Op de foto zie je niet het metroplan van Brussel, maar 'allez retour', een uitgave in de reeks 'iedereen leest' van Stichting Lezen, waar we het al over hadden op deze plek. Bevat ook weer kleine hapjes leesvoer geschreven door grote namen (Anne Provoost, Peter Verhelst, Joke Van Leeuwen, ...) en werd aan de man (m/v) gebracht via de grote treinstations. Bijzonder is dat het deze keer niet over een boekje gaat, maar over een groot blad dat in zestien werd gevouwen. Publicaties die niet meer genaaid, geniet, geplakt worden, maar alleen nog gevouwen en hooguit in een mapje gestopt: het lijkt een nieuwe trend in uitgeversland. Onlangs hadden we het nog over de 'slim op weg'-nieuwsbrief van de stad Gent. Balans, de organisatie waar wij 'papier en woord' geven samen met Hedwig Aerts, is eveneens overgestapt van brochure op losbladige bundel. En op de boekbindersbeurs vonden we een hyperrecent Amerikaans boek over boeken maken, dat een zeer uitgebreid hoofdstuk wijdt aan zgn. 'zines': jawel, boekjes gemaakt van één bedrukt, gevouwen en soms ingesneden blad papier. Sindsdien heb ik er al veel gemaakt: het is superleuk om te doen, niet moeilijk en erg veelzijdig (ook letterlijk). Komt aan bod in de workshop van 8 juli 2008 die gaat over mini-boekjes maken.
Vellen schalmsel worden dus gebruikt voor de binnenkant van chemises, foedralen en ook wel voor de spiegels van boeken (de binnenzijde van de omslag, van de platten). Chemise en foedraal zijn zgn. boekenbeschermers, die gemaakt worden voor bijv. de exclusieve Franse band. De Franse bindwijze is één van de meest arbeidsintensieve bindwijzen die we kennen: er moeten zo ongeveer 80 handelingen verricht worden voor het boek klaar is. Logisch dat we zo'n boek niet zonder meer in het boekenrek zetten. Een foedraal is een soort open doos waar het boek in geschoven wordt. Het moet heel goed passend gemaakt worden. De bedoeling is immers om het stof uit het boek te houden. Soms wordt het foedraal nog aangevuld met een chemise: dit is een soort omslagje dat rond het boek gewikkeld wordt, om te verhinderen dat er slijtage optreedt op de band door het in en uit het foedraal schuiven. Boek, chemise en foedraal worden bekleed met hetzelfde leder en hetzelfde sierpapier, en dus vaak van binnen afgewerkt met schalmsel. De Franse band op de foto's is een oud Hollands liedboekje bekleed met lichtbruine oasis (geitenleder), met bijpassende chemise en foedraal, bekleed met dezelfde oasis en bijpassend sierpapier. De binnenzijde van de chemise toont het schalmsel afkomstig van het leder van de band.
Je kunt leder laten schalmen bij Yves Orbach, Vandeveldestraat 132 in 1030 Schaarbeek (02 242 57 89). Veel boekbinders uit het Gentse sturen naar daar stukken leder op per post, of geven ze mee met pendelaars die in Schaarbeek werken, en krijgen ze langs dezelfde weg geschalmd terug. Je kunt ook zelf vrij grote stukken leder schalmen met een toestelletje als op de foto. Het werkt met gewone scheermesjes, en je schalmt telkens een reep van de breedte van het mesje. Elke vierkante cm moet zo'n 4 à 5 keer door het machientje gehaald worden, tot het leder nog 0,4 à 0,6 mm dik is. Dit vergt veel oefenen en veel scheermesjes: te weinig oefening en te zuinig zijn op scheermesjes zijn de kortste weg naar ongelukjes, die het stuk leder bijna altijd onbruikbaar maken. Tenzij je er een etiket kunt over kleven, inleg- of oplegwerk maakt op de plek van de fout, of dan maar een boekje van een kleiner formaat maakt.
'Echte' boekbinders gebruiken als bezwaren geen gesokte bakstenen maar blokjes lood, die bijv. gegoten worden uit afgedankte lettertjes van drukkerijen. Ook die blokjes kunnen scherpe randen en hoeken hebben en moeten dus ingepakt worden. Bovendien is lood giftig en kun je er best niet te veel rechtstreeks contact mee hebben. Om lood in te pakken gebruiken boekbinders 'schalmsel'. Schalmsel verkrijg je als je leer verdunt of laat verdunnen tot de dikte die geschikt is om boeken mee te bekleden. Laat je dat doen in een gespecialiseerd atelier, dan krijg je samen met het bewerkte stuk leder (de bovenzijde) een stuk schalmsel in hetzelfde formaat terug. Dit lijkt op zeemleder, maar het is gewoon de laag die onder de sterke buitenzijde van het leder zit. Het is veel minder sterk dan leder, en het kan bijv. niet gebruikt worden om boeken mee te bekleden aan de buitenzijde. Boekbinders gebruiken het wel om de binnenkant van foedralen en chemises mee te bekleden, en dus ook voor het inpakken van blokjes lood.
Mooi zomerweer nodigt uit om oude winterspullen op te ruimen. Gooi echter je oude sokken niet te snel weg! Als je er één of enkele rond een baksteen doet, heb je een perfect 'bezwaar' om te gebruiken bij het boekbinden. Zo'n bezwaar gebruik je bijv. als iets lang in dezelfde vorm moet liggen drogen, als je handen te weinig hebt om alles vast te houden wat moet vastgehouden worden, ... Zonder sok(ken) zou de baksteen echter te ruw zijn, waardoor delicate materialen krassen kunnen oplopen.
Trek maar meteen een flink halfuur uit als je klikt op deze link. De dame achter de website heeft het bescheiden over 'Marie-Paules hobbyhoekje', maar je zult snel merken dat vlag en lading niet met elkaar overeenkomen. Veel kijkplezier.
Ik weet het: ik moet over papier schrijven, en niet over beton. En als ik toch over beton schrijf, dan moet er toch énig verband bestaan met papier, papierwerk, boekbinden. Het ligt dit keer echt niet voor de hand, maar het is er wel, het verband. De meeste mensen die tekenen doen dat immers op papier. Wel, hier is een voorbeeld van tekeningen op beton! Yanko Design, mijn dagelijkse portie modern industrieel design, toonde enkele dagen geleden een prachtige manier om saaie betonnen vloeren te verfraaien. Hoe een banaal product poëzie kan opleveren!
Niet alleen atlassen belanden met de regelmaat van de klok in de papiercontainer, ook stafkaarten raken snel verouderd. Bureaubewust, de milieuvriendelijke kantoorvakhandel, recyleert ze door er enveloppes, A4-papier en geschenkdozen mee te produceren. Je vindt ze in hun assortiment onder de noemer 'topo'. Te koop via hun webwinkel, of als je ooit in Utrecht moet zijn, ook in de stenen winkel.
Voor luttele 300 euro word je de fiere bezitter van een heuse boeklamp! Michael Bom hergebruikt oude atlassen, en maakt er blitse lichtobjecten van. Te bewonderen hier
Voor de rug van het mapje kun je natuurlijk echt boekbinderslinnen gebruiken, maar je kunt ook je eigen stofjes cacheren. Cacheren betekent dat je een lap stof voorziet van een laag papier, zodat de stof gemakkelijker te versnijden en te verlijmen is. Natuurlijk strijk je het stofje eerst en dan leg je het vlak op je werkvlak, goede kant naar beneden. Je lijmt een voldoende groot vel papier met lange vezels in met stijfsellijm, en je legt het op de stof. Met een borstel met harde haren (een schuurborstel, een nagelborstel, ...) klop je dan over het hele oppervlak het papier tussen de draden van het weefsel. Laten drogen en klaar.
In winkels met kunstenaarsbenodigdheden kun je soms wel eens overschotten passe-partoutkarton op de kop tikken: karton dat ongeveer 1 mm dik is, met een kleurtje aan één zijde, en dat heel zacht is. Voordelen: het snijdt heel gemakkelijk en je hoeft het niet te bekleden. Nadelen: het is niet erg sterk, waardoor het niet zo geschikt is voor gebruiksvoorwerpen (boeken, mappen), en als je volledige vellen ervan koopt, is het erg duur. Maar die overschotten krijg je voor een prikje, en dan is een mapje voor foto's bijvoorbeeld in een wip gemaakt.
Op een dag schonk lieve fee Martine mij enkele meters papier gekleurd met koude was. Koude was is een product waarmee je kunt batiken op stof en papier. Maakt het batiken maar een ietsiepietsie minder omslachtig (je hoeft de was niet op te warmen). Verder blijft het: was opbrengen, kleuren, drogen, en zo verder tot het blad helemaal naar je zin is, en je de was kunt verwijderen, ... Wat een cadeau, dus! En ook hiervoor is het wonderlijke Taiwanese rijstpapier gebruikt dat we telkens weer aanprijzen.
De openbare bibliotheek betekent soms 'werken', maar staat meestal voor 'plezier'. Plezier betekent dan wel eens 'verrassing'. Onlangs tussen de flyers voor allerlei culturele en semi-culturele manifestaties het kleine uitdeelboekje 'iedereen rock 'n roll': het resultaat van samenwerking tussen de NMBS en Stichting Lezen, en vooral verspreid via de grote treinstations. Bevat leestips van grote en kleine beroemdheden in muziekland, maar toont ook de weg naar www.iedereenleest.be, dè site-to-be als je even geen boek op stapel hebt en leestips zoekt.
Er zijn heel wat mensen teleurgesteld omdat ze op 21/04 niet meekonden naar de handschriftenzaal van de Boekentoren. We hebben dus opnieuw een datum geprikt, en een tweede bezoek georganiseerd. Wil je het prachtige Antifonarium Tsgrooten en nog enkele tijdgenoten van nabij bewonderen, mèt deskundige toelichting, dan kan dat dus, als je op donderdag 5 juni vrij bent in de namiddag. Meld je snel aan via atelier.plano@telenet.be. De kostprijs voor het bezoek is 5 per persoon als we met tien zijn en 2,50 per persoon als we met twintig zijn (en dat is meteen het maximum aantal deelnemers). Meer info via www.antifonarium-tsgrooten.be.
Vandaag opent in Baasrode bij Dendermonde de tentoonstelling 'Eén'. Je krijgt er allerlei experimenten met textiel en papier te zien, die deelnemen aan een wedstrijd georganiseerd door Filo'n fibra. Je kunt de tentoonstelling bezoeken tot en met zondag 18 mei, in Huize Geertrui, Vlassenbroek 119, 9200 Baasrode. De precieze openingsuren en hoe je er komt met bijv. de Belbus vind je op www.filonfibra.blogspot.com.
Wat hebben boekbinden en diepzeeduiken met elkaar gemeen? Het zijn beide werkwoorden die beginnen met een zelfstandig naamwoord, en die moeilijk te vervoegen zijn. Voor een blog als de mijne is dat diepzeeduiken niet zo belangrijk, maar 'boekbinden' wil ik wel met zorg vervoegen. Mijn taalraadsvrouwe dus maar weer onder de arm genomen, en wat schrijft zij? "Boekbinden is een werkwoord dat enkel bestaat in zijn onbepaalde wijs zijnde de infinitief. Het wordt dus niet vervoegd in tijden of met personen. Dat wil zeggen dat je het moet omschrijven. vb. Ik volg, ik doe, ik kan boekbinden. Je kan wel zeggen: ik heb een boek gebonden, ik zal dat boek voor jou binden maar die vormen komen geenszins van het werkwoord boekbinden." Met dank aan de taalraadsvrouw.
Nog nooit de sacochen-van-gerecycleerde-boeken van Cathy Bruschini en Kristel Mareels bewonderd? Grijp je kans, en ga snel naar het Groot Vleeshuis (Groentenmarkt, Gent), tussen 10.00 en 18.00 u. Let op: 11 mei laatste dag!
Op allerlei bushokjes prijkt de nieuwe verpakking van de heerlijke mignonettes van Côte d'Or: ziet eruit als een gewone balk, maar is om te vormen tot een driehoek, een zeshoek, ... De doos is nog niet te zien op de website van het merk, maar je merkt er wel dat er aan de verpakkingen erg veel zorg besteed wordt. Kijk maar eens naar de doos van 'Oraïa', of naar de zakjes met 'blokjes'.
De dienst mobiliteit van de Stad Gent geeft driemaandelijks de 'slim-op-weg'-nieuwsbrief uit. Niet alleen boeiende lectuur, maar ook nog origineel vormgegeven: het is een lange strook papier die een zesluik vormt dat opgerold wordt. Van binnen naar buiten worden de luikjes telkens enkele millimeters breder. Ontwerp en lay-out: Shortcut Advertising.
