GEORGES ALS VINAMI FREE LANCE JOURNALIST

INFO BIJ ONZE PORTO PORTUGAL REIS

23 april 2017 29 april 2017

Inrichter: WIJNMETERS GENT vertegenwoordigd door Etienne Moernaut en Georges De Smaele

Reisbureau: City Trip Travel bvba (CTT)

Portugal telt ongeveer 340 autochtone druivenrassen. 80 soorten in de Douro streek waarvan 30 toegelaten en 8 aanbevolen.

Portugal situeert zich tussen de 42° NB en 37° NB (breedtegraad)

Land van de extremen op het vlak van klimaat en bodemgesteldheid. Voorbeeld: Het noorden van Portugal, de Minho (graanschuur van Portugal) is te vergelijken met het Pays de la Loire klimaat. Daartegenover is de streek van Alentejo gezegend door een zeer warm klimaat (warme winden). In het noorden heeft men redelijk veel neerslag, vooral in het kustgebied. Het binnenland kent weinig neerslag.

De stad Porto geniet van de koude golfstroom (ideaal voor de afkoeling van de Porto vaten)

Portugal is 600 km lang en 200 km breed

Portugal ( 3 maal de oppervlakte van België)

meer rode dan witte wijn (verhouding 2/3 rood en 1/3 wit). In mindere mate wordt Rosé wijn gemaakt. Er is een tendens om meer en meer Portugese schuimwijn (Vinhos Espumantes) op de markt te brengen.

Geschiedenis in een notendop:

De geschiedenis van de wijnhandel in Portugal was lang nauw verbonden met de wijnhandel van het Verenigd Koninkrijk. Eén van de belangrijkste redenen hiervoor was dat wanneer Engeland oorlog voerde met Frankrijk, het gemakkelijk was wijn te verschepen vanuit de havens van Portugal. Toen in 1678 in Engeland de import van Franse wijn voor acht jaar verboden werd, kreeg de Portugese export een extra duwtje in de rug. Portugese goederen, waaronder wijn, kregen een voorkeursbehandeling bij het verdrag van Methuen in 1703. Tegenwoordig behoort Portugal tot de top tien van wijn producerende landen met meer dan tien miljoen hectoliter per jaar. Algemeen moet worden opgemerkt dat de keuze van de druivensoort hier een minder belangrijke factor is in de stijl van de Portugese wijnen dan bijvoorbeeld in de Franse. De meeste wijnen zijn gemaakt van verschillende druivensoorten.

ENKELE BELANGRIJKE DATA

- 137 Eerste aanplant door de Romeinen

12de E Portugal onafhankelijk

13de E Vila Nova de Gaia (elk exporterend schip moet

belasting betalen onder de vorm van wijn)

1328 Begin honderdjarige oorlog ts. Frankrijk en

17de E Aankomst van de Engelsen

1675 Eerste vermelding van de naam Port

1703 Verdrag van Methuen (zie hierboven)

1734 Eerste vermelding van een Vintage wijn

1756 Markies de Pombal richt de Companhia Geral

da Agricultura das Vinhas do Alto Douro op

1757 Eerste soort appellatiecontrole ter wereld in de

Douro + afbakening Douro gebied als wijn-

producerende regio + reglementeringen

1832 Burgeroorlog: Porto wordt bezet en de aanmaak

van brandewijn wordt geliberaliseerd

1872 Overal duikt de druifluis (phylloxera vastatrix)

op. Veel land en Quintas staan te koop.

1873-1887: Start aanleg spoorlijn langs de Douro

1893 Meeldauw valt aan in het Douro wijngebied

1907 Bij wet moet Porto min. 16,5% halen voor export

1910 Portugal wordt tot republiek uitgeroepen

1925 Militaire staatsgreep (elk handelshuis wordt

verplicht pakhuizen aan te leggen in Gaia =

einde verkoop vanuit de Douro

1933 Oprichting van het Instituto do Vinho do Porto

Zij zijn verantwoordelijk voor de kwaliteitsga-

rantie, studie en buitenlandse promotie

1939-1945: Moeilijkheden bij de export door WO II

1942 productie van de bekende Mateus wijn

1949 Eerste moderne coöperatieve beweging in de

Douro onder impuls van de staat

1974 Anjerrevolutie: einde isolement en einde

fascisme. Bij wet moet alle vintage nu in

Portugal gebotteld worden. Sinds de

Anjerrevolutie ontwikkelde de wijnbouw in

Portugal zich onder meer dankzij zware

buitenlandse investeringen. Daardoor kwamen

de nieuwste technieken binnen in jonge

1982 Droge witte en rode wijnen krijgen hun DOC

1986 Portugal treedt toe tot de EG

Rijping en export vanuit de Douro terug mogelijk

1996 Creatie van een Port wijnroute

1997 1juli: Bij wet moeten alle portwijnen in Portugal gebotteld worden.

2007 Het Port en Douro Wijninstituut, het verantwoordelijk orgaan voor de reglementering van de wijnbouw in de Douro vallei, heeft een nieuw classificatie systeem geïntroduceerd dat moet bijdragen tot een consument vriendelijke etikettering. Het systeem is gebaseerd op een organoleptische beoordeling van de wijnen volgens een 20-puntensysteem. Wijnen die onder de 10 punten blijven, worden zondermeer afgewezen. Bij een score va 10 punten krijgen ze de status van regionale wijn (Vinho regional) met naam Terras Durienses. Krijgt een wijn 11 punten, dan heeft hij recht op de DOC Douro zonder nadere predicaten. Ingeval van 12 of 13 punten kan een wijn reserva genoemd worden, vooropgesteld dat hij minimaal een jaar rijping krijgt. Bij 13 punten wachten fraaie benamingen als Grande Reserva, Reserva Especial, Colhaita sellecionada en Grande Escolha. Tot nu toe gebruikte aanduidingen als Escolha en Superior zijn niet langer toegestaan.

2009 Pas sinds mei 2009 is rosé Port wettelijk erkend als officiële Portsoort. In tegenstelling tot andere port is deze Rosé Port niet hout gelagerd en daardoor iets levendiger, frisser en fruitiger van stijl.

Nog een beetje wetgeving:

Een klein maar toenemend percentage van de totale productie heeft de hoogste classificatie namelijk de Denominaçao de Origem Controlada (DOC)

In 1989 werd een nieuwe categorie van kwaliteitswijn net onder de DOC geïntroduceerd, die het potentieel heeft om snel toe te treden tot de DOC status. Deze regios worden als Indicao de Provenienda Regulamentada (IPR) geclassificeerd. Als laatste is er nog de evenknie van de Vin de Pays, Vinho Regional. Alle andere wijn is geklasseerd als Vinho de Mesa (tafelwijn).

DOC en IPR hebben een papieren zegel, de Selo de Origem, die door de desbetreffende regionale autoriteiten wordt toegekend. Omdat ze deel uitmaken van een controlesysteem heeft elke zegel een nummer. Dit heeft de vorm van een papieren schijf met een staart die doorloopt tot onder de capsule en over de kurk. De termen Reserva en Garrafeira worden gebruikt om wijnen van een superieure kwaliteit aan te duiden. Een reserva wijn komt van één oogstjaar, dat op het etiket moet staan en dat door een proefpanel moet zijn goedgekeurd. De term Garrafeira, die bij alle wijnen wordt toegepast, niet alleen bij die wijnen met DOC status. Naast de eisen voor een reserva moet zon wijn ook nog voldoen aan een voorgeschreven rijpingsperiode: twee jaar op vat en één jaar op fles voor rood, zes maanden op vat en zes maanden op fles voor een witte wijn.

Het is niet de bedoeling hier de 26 belangrijkste streken van Portugal (Vinho Verde, Douro, Porto, Dao, Tavora-Varosa, Bairrada, Beira, Obidos, Alenquer, Arruda, Torres Vedras, Lourinha, Colares, Carcavelos, Bucelas, Tejo, Palmela, Lagos, Portimâo, Lagoa, Tavira, Sétubal, Madeira, Alentejo, Encostas dAire, Tras-os-Montes.) te bespreken daar onze Portugal reis enkel is toegespitst op de Portwijn zelf én enkele stille wijnen in de te bezoeken Douro streek. We bespreken graag ook nog de Vinho Verde omdat deze regio voor het grootste deel gelegen is tussen de rivier de Douro en de Spaanse grens in het Noorden, en vanaf de kust tot 90 km in het binnenland.

Vinho Verde (vooral graniet)

Het klimaat is warm in de zomer maar er is een buitengewoon hoge neerslag gedurende de winter. De meeste bodems bestaan uit graniet. Vinho Verde betekent letterlijk groene wijn. Met verde wordt jeugd van de wijn aangeduid.

De witte Vinho Verde wijnen hebben een laag suikergehalte en een hoge zuurtegraad!

De rode Vinho Verde wijnen hebben tanninerijke zuren!

Druivensoorten voor wit: Loureiro en Trajadura

Belangrijkste druivensoort voor rood: Vinhao

Wijnen aan de zuidelijke oever van de rivier Minho geven complexe wijnen in wit van de Alvarinho druif.

Douro (vooral leisteen)

Maar voor een deel van de druiven die groeien in de leistenen wijngaarden in de Dourovallei wordt het toegestaan om deze druiven te gebruiken voor portwijn, en dit kan van jaar tot jaar verschillen. Het grootste gedeelte van de druiven wordt nu gebruikt om een lichte (in de zin van niet versterkte) wijn te maken. Dit is lonender geworden sinds de creatie van een DOC in 1982. Er zijn nu een aantal wijngaarden die alleen voor dit soort wijnen worden gebruikt. De gebruikte druiven zijn dezelfde als die voor port, voornamelijk tinta roriz, touriga nacional, tinta nacional en tinta barroca. Franse druiven als cabernet sauvignon, sauvignon blanc en zelfs gewürztraminer zijn ook aangeplant. De witte wijnen, zeker diegenen die komen van de wijngaarden die op grote hoogte liggen, kunnen fris fruit hebben met een opwekkende zuurgraad.

Vinho de Mesa Rosé: Er is nog steeds een zeer belangrijke productie in Portugal van lichte, licht mousserende half droge rosé. Deze zijn allemaal geclassificeerd als Vinho de Mesa (laagste categorie), en worden verkocht onder merknamen. De meeste worden geëxporteerd, en de meest bekende naam is Mateus. De verkoop is wat ingezakt (althans niet meer zo hoog als in de jaren 70). Ze worden in de modernste wijnbedrijven in Portugal gemaakt volgens zeer hoge maatstaven.

Portwijn: (volgens de Engelsen de gebottelde zon)

Port (ook wel portwijn) is een zoete wijnsoort uit Portugal, met een alcoholgehalte dat tussen de 18 en 20 procent ligt. Om Port te kunnen maken zijn, naast de soort druiven, vooral ook het klimaat en de grondsoort van belang. Dit verklaart waarom port uitsluitend gemaakt kan worden in de Douro vallei in het noorden van Portugal. Het verloop van het weer in een bepaald jaar speelt de belangrijkste rol bij het verkrijgen van een unieke kwaliteitsport, die vintage port genoemd wordt.

Baixo Corgo (laag Corgo): met Peso de Regua als districtshoofdstad, heeft deze streek nog veel groen. Hier heerst nog een beetje een zeeklimaat met de laagste gemiddelde temperatuur en de hoogste vochtigheidsgraad. Hier worden de meeste rubys en tawnys gemaakt.

Cima Corgo (hoog Corgo): met Pinhao als historisch centrum. Hier worden de betere Portos gemaakt.

Douro Superior: met Vila Nova de Foz Coa als opkomend centrum. Dit gebied dat als laatste Porto is beginnen produceren zorgt wel sedert begin 20ste E voor een revelatie van de betere Portos, door vele goede experimenten. Deze streek geeft zeer mooie stevige wijnen, die ook in vele blends gebruikt worden.

De druifvariëteiten:

Bekende druifvariëteiten voor de aanmaak van port zijn: Touriga nacional, Touriga francesa, Tinta roriz, Tinta barroca, Tinta cao, Tinta francisca, Tinta Rouro, Bastardo, Donzelinho en de Mourisco.

Het bereidingsproces:

Sinds de 19e eeuw wordt gebruik gemaakt van de mutage-techniek. Dit is een techniek waarbij door middel van alcohol het gistingsproces voortijdig gestopt wordt waardoor niet alle suikers in alcohol omgezet worden, zodat de zoete smaak van port ontstaat, en het alcoholgehalte dan tussen 18 en 20 procent zal liggen.

Touriga Nacional: Eén van de oudste (1700) ,dikke schil, veel aciditeit, suiker (13%) en tannines, zwart fruit, wilde rozen en viooltjes, zeer lage opbrengst, heet klimaat en droog weer.

Tinta Roriz (= de Spaanse Tempranillo): Vanaf 1800, dikke schil, redelijk suiker (12%), strakke tannines en iets minder intens van kleur, houterig aroma, specerijen, vegetaal, hoge opbrengst, verdraagt rijke grond.

Tinta Barroca: Vanaf eind 18de eeuw. Dunnere schil, soms hoge alc. (13 à 14%), elegantie met toetsen van floraal, rode en zwarte besjes, goed op koele grond (hoog of noordelijk).

Tinta Cao: Vanaf de 18de eeuw. Dikke schil, redelijk tot goed suikergehalte (12 à 14%), neigt goed naar de Touriga Nacional, lage opbrengst, op koele grond geeft hij een fijne wijn, op te warme plaatsen een plompe wijn.

Touriga Francesa: Laatst gekende (1941), rijke kleur, weinig suiker (11 à 12%), floraal en licht aroma, robuust met een goede balans, past zich goed aan.

Tinta Amarela: Zeer goede druif, maar zeer gevoelig voor schimmels).

Vinificatietechniek:

Eigenlijk zijn er vier verschillende vinificatietechnieken:

1. Lagar: Geeft de hoogste kwaliteit, maar is het meest arbeidsintensief (de druiven worden hier nog met de voeten gekneusd)

2. Movimosto: (is a.h.w. gelijk aan een lagar met remontage) De druiven worden hier vooraf gekneusd (zonder mensen). Is een minder geschikt systeem.

3. Autovinificatie (1970): Kwalitatief zeer hoogstaand. Een vinificatie-systeem voor rode wijn waarbij met behulp van de voortdurende vorming van koolzuurgas tijdens de gisting, regelmatig wijn omhoog wordt gepompt en over de bovendrijvende koek met schillen en pitten wordt uitgestort. Hierdoor lossen er uit de druivenschillen meer kleur-, geur-, en smaakstoffen op. Heeft ongeveer eenzelfde effect als het rondpompen van de most bij het remontage principe.

4. Gewone vinificatie (of remontagem): In inox of houten vat met remontage.

Daarna wordt de wijn gemuteerd, d.w.z. dat er ongeveer 20% (110 liter alc. voor 440 liter most) wijnalcohol (gem. 77% vol.alc.) wordt toegevoegd. Vroeger werd dit gedaan door de most bij de alc. te voegen, later door de alc. bij de most te voegen en tegenwoordig worden beiden heel langzaam samengevoegd door pompen, die a.h.w. werken als een kunsthart om de wijn zo weinig mogelijk stress te bezorgen.

Tot 1986 waren de wijnboeren verplicht hun brandewijn bij de Casa do Douro te kopen. Na 1986 was dit bij het Institito do Vinho do Porto, maar sedert 1992 is men vrij de alc. aan te kopen waar men wil (de meeste komt van de Zuid-Franse Gascogne-Armagnac streek Midi Pyrenees).

Na stabilisatie en assemblage vertrokken de wijnen voor 1986 naar Vila Nova de Gaia om te rijpen. Vandaag mogen de wijnen echter ook in de Douro blijven.

De White Port of witte port, wordt uitsluitend van witte druiven gemaakt.

De Rosé Port: Port is bezig met een vernieuwingsslag om het jongere publiek voor zich te winnen. Net als de gewone port wordt deze Rosé Port gemaakt, maar met minder schilcontact zodanig dat men een lichte rozige kleur bekomt. Deze Port is frisser, fruitiger en zoeter dan andere soorten. Gekoeld drinken!

De Ruby Port of rode port

De Tawny Port. Dit is een mengeling (=blend) van ports van verschillende oogstjaren, maar heeft als voornaamste kenmerk dat hij meerdere jaren in vaten gerijpt heeft, wat zijn typische tawny kleur geeft. Bij goedkope tawny ports kan de tawny kleur verkregen worden door vermenging van rode en witte port.

Bij de Aged Tawny staat op de fles het aantal jaren (10,20 jaar) dat de port in vaten gerijpt heeft, waardoor de typische tawny-kleur ontstaat. Omdat het hier om een mengeling van ports gaat, is de leeftijd die op de fles aangegeven is, de gemiddelde leeftijd van de blend.

De Vintage Character

De Late Bottled Vintage Port is een mengeling van ports van één enkel jaar. Ze rijpen tussen 4 en 6 jaar in eikenhouten vaten en worden dan gebotteld. De meeste zijn dan rijp om gedronken te worden. Het etiket moet altijd het oogstjaar en het jaar van de botteling vermelden.

De Garrafeiraport is eveneens een mengeling van ports van één enkel jaar. Na een korte rijpingsperiode in houten vaten worden ze overgebracht in grote glazen vaten waarin ze 20, 30 tot 40 jaar traag verder rijpen. In de loop der jaren wordt er een bezinksel gevormd dat decanteren nodig maakt voordat de port voor consumptie in flessen van 75cc overgegoten worden.

De Colheitaport. Deze soort bestaat uit een oogst van één enkel jaar. Hij moet minstens zeven jaar in een houten vat gerijpt hebben. Hij is tawny van kleur en onmiddellijk op dronk (= klaar om gedronken te worden). Het oogstjaar en het aantal jaren dat de port in het vat gerijpt heeft worden op de fles vermeld.

De Crusted Port bestaat uit een mengeling van ports uit verschillende jaren die 3 à 4 jaar in vaten gerijpt hebben en die ongefilterd gebotteld worden waardoor er zich een bezinksel, de zogenaamde crust, vormt. De port moet gedecanteerd worden voor hij voor consumptie geschikt is.

De Vintage port. Dit kwaliteitslabel wordt enkel gegeven wanneer de port een uitstekende kwaliteit heeft. Het komt ongeveer 3 maal in tien jaren voor. Deze kwaliteit kan slechts bereikt worden wanneer het weer uitzonderlijk gunstig geweest is voor de druiven. Er moet een heel koude winter geweest zijn, gevolgd door een warme en droge lente en tenslotte moet er een hete zomer zijn geweest. Aangezien de klimatologische invloeden voor heel de streek dezelfde zijn, zullen bijna alle ports in dat jaar dit label meekrijgen. Het label wordt uitgereikt door het IVP (= Instituto do Vinho do Porto). De Vintage ports worden hoogstens 3 jaar in eikenhouten vaten bewaard. Ze worden dan zodanig gebotteld dat ze nog verder op fles kunnen rijpen. Zo kunnen ze tot 40 jaar lang bewaard worden. Tip: te decanteren. Vanwege het relatief lage tanninegehalte van Vintage Port oxideert deze relatief snel. In de praktijk betekent dit dat Vintage Port binnen de 48 uur gedronken dient te worden, waarna de kwaliteit merkbaar minder wordt.

De Single Quinta Vintage Port. Dit is een Vintage Port die van één enkele wijngaard afkomstig is. De wijngaard vanwaar hij afkomstig is moet op de fles vermeld staan. Deze Single Quinta Vintage Ports kunnen in jaren voorkomen die niet als vintage-jaren gezien worden. Wanneer de producent meent dat zijn Quinta een port van uitzonderlijke kwaliteit geleverd heeft kan hij deze voorleggen aan het IVP dat dan al dan niet het vintage label zal toekennen. Ook hier vermeldt het etiket het oogstjaar en het jaar van de botteling.

SOORTEN PORTO: Er zijn twee grote families

LBV (Late Bottles Vintage)

Tawny 10,20,30 of 40 years

Port wordt, gezien zijn zoete smaak, in de meeste landen geserveerd bij kaasgerechten en nagerechten. Port wordt ook in vele gerechten en sausen verwerkt, zoals Foie gras met port, meloen met port, tournedos met port, stoofpeertjes in port enzovoort.

Enkele moeilijke woorden:

Aguardiente: heldere kleurloze brandewijn (tussen 76 en 78%), die bij de wijn toegevoegd wordt (100l. voor 450l.wijn)

Adega cooperativa: coöperatieve wijnkelder

Armazens: grote opslagplaatsen, waar de port gemengd wordt en rijpt

Azulejos: keramische tegels (in Delftse stijl), waarop soms facetten van de druivenoogst worden afgebeeld

Barcos rabelos: Platbodems met vierkant zeil om de vaten over de Douro te transporteren (tot 1964)

Bruto: droge mousserende wijn

Colheita: oogstjaar, vooral gebruikt bij port met oogstjaaraanduiding

Lagar(es): granieten bakken, waar de druiven in geplet worden met de voeten

Mortorios: verlaten wijngaarden van na de phylloxera

Patamares: terassen zonder muurtjes ( rond 1970)

Pipas: houten vat van ongeveer 550 liter

Quinta: wijnboerderij

Shippers; wijnhandelaars

Socalcos: terrassen met muurtjes

Verde: letterlijk groen, bij een wijn jong

Vinha ao alto: rechtlijnige aflopende wijngaarden zoals bv. In de Moezel

Vinho branco: witte wijn

Vinho tinto: rode wijn.

Georges De Smaele, wijnrecensent.