn.

05-03-2019 om 18:32 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Aviornis

De Carolina eend was in het begin van de 20^ste eeuw bijna uitgestorven doordat er teveel op werd gejaagd. Gelukkig is de populatie weer aangegroeid in het oorspronkelijk leefgebied, zuidelijk Canada en Noord-Amerika (oostelijke helft van de VS tot en met Cuba / vanaf British Columbia tot zuidelijk California).

De Carolina eend treft men maar heel zelden aan in West-Europa doordat hij allicht is ontsnapt uit watervogelcollecties.

Vogelbescherming pleit voor een goede monitoring van alle exoten om te kunnen beoordelen of er geen negatieve effecten optreden voor inheemse soorten.

Exoten zijn vogels die buiten het gebied voorkomen waar ze van nature zich voordoen en daar niet zouden worden aangetroffen zonder directe of indirecte introductie door de mens.

Vogelbescherming is geen voorstander van het houden van sierwatervogels in gevangenschap.

De Carolina eend is een nauwe verwant familielid van de Aziatische Mandarijneend, die ook een heel kleurig verenpak heeft en ook vaak in gevangenschap wordt gehouden.

Desondanks kunnen ze onderling geen nakomelingen krijgen. Dit komt omdat de Mandarijneend een van de weinige watervogels is met een afwijkend aantal chromosomenparen.

Eventuele bevruchte eieren van gemengde paren zullen zich nooit ontwikkelen en sterven in een vroeg stadium in het ei al af.

Het zijn beide roestende of pronkeenden die vaak in bomen rusten (roesten) op de grote takken van oude loofbomen; het zijn dus echte bosbewoners.

De Carolina eend vertoeft graag in de schaduw bij rustige poelen, meren en rivieren. Af en toe ziet men de eenden in brak water zoals aan riviermondingen, maar nooit in zout water.

De voorkeur gaat naar ondiep water in loofbossen.

Vandaar dat hij in de VS ‘boseend’ (Wood duck) wordt genoemd. Carolina-eenden zitten graag hoog in bomen, meestal in paren of kleine groepjes. Zij kunnen behendig tussen de bomen door vliegen.

De woerd in broedkleed is zeer contrastrijk van kleur.

Opvallend zijn de helmvormige kop met een lange kuif in de nek. De kleuren zijn een mengeling van metaalglanzend groen, blauw en violet.

Een witte streep loopt vanaf de witte keel en splitst in een witte streep omhoog naar de zijkant van de wang en onder langs de kaak naar de nek.

Een andere witte streep loopt vanachter het oog door langs de zijkant van de kuif naar de nek. Het bovenste deel van de borst is purperkleurig tot kastanjebruin; de onderkant van de borst en buik zijn wit.

De flanken zijn geelbruin. De vleugels zijn metaalkleurig blauw, groen tot zwart. De stuit is violet. De staart is zwart met een metaalkleurige weerschijn.

De snavel begint scharlaken rood met een geel bandje aan de snavelbasis, gaat vervolgens over van geel naar wit en weer naar geel met een zwarte snaveltip. De poten zijn helder okergeel.

Tijdens de ruiperiode in de zomer draagt het mannetje een eclipskleed, waarbij zijn helm en kuifveren op de kop verdwijnen.

Hij lijkt dan wat op het vrouwtje, maar vooral de witte wang- en kaakstreep en licht getinte kop en rozerode snavel blijven onderscheidend.

Het vrouwtje is overwegend grijs met tinten van olijfgroen tot bronskleurig. De borst is licht gestreept en de zijden zijn licht gevlekt op een grijs tot bruine ondergrond. Een witte ring rond de ogen loopt in een lijntje iets naar achter uit, maar het lijntje is veel korter en de witte oogring wat dikker dan bij het vrouwtje van de Mandarijneend.

De snavel is grijsachtig met een zwarte snaveltip en een wit lijntje aan de snavelbasis. De poten zijn gelig van kleur.

In hun natuurlijke omgeving gaan de Carolina eenden in de wintermaanden op eendentrek.

Ze overwinteren vaak in het zuidelijke deel van Noord-Amerika en in Mexico.

In Europa komen ze amper voor in het wild, maar gaan ze ook niet op eendentrek.

Carolina eenden zijn winterhard en kunnen goed tegen de kou in Europese gebieden.

Tijdens het zwemmen beweegt de kop met rukkende bewegingen voor- en achterwaarts.

Het mannetje heeft een fluitende, in toonhoogte stijgende roep; het vrouwtje roept bij verstoring ‘whoe-iek’.

De soort foerageert op water en op land en benut insecten, zaden (eikels, beukennootjes) en groene delen van water- en landplanten (eendenkroos); de kleine waterdiertjes die hierin leven, vormen een belangrijke eiwitbron.

De lichaamslengte varieert tussen 43 en 51 cm; de spanwijdte wissel tussen 65 en 75 cm; het lichaamsgewicht schommelt tussen 540 en 680 g.

Na de rui in het najaar zullen de Carolina eenden paren vormen om samen de jonge eenden groot te brengen. Carolina eenden zijn holenbroeders en leggen dan ook hun eieren in een beschutte plek zoals een boomholte (verlaten holen van spechten) maar ook in een nestkastje, zowel dicht bij het water als verder weg.

Soms nestelen de Carolina eenden zich ook in een ingegraven ton met toegangsbuis.

De eileg start begin april tot half juni.

Het legsel bestaat uit 9 tot 15 roomkleurige eieren. De broedtijd duurt 28 tot 32 dagen, waarin alleen het vrouwtje op de eieren zit.

Na 32 dagen komen de jongen uit. Deze zijn vaak donkerbruin van kleur met witte / gele aftekeningen op de buik.

In het wild springen de kuikens zonder vrees uit het nest (bomen van 12 tot 15 m hoog) zonder zich te bezeren en komen dan ook niet meer teug naar het nest; ze kunnen namelijk nog niet vliegen. Na ongeveer 60 tot 70 dagen kunnen ze pas vliegen en kunnen ze zich zonder hulp van hun ouders behelpen.

In de onderstaande fotoreeks van Wim Dekelver zie je een vrouwtje naast de mannelijke Carolina eend stoeien. Dit is niet zijn partner, maar wel die van de Mandarijneend die op een bepaald moment agressief wordt verjaagd. Al kunnen ze geen nakomelingen hebben, toch kunnen de Carolina mannetjeseend en het Mandarijn-vrouwtje een boontje hebben voor elkaar …

19-02-2019 om 20:45 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: De levende natuur – Nederlandse huiszwaluwtillen Monitoring, hoe is de stand?

Om in Nederland huiszwaluwen aan extra nestgelegenheid te helpen worden er al zo’n 10 jaar huiszwaluwentillen geplaatst. De eerste til werd in 2008 in Biddinghuizen (dorp in oostelijk Flevoland) geplaatst en was het jaar daarop al bezet.

In 2015 stonden er 141 tillen verspreid in Nederland.

Maar in welke mate worden deze tillen door de huiszwaluw gebruikt?

Ten opzichte van 1970 is het aantal broedparen van de huiszwaluw met ruim 80% afgenomen. De achteruitgang vond vooral plaats vóór de jaren ’80. In de periode van forse afname werden de steden grotendeels verlaten en werd de huiszwaluw vooral een soort van het buitengebied (grond buiten de bebouwde kommen van steden en dorpen).

Immers, in stedelijk gebied geraken huiszwaluwen nog nauwelijks aan modderklompjes (nestmateriaal).

Maar daarnaast spelen verminderde beschikbaarheid van nestmateriaal door erfverharding, aanbrengen van beschoeiing (constructies die een oever of waterkant tegen afkalven door golfkrachten of stromingen beschermt), dempen van sloten, verlaging van het waterpeil en nestgelegenheid (renovatie, beter geïsoleerde bouwwijze) een rol.

Naast verminderde beschikbaarheid van nestgelegenheid worden huiszwaluwnesten vanwege overlast door uitwerpselen geregeld afgestoken of wordt de nestbouw op allerlei manieren verhinderd (aanbrengen van gaas of een glad oppervlak op de gevel waardoor de modder niet kan hechten).

De landelijke afname werd echter waarschijnlijk vooral veroorzaakt door afnemend voedselaanbod (vliegende insecten) als gevolg van landbouwintensivering (pesticidengebruik, ontwatering).

Massale insectensterfte

Heel wat recente onderzoeken hebben aangetoond dat er een dramatische afname is van insecten. En dat is erg, want het is een grote aanslag op de kringloop van het leven.

Insecten zorgen voor een gezonde bodem, zodat planten kunnen groeien, bestuiven bloemen, bomen en gewassen en zijn onmisbaar als voedsel voor vogels en andere dieren.

Uit Duits onderzoek blijkt dat zo’n 75 % van de insecten in de afgelopen 27 jaar is verdwenen. In Frankrijk zijn vogelsoorten die insecten eten sinds 2000 met 33 % afgenomen.

De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied en de onderzoeken tonen aan dat de neergang van het aantal insecten het grootst is in gebieden waar  de landbouw het sterkst intensiveerde (mechanisering en ongeremd gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen en bestrijdingsmiddelen) en dat de insectengroep met de grootste afname die van de zwarte vliegen is. Naast muggen en bladluizen vormen deze het belangrijkste onderdeel van het dieet van de huiszwaluw. 

Nederlandse onderzoekers toonden aan dat op plaatsen met een hoge concentratie van ‘imidacloprid’ – de meest gebruikte insecticide ter wereld behorend tot de schadelijke neonicotinoïden die de massale bijensterfte veroorzaakt – vogelpopulaties aanzienlijk uitdunnen.

Huiszwaluwtil

Een standaard zeskantige huiszwaluwtil gemonteerd op een paal bestaat uit een soort dak-oversteek die 2 tot 3 verdiepingen telt, waar kunstnesten op geplaatst zijn,. Daarnaast is er ruimte op de tillen voor de huiszwaluwen om nog zelf nesten bij te metselen.

De kost verbonden aan professioneel gebouwde tillen schommelt tussen de 4 500 en 6 000 euro. Het kan goedkoper als handige zwaluwliefhebbers aan de hand van een eigen bouwtekening met medewerking van technische scholen de handen uit de mouwen steken (2 500 euro).

Van belang is dat een til goed vrij staat en voldoende aanvliegmogelijkheden heeft.

Het idee komt oorspronkelijk uit Duitsland, waar deze manier van extra nestgelegenheid creëren succesvol is gebleken (bezettingspercentage tussen 20 – 30%).

De meeste tillen in Nederland zijn geplaatst op initiatief van lokale IVN- (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid), vogel- en natuurwerkgroepen, vaak financieel ondersteund door gemeenten.

Ook Vogelbescherming Nederland blijft het plaatsen van huiszwaluwtillen aanmoedigen.

Effect van lokgeluid niet duidelijk

Waarom laten huiszwaluwen zich verleiden een til te betrekken?

Zwaluwtillen wijken namelijk nogal af van de gebruikelijke nestplaatsen aan woningen, boerderijen en andere bouwsels. Wellicht zijn het vooral de kunstnesten en de geschikte oversteken die de aandacht trekken. Vlak in de buurt van verscheidene tillen wordt vaak ook met modderpoelen geprobeerd het aantrekkelijk te maken voor de huiszwaluwen.

Het gebruik van lokgeluid lijkt ook een logische manier om de aandacht te trekken.

Rond een huiszwaluwkolonie is er altijd wel het nodige gekwetter dat passerende zwaluwen zullen herkennen en nieuwsgierig maken.

Toch lijkt uit talrijke proefopstellingen het geluid geen of weinig invloed te hebben op de aantrekkingskracht. Lokgeluid bij kunstnesten die verder dan bestaande kolonies af liggen, zou vooral kans maken van juli tot half september. De jonge vogels vliegen dan rond en kunnen zo verder weg gelegen nestplaatsen opmerken om daar dan volgend jaar te broeden.

Monitoring van huiszwaluwtillen

Deze bijdrage beschrijft de resultaten van een analyse van de bezetting van huiszwaluwtillen in Nederland tijdens de periode 2009 – 2015. Men verkent hierbij in hoeverre de bezetting te verklaren is door omgevingsvariabelen en andere factoren, zoals de nabijheid van kolonies van huiszwaluwen.

Van 139 tillen werden de coördinaten van de locatie van de til gecentraliseerd.

Met een GIS-analyse en topografische ondergronden zijn de omgevingsvariabelen binnen een actieradius van 500 m van elke til berekend, de afstand waarbinnen huiszwaluwen doorgaans vanaf de nestplek foerageren. Bovendien werd de drassige vegetatie binnen een straal van 2 km meegenomen.

Met name tijdens slecht weer zijn boven poelen en plassen nog voldoende insecten te vinden en vliegen huiszwaluwen grotere afstanden om deze plekken te bereiken.

Naast de omgevingsvariabelen speelde ook een achterliggende reden een rol: namelijk of deze zwaluwtil als ‘extra’ nestgelegenheid werd geplaatst of als ‘compensatie’.

In het geval van compensatie (13 %) is in de directe nabijheid van de til een nestlocatie verdwenen en diende de til als vervangende nestgelegenheid.

In 47 % van de gevallen betrof het verschaffing van extra nestgelegenheid bedoeld als steun in de rug (hier ging geen nestgelegenheid verloren in de buurt).

Voor het resterend deel van de tillen (40 %) kon de reden van plaatsing niet worden achterhaald.

De onderzoekers verwachtten dat de aanwezigheid van broedparen van huiszwaluwen in de nabije omgeving een positieve invloed zou genereren op de bezetting van een til.

Daartoe werd per til ook het aantal huiszwaluwnesten binnen een straal van 2 km secuur geïnventariseerd. Tenslotte werd ook de leeftijd van de til (het aantal jaren na de plaatsing) meegenomen als mogelijke verklarende variabele.

Het aantal huiszwaluwtillen in Nederland is sinds de eerste geplaatste til in 2008 toegenomen naar 79 in 2012 tot 141 in 2015. In 2015 waren ze redelijk gelijkmatig over het land verdeeld.

Het totaal aantal bezette nesten op tillen is van 8 jaar in 2009 (op een totaal van 11 tillen) toegenomen naar 188 in 2015 (met 141 tillen).

Naarmate een til langer staat, neemt het bezettingspercentage toe als die bewoond is.

Het gemiddelde jaarlijkse bezettingspercentage landelijk is tussen 2009 en 2015 toegenomen van 3 % naar 15 %

Er blijken 2 variabelen die het grootste deel van de variatie in het aantal bezette nesten per til verklaren.

De reden voor de plaatsing en de grondsoort.

Bij compensatie – wat betekent dat de oorspronkelijke nestlocatie is verdwenen of onbereikbaar is gemaakt – geeft dat een aantal bezette nesten per til dat ruim 2 keer groter is dan bij de andere gevallen.

Bij tillen geplaatst op zandgrond is het aantal bezette nesten per til ruim anderhalve keer groter dan op kleigrond en heeft een grotere slootlengte een negatief effect op de bezetting.

Het nut afwegen

De afweging om al dan niet een huiszwaluwtil te plaatsen, hangt grotendeels af van het aantal bezette nesten op de til. Een onbewoonde huiszwaluwtil ervaart iedereen als een afknapper.

Dat heeft mogelijk te maken met de hoge mate van de plaats-trouw (honkvastheid) bij huiszwaluwen.

Bij zowel volwassen als eerstejaars vogels is de kans groot dat zij in opeenvolgende jaren terugkeren naar dezelfde nestlocatie of nabije omgeving.

Wanneer de vogels na terugkomst uit de overwinteringsgebieden in Afrika worden geconfronteerd met een nestgelegenheid die verdwenen is en een alternatief moeten zoeken dan aanvaarden zij blijkbaar sneller tillen in de buurt van hun oude broedplek.

Van de onderzochte omgevingsfactoren had de grondsoort het sterkste verklarende effect op het aantal bezette nesten op een til.

Dat tillen op zandgronden een betere bezetting hebben ten opzichte van kleigrond zou te maken kunnen hebben met het gebrek aan geschikt nestmateriaal.

Een groter oppervlak grasland binnen de 500 m van de til bleek wel een positieve invloed op de bezetting van de til te hebben. Huiszwaluwen vertonen een duidelijke voorkeur voor het foerageren boven open grond, zoals graslanden, waarschijnlijk omdat hier gemiddeld meer geschikte prooien aan vliegende insecten te vinden zijn.

Dat de hoeveelheid slootlengte in de omgeving van een til een nadelige invloed lijkt te hebben op de bezettingskans, valt minder goed te verklaren. Het tegengestelde zou eerder worden verwacht: sloten leveren immers vliegende insecten op en daarmee foerageermogelijkheden die zeker in periodes van slechte weersomstandigheden door zwaluwen worden benut.

Uit de opgedane ervaringen met huiszwaluwtillen in Nederland in de periode 2009 – 2015 blijkt dat het plaatsen van een til vooral succesvol is, indien het als een vervangende nestgelegenheid wordt ingezet. Als zodanig kunnen tillen dus als compensatiemaatregel dienen, mits ze aan een aantal plaatsingsvoorwaarden voldoen. Uiteraard moet de til, na het verdwijnen van de nestgelegenheid, al voor het daaropvolgende voorjaar beschikbaar zijn.

Uit 14 jaar ervaring met tillen in Duitsland blijkt dat het ontwerp en de grootte van de til geen bepalende factoren zijn.

Ondanks de stijging in bezettingspercentage in de loop der jaren is de kans op succes met gemiddeld 15 % nog steeds laag, zeker in vergelijking met het buitenland. 

De analyse in dit onderzoek biedt dus maar beperkte aanknopingspunten voor het verhogen van de bezettingskans op grond van omgevingsfactoren.

Ondanks alle positieve aandacht voor de huiszwaluw die de plaatsing van een til met zich mee brengt, kan het demotiverend werken als hij na vele jaren nog steeds leeg staat.

In Duitsland geldt daarom het advies om na 6 jaar leegstand de til te verplaatsen, omdat dan klaarblijkelijk de gekozen plek ongeschikt is.

Met de 188 paar die zich in 2015 op tillen vestigden is de effectieve bijdrage van huiszwaluwtillen aan het creëren van nestgelegenheid verwaarloosbaar. Deze aantallen vallen in het niet bij de naar schatting 70 000 – 100 000 huiszwaluwparen in Nederland tijdens de periode 2013 – 2015.

In hoeverre moet men blijven inzetten op huiszwaluwtillen?

Alvorens wordt ingezet op een huiszwaluwtil is het daarom aan te bevelen eerst na te gaan of op de betreffende locatie geen alternatieven voorhanden zijn om de huiszwaluwen te helpen.

Een effectieve en goedkopere manier om huiszwaluwen te beschermen is het geven van voorlichting om de aanvaarding van bestaande zwaluwnesten te bevorderen, inclusief het aandragen van mogelijkheden om overlast zoveel mogelijk te voorkomen.

Daarnaast kunnen maatregelen worden genomen die de beschikbaarheid van ‘natuurlijk’ nestmateriaal en -gelegenheid bevorderen.

Ook het bijplaatsen van kunstnesten blijkt op sommige locaties een effectieve methode om een kolonie te ondersteunen.

Uiteraard kunnen huiszwaluwen alleen overleven als er voldoende voedselaanbod is.

Net als voor andere insecteneters zullen daarom alle maatregelen die insecten ten goede komen, zoals het terugdringen van grootschalig gebruik van landbouwbestrijdingsmiddelen of het opkrikken van de insectenbiodiversiteit in het landelijk gebied, positief uitpakken voor deze soort.

De aanwezigheid van bewoonde huiszwaluwennesten en goede foerageergelegenheid binnen enkele honderden meters is van het grootste belang voor het bezet raken van een til.

Toch lukt dat in totaal identieke omstandigheden niet overal. Dit laat zien hoe huiszwaluwen hardnekkig vasthouden aan de nestplaatsen die ze zelf kiezen en moeilijk te verlokken zijn een nieuwe woonplaats te betrekken, die men – alle goede bedoelingen ten spijt – aanbiedt.

Wanneer een til wordt geplaatst in de nabijheid van nestelende huiszwaluwen dan is de omgeving per definitie geschikt. De huiszwaluwen zitten daar immers omdat de factoren als foerageermogelijkheden en aanwezigheid van modder prima in orde zijn.

In Amel, in Duitstalig België staat sinds 2006 het grootste zwaluwhuis ter wereld (352 kunstnesten, waarvan er 17 waren bezet in 2012).

14-02-2019 om 20:40 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Persbericht Vogelbescherming Vlaanderen

Het stond al op een zeer laag pitje, maar nu is Vogelbescherming Vlaanderen het vertrouwen in haar minister voor Natuur zo goed als helemaal kwijt.

Een minister van de Vlaamse regering die in haar speech op een bijeenkomst van het Algemeen Boerensyndicaat de 10 000 klimaatbetogers en de vele natuurverenigingen met dun duizenden vrijwillige medewerkers schoffeert in de hoop er electoraal voordeel uit te halen, is de naam ‘minister’ niet waardig.

En blijkbaar draait mevrouw Schauvliege er haar hand niet voor om flagrante leugens over de Staatsveiligheid de wereld in te sturen. Het interview met de minister in het Radio 1-programma ‘De Ochtend’ van vandaag was om te wenen. Elke vraag van de wakkere interviewer ontweek ze als een duivel in een wijwatervat. Bijzonder beschamend!

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/02/04/joke-schauvliege-cd-v-ik-weet-wie-achter-de-zondagse-betogin/?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=wie_gelooft_joke_nog&utm_term=2019-02-05

Naast het schabouwelijk beleid dat de minister voert op het vlak van soortenbescherming – ze werd op 10 januari jongstleden nog door de Raad van State teruggefloten in verband met haar beleid rond de bestrijding van bepaalde beschermde vogelsoorten omdat haar maatregelen in strijd zijn met de Europese regelgeving inzake vogelbescherming – gooit ze haar geloofwaardigheid met haar polariserende uitspraken volledig te grabbel. Onvergeeflijk voor een minister!

Vogelbescherming Vlaanderen hoopt enerzijds dat alle generaties blijven opkomen voor een beter en sociaal klimaatbeleid en anderzijds dat een volgende minister gemeend op zoek gaat naar een duurzame samenwerking tussen landbouw en natuur.

05-02-2019 om 18:00 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: Natuur.oriolus – Vlaams driemaandelijks tijdschrift voor ornithologie en natuurgidsen

Weinig vogels spreken op dezelfde manier tot de verbeelding als de nachtzwaluw: een merkwaardig geluid in de korte zomernachten, een schaduwachtige vorm in de schemering. Hij wordt pas actief tegen zonsondergang en is niet gemakkelijk te zien, hoewel hij soms opmerkelijk nieuwgierig kan zijn. Overdag rust hij roerloos, hetzij op de grond tussen dode bladeren en de stengels van varens, hetzij door op een horizontale tak te zitten. In beide gevallen is hij zo goed als onzichtbaar door zijn perfecte camouflage.

Hij vangt nachtvlinders en grote kevers in de lucht die hij op hapt met zijn brede, van stevige borstels voorziene snavel (in de mondhoeken ter vergroting van de diameter van het vangnet) terwijl hij boven heidevelden, rond struiken en op open plekken in het bos vliegt.

Tijdens de jacht vliegt hij op insecten geruisloos, licht en wendbaar; even stijgend, kort biddend, plots snel glijdend en uit zicht verdwijnend.

Vleugels en staart zijn lang en smal; de kop is groot; hals en poten zijn kort. Het verenkleed heeft een zachte bruine, beigewitte, grijze en zwarte tekening, vaak met opvallende sneeuwwitte signaalvlekken op vleugels en staarthoeken, die tot laat in de schemering te zien zijn.

Het mannetje zingt vanaf een zangpost, met een aangehouden, bijna mechanisch gesnor of geratel, dat soms even van toonhoogte wisselt, als een kikkerachtig sonoor ‘krrruIET’. Doorgaans alleen te horen in broedtijd en van late avondschemering tot ochtendgloren.

Die vérdragende zang is tot 1 km ver hoorbaar, van dichtbij verbazingwekkend ratelend en intens, dat met korte pauzes in twee versnellingen urenlang te horen is.

Hij vliegt met 2 – 3 luide vleugelslagen van zijn post. De vluchtroep is een nasaal ‘goe-ik’.

Broedgedrag

De nachtzwaluw is een grondbroeder die geen nest maakt, maar zijn eieren (max 2) op de naakte grond legt. Ze komen na 17 – 18 dagen uit. Bij gunstige voedselcondities kan een 2^de, ineengeschoven broedsel plaatsvinden. Hierbij laat het vrouwtje de onvolgroeide jongen (ongeveer 10 dagen oud) uit het 1^ste broedsel over aan het mannetje om elders een nieuw broedsel te starten.

Onderzoek

Sinds 2009 wordt in Limburg onderzoek verricht naar de ecologie van de nachtzwaluw.

Het hoofddoel van dit onderzoek is het in kaart brengen van het ruimtegebruik tijdens het broedseizoen, waardoor men hun leefgebieden beter kan inrichten en de beheermaatregelen optimaliseren. Verder wordt onderzocht waar de nachtzwaluw overwintert. Het onderzoek heeft inmiddels geleid tot nieuwe verrassende inzichten in het leven van deze mysterieuze zomergast. 

In Vlaanderen vindt men broedgebieden van nachtzwaluwen bijna uitsluitend terug op de Kempense zandgronden, waar deze soort wordt geassocieerd met structuurrijke heidevegetaties en landduinen.

Deze heidegebieden besloegen ooit grote oppervlakken van Vlaanderen en creëerden zo ideale leefomgevingen voor gespecialiseerde heidesoorten.

In de laatste 150 jaar zorgden maatschappelijke ontwikkelingen en menselijke activiteit ervoor dat ongeveer 95% van de heidegebieden in Vlaanderen verdwenen.

Ook elders in Europa veroorzaakte de teloorgang van broedgebieden een sterke reductie in de grootte van nachtzwaluwpopulaties.

Al komen er positieve berichten binnen over groeiende populaties, de omvang blijft nog steeds klein in vergelijking met schattingen uit vorige eeuwen.

De oorzaken van de achteruitgang zijn grotendeels onbekend, temeer omdat de soort in de schemer en ’s nachts actief is.

Zo kon de habitatvoorkeur van nachtzwaluwen lange tijd alleen worden onderzocht aan de hand van territoriumkarteringen (de autoclustertool boor broedvogelinventarisatie www.avimap.be) via de zingende mannetjes. Daardoor werd aangenomen dat deze soort zuiver gebonden was aan heidegebieden.

Het foerageergedrag bleef een blinde vlek in de opgedane kennis, die we trachtten in te vullen via het gebruik van radiotelemetrie en GPS-tracking.

Langeafstandstrekker

Nachtzwaluwen zijn trekvogels die van mei tot augustus in Europese broedgebieden verblijven. Bij de aanvang van het onderzoek waren nog geen details over hun trekgedrag bekend. Hervangsten van geringde nachtzwaluwen buiten de broedgebieden zijn bijzonder schaars. Op basis van deze terugvangsten en observaties werd verondersteld dat de overwinteringsgebieden van nachtzwaluwen gelegen waren in Oost-Afrika en in West-Afrika, ten zuiden van de Sahara.

Recent toonde een Britse pilootstudie op basis van data verzameld door middel van geolocators echter aan dat de overwinteringsgebieden van West-Europese nachtzwaluwen zich in de Democratische Republiek Congo bevinden.

Doelstellingen

Het onderzoek naar de ecologie van nachtzwaluwen in Limburg omvat 2 grote aandachtspunten. Vooreerst tracht men zich een duidelijk beeld te vormen van het ruimtegebruik van nachtzwaluwen tijdens het broedseizoen om beheermaatregelen te optimaliseren.

Dit is van belang omdat vandaag heidegebieden – broedgebieden – gesitueerd zijn in een versnipperd landschap omgeven door bossen, landbouw-, stedelijke en industriegebieden. Daarnaast tracht men de migratieroutes, rust- en overwinteringsgebieden van nachtzwaluwen in kaart te brengen om de impact van klimaat- en landschapsveranderingen buiten Europa in te schatten. Dit omdat populaties van trekvogels veel sneller afnemen in vergelijking met verwante niet-migrerende soorten.

Methode (technologie)

Het onderzoek werd uitgevoerd van mei tot augustus (2009 – 2017) in 3 Limburgse gebieden: Bosland, de militaire domeinen van Meeuwen-Gruitrode en Nationaal Park Hoge Kempen.

De gebieden werden geselecteerd om verschillen in ruimtegebruik vast te stellen en werden daartoe geschikt bevonden omwille van dun diversiteit in landschapsconfiguratie.

Radiotelemetrie is een methode waarbij een kleine zender wordt gekleefd op de staartpen van een nachtzwaluw. Elke zender zendt een signaal uit op een unieke frequentie, dat door een ontvanger met antenne kan worden opgepikt.

Er worden bij deze techniek geen GPS-coördinaten uitgezonden. Daarom moet de positie van individuen worden ingeschat door triangulatie (positiebepaling via driehoeksmeting). Radiotelemetrie werd van 2010 – 2014 gebruikt om foerageergedrag te bestuderen. Vandaag wordt het hoofdzakelijk toegepast om broedplaatsen te lokaliseren.

GPS-loggers bieden de mogelijkheid om ruimtegebruik in de broedgebieden met veel hogere precisie en zekerheid in kaart te brengen omdat zij ongeveer 1 500 locaties opslaan in een periode van 10 nachten (ongeveer één observatie elke 3 min van zonsondergang tot zonsopgang).

De GPS-loggers moeten worden gerecupereerd om de data te downloaden en worden op de staart van de nachtzwaluwen bevestigd. 

GPS-loggers die worden ingezet om het migratiegedrag te bestuderen, worden geprogrammeerd om één locatie per nacht op te slaan, waardoor de ganse trekcyclus in kaart kan worden gebracht. De vogels dragen deze GPS-loggers als een soort rugzakje met zich mee. De loggers en het harnas waarmee ze om de vogel worden bevestigd, wegen samen 1.9 g. Dat is circa 2.9 % van het lichaamsgewicht van een nachtzwaluw, vergelijkbaar met een mens van 85 kg die een rugzak van 2.5 kg draagt.

Resultaten

Tijdens het onderzoek werden tot op heden meer dan 600 nachtzwaluwen geringd. Uit deze groep werden 84 territoriale vogels uitgerust met radiozenders. Voor 48 van deze individuen werden meer dan 20 observaties verzameld in één seizoen, voldoende om analyses uit te voeren om de grootte van hun leefgebied te berekenen en habitatselectie te bestuderen.

Er werden tevens 92 vogels uitgerust met GPS-loggers. Voor 63 individuen werden bruikbare observaties verzameld.

Foerageergedrag

Nachtzwaluwen, die in deze studie werden opgevolgd, verlaten ’s nachts de broedgebieden (heide) om te foerageren boven extensief begraasde graslanden. De belangrijkste reden om deze vluchten te ondernemen is het hoger aanbod nacht-actieve insecten dat beschikbaar is in  foerageergebieden vergeleken met de broedgebieden. Tussen broed- en foerageergebieden worden soms grote afstanden afgelegd. Wanneer nachtzwaluwen verder moeten vliegen, zullen zij deze langere vliegtijd compenseren door langer te foerageren.

Trek

De nachtzwaluwen begonnen hun zuidwaartse migratie eind augustus, waarna de vogels hun overwinteringsgebieden bereikten op het einde van oktober. De noordwaartse migratie startte op het einde van februari waarna de vogels de broedgebieden weer bereikten op het einde van april. De hoogste vliegsnelheden werden gemeten boven ecologische barrières zoals de Sahara en Middellandse Zee, waar de vogels ongeveer 500 km/nacht aflegden.

West-Europese nachtzwaluwen migreren vanuit hun broedgebieden via de Middellandse Zee naar Noord-Afrika, Centraal-Afrika om vervolgens de overwinteringsgebieden in de Democratische Republiek Congo, Burundi en Angola te bereiken.

Van hieruit trekken ze via een meer westelijke route terug via Centraal-Afrika, West-Afrika, Noord-Afrika en Europa. Tijdens deze tocht van ongeveer 19 000 km, werden 3 belangrijke rustgebieden vastgelegd waar de vogels tot 3 weken verblijven, zoals in Noord-, Centraal-Afrika (Kameroen, Nigeria) en West-Afrika (Ghana, Ivoorkust, Togo) alvorens de ecologische barrières (Sahara en het Centraal-Afrikaans tropisch regenwoud) over te steken. Overigens leiden nachtzwaluwen tijdens de wintermaanden een sedentair bestaan met een actieradius van slechts 750 m.

Conclusies

Eén van de belangrijkste bevindingen van deze studie is de vaststelling dat nachtzwaluwen broeden en foerageren in complementaire habitats. Broedgebieden bestaan hoofdzakelijk uit heide, daar waar foerageergebieden extensief begraasde percelen omvatten.

De nood aan complementaire habitats is waarschijnlijk een algemene vereiste voor Europese nachtzwaluwen.

Verder suggereert deze studie dat de samenstelling en configuratie van het landschap een impact heeft op de energiehuishouding van nachtzwaluwen omdat lange verplaatsingen tussen broed- en foerageergebieden over ongunstige habitats moeilijker overbrugbaar zijn en meer energie vereisen. Hierdoor wordt waarschijnlijk de overleving van individuen en hun broedsucces gehypothekeerd, met nefaste gevolgen voor de instandhouding van populaties.

De studies hebben aangetoond dat West-Europese nachtzwaluwen overwinteren in de Democratische Republiek Congo en Angola waar zij aangewezen zijn op specifieke overwinteringsgebieden in twee subtropische ecoregio’s: het Zuid-Congolese bos-savanne mozaïek en de Centraal-Zambiaanse Miombo bossen. Beide ecoregio’s blijken van cruciaal belang voor de overwintering van onze nachtzwaluwen.

Verder is vastgesteld dat dat alle getrackte nachtzwaluwen convergeerden in rustgebieden in Noord-, Centraal- en West-Afrika waar zij zich voorbereidden op de oversteek van ecologische barrières, zoals andere Europese trekvogels als gierzwaluwen, grote karekieten en scharrelaars.

Deze waarnemingen tonen niet enkel het belang van deze gebieden aan, maar ook de bijzondere kwetsbaarheid van Europese trekvogels en hun gevoeligheid voor habitatverlies in niet broedgebieden of mogelijke mismatchen in timing door klimaatveranderingen.

03-02-2019 om 11:06 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: Persbericht Vogelbescherming Vlaanderen

In de media zijn de voorbije week paniekerige berichten verschenen over mogelijke neveneffecten als gevolg van de vernietiging (door de Raad van State) van het wijzigingsbesluit van 17/06/2016, inmiddels zo’n 10 dagen geleden.

Vogelbescherming Vlaanderen roept op om zich niet te laten afleiden en bij de les te blijven.

De vereniging trok naar de Raad van State om het generieke verdelgingssysteem voor kraai, kauw, spreeuw, ekster, gaai en brandgans te laten vernietigen.

De basis is dat de regeling in strijd was met de regels van de Europese Vogelrichtlijn uit 1979.

Dát is waarover het ging en dat is ook wat Vogelbescherming Vlaanderen steeds heeft geargumenteerd in een zorgvuldig en doordachte conclusie.

Uiteindelijk legde de Raad van State met zijn arrest de vinger precies op de wonde.

De vereniging is dus wel degelijk opgetogen over het uitgevaardigd arrest.

Een verzoek tot vernietiging bij de Raad van State is altijd een laatste redmiddel. Vooraleer de wijzigingen aan het Soortenbesluit van kracht werden, is er een lange procedure aan voorafgegaan. Onder andere was er een advies van de Vlaamse Minaraad (Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen), waarin ook Vogelbescherming Vlaanderen reeds liet opnemen dat de regeling in strijd was met de bepalingen van de Vogelrichtlijn.

Eerder had de vereniging het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) ook al gewaarschuwd voor een juridische clash.

De minister (en het ANB) hadden hier echter geen oren naar en zwichtten onder de druk van de jacht- en landbouwlobby, wat natuurlijk zeer bedroevend is.

De vernietiging van de (overigens zeer bescheiden) positieve effecten van het wijzigingsbesluit (de Raad van State vernietigde immers het hele besluit en niet enkel de door de vereniging geviseerde bepalingen) is dus niet de schuld van Vogelbescherming Vlaanderen. Het huiswerk moet opnieuw worden gemaakt én grondig.

Het is trouwens bijzonder discutabel of de ‘oude regeling’ van het Soortenbesluit van 15/05/2009 zomaar herleeft. Dit is juridisch op zijn minst erg onduidelijk. Deze regeling was immers ook al in strijd met de Vogelrichtlijn.

Minister Schauvlieghe heeft de kans om zich – voor wat betreft de bestrijding van beschermde soorten – in regel te stellen met het kader van de Europese regelgeving. Men zal sowieso verplicht zijn rekening te houden met de recente uitspraak van de Raad van State: een simpele melding van het ANB om kraaien, kauwen, spreeuwen, eksters, gaaien en brandganzen te mogen bestrijden, zal onvoldoende zijn. Het zal moeten gaan om een aanvraag die zorgvuldig wordt afgetoetst door de beoordelende overheid (ANB) met een duidelijke, gemotiveerde ja of neen, zoals het hoort wanneer men beschermde vogels op grote schaal wil doden.

21-01-2019 om 16:05 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: De Standaard [Pieter Van Dooren]

Slim zijn geeft je meer kansen om te overleven en dus om je eigenschappen door te geven aan je nageslacht. Dat geldt des te meer als slim zijn je ook nog eens betere kansen geeft bij de andere sekse.

Volgens de volkswijsheid kijkt een man bij de vrouwen vooral naar het uiterlijk – jong, lenig, elegant, goed voorzien van borsten en billen. Het liefst zijn ze ook intelligent genoeg om zijn redeneringen te kunnen volgen en – vooral – om in bewondering te staan voor zijn superieure intelligentie.

Nog steeds volgens het cliché is het belangrijkste attribuut van een man zijn linker borstzak of preciezer, de portefeuille daarin. Vrouwen willen een rijke man of minstens een met ‘goede vooruitzichten’. Ze hechten bij een man minder aan een strak lijf, maar vinden intelligentie wel van belang, al was het maar omdat die doorgaans voor een dikkere portefeuille zorgt.

Gruwelijk kort door de bocht en het doet beide geslachten onrecht aan – waar zijn empathie, humor, tederheid, eerlijkheid, opgewektheid, standvastigheid? – maar daarom nog niet volledig onjuist. Achter clichés zit nogal eens een grond van waarheid.

Er moet een reden zijn waarom je vaker ouwe kerels in een Porche met een blonde stoot naast zich ziet dan andersom.

Sterke genen

Hoe langer je leeft en hoe meer tegenslagen je overleeft, hoe groter je kans om je genen door te geven aan het nageslacht. We zijn allemaal het eindproduct van duizenden generaties voorouders die hun genen hebben kunnen doorsluizen en dragen dus de eigenschappen mee van die ‘overlevers’. Van de best aangepasten, de fittest, zoals Darwin het uitdrukte.

Ook hun vruchtbaarheid speelde mee: wie meer levensvatbare kinderen op de wereld kreeg, zag zijn/haar genen zwaarder doorwegen in de volgende generatie.

Maar hoe bijdetijds en vruchtbaar je ook bent, je zult ook indruk moeten maken op de andere sekse om nakomelingen te produceren.

Bij mensen is het wat moeilijker te bepalen, maar bij de meeste dieren heeft het vrouwtje het laatste woord. Biologen doen dan ook al lang onderzoek naar de paringsvoorkeuren van vrouwtjes. Naar die van mannetjes ook, want de vrouwtjes kunnen slechts kiezen uit de aanbidders die zich aanbieden.

Maar zeker de jongste decennia, sinds we ons als samenleving bewust zijn geworden van hoe groot de mannelijke dominantie eeuwenlang is geweest, kijken de onderzoekers vooral naar wat vrouwtjes leuk vinden in mannetjes.

Dus onderzochten biologen uit Peking en Leiden hoe het stond bij grasparkieten.

Daar bleken onaantrekkelijke mannetjes door de vrouwtjes plots wel sexy te worden gevonden, zodra ze de kans hadden gekregen om te demonstreren dat ze pienter waren.

Experimentjes

Er waren al eerder indicaties dat vrouwtjes een slim mannetje weten te appreciëren, maar daar kon het ook gaan om een voorkeur voor een pluimage of een liedje die op hogere intelligentie wezen. Deze keer ging het rechtstreeks om het intelligente gedrag.

De onderzoekers vertellen in Science hoe ze het vrouwtje eerst lieten kiezen tussen 2 mannetjes. Dan trainden ze het afgewezen mannetje stiekem om doorschijnende doosjes met vogelzaad te openen. Vervolgens kreeg het vrouwtje herhaaldelijke malen te zien hoe het ‘snuggere’ mannetje de doosjes opende en hoe het ongetrainde mannetje daar niet in slaagde.

Dan mocht het vrouwtje weer kiezen. En jawel, de keuze was snel gemaakt.

De onderzoekers controleerden ook of de vrouwtjes beter – of slechter – gingen opschieten met vrouwtjes die de truc hadden geleerd, maar dat was niet het geval.

Slimheid vonden ze enkel bij mannetjes van belang.

Of ging het om kracht? Misschien dachten de vrouwtjes wel dat je niet slim moet zijn om de doosjes open te krijgen, maar sterk en verkozen ze dus niet een bolleboos, maar een stoere bink.

Dat zal verder onderzoek moeten uitwijzen.

Of mannelijke grasparkieten een voorkeur hebben voor slimme vrouwtjes, hebben de vorsers niet onderzocht. Ze gaan ervan uit van wel: bij deze monogame vogels brengen beide geslachten voedsel aan en zijn slimme vrouwtjes even nuttig als slimme mannetjes.

Maar mailt onderzoeker Carel ten Cate: “Zoiets is niet ‘even’ te onderzoeken. Dit experiment heeft met de controles erbij al zo’n twee jaar geduurd. We hebben dus een keuze moeten maken”.

Wordt dus vervolgd. [PVD]

Bondige Identiteitskaart

De grasparkiet is een gezellige, kleine papegaaiachtige (18 cm) die erg populair is als huisdier. Goed verzorgde grasparkieten kunnen gemakkelijk 15 tot 20 jaar oud worden.

De wildkleur van de grasparkiet is geelgroen. De keel en voorkant van de kop zijn geel, met een violetblauwe vlek op iedere wang en 3 zwarte stippen aan weerskanten van de keel.

Op de achterkant van de kop, bovenkant van de rug en vleugels is iedere veer geelgroen met daarop zwarte banden. Onderrug, stuit en buik zijn groen, de lange staartveren zijn donkerblauw.

De neusdop is het stukje kale huid op de bovensnavel, waarin de neusgaten zitten.

Mannetjes hebben een blauwe neusdop, terwijl ze bij een pop roze tot lichtbeige is. Bij de pop wordt de neusdop bruin als ze in broedstemming is; bij een mannetjes kleurt de neusdop dan naar lichter blauw.

De grasparkiet heeft 2 tenen naar voren en 2 tenen naar achteren gericht in tegenstelling tot de zangvogels die 3 tenen naar voren en één naar achteren hebben. Hierdoor kunnen ze goed klimmen en zich vasthouden.

Grasparkieten komen oorspronkelijk uit Australië en komen daar overal voor behalve in de kustgebieden. Ze bewonen de droge grasvlakten en vliegen daar in enorme zwermen rond.

Het zijn intelligente en sociale dieren. Grasparkieten houden onderling contact door het maken van lokroepen.

In de morgen verzamelen de groepen, die in grootte kunnen variëren van 20 tot wel 25 000 vogels, zich om te drinken en te baden. Ze brengen de ochtend door met voedsel zoeken.

In de natuur leven grasparkieten vooral van graszaden. Tijdens de middag rusten de vogels in de schaduw in de takken van een dicht bebladerde struik en later gaan ze weer foerageren.

’s Avonds zoekt de groep een ‘slaapboom’ op. Het nestelen gebeurt in holten in takken van levende en dode bomen.

15-01-2019 om 10:26 geschreven door birdy

Geraadpleegde bron: NRC Handelsblad: cultuur & wetenschap [Gemma Venhuizen]

Het mannetje van de breedstaartkolibrie laat tijdens de hofmakerij in korte tijd bijna al zijn kunstjes zien. De wijfjes mogen punten geven.

Binnen een oogwenk een vrouw versieren: niet veel mannen kunnen het. Maar mannelijke breedstaartkolibries beheersen de kunst van het vliegensvlug verleiden uitstekend.

In slechts 300 milliseconden (3/10 van één seconde) – de tijd die mensen nodig hebben om eenmaal met de ogen te knipperen – laten ze al hun verleidingskunsten tegelijk zien.

Dan halen ze een topsnelheid tijdens hun U-vormige duikvlucht, produceren ze zoemklanken en bewegen ze ook zodanig dat ze hun beoogde wijfje met hun kleurenpracht optimaal kunnen imponeren.

De twee Amerikaanse biologen Benedict Hogan en Mary Caswell Stoddard gebruiken de Amerikaanse breedstaartkolibrie als voorbeeld van complex dierlijk signaalgedrag tijdens de hofmakerij. Veel diersoorten communiceren net als de breedstaartkolibrie gelijktijdig met geluiden, bewegingen en visuele prikkels als ze een partner voor zich proberen te winnen.

In hoeverre die verschillende signaalvormen synchroon verlopen en op elkaar zijn afgestemd, was tot heden nog niet duidelijk.

Om te zien hoe bewegingen de geluiden en kleuren beïnvloeden, filmden Hogan en Stoddard 48 duikvluchten van in het wild levende kolibries in de Rocky Mountains in Colorado.

Ook maakten ze geluidopnames.

Gemiddeld maken de mannetjes 2 tot 8 duikvluchten per versierpoging. Eén duikvlucht van een kolibrie duurt 6.4 seconden, maar het belangrijkste moment – waarbij de duik overgaat in een terugvlucht lijnrecht omhoog – duurt 300 milliseconden, zo observeerden de onderzoekers.

In die tijd maken de vogels zoemgeluiden met hun staart en vleugels en tonen ze het wijfje, dat van onderaf toekijkt, hun kleurrijke keel. Ook bereiken ze dan hun topsnelheid: ruim 23 m/sec of ongeveer 80 km/u.

Door de paraboolvorm van de vlucht verandert de toonhoogte van het gezoem; tijdens de afdaling stijgt de frequentie met zo’n 6.5%. En juist als het mannetje weer opstijgt, daalt de frequentie met zo’n 4%, als gevolg van het Dopplereffect.

Ook de door het wijfje waargenomen kleuren van de keel van het mannetje veranderen: van rood (tijdens de duik) naar zwart (tijdens het stijgen).

Al met al is de rode kleur zo’n 120 milliseconden zichtbaar.

Beweging en richting zijn heel belangrijk wanneer de dieren elkaar het hof maken, omdat ze in grote mate beïnvloeden hoe een beoogde partner kleuren en geluiden waarneemt.

Waarom het mannetje gelijktijdig met visuele en auditieve signalen probeert te imponeren, weten Hogan en Stoddard nog niet. Wellicht is het gewoon efficiënt zo veel mogelijk uiterlijk vertoon in een zo kort mogelijke tijdspanne of wellicht verraadt de mate van synchroniciteit iets over de kwaliteiten van het mannetje; kijk eens hoe goed ik dit allemaal tegelijk kan.

06-01-2019 om 18:49 geschreven door birdy

Geraadpleegde bronnen: een mix commentaren van natuurfotografen: Erik Ruitermans – Daan Schoonhoven – René Alblas

Vogels zijn fotogenieke en boeiende wezens om in beeld te brengen. Het is daarom niet vreemd als je de focus graag wil verleggen van vogels kijken naar vogels fotograferen.

Wel is het een gewaagde stap, want vogels fotograferen is niet bepaald makkelijk en dat kan ik – schrijver van dit stuk – volmondig beamen.

Boeken over fotografie zijn er genoeg; het ene boek is al wat praktischer dan het andere, maar allemaal leren ze je keurig om te gaan met je camera. Hoe te belichten, hoe scherp te stellen, welke lenzen te gebruiken en zovoort en zoverder.

Maar zo’n technische boek is niet zaligmakend. Als je liefde voor de schoonheid van de natuur het uitgangspunt is om te fotograferen heb je ook andere informatie nodig.

Leg de lat niet te hoog als je begint, adviseert mijn leermeester natuurfotograaf, Wim Dekelver. Het is vooral van belang dat je ervaring opdoet en routine krijgt in het bedienen van je camera en het beheersen van de instellingen. Eigenlijk moet je blindelings je fototoestel kunnen manoeuvreren en manipuleren.

Bekijk op je computer de resultaten, analyseer waarom sommige foto’s niet scherp zijn of niet goed zijn belicht en pas je instellingen de volgende keer aan. Als je je camera goed kent, ben je in staat snel te anticiperen op wisselende omstandigheden en bv. je belichting aan te passen.

Vogel- en wildlifefotografen vragen het zich iedere keer opnieuw af telkens ze erop uit trekken.

Heb ik wel voldoende millimeters? En eenmaal op de locatie aangekomen altijd nieuwsgierig. 

Waar lopen de anderen mee rond, wie heeft de langste, al kan je nu al kortere en lichtere 500mm-lenzen aankopen bv.

Want iedereen weet het … vogels vliegen echt niet alleen voor de lol of om de zon op te zoeken, maar ook en vooral om bij fotografen uit de buurt te blijven. Dus je moet ze héél voorzichtig benaderen om vervolgens van grote afstand met zoveel mogelijk millimeters een kiekje te kunnen schieten. 

En dan maar hopen dat je het beest er een beetje beeldvullend op krijgt. Vergeet dus vooral je extenders niet!

Je kan natuurlijk ook een fotohut huren. Een dag lang opgevouwen in een ruimte van 3 m² je plas ophouden, terwijl het buiten meer dan 30°C warm is en je dus wel moet drinken.

En alsof dat nog niet erg genoeg is, hebben die fotohutten allemaal hetzelfde mankement.

Direct achter de spiegelruit of het camouflagenetje lig een vijvertje, bedoeld om de vogels te lokken en doorgaans lukt dat ook wel. Met als gevolg dat ze op 2 à 3 m van de fotograaf af gaan zitten. En daar zit je dan met je minimale scherpstelafstand van 4 m.

Toch is het een misvatting dat een vogel groot in beeld moet staan. Meestal wordt een foto mooier als de omgeving ook een rol speelt.

Ook zijn er fotografen die ‘projecten’ uitvoeren. Wekenlange voorbereiding, diverse observatietochten, je onderwerp leren kennen en vooral zorgen dat je dicht bij je onderwerp kan komen. Zo ben je maanden bezig om een toonbaar plaatje te schieten.

Maar dan kan je wel foto’s maken met een groothoeklens. Ook wel leuk maar het vergt zo’n enorme hoop geduld. En als je daar niet over beschikt of gewoon de tijd niet hebt, kan je dat compenseren met millimeters, want dat geeft je meer bewegingsvrijheid ; je kan gaan en staan waar je wil.

Door met andere ervaren vogelfotografen op te trekken, kun je in relatief korte tijd veel leren, want oefening baart kunst.

Toch is er ook een interessant boek ‘Zo fotografeer je de natuur!’ [roots] dat dichtbij de natuurliefhebbende lezer probeert te blijven en zoveel mogelijk inspirerende beelden laat zien. Want het cliché ‘ een beeld zegt meer dan 1 000 woorden’, geldt ook voor het bespreken van natuurfotografie. 

Inspirerende beelden, dienen dan ook beeldopnames te zijn die bereikbaar blijven voor de lezer. Een boek vol met de allermooiste beelden van de allerbeste topfotografen geeft immers nogal een drempel voor een beginnend fotograaf.

Zo werden in dit rijk geïllustreerd boek geschikte voorbeelden gezocht gecombineerd met een praktische kraakheldere tekst. 

Hierdoor ontstond een brede waaier aan onderwerpen die de natuurfotograaf laagdrempelig inspireren. In een aantal hoofdstukken achterin het boek worden de basisregels rond het hanteren van het fototoestel op een eenvoudige wijze toegelicht, want zoals eerder vermeld, dien je toch wel te weten waarvoor alle knopjes aan je toestel dienen.

Dat voor Wim Dekelver vogels een onuitputtelijke inspiratiebron zijn, bewijst hij door heel frequent mij prachtige fotoreeksen aan te leveren van vogels die ik met dit educatief blog onder de aandacht wil brengen.

Al probeer ik wel wat in zijn voetsporen mee te lopen, toch blijft hij de deskundige natuurfotograaf, de expert die met grote passie de schoonheid van die mooie wezens weet te vereeuwigen en daar ben ik hem uiteraard heel dankbaar voor. Dank je Wim!

Zoals elk jaar sluit ik het jaar af met een selectie van Wims pareltjes door mij zelf gekozen. Misschien moet ik in 2019 jullie allen uit een 20-tal pregeselecteerde momentopnames de top-5 laten kiezen. Ik verneem het later wel via dit forum, Facebook of Twitter allicht.

Jullie zien achtereenvolgens (niet in orde van voorkeur): de velduil met oogcontact; de visoverdracht bij een koppel visdiefjes; de mannelijke slobeend in vlucht; de gracieuze glijvlucht van de grote zilverreiger; de krakeend vliegend tegen een lichte, wazige achtergrond.

Beste Vogelliefhebbers en Natuurfans

Ik wens jullie na de schitterende, spetterende en sprankelende jaarwisseling,

een jaar met gezellige en hartverwarmende momenten in en buiten je familiekring,

geluk en succes met jullie ambitieuze en constructieve plannen,

alsook het doorzettingsvermogen om uitdagingen niet te bannen,

maar bovenal een stralende gezondheid en plaats en tijd voor vertedering.

31-12-2018 om 16:46 geschreven door birdy

Dit is de grootste van de 7 soorten zaagbekken. Zaagbekken zijn ‘vreemde eenden in de bijt’: deze eend-achtigen hebben een opvallend lange, smalle snavel met een gekromd uiteinde en een gezaagde binnenkant. Dat laatste geeft ze grip op glibberige visjes, hun belangrijkste voedsel.

In tegenstelling tot de nauw verwante middelste zaagbek wordt zout water door de grote zaagbek gemeden.

Naast de geslacht-specifieke kleuren van het vederpak die ook bij de zaagbek verschillen, heeft het vrouwtje een volle kuif, terwijl het mannetje een apart ‘bol’ achterhoofd heeft.

Het broedseizoen start eind maart, begin april tot uiterlijk augustus. De eend is vrij plaatstrouw en keert terug naar een geschikte broedplaats aan meren en traag stromende waterlopen in bosrijke gebieden.

De grote zaagbek overwintert op grote niet bevroren meren, rivieren en lagunes. De grote zaagbek kan uitstekend duiken en vliegt ondanks zijn vrij, kleine vleugels 100 km/u.

De grote zaagbek eet puur dierlijke kost. Met zijn smalle spitse snavel richt hij zich geheel op de vangst van vis, ongewervelden en soms een amfibie of jong zoogdiertje of kuiken.

Noordelijke populaties van deze soort trekken in februari naar de broedgronden in Scandinavië en Rusland, waar ze omstreeks maart aankomen.

In oktober vliegen ze vervolgens naar de zuidelijk gelegen overwinteringsgebieden op zoek naar een aangenaam klimaat.

Het winterweer heeft invloed op het voorkomen van de soort in ons land. Daarom schommelen getelde aantallen sterk. De afname over een langere periode valt te verklaren door de gemiddeld zachtere winters en de slinkende aantallen beschikbare prooivissen.

Onze noorderburen geven het goede voorbeeld

Maximaal een kwart van de Noordwest-Europese populatie van de grote zaagbek verblijft ’s winters in Nederland. Dat is een fors aantal vogels, die het belang van een goed beheer van zoete wetlands nog eens onderschrijft.

Vogelbescherming Nederland zet zich in voor het behoud van waterrijke gebieden (IJselmeergebied), waarbij de aandacht wordt toegespitst op de waterkwaliteit, de rustgebieden en de beschikbaarheid van voedsel (duurzame visserij opleggen om de overbeviste spiering te sparen).

Verschillende natuurgebieden die door de grote zaagbek worden gebruikt als foerageergebied of als slaapplaats zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. De belangrijkste daarvan zijn Biesbosch, De Wieden, IJselmeer, Ketelmeer & Vossemeer, Markemeer & IJmeer, Veluwerandmeren en Waddenzee.

Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.

Vogels en hun leefgebieden worden in Nederland primair beschermd door de Wet natuurbescherming die op 1 januari in werking trad.

Wie een eerder verschenen artikel wenst te raadplegen kan via de zoekrobot in het archief de bijdrage terugvinden

24 02 2014       De grote zaagbek

26-12-2018 om 22:25 geschreven door birdy