Eetbare wilde planten en "onkruid"

Wat geeft nou meer voldoening dan het eten van een zelf bereide maaltijd, van zelf verzamelde, krachtige wilde planten?

Tegenwoordig is de kennis hieromtrent een beetje weggezakt…vandaar dat we hier de belangrijkste tekst uit het boekje “Eten Uit de Natuur”, van Carla de Bruijn, Wies Teepe (IVN Amstelveen) en Katja Sienknecht (IVN Amsterdam),
plaatsen…om de band en het plezier met de natuur weer deels te herstellen.
Heel veel plezier!

Regels voor het verzamelen
~ Laat plekken links liggen, waarvan je vermoedt dat er iets niet klopt, bijvoorbeeld omdat er ooit vuil is gestort, omdat er wordt gespoten of op plaatsen waar het vies is (honden, drukke wegen (500m) of spoorrails (2km));

~ Vermijd natuurgebieden en verboden terreinen;

~ Op de Rode Lijst staan beschermde planten die niet geplukt mogen worden, ook niet als er veel staan;

~ Houd de natuur heel, en neem al je rommel weer mee naar huis;

~ Pluk of raap nooit alles, in verband met het overleven en uitzaaien van de plant, en in verband met voedselvoorziening voor de in de buurt levende dieren;

~ Neem altijd de nodige plantenkennis mee het veld in (in je hoofd, in de vorm van een vriend, of een goede plantengids).

Extra aandachtspunten
~ In holle grasstengels leven eencelligen die darmklachten kunnen veroorzaken

~ In een bosrijke omgeving leven teken. Bij thuiskomst uw lichaam (laten) controleren, en evt. teken er tegen de klok in draaiend uittrekken (met een tekentang of een pincet).

~ Bramen en frambozen alleen plukken boven kniehoogte, ivm met mogelijke vossenpoep.

~ Controleer altijd op insecten en slakken.

~ Als de plantsoenendienst gespoten heeft met insecticide of herbicide is dat vaak zichtbaar: de bladeren vertonen verkleuringen en vergroeiingen.

~ Het puntje van duindoornstekels breekt makkelijk af (ook in de huid). Gebruik bij het plukken dikke tuinhandschoenen.

Bladeren

Voordat de plant gaat doorschieten en bloeien kunnen de bladeren gebruikt worden als groente (stoven, koken, soep, salade), om thee van te trekken, als kruid om gerechten een bijzondere smaak te geven of als geurbuiltjes tussen het linnengoed (al dan niet om insecten te weren).

Voor salades alleen de jongste blaadjes gebruiken. De bladeren van in het voorjaar bloeiende planten bevatten vaak veel vitamine C.

Als bladgroente worden gegeten:
Asperge, akkerkool*, barbarakruid*, berk, berenklauw, beuk*, bieslook*#, blaassilene*, brandnetel, brunel*, cichorei*, citroenmelisse*#, duizendblad* , engelwortel/fluitekruid, es*, gewone raket*, groot kaasjeskruid, grote lisdodde, weegbree, gewone reigersbek*, herderstasje*, herik*, hondsdraf*, kamille, klaverzuring*, klein hoefblad*, klein knopkruid* , komkommerkruid*, look zonder look*, madeliefje*, meidoorn, melganzevoet, melkdistel*, nagelkruid*, (vogel)muur*, Oost-Indische kers*, paardebloem*, perzikkruid, pinksterbloem*, rozemarijn#, raapzaad, salie*#, smeerwortel, speenkruid*, uitstaande melde, veldkruidkers*, veldsla*, veldzuring*, venkel*, (water)munt, wild kattekruid*, wilde tijm#, wilgenroosje*, witte dovenetel*, witte waterkers*, zevenblad*, zilverden*.

* kan ook rauw gegeten worden in een salade
# als kruid te gebruiken

Wortels

cichorei, klis, kruisdistel, melkdistel, mierikwortel, nagelkruid, pastinaak, peen, smeerwortel, wilgenroosje, zilverschoon.

Bloemen

brem, distels (als artisjok), goudsbloem, herik, hop, kamperfoelie, komkommerkruid, lavendel, linde, lisdodde, madeliefje, moerasspirea, O.l.-kers, paardebloem, pinksterbloem, rode klaver, roomse kamille, roos, vlier, viooltje.

Vruchten

bessen (zwart, rood, wit, kruis-), blauwe bosbes, bosaardbei, braam, duindoorn, framboos, Gelderse roos, gele kornoelje, krentenboompje, kweeperen, lijsterbes, meelbes, meidoorn, mispel, rode bosbes, rozenbottels, sleedoorn, vlierbes, vogelkers, wilde appel, wilde peer, zoete kers, zwarte moerbei, zuurbes.

Zaden

beuk, boekweit, dille, hazelaar, karwij, klaproos, kleefkruid, mosterd, okkernoot/walnoot, tamme kastanje, zomereikel.

Wat is giftig, wat is vies en wat is lekker?

Er zijn planten die eetbaar lijken, maar giftig zijn. Verder zijn er eetbare planten die in rauwe toestand of in grote hoeveelheden giftig kunnen zijn.
Hier een opsomming van de belangrijkste/meest voorkomende.

Giftige planten die eetbaar lijken

~ Kardinaalsmuts: komt veel voor in de duinen en plantsoenen.
~ Wilde wingerd: niet erg giftig, vruchten zien er niet erg aantrekkelijk uit.
~ Klimop: de mooie blauwe bessen zijn voor ons behoorlijk giftig, voor vogels niet.
~ Heggenrank: heeft mooie rode glanzende bessen. Komt in de duinen voor en langs ruige terreinen (over hekken). Hoort bij de nachtschadenfamilie, waarvan velen giftig zijn, net als
~ Bitterzoet: dat ook veel in de duinen voorkomt en met zijn mooie, zwarte bessen ook eetbaar lijkt, maar erg giftig is.
~ Kruidvlier: Lijkt op de gewone vlier, maar ziet er 'raar' uit. Zowel het blad als ook de trossen met bessen zijn veel compacter en minder gesteeld. De trossen staan meer, dan ze hangen. Verder ruikt de hele plant vies.
~ Bergvlier, Trosvlier en Rode Vlier: tweelingbroertjes van de zwarte vlier, maar met vuurrode bessen. Komt zelden voor en
is duidelijk te herkennen,
~ Sneeuwbes: kinderen spelen er graag mee. De witroze sponzige bessen hebben een harde schil en je kunt ze lekker
laten knappen onder je schoenen. Ze zijn vrij giftig.
~ Kamperfoelie, alle soorten: allen rankende gewassen, vnl. bosplanten, in tuinen en plantsoenen.
~ Liguster: de glanzende zwarte bessen zijn giftig.
~ Salomonszegel en lelietjes-van-dalen: de Salomonszegel heeft blauwachtige vruchten, de lelietjes-van-dalen zijn oranjerood. Allebei zijn ze zeer giftig.
~ Aronskelken, alle soorten: de uit de grond oprijzende stengel is om en om bezet met afgeplatte oranjerode bessen. Erg giftig, maar een lekkernij voor fazanten.
~ Christoffelkruid, zeer giftige zwartblauwe bessen.
~ Taxus: alles van deze enige Nederlandse naaldboom is giftig, behalve de rode zaadrok (niet op de pit bijten).
~ Fluitekruid (bloei: april/mei) is goed eetbaar maar zou verwisseld kunnen worden met hondspeterselie (klein, onbehaard, bloei: juni/okt.) of dolle kervel (groot, behaard, stinkt, vaak roodgevlekt, bloei: mei/juli).

Eetbare planten, die rauw of in grote hoeveelheden giftig zijn:
~ Lijsterbes: gekookt prima voor jam, niet rauw eten.
~ Beukenootjes: de nootjes bevatten blauwzuur. Gewoon eten kan geen kwaad, maar niet verzamelen en er handjesvol van zo in je muesli strooien. Uit de oorlog zijn vergiftigingsverschijnselen bekend! Na drogen of roosteren ongevaarlijk.
~ Gelderse roos: mooi, roodglanzende, ietwat doorschijnende bessen. Rauw gegeten kunnen ze diarree en maagdarmontstekingen veroorzaken. Bessen alleen gekookt gebruiken.

Lekkere dingen die je veel kunt tegenkomen

~ Appels: vaak als sierboom aangeplant. Al zijn de appels klein: je kunt er prima moes en gelei van maken, niet schillen maar in z'n geheel koken en dan zeven.

~ Bramen: veel langs ruigtes e.d. Kijk uit langs NS-sporen, er wordt vaak onkruidverdelger gespoten.

~ Frambozen: in loofbossen. Meestal niet in noemenswaardige hoeveelheden. Wel erg lekker en gezond.

~ Wilde aardbeien/bosaardbeien: in en om loofbossen. Niet vaak en niet veel in Nederland, maar wel een traktatie.

~ Vlier: langs bosranden vind je vaak veel vlier. Vlier is makkelijk te plukken, rijkelijk aanwezig en erg gezond. Het schoonmaken is een karwei en niet aan te bevelen voor mensen die bang zijn voor spinnen. Van het sap van de bessen kun je siroop maken, jam of zelfs koude soep. Van de bloesem kun je siroop en gelei of jam maken. Vermijd de stelen en steeltjes zoveel mogelijk.

~ De gele kornoelje (rode, ongeveer olijfgrote en -vormige bessen, met één grote langwerpige pit). Van oorsprong een Nederlandse bosplant, maar nu vaak in plantsoenen te vinden. Reeds door Thijsse geroemd om z'n smakelijkheid. Je maakt er met wat suiker (water toevoegen noodzakelijk) een compote van, die qua smaak lijkt op rabarber, maar zonder het vervelende gevoel aan de tanden. Eén pond bessen = één pond compote. Je moet het wel door een zeef wrijven, zodat de pitten en schillen achterblijven.

~ Kersen (wild en verwilderd), pruimen (ook de rode en gele siersoorten zijn eetbaar!!), kweeperen (heerlijke gelei), allemaal in plantsoenen.

Hoe verzamel je (hygiëne, sociaal, milieu)?

Nootachtige vruchten kunnen prima in een plastic of linnen tas worden verzameld.

Voor zachte vruchten zijn schoongemaakte ijsbakken ideaal. Neem er een aantal van mee op pad, je kunt er beter te veel dan te weinig hebben. Voordeel is, dat je meestal weet, wat de inhoud van een bak is. In een bak zijn de vruchten goed beschermd.

Sap, dat evt. uit de vruchten loopt blijft in de bak en kan worden gebruikt.

Nootachtigen kun je het beste rapen. Dan weet je dat ze rijp zijn en je beschadigt de planten niet. Ga niet aan een boom of struik hangen om takken naar beneden te trekken en gooi niet met voorwerpen naar kastanjes e.d. Let op dat geen van de zaden 'bewoond' is.

Zacht fruit kun je het best zo rijp en gaaf mogelijk oogsten. Als je jam of compote gaat maken is overrijp fruit niet zo'n bezwaar. Zorg ervoor dat je zo min mogelijk beestjes mee oogst.

Toepassingen, conserveren en bewaren

Je kunt ervoor kiezen om je vruchten en zaden zo puur mogelijk te conserveren.

Meestal betekent dat drogen of invriezen (sponzige vruchten alleen gepureerd invriezen).

Drogen doe je op een droge, warme plek in huis.

Vruchten mogen bij voorkeur niet overrijp of stuk zijn.

De onderlinge afstand moet groot zijn en te grote vruchten (appels e.d.) kun je het beste in plakjes snijden.

Het is een goed idee om de vruchten op keukenpapier te leggen. Appels en ander fruit, dat bruin verkleurd, kan worden behandeld door het door citroensap te halen.

Bladeren kun je aan een draad rijgen en op een koele, droge, winderige plaats hangen, bijv. in een schuur.
Een voedseldroger is natuurlijk de ultieme luxe (het kan ook in de oven op een zeer lage stand.

Nootachtigen kunnen op kranten worden gedroogd. Vruchten kun je inkoken met suiker, honing of melasse (compote) en eventueel een bindmiddel, zoals pectine (jam).
Noten kunnen gedroogd worden, maar je kunt ze ook malen en er met honing en b. v. vruchtenpuree voedzame repen voor onderweg van maken.

Kastanjes kun je poffen maar je kunt ze ook pureren, bijvoorbeeld met honing en kaneel.
Wat je ook wilt bewaren: koel, donker en droog.

Bij het drogen, inmaken e.d.: werk zo schoon mogelijk en maak je glaswerk met een sodasopje schoon (erna wel even met heet water naspoelen).

17-06-2010 om 21:49 geschreven door madre