De bezigheid die leidt tot de mooie boekjes uit de vorige berichten, heet 'desktop publishing'. Vroeger waren lay-outers vooral in de weer met lichtbakken, millimeterpapier, schaar en lijm; nu gebruiken ze computerprogramma's zoals QuarkXpress of AdobeIndesign. Programma's met fantastische mogelijkheden, maar erg prijzig. Geen nood echter: er is ook nog zoiets als OSS. OSS staat voor Open Source Software, wat betekent dat zowel het programma als de broncode ervan (dat wat de programmeurs schrijven) gratis op het internet te vinden zijn, dat je dat alles gewoon legaal kunt downloaden en dat je, als je je geroepen voelt, ook nog eens kunt meewerken aan het verderschrijven eraan! Voor dtp vind je op het internet bijvoorbeeld Scribus, waarmee je tijdschriften kunt vormgeven, uitnodigingen ontwerpen, websites maken, ... Een halfuurtje surfen levert je meteen ook een reeks goede handleidingen op, maar je moet toch wel Engels begrijpen om een vlotte start te nemen. Na zo ongeveer een dag knoeien, weggooien en herbeginnen, lever je je eerste acceptabele maaksel af, en dan wordt het pure fun. Absoluut aan te raden.
In dezelfde branche nog een erg mooi drukwerkje: de nieuwsbrief van De Vieze Gasten. Goed geschreven, formidabele foto's (van de hand van Marc Hoflack). Wist je dat je een vrijkaart voor één van hun voorstellingen krijgt als je hun affiche voor je raam hangt? En dat hun nieuwsbrief een perfect vierkant is? Dè oplossing voor elk origami-idee en net geen origamipapier in huis (wel eerst gelezen hebben natuurlijk) ...
Publicitair drukwerk is vaak van een deprimerende lelijkheid. Dat het ook vrolijk kan maken en inspireren bewijst de programmabrochure van CC De Ploter (Ternat): een boekje van 56 bladzijden dik en een royale 20 op 23 cm groot, gedrukt op warm aanvoelend, mat papier. Geen envelop: zo verstuurd, met een adresklever die het boekje dichthoudt. Om het losse intekenblad niet te laten verloren gaan is een mooie en elegante oplossing bedacht: rond het boekje zit een losse omslag in doorschijnende kunststof, waar voor- en achterplat ingeschoven worden - en dus ook het losse intekenblad. Lay-out, foto's, kleuren, ... allemaal meer dan in orde! Vormgever is d-Artagnan uit Brugge. Een bezoekje aan hun website maakt meteen duidelijk dat dit inderdaad geen kleine jongens (m/v) zijn, en dat hun werk wel vaker in de kijker loopt. Trek wat tijd uit, kijk vooral ook naar de filmpjes, en klik door: er zitten ook nog afbeeldingen verstopt onder de eerste die je van elke opdrachtgever te zien krijgt. Veel kijkplezier.
Groentenafval dat een schitterend resultaat oplevert in handgeschept papier is prei (de donkergroene uiteinden van de buitenste bladeren). Je kookt het afval tot de vezels beginnen uiteen te vallen (duurt niet lang), je mixt het en je voegt het toe aan de bak met pulp waaruit je schept. Geeft een heel subtiel effect.
En na die heerlijke aspergetijd volgt, jawel, de komkommertijd! Geloof het of niet, maar ook van schijfjes komkommer, courgette, wortel, ... kun je papier maken. De recepten heb ik gevonden in het boek 'Papier - créations et métamorphoses' van Martine Paulais, uitgegeven door Dessain & Tolra in 2006. Het procédé is erg gelijkend met dat van het aspergepapier; alleen worden de schijfjes met een randje overlap geordend - en natuurlijk niet kruiselings. In de compositie op de cover van het boek zie je trouwens een fragment van het worteltjespapier. Ik heb één bezwaar: we horen meer en meer over voedseltekorten en hongersnoden; dan gaan we toch geen voedsel gebruiken om papier te maken ?!!???
Heerlijke tijd, de aspergetijd! Niet alleen omdat asperges zo lekker zijn en omdat je van het kookvocht van de schillen zo fantastische soep kunt maken ... Ook met de schillen zelf kun je leuke dingen doen! Je hebt wel enkele zaken nodig die niet iedereen meteen in huis heeft: twee vellen hollytex, twee planken en een boekenpers. Ik vermoed dat je de hollytex ook kunt vervangen door van die kunstvezelvellen die bloemisten rond boeketten doen; wat telt is dat je het vel aspergepapier - eens droog - moeiteloos kunt losmaken ervan); als boekenpers kun je vier lijmklemmen op de hoeken van de planken zetten. Hoe ga je tewerk? Op een plank met daarop het eerste vel hollytex leg je een laagje aspergeschillen netjes naast elkaar, tot je ongeveer een formaat A4 bekomt. Een tweede laag schillen leg je daar kruiselings overheen tot de eerste laag helemaal bedekt is. Je kunt hier al stoppen, of je kunt nog enkele lagen schillen kruiselings over elkaar leggen. Hoe meer lagen, hoe dikker je papier natuurlijk. Je legt dan het tweede vel hollytex over de aspergeschillen, daar weer een plank over, en dan moet al het water uit deze stapel weggeperst worden. Daardoor verkrijg je ook meteen een hechte en sterke vezelstructuur. Je laat het geheel drogen, en als het bijna helemaal droog is, strijk je het blad papier zodat het zo vlak mogelijk wordt. Je papier is klaar, en het ruikt ook nog eens heerlijk.
Papierplezier kan niet vroeg genoeg beginnen; daar zijn steeds meer mensen van overtuigd. In 2005 zette Stichting Lezen (zie ook onze berichten over 'iedereen leest') een proefproject op om baby's van pas 6 maand oud al in contact te brengen met boeken. De resultaten waren zo positief dat dit jaar zo'n 6000 kinderen hun eerste boekbabys-pakket krijgen. Meer informatie, zowel voor ouders, bibliotheken als kinderopvang (met massa's leestips) vind je op www.boekbabys.be, en in het fijne kleine promoboekje (foto) dat ik op de opendeurdag van de Bibliotheekschool Gent op de kop kon tikken, ...
100 jaar geleden ongeveer bezocht Rilke Brugge. Dit wordt herdacht met 6 evenementen op 6 locaties. Minstens twee ervan mag je als papiermens niet missen. Allereerst is er de tentoonstelling 'Rilke ontraadseld', waar o.m. Greet Lembregts (kalligrafie) en Tine Noreille (grafiek) aan meewerken. Nog tot 27/07/2008 in Artonivo, Wollestraat 25, 8000 Brugge. In het najaar volgt dan 'Rilke in kalligrafie' met als grote namen o.m. Brody Neuenschwander, Yves Leterme, en ook weer Greet Lembregts. Van 04/10/2008 tot en met 17/01/2009, in Kunsthuis Manna, H. Geeststraat 3, 8000 Brugge. Meer informatie over het hele gebeuren vind je hier.
Als je toch binnenloopt in de Gouden Pluim om tyvek te gaan kopen, ga dan meteen bij Franco Belge (ook op de Vrijdagsmarkt in Gent) een lap vinyl gaan halen. Je kunt er niet zoveel mee als met tyvek, maar het is toch ook een dankbaar product om verpakkingen mee te maken. Verlijmen is moeilijk en je hebt giftige lijm nodig ervoor, maar stikken met de naaimachine is perfect haalbaar (alleen geen te kleine steekjes maken). Je kunt er de mooiste mapjes en hoesjes op maat mee maken, die bijv. de tijd van een agenda meegaan. Is verkrijgbaar in 0.2 en in 0.3 mm dik. Bestaat ook in 2 mm dik, maar kan dan niet meer gestikt worden; is in deze dikte wel een goed alternatief voor een snijmat.
Het lijkt alsof het gisteren was dat we 10.000 kliks hadden op deze weblog en we onze nieuwjaarsreceptie aankondigden. Nu hebben we dus 20.000 kliks en kondigen we aan: het OPEN PAPIERATELIER (tadadadaaaaaaa!!!!). We spelen al lang met het plan om regelmatig een informeel middagje papierplezier te organiseren, met een glaasje, een miniworkshop, ruimte voor alle mogelijke vragen, mogelijkheid om materialen aan te kopen... Ter gelegenheid van onze 20.000ste klik starten we ermee op zondag 29 juni 2008 (van 14.00 tot 17.00 u). Locatie: het atelier van collega Sabine dat op diezelfde dag officieel geopend wordt (Rondom Papier, Blekerijstraat 75/1.11, 9000 Gent). Geef een seintje via de mail als je van plan bent te komen. Je bent welkom.
Datzelfde vergaderingenschrift had een bekleding van tyvek: een vederlichte maar ijzersterke kunststof die geproduceerd wordt door DuPont. Voelt even aangenaam en warm aan als papier, maar is bestand tegen veel meer. Wordt o.m. gebruikt voor enveloppes, werkkledij (de bekende witte overalls), isolatiemateriaal in gebouwen, polsbandjes op festivals, ... Is snijdbaar, verlijmbaar en beschrijfbaar. Is een fantastische grondstof om vliegers mee te maken. Kan gestikt worden met de naaimachine. Kan beschilderd worden met acrylverf. Kan bewerkt worden met een heet strijkijzer, waardoor je allerlei interessante smelteffecten bekomt. Kan eerst beschilderd worden met acryl en dan bewerkt met een heet strijkijzer, waardoor je nog interessantere effecten bekomt. Kun je krijgen in de Gouden Pluim (Gent), en in mijn favoriete vliegershop Montezza (Cadzand), en is niet eens erg duur.
Het zal trouwens niet voor het eerst zijn dat ik verpakkingen van drankjes in boeken verwerk: ook de flesjes Liefmans ('the best Kriek-beer in the world!') hebben een wikkel van goede kwaliteit en van vrij groot formaat. Ze hebben ooit gediend als schutblad voor mijn vergaderingenschrift. Ik heb wel een kunstgreep moeten toepassen om bladen te bekomen die groot genoeg waren om te dienen als schutblad. Voor een A4-schrift moet je immers twee A3-schutbladen hebben. Te kleine bladen kun je redelijk onzichtbaar aan elkaar zetten, als je één van de bladen met een randje van 5 mm onder een smeervel laat uitpiepen op een ander smeervel, en die 5 mm inlijmt met plastieklijm. Je krijgt dan een kaarsrecht afgelijnde lijmstrook waar je het tweede blad nauwkeurig op kunt aanbrengen. Als je rekening houdt met de bedrukking van het blad (zoals wanneer je behangpapier-met-motief aanbrengt), en als je zorgt dat de overlapping in de vouw van het schutblad verdwijnt, is er veel kans dat niemand ooit opmerkt dat die twee bladen aan elkaar gezet zijn.
De tuindeuren open, het geluid van de dikke druppels voorjaarsregen, een prachtig boek dat smeekt om uitgelezen te worden, en niets dat dringend moèt. Nog een drankje erbij, en meer kan ik me echt niet wensen. We vinden nog een ongeopende fles single malt whisky waar we het bestaan niet meer van wisten. De doos is banaal (hoewel, als je niet al te grote bladen papier ongekreukt wilt transporteren misschien wel handig), maar het blad waarin de fles gewikkeld is, is ronduit prachtig. Binnenkort in een afgewerkt product te bewonderen.
Als je veel rondstruint op het internet heb je na een tijdje veel favorieten. Natuurlijk kun je je favorieten bij Favorieten (menubalk) plaatsen, maar dan moet je nog regelmatig overal eens binnenwippen om te zien of er nieuws is. Heb je daar geen zin in, maar wil je toch die websites volgen, dan kun je je met een rss-lezer abonneren op de rss-feeds van je favorieten. Eén bezoekje per dag aan je rss-lezer is al een pak winst! Dat hebben we hier al eens uit de doeken gedaan. Maar het kan nog simpeler. Bert, een bezoeker van www.bloggen.be/atelierplano, signaleerde dat je je via www.rssfwd.com kunt laten emailen als er iets wijzigt in de websites van jouw keuze. Het werkt inderdaad, en het werkt supereenvoudig: je gaat naar www.rssfwd.com, je geeft je emailadres in en het adres van de site waarvan je op de hoogte wilt blijven, je activeert de link die je in je mailbox krijgt, en klaar is Kees/Marie. Voor iedereen die dat gedoe met die rss-lezer maar nix vindt. Dank u, Bert.
Op de foto zie je niet het metroplan van Brussel, maar 'allez retour', een uitgave in de reeks 'iedereen leest' van Stichting Lezen, waar we het al over hadden op deze plek. Bevat ook weer kleine hapjes leesvoer geschreven door grote namen (Anne Provoost, Peter Verhelst, Joke Van Leeuwen, ...) en werd aan de man (m/v) gebracht via de grote treinstations. Bijzonder is dat het deze keer niet over een boekje gaat, maar over een groot blad dat in zestien werd gevouwen. Publicaties die niet meer genaaid, geniet, geplakt worden, maar alleen nog gevouwen en hooguit in een mapje gestopt: het lijkt een nieuwe trend in uitgeversland. Onlangs hadden we het nog over de 'slim op weg'-nieuwsbrief van de stad Gent. Balans, de organisatie waar wij 'papier en woord' geven samen met Hedwig Aerts, is eveneens overgestapt van brochure op losbladige bundel. En op de boekbindersbeurs vonden we een hyperrecent Amerikaans boek over boeken maken, dat een zeer uitgebreid hoofdstuk wijdt aan zgn. 'zines': jawel, boekjes gemaakt van één bedrukt, gevouwen en soms ingesneden blad papier. Sindsdien heb ik er al veel gemaakt: het is superleuk om te doen, niet moeilijk en erg veelzijdig (ook letterlijk). Komt aan bod in de workshop van 8 juli 2008 die gaat over mini-boekjes maken.
Vellen schalmsel worden dus gebruikt voor de binnenkant van chemises, foedralen en ook wel voor de spiegels van boeken (de binnenzijde van de omslag, van de platten). Chemise en foedraal zijn zgn. boekenbeschermers, die gemaakt worden voor bijv. de exclusieve Franse band. De Franse bindwijze is één van de meest arbeidsintensieve bindwijzen die we kennen: er moeten zo ongeveer 80 handelingen verricht worden voor het boek klaar is. Logisch dat we zo'n boek niet zonder meer in het boekenrek zetten. Een foedraal is een soort open doos waar het boek in geschoven wordt. Het moet heel goed passend gemaakt worden. De bedoeling is immers om het stof uit het boek te houden. Soms wordt het foedraal nog aangevuld met een chemise: dit is een soort omslagje dat rond het boek gewikkeld wordt, om te verhinderen dat er slijtage optreedt op de band door het in en uit het foedraal schuiven. Boek, chemise en foedraal worden bekleed met hetzelfde leder en hetzelfde sierpapier, en dus vaak van binnen afgewerkt met schalmsel. De Franse band op de foto's is een oud Hollands liedboekje bekleed met lichtbruine oasis (geitenleder), met bijpassende chemise en foedraal, bekleed met dezelfde oasis en bijpassend sierpapier. De binnenzijde van de chemise toont het schalmsel afkomstig van het leder van de band.
Je kunt leder laten schalmen bij Yves Orbach, Vandeveldestraat 132 in 1030 Schaarbeek (02 242 57 89). Veel boekbinders uit het Gentse sturen naar daar stukken leder op per post, of geven ze mee met pendelaars die in Schaarbeek werken, en krijgen ze langs dezelfde weg geschalmd terug. Je kunt ook zelf vrij grote stukken leder schalmen met een toestelletje als op de foto. Het werkt met gewone scheermesjes, en je schalmt telkens een reep van de breedte van het mesje. Elke vierkante cm moet zo'n 4 à 5 keer door het machientje gehaald worden, tot het leder nog 0,4 à 0,6 mm dik is. Dit vergt veel oefenen en veel scheermesjes: te weinig oefening en te zuinig zijn op scheermesjes zijn de kortste weg naar ongelukjes, die het stuk leder bijna altijd onbruikbaar maken. Tenzij je er een etiket kunt over kleven, inleg- of oplegwerk maakt op de plek van de fout, of dan maar een boekje van een kleiner formaat maakt.
'Echte' boekbinders gebruiken als bezwaren geen gesokte bakstenen maar blokjes lood, die bijv. gegoten worden uit afgedankte lettertjes van drukkerijen. Ook die blokjes kunnen scherpe randen en hoeken hebben en moeten dus ingepakt worden. Bovendien is lood giftig en kun je er best niet te veel rechtstreeks contact mee hebben. Om lood in te pakken gebruiken boekbinders 'schalmsel'. Schalmsel verkrijg je als je leer verdunt of laat verdunnen tot de dikte die geschikt is om boeken mee te bekleden. Laat je dat doen in een gespecialiseerd atelier, dan krijg je samen met het bewerkte stuk leder (de bovenzijde) een stuk schalmsel in hetzelfde formaat terug. Dit lijkt op zeemleder, maar het is gewoon de laag die onder de sterke buitenzijde van het leder zit. Het is veel minder sterk dan leder, en het kan bijv. niet gebruikt worden om boeken mee te bekleden aan de buitenzijde. Boekbinders gebruiken het wel om de binnenkant van foedralen en chemises mee te bekleden, en dus ook voor het inpakken van blokjes lood.
Mooi zomerweer nodigt uit om oude winterspullen op te ruimen. Gooi echter je oude sokken niet te snel weg! Als je er één of enkele rond een baksteen doet, heb je een perfect 'bezwaar' om te gebruiken bij het boekbinden. Zo'n bezwaar gebruik je bijv. als iets lang in dezelfde vorm moet liggen drogen, als je handen te weinig hebt om alles vast te houden wat moet vastgehouden worden, ... Zonder sok(ken) zou de baksteen echter te ruw zijn, waardoor delicate materialen krassen kunnen oplopen.
