25. Het vat der Danaïden.

Zoals reeds verteld in het verhaal over Kadmos en zijn zuster Europa, had hun beider vader Agenor nog een tweelingsbroer, Belos. Deze had zelf twee zonen: Aigyptos en Danaos. De twee zonen stonden vijandig tegenover elkaar en dat had alles te maken met de verdeling van het rijk van hun vader. Aigyptos kreeg Arabië en Egypte toegewezen, Danaos kreeg Lybië. Beiden hadden vele kinderen, bij verscheidene vrouwen: Aigyptos had vijftig zonen, Danaos vijftig dochters. Toen op een keer Aigyptos, ten teken van verzoening, een huwelijk had voorgesteld van zijn vijftig zonen met de vijftig dochters van zijn broer, ging Danaos het orakel raadplegen omdat hij twijfelde aan de goede bedoelingen van Aigyptos. Wat hij gevreesd had werd bewaarheid. Het orakel deelde hem mede dat zijn broer geenszins vredelievende bedoelingen had, doch dat het huwelijk slechts een voorwendsel was om zich het ganse rijk van vader Belos toe te eigenen. Danaos weigerde zijn toestemming tot dit massahuwelijk te geven, waarop Aigyptos in hevige woede ontstak. Tenslotte werd Danaos zo bevreesd voor zijn broer dat hij besloot het land te verlaten. Met de hulp van de godin Athena slaagde hij erin het land te ontvluchten, tesamen met zijn vijftig dochters. Hij bereikte de stad Argos in de Peloponnesos en hij verklaarde tegenover de inwoners van de stad dat hij door de goden was uitverkoren om hun koning te worden. Hij kreeg allen op zijn hand en zo werd Danaos verkozen tot koning van Argos.

Maar Aigyptos had het idee van het grote huwelijk niet laten varen. Hijzelf en zijn vijftig zonen gingen Danaos achterna en ze belegerden de stad Argos. Noodgedwongen stemde Danaos tenslotte toch toe in het huwelijk, niet echter zonder eerst een wreed plan beraamd te hebben. Met de dochters kwam hij overeen dat allen hun echtgenoot zouden doden tijdens de huwelijksnacht, door middel van de lange gouden haarspeld die zij zouden dragen op het huwelijksfeest. Alles verliep volgens plan, of bijna alles... Negenenveertig van de vijftig zonen vonden de dood. Eén bracht het er levend van af: Lynkeus. Eén enkele bruid, Hypermnestra,  had het leven van haar echtgenoot gespaard, uit erkentelijkheid omdat hij haar tijdens de huwelijksnacht had gerespecteerd en haar haar maagdelijkheid had laten bewaren. Danaos wou die ene dochter straffen met de dood, maar uiteindelijk werd dat vonnis niet uitgevoerd en tenslotte was het Lynkeus die Danaos doodde en daarna zelf regeerde over Argos.

En de negenenveertig anderen? Zij kwamen na hun dood allen in de Tartaros terecht alwaar zij gedwongen werden, bij wijze van straf voor hun wandaad, een vat te vullen met water. Maar het is een werk zonder einde, want nooit zal het vat vol raken, want zo snel als ze het water erin gieten loopt het er weer uit: de bodem van het vat is namelijk zo lek als een zeef. Door sommigen wordt beweerd dat het vat niet eens een bodem heeft en nog anderen dat de emmers waarmee de Danaïden het water moeten aandragen zelf ook lek zijn...

26-05-2022 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

24. Het noodlot van Oidipous voltrekt zich.

Toen Oidipous de muren van de stad in het zicht kreeg, versperde de enorme sfinx hem de doorgang. ÿt Was aan de rand van een ravijn en de sfinx dreigde hem in de afgrond te slingeren, zoals ze reeds met zo velen had gedaan. Weliswaar werd eenieder een kans geboden om aan dat lot te ontsnappen, maar dan moesten zij het antwoord vinden op een vraag. De vraag luidde telkens als volgt: ´Wie loopt ‘s morgens op vier benen, ÿs middags op twee en ÿs avonds op drie, en is des te zwakker naarmate hij op meer benen loopt?¡ Niemand was er ooit in geslaagd het juiste antwoord te vinden en de dood was hun lot. Oidipous antwoordde: ´Het is de mens, die als baby op handen en voeten kruipt, daarna rechtop loopt en in de avond van zijn leven leunt op een stok¡. De sfinx was verslagen. Met een door merg en been dringende schreeuw wierp ze zichzelf in de afgrond. Thebe was verlost van het monster...

Toen Oidipous binnen de stadsmuren kwam, merkte hij dat alle inwoners in rouw waren: zopas hadden zij de dood van hun koning vernomen. Rovers hadden de koning en drie gezellen gedood toen hij op weg was naar Delphi: men had hun lijken gevonden. Het leed werd verzacht toen Oidipous verkondigde dat de sfinx overwonnen was. Men bood hem het koningschap aan. Wie immers kwam meer in aanmerking als troonopvolger, dan deze edele en dappere jonge vreemdeling, aangezien de overleden koning geen nakomeling had? Men stelde hem tevens voor, de weduwe van Laios, de nog goed ogende Iokaste, tot zijn echtgenote te nemen. Oidipous werd aldus de nieuwe koning van Thebe, hij huwde zijn moeder Iokaste en verwekte bij haar vier kinderen, het ´verfoeilijk kroost¡, zoals het orakel voorzegd had: twee zonen, Eteokles en Polyneikes, en twee dochters, Antigone en Ismene. De voorspelling van het orakel was nu geheel in vervulling gegaan...

Met de komst van Oidipous was voor Thebe een voorspoedige tijd aangebroken. Maar... schone liedjes duren niet lang. Geen twintig jaar waren voorbij gegaan of er kwam allerlei onheil over de stad: vreselijke epidemieën braken uit onder de inwoners, het vee stierf, de oogsten mislukten. Wie had schuld aan dit alles? Hoe kon die rampspoed afgewend worden? Alleen het orakel kon een antwoord bieden op die vragen. Ziehier het antwoord van het orakel: ´De goden zijn vertoornd omdat de moordenaar van koning Laios nog steeds niet is gevonden. Hij bevindt zich nochtans binnen de muren van de stad. Zoekt de moordenaar en geeft hem zijn gerechte straf. Pas dan zal de situatie ten gunste keren¡. Oidipous gaf onmiddellijk opdracht alles in het werk te stellen om de booswicht op te sporen en hem zo snel mogelijk uit de stad te verbannen. De blinde ziener Teiresias werd ter hulp geroepen. Zeer tegen zijn zin verklaarde Teiresias dat Oidipous zelf de moordenaar was van Laios. Oidipous was ontzet door deze uitspraak en hij liet een diepgaand onderzoek instellen. De enige overlevende van de aanslag op Laios en zijn gezellen werd erbij gehaald, alsook de herder die het kind te vondeling had gelegd én de herder die het kind naar koning Polybos van Korinthe had gebracht. Alle stukken van de puzzel bleken in elkaar te passen. Oidipous werd onverbiddelijk geconfronteerd met de wrede werkelijkheid: hijzelf was de schuldige, hij en niemand anders was de moordenaar van Laios, zijn vader, en hijzelf was de verwekker van de kinderen die zijn moeder had gebaard. Oikaste, tot wie dit alles eveneens was doorgedrongen, maakte een einde aan haar leven door zich te verhangen. Oidipous stak zichzelf de ogen uit en verliet de stad. Zijn oudste dochter, Antigone, had medelijden met hem. Dolend trokken de blinde Oidipous en Antigone, als bedelaars door het land. In de buurt van Athene, in Kolonos kwamen ze bij een heilig woud, aan de Schikgodinnen gewijd. Koning Theseus van Athene gaf hen toegang tot het woud. Daar scheurde de aarde open onder de voeten van Oidipous en hij betrad het rijk der doden: de goden hadden zich ontfermd over deze ongelukkige held, de misdadiger buiten zijn eigen wil, die als geen ander de speelbal van het Noodlot was geweest.

De vloek die over het koningshuis van Thebe hing, was hiermee evenwel niet weggenomen. Er stonden nog gruwelijke dingen te gebeuren...

25-05-2022 om 08:53 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

23. Oidipous doodt zijn vader.

Koning Laios van Thebe was getrouwd met Iokaste, doch hun huwelijk bleef kinderloos. Dat was voor Laios een reden om het orakel van Delphi te raadplegen. Wees blij dat gij geen kinderen hebt, zo sprak het orakel, want indien uw vrouw een zoon baart, zal hij, eenmaal groot geworden, zijn vader van het leven beroven. In de war door deze noodlottige voorspelling trok Laios huiswaarts en hij nam zich voor de betrekkingen met zijn vrouw ´tot een minimum te beperken¡. Maar na verloop van tijd – had u het geraden? – werd Iokaste toch zwanger. Er werd een kind van het mannelijk geslacht geboren. Het bracht geen vreugde in de harten van de ouders, wel integendeel. Bevreesd voor wat het orakel had voorspeld, gaven ze het kind aan een herder om het  te vondeling te leggen in de bossen op een helling van de Kithaironberg, ten prooi aan de roofdieren. Ze hadden het kind gekneveld en – o wreedheid! – de pezen van zijn voetjes doorgesneden. Maar de herder kon het niet over zijn hart krijgen, hij verzorgde het kind, nam het mee naar zijn huis en sprak erover met een collega die werkte in dienst van koning Polybos van Korinthe. Deze laatste had de goden al jaren lang gebeden om een troonopvolger, die er maar niet kwam. Kortom, de kleine vondeling verhuisde, via de herder van Korinthe naar het hof van koning Polybos en koningin Merope, die hem opvoedden en erkenden als hun eigen zoon. De verwondingen aan zijn voeten genazen goed, doch de voeten bleven gezwollen en hij mankte. Hij kreeg de naam Oidipous, hetgeen zoveel betekent als ´gezwollen voet¡. Weinigen in Korinthe waren op de hoogte van het feit dat Oidipous een geadopteerd kind was en degenen die het wisten hielden de lippen stijf op elkaar. Polybos en Merope wilden niet dat Oidipous zou te weten komen dat zij niet zijn échte ouders waren. Maar zulke zaken kunnen moeilijk verborgen blijven. En het gebeurde wel eens dat zijn vrienden, tijdens een ruzie en wanneer er één wat te veel gedronken had, hem ´bastaard¡ noemden. Zijn ouders lachten die belediging weg, doch het zette Oidipous aan het denken. Hij begon erover te prakkezeren en uiteindelijk besloot hij naar Delphi te trekken om er het orakel te raadplegen omtrent zijn afkomst. De vraag wíe zijn ouders waren liet het orakel onbeantwoord. Maar wat het orakel hem wél vertelde vervulde hem met afgrijzen: ´gij zult uw vader doden en bij uw bloedeigen moeder een verfoeilijk kroost verwekken¡!

Oidipous nam een kloek besluit: hij zou nooit meer terugkeren naar zijn ouders in Korinthe. Zo zou de voorspelling nooit in vervulling kunnen gaan. Althans, zo dacht hij... Hij nam de weg naar Thebe, met paard en wagen. Op de plaats waar een aardeweg die van Daulis komt een kruising maakt met de weg van Delphi naar Thebe – ik heb die verlaten plaats verscheidene malen bezocht – komt een gespan hem tegemoet: een man van rond de vijftig, met grijzende slapen, vergezeld van een wagenmenner en nog drie dienstknapen. Op een zeer autoritaire manier gebiedt de man hem opzij te gaan. Oidipous vindt de brutaliteit waarmee de man hem toespreekt ongepast en daar komt handgemeen van. Het loopt zodanig uit de hand dat de beide mannen elkaar met het zwaard te lijf gaan. De oudere man delft het onderspit en sterft ter plaatse door het zwaard van... zijn zoon. De oudere man was immers niemand minder dan Laios, de koning van Thebe. Hij was op weg naar Delphi om er het orakel te raadplegen wegens een ernstige plaag: een monsterachtige sfinx die mensen de toegang tot de stad verhinderde en de omgeving teisterde. Oidipous doodde nog drie van de begeleiders, de vierde koos het hazenpad. Zonder te beseffen dat het eerste deel van de voorspelling reeds in vervulling was gegaan, zette Oidipous zijn weg naar Thebe verder...

24-05-2022 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

22. Niobe.

(de eerste paragraaf van dit verhaal is nogal saai door de opeenvolging van namen; het is bedoeld voor diegenen die een beetje klaarheid willen in de wirwar van koningen en regenten die elkaar opvolgen aan het koninklijk hof van Thebe; de anderen doen er goed aan direct over te schakelen naar paragraaf 2)

In Thebe werd koning Pentheus, die zoals u weet door zijn moeder werd verscheurd, opgevolgd door... zijn grootvader Kadmos, gedurende een korte tijd, want algauw trok Kadmos zich met zijn echtgenote Harmonia terug in Illyrië. Naar sommigen beweren werden beiden op het einde van hun leven door de goden in slangen veranderd. Toen kwam Polydoros op de troon, de enige zoon van Kadmos. Polydoros was gehuwd met Nykteïs, bij wie hij een zoon had, Labdakos. Polydoros was ziekelijk en stierf enkele jaren later. Labdakos was toen nog een kind. De heerschappij over de stad werd overgenomen door Polydorosÿ schoonvader Nykteos, die een zoon was van de ´gezaaide man¡ Chtonios. Nykteos sneuvelde echter in een oorlog en toen kwam zijn broer Lykos aan de macht. Toen de wettige troonopvolger in de rechte lijn, Labdakos, de meerderjarigheid had bereikt, nam deze het bewind over. Niet voor lang echter, want Labdakos die net als zijn vader een zwakke gezondheid had, stierf jong en... toen was het weer Lykos. Later werd Lykos van de troon verdreven door de tweelingszonen van Antiope, dochter van zijn overleden broer Nykteos. De vader van de tweeling was niet de eerste de beste: Zeus! Hoewel zij tweelingen waren, verschilden de broers heel erg van elkaar. De ene, Zethos, was sterk en handig, iemand ´met handen aan zijn lijf¡. De andere, Amphion, was eerder van het werkschuwe type, maar buitengewoon kunstzinnig. Samen bouwden zij de vestingsmuren rond hun stad. Zethos bracht met zijn brute kracht de grote stenen bij en stapelde ze op elkaar. Amphion daarentegen speelde een meeslepende melodie op zijn lier waardoor de stenen hem vanzelf volgden en zich ook vanzelf opstapelden, zodat hij met het werk vele malen vlugger was dan zijn broer. Amphion besteeg uiteindelijk de troon. Hij was getrouwd met Niobe, een dochter van Tantalos, een zuster dus van Pelops.

Amphion en Niobe hadden zeven flinke zonen en zeven knappe dochters. Dat schitterend kroost was voor de ouders een bron van fierheid, maar ook – en dat gold vooral voor Niobe – van hoogmoed. Jaarlijks was er in Thebe een grote optocht ter ere van de godin Leto en haar goddelijke kinderen, Apollo en Artemis. Bij Niobe wekte dat afgunst op. Waarom bewijzen de Thebanen meer eer aan die duistere Titanendochter Leto met haar pover kroost – amper twee stuks – dan aan mij, hun koningin, die moeder ben van zeven prachtige zonen en evenveel prachtige dochters, zeven keer zoveel als zij? Dat dacht Niobe, maar ze zei het ook luidop, en in ÿt openbaar beschimpte ze haar rivale. Dat kwam de godin ter ore. Vernederd en geschokt door zoveel arrogantie, mobiliseerde Leto haar kinderen Apollo en Artemis en ze gebood hen hun moeder bloedig te wreken op de kinderen van Niobe. Apollo nam de zeven zoons voor zijn rekening, Artemis de zeven dochters. In geen tijd lagen zij allen neergeveld, dodelijk getroffen door een pijl, recht in het hart. En Niobe? Dat zij een straf verdiende voor haar hoogmoed staat buiten kijf, maar dit!... Het onbeschrijflijk leed dat haar was aangedaan verkilde haar moederhart. Haar hart versteende en zo gebeurde ook met haar hele lichaam, tot er van haar niets anders overbleef dan een rotsblok, een ontzield stuk steen. Amphion vervloekte daarop de goden en dat moest ook híj met zijn leven bekopen: ook zíjn hart werd met een pijl doorboord.

Nu leefde er in Elis een rechtstreekse afstammeling van Kadmos, in de mannelijke lijn. Zijn naam was Laios en hij was de enige zoon van de jong gestorven Labdakos. Als jonge knaap was hij door Amphion en Zethos uit Thebe verdreven en hij had een onderkomen gevonden bij koning Pelops en diens echtgenote Hippodameia. Dezen hadden vele kinderen – wel twee dozijn – waarvan de bekendste zijn: Pittheus, Thyestes en vooral Atreus, de latere koning van Mykene, en ook Chrysippos, die een buitenechtelijk kind was van Pelops en tevens zijn lievelingszoon. Tussen Laios en Chrysippos ontstond een homosexuele liefde. Een en ander leidde ertoe dat Laios Chrysippos ontvoerde naar Thebe en dat Chrysippos daar de dood vond: door de hand van Hippodameia zeggen sommigen, terwijl anderen Atreus als de dader opgeven en nog anderen het houden op zelfmoord.

Na de dood van Amphion nam Laios als wettige troonopvolger diens functie over. De misdaad die Laios had gepleegd door de zoon van zijn weldoener te ontvoeren, werd hem door de  goden zwaar aangerekend. Er kwam een vloek over hem en zijn nageslacht.

23-05-2022 om 07:11 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

21. Pelops.

Pelops nam het rijk van zijn vader over. Voor korte tijd slechts, want naburige volkeren verdreven hem van zijn troon. Pelops verliet Klein-Azië en trok naar Griekenland om er zijn geluk te zoeken, ´t is te zeggen: een vrouw vinden en een nieuw koninkrijk vestigen. Hij had vernomen dat de koning van Elis een knappe huwbare dochter had. Elis is een landstreek in het noordwesten van de Peloponnesos en de koning, Oinomaos, was een zoon van de oorlogsgod Ares. De knappe dochter heette Hippodameia. Eén probleem: Oinomaos wenste zijn dochter geenszins uit te huwelijken. Was het, zoals de enen zeggen, omdat het orakel hem zou voorspeld hebben dat een eventuele schoonzoon hem ter dood zou brengen? Of was het, zoals anderen beweren, omdat hijzelf verliefd was op zijn dochter? Iedere huwelijkskandidaat liet hij een proef doorstaan: in een renwagenwedstrijd diende hij het op te nemen tegen Oinomaos. Het was een wedstrijd over een lange afstand, met start in Elis en aankomst op de landengte in de buurt van Korinthe. De kandidaat kreeg een half uur voorsprong en hij moest Hippodameia meenemen in de wagen, ongetwijfeld om zijn aandacht af te leiden. Haalde Oinomaos de aspirant-schoonzoon in, dan doodde hij hem met zijn speer. In het ander geval kreeg de kandidaat Hippodameia tot bruid plus het koninkrijk van haar vader. Twaalf – sommigen beweren dertien – kandidaten hadden reeds hun kans gewaagd. Allen hadden het pleit verloren. Niet te verwonderen: de paarden van Oinomaos, die hij van zijn vader Ares had gekregen, waren de snelste van heel Griekenland, sneller dan de noordenwind. Bovenop de ingangspoort van de koninklijke burcht prijkten de hoofden van de twaalf of dertien ongelukkigen, ter afschrikking van nieuwe kandidaten. Het was dus wel even schrikken voor Pelops toen hij daar aankwam. Hij bleef nochtans vastberaden om zijn kans te wagen. Hij had het voordeel dat Hippodemeia de onderneming gunstig gezind was: ze was namelijk op slag verliefd op de mooie Pelops en ze wenste ook dat er een einde zou komen aan de slachtpartijen. Ze beraamde een gemeen plan. Ze kocht haar vaders wagenmenner Myrtillos om: hij moest de renwagen van zijn meester saboteren. Myrtillos verving de stalen aspinnen van Oinomaos´ wagen door wassen pinnen... Deze dienst werd vanzelfsprekend niet gratis bewezen. In geval van succes zou Myrtillos de helft van het rijk krijgen en daarenboven zou hij de eerste huwelijksnacht met Hippodameia mogen doorbrengen.

De kampers waren reeds zeer dicht bij de landengte van Korinthe genaderd en nóg was de wagen van Pelops en Hippodameia niet ingehaald. Niet te verwonderen, want de paarden van Pelops waren ook niet de eerste de beste: hij had ze gekregen van zijn begunstiger, de god Poseidon. En toen het dan toch stond te gebeuren en net toen Oinomaos op het punt stond Pelops met zijn speer te doorboren, waren de wassen pinnen gesmolten en stortte zijn renwagen in elkaar. Oinomaos raakte verstrengeld in het wrak en brak zijn nek. Het rijk Elis was nu aan Pelops. Noch hij noch Hippodameia waren geneigd Myrtillos zijn beloofde loon te schenken. Pelops nam Myrtillos mee naar een hoge rots, zogezegd om hun nieuwe rijk in ogenschouw te nemen. Op de top van de rots gekomen gaf Pelops de wagenmenner een duw zodat hij in de diepte te pletter stortte. Vóór hij de geest gaf sprak Myrtillos nog een vervloeking uit over Pelops en zijn nageslacht. Wees maar zeker dat die vervloeking in vervulling zou gaan...

Ik vergat nog te zeggen dat Myrtillos de zoon was van de god Hermes. Om verzoening voor zijn misdaad af te smeken bij Hermes en bij de andere goden, organiseerde Pelops Spelen in het naburige Olympia, in een heiligdom van Zeus: die Spelen zouden uitgroeien tot de grootste onder de Griekse Spelen, de Olympische!

22-05-2022 om 18:41 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

20. Tantalos.

Tantalos was de zoon van Zeus en de nimf Pluto, die één van de drieduizend dochters was van de titaan Okeanos en de titanes Tethys. Tantalos leek voor het geluk geboren. Hij werd koning van een groot gebied in Klein-Azië, hij was rijk en machtig en daarenboven was hij zeer geliefd door de goden en in ÿt bijzonder door zijn vader Zeus. De genegenheid die de goden hem betoonden, was zo groot dat ze hem uitnodigden in hun woning en aan hun tafel op de Olymposberg. Maar Tantalos was ál te voortvarend en hij beschaamde het vertrouwen dat de goden in hem stelden. Goddelijke geheimen die hem in vertrouwen waren medegedeeld, verklapte hij aan zijn aardse vrienden. Hij stal ambrozijn en nectar, de goddelijke spijs en drank, en deelde het uit aan diezelfde vrienden, opdat, zo dacht hij, zij er de onsterfelijkheid zouden door bekomen. Hij was zelfs zo vermetel dat hij het aandurfde de alwetendheid van de goden op de proef te stellen...

Op een dag nodigde hij alle goden van de Olympos uit voor een feestmaal in zijn koninklijke woning. De goden gingen op deze uitnodiging in en dat was meteen een zeer uitzonderlijke gunst die zij Tantalos verleenden. En wat voor afschuwelijks had Tantalos verzonnen om de alwetendheid van de goden te testen? Hij had zijn bloedeigen zoon Pelops geslacht, in stukken gesneden en gekookt in een pot, die hij de goden als maal voorzette. Hij dacht dat de goden dit niet zouden doorzien hebben, maar daarin had hij zich lelijk vergist. Alleen de godin Demeter, die er eventjes met haar hoofd niet bij was – ÿt was in de tijd dat ze treurde om haar dochter Persephone – nam een stuk vlees en at ervan. De andere goden walgden van zoveel gruwelijke hoogmoed en Zeus nog het meest van al. De sympathie die hij zijn zoon altijd had betuigd, veranderde op staande voet in de grootste afkeer. Met behulp van zijn bliksem die hij van onder zijn kleed te voorschijn had gehaald, slingerde hij de misdadiger in de Tartaros, dit is in de diepste diepten van de onderwereld. Daar moet hij een straf ondergaan, een eindeloze kwelling. Tantalos staat daar, vastgeketend aan een rots, in een riviertje met helder kabbelend water dat tot aan zijn middel komt. Boven zijn hoofd bengelen de heerlijkste vruchten. Maar hij wordt gekweld door een ontzettende honger en dorst want telkens als hij de vruchten wil grijpen, worden ze door een onzichtbare hand naar boven getrokken tot buiten zijn bereik, en telkens als hij het hoofd naar beneden wendt om te drinken, vloeit het water snel heen, zodat hij ook dáár niet bij kan. Een tantaloskwelling dus...

En wat gebeurde er met Pelops? Zeus gaf Hermes de opdracht de stukken weer op de gepaste manier bij elkaar te voegen. Dan blies de oppergod de jongen opnieuw leven in. Het stuk dat Demeter opgegeten had, een stuk van een schouder, ontbrak, en het werd vervangen door een stuk ivoor. Pelops was weer springlevend en mooier dan ooit tevoren. De god Poseidon werd verliefd op dit mooie jongetje met zijn ivoren schouder. Hij nam Pelops onder zijn hoede en overlaadde hem met geschenken. Toen de knaap enkele jaren later opgegroeid was tot een volwassen jongeman, schonk Poseidon hem een stel paarden en een renwagen. Het waren uiterst snelle en onvermoeibare paarden, in een snelheidswedstrijd niet te verslaan. Dat geschenk zou Pelops in de toekomst nog goed van pas komen. Maar dat is stof voor een volgend verhaal.

21-05-2022 om 16:15 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

19. Adonis en Aphrodite.

Myrrha was de dochter van de Fenicische koning Theias. Ze had mooi haar, weliswaar. Maar dat ze haar eigen haar mooier vond dan dat van Aphrodite nam de godin van de liefde haar meer dan kwalijk. Zij legde in het hart van Myrrha zondige liefdesgevoelens voor haar eigen vader. Met een list slaagde Myrrha erin het bed te delen met haar vader: ze maakte hem dronken en verleidde hem in het donker.

Theias sliep alzo twaalf nachten lang met zijn eigen dochter. Toen hij haar echter de twaalfde nacht herkende bij het schijnsel van een zwak licht, werd hij wild van woede. Met een slagersmes achtervolgde hij Myrrha, doch deze slaagde erin te ontvluchten en aan een gewisse dood te ontkomen. Ze belandde in Arabië. Toen bleek dat ze zwanger was, was ze zo beschaamd dat ze de goden smeekte haar te doen verdwijnen: ze wilde niets meer zijn, noch onder de levenden, noch onder de doden. De goden veranderden haar in een myrrheboom, die overvloedig weent om de verloren gegane eer: haar tranen zijn de welriekende gomhars die de bast van de boom overvloedig afscheidt.

De dag dat Myrrha normaal had moeten baren, scheurde de boomschors open en een kind kwam te voorschijn: Adonis. Het kind was zo mooi dat Aphrodite zelf het opnam, het in een koffertje legde en toevertrouwde aan Persephone, de godin van de onderwereld. Deze echter werd dermate bekoord door het kind dat ze weigerde het nog ooit terug te geven aan Aphrodite. Dit leidde tot een twist tussen de twee godinnen. Het was Zeus die uiteindelijk optrad als scheidsrechter in deze zaak. Hij besliste dat Adonis één derde van het jaar bij Aphrodite zou vertoeven en één derde bij Persephone; over het laatste één derde zou de jongen zelf vrij mogen beslissen. Adonis gaf zijn deel geheel aan Aphrodite, zodat hij als opgroeiende knaap twee derden van het jaar in haar gezelschap vertoefde.

De grote liefdesgodin geraakte zodanig in de ban van de mooie Adonis dat ze de aan haar gewijde plaatsen op Cyprus verliet en de andere goden negeerde. De god Ares kon moeilijk verkroppen dat de godin die hem eens had bemind nu al haar aandacht aan de sterfelijke Adonis besteedde. Hij veranderde zichzelf in een everzwijn en toen Aphrodite en de geliefde jongeling op een dag aan het jagen waren in de bossen van Fenicië, stormde het everzwijn recht op Adonis af en bracht hem een dodelijke wonde toe.

Aphrodite nam het lichaam van de geliefde in de armen, maar ze kon niet verhinderen dat zijn bloed wegvloeide naar een beek, die stroomt aan de voet van de Libanon en die tot op heden rood gekleurd is door het bloed van Adonis. En vandaar stroomde het bloed via de Styx naar de onderwereld. In plaats van Adonis te beminnen kon Aphrodite hem nu nog enkel bewenen, en rondom bloeiden overal anemonen, gesproten uit het bloed van de beminde, waar het de aarde doordrenkt had.

20-05-2022 om 09:46 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

18. Demeter, Hades en Persephone.

Demeter was een van de drie zusters van Zeus. Nog voor Zeus in het huwelijk trad met zijn jongste zuster Hera, had hij betrekking gehad met Demeter. Deze bracht een dochter ter wereld, Persephone. Later werd Hades, de god van de onderwereld, verliefd op het meisje, en hij vroeg Zeus met haar te mogen huwen. Zeus durfde zijn oudere broer geen afwijzend antwoord te geven, maar anderzijds durfde hij zich de woede van zijn zuster Demeter niet op de hals halen. Het lag natuurlijk in de bedoeling van Hades om Persephone mee te nemen naar de onderwereld, om er samen met hem te regeren over de doden. Demeter was al te zeer aan haar dochter gehecht. Zeus probeerde zich uit de slag te trekken met: ik zeg niet ja, ik zeg niet nee... Hades interpreteerde dit antwoord als zijnde positief en op een zomerse dag ontvoerde hij het meisje met geweld, toen zij wandelde op een weide in de buurt van de stad Eleusis – al zou dat op vele andere plaatsen kunnen gebeurd zijn, als men er verschillende schrijvers op naleest.    

Demeter was uitzinnig van verdriet. Dolend liep ze door de velden op zoek naar haar dochter. Negen dagen lang weigerde ze te eten en te drinken. De tiende dag zocht ze onderdak bij de koning van Eleusis. ’s Konings zoon, Triptolemos, had vernomen dat op een naburige weide een meisje was geschaakt door een geweldenaar in een door vurige zwarte paarden getrokken wagen. Daarna was de aarde opengescheurd en had het hele gespan verzwolgen. Toen Triptolemos dit verhaal vertelde, rees bij Demeter reeds het zwaar vermoeden dat Hades de hand had in de hele affaire. Ze ontbood Hermes en vroeg hem haar naar Helios te brengen. Helios is de zonnegod, de zoon van de titaan Hyperion en de titanes Theia. Helios ziet álles en tegenover Demeter verklaarde hij dat haar dochter inderdaad door Hades was geroofd. Demeter eiste nu een onderhoud met Zeus: hij moest er maar voor zorgen dat ze haar dochter terugkreeg. Zeus wendde al zijn diplomatie aan bij Hades. Helaas! Ze had reeds van de granaatappel gegeten die de terugkeer uit het rijk der doden in principe onmogelijk maakt. Het zag er naar uit dat Demeter het verlies van haar dochter nooit te boven zou komen. Haar droefheid was eindeloos, en met haar treurde de hele natuur. De gewassen groeiden niet meer, alles verdorde. Zo kon het niet blijven duren. Zeus ging nog eens serieus praten met Hades en uiteindelijk werd er een compromis bereikt. Persephone zou een deel van het jaar bij haar moeder mogen doorbrengen, doch het andere deel van het jaar moest zij doorbrengen in de onderwereld aan de zijde van Hades, haar gemaal. Groot was de vreugde van Demeter bij het weerzien van haar dochter. De natuur leefde weer helemaal op, alles werd weer groen: ’t was lente. Maar onverbiddelijk kwam telkenjare de dag dat Persephone weer naar de onderwereld moest terugkeren: dat was op het einde van de zomer. Nu kwam er weer droefenis over Demeter en over de aardse gewassen die zij onder haar hoede had genomen. De natuur maakte zich op voor een sombere en dorre winter, die duurde tot de terugkeer van Persephone, tot de lente weer in ’t land kwam.

Dit mythologisch verhaal ligt aan de basis van de Eleusinische mysteriën, die eeuwenlang gevierd werden in het oude Griekenland. Het waren geheimzinnige en uitbundige feesten, die in het teken stonden van de eeuwigdurende cyclus van leven en dood in de natuur en waarbij de jonge meisjes en knapen ingewijd werden in de mysteries van het leven. In Eleusis kan men heden ten dage de ruïnes bezoeken van dit heiligdom van Demeter. Daar ligt ook het hol van Pluto (latijnse naam van Hades), zijnde een hol in een rots, waarlangs Persephone van de aarde verdween in de grijpgrage armen van de god van de onderwereld.

Nog dit. Demeter was dankbaar tegenover prins Triptolemos omdat hij haar de nuttige tip had gegeven die tot de ontvoerder van haar dochter had geleid. Ze leerde hem de kunst van de akkerbouw. Dank zij Triptolemos heeft die kunst zich dan verspreid over de mensheid.

19-05-2022 om 08:43 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

17. Slachtoffers van Artemis.

Ook met de vierde dochter van Kadmos is een verhaal verbonden dat de stichter van Thebe veel verdriet bezorgde. Ze heette Autonoë en ze was gehuwd met Aristaios, wiens ouders de god Apollo en de nimf Kyrene waren. Met Aristaios had Autonoë een zoon: Aktaion. Als jongeman beoefende deze de jacht. Op een warme zomerdag kwam hij toevallig met zijn jachthonden bij het water van een bron, waarin Artemis naakt aan het baden was, samen met enkele nimfen. Aktaion herkende de godin en wendde onmiddellijk de blik af, want hij wist dat Artemis, de maagdelijke tweelingzuster van Apollo, niet duldde dat enig mannelijk wezen haar naaktheid aanschouwde. Dat had ze gemeen met die andere godin-maagd, Athena. Maar Artemis was veel meedogenlozer dan Athena. Ziehier wat er gebeurde. Ze besprenkelde Aktaion met water uit de bron – of ze daarbij een toverformule uitsprak is niet met zekerheid bekend – waarbij de jonge jager veranderde in een hert. Hij was ook niet meer in staat menselijke klanken te uiten. Zijn honden herkenden hun baasje niet meer, instinctief stortten ze zich op het hert en verscheurden het...

Een ander slachtoffer van Artemis was Kallisto, dochter van een Arkadische koning, Lykaon. Zelf onthield Artemis zich van elke geslachtelijke omgang en ze eiste hetzelfde van haar tempeldienaressen. Kallisto, die een van de dienaressen was, werd verleid door Zeus en raakte zwanger. Toen Artemis de zwangerschap opmerkte, veranderde ze Kallisto in een berin. Als berin baarde Kallisto een zoon, Arkas. Eenmaal opgegroeid tot een volwassen jongeman ging ook hij op jacht, op berenjacht! En zo kwam hij op een dag oog in oog te staan met zijn moeder. Hij herkende haar natuurlijk niet en hij stond op het punt haar te doden met zijn pijlen... toen Zeus zich over hen beiden ontfermde. Hij veranderde ook Arkas in een beer en hij plaatste moeder en zoon aan het firmament, onder het sterrenbeeld van de grote en de kleine beer.

De godin van de jacht was in feite een onverbiddelijke wreekster. Preutsheid en maagdelijkheid waren haar teergevoelige punten. Ze was daarenboven zeer gesteld op erkenning. Al wie dus vergat haar de eer te bewijzen die hij haar naar haar mening verschuldigd was, stelde zich bloot aan haar wraak. Ze voelde zich bijzonder gekrenkt wanneer een sterveling voor het welslagen van een onderneming offers bracht aan de goden zonder daarbij aan haar te denken. Zo wreekte zij zich op Agamemnon, de opperbevelhebber van de Griekse troepen in de Trojaanse oorlog. Agamemnon had aan de goden geofferd voor een goede afloop van deze oorlog, maar had daarbij vergeten aan Artemis te offeren. Artemis zorgde ervoor dat het windstil werd in de haven waar de oorlogsschepen verzameld lagen, zodat zij niet konden afvaren naar Troje. Agamemnon raadpleegde het orakel: waarom bleef de gunstige wind voor de afvaart nu al weken uit? Het verdict was verpletterend: hij had zich de woede van de Artemis op de hals gehaald en de godin zou alleen te vermurwen zijn door het offer van zijn geliefde dochter Iphigineia...

18-05-2022 om 13:07 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

16. Agave, slachtoffer van Dionysos.

Vreselijk was het lot van Semele en Ino. Dat van hun zuster Agave was zo mogelijk nog vreselijker. Maar eerst is het nodig dat ik u meer vertel over Dionysos. Vijf nimfen namen zijn opvoeding waar. Ze voedden hem met honing en andere zoete spijzen. Mogelijk hieraan te wijten zijn de blonde lokken en de vrouwelijke trekken van de volwassen god. Als dank voor hun goede zorgen plaatste Zeus de nimfen – de Hyaden – als sterrenbeeld aan de hemel. Hera bracht verdwazing in het brein van de bastaardzoon van haar gemaal en zo komt het dat Dionysos er een extravagante levenswandel begon op na te houden. Vermelden we nog dat hij tijdens zijn verblijf bij de nimfen in de bergen van Beotië op eigen kracht ontdekt had hoe van druiven wijn kon gemaakt worden. Hij kreeg een heel stel volgelingen, die in bewondering stonden voor deze knappe jonge god, met zijn uitbundige levensstijl en zijn wonderbare geestrijke drank. Wie waren die volgelingen? Eerst waren er de maenaden: sommigen van hen waren nimfen, anderen gewone sterfelijke vrouwen. En dan waren er de saters: mannelijke wezens met een menselijke gedaante, doch met horentjes op hun hoofd, bokkenpoten en een geitenstaart en een altijd opgerichte fallus. De bekendste onder de saters was de bosgod Pan: hij was de zoon van de god Hermes en de nimf Dryope, een ´boomnimf¡. Pan zelf verwekte vele saters bij de nimfen, maar van een aantal andere saters is Hermes de vader... Opgehitst door de wijn en door het wilde enthousiasme van hun god trokken ze zingend en dansend, en zich te buiten gaand aan allerlei baldadigheden, door het land. Ze waren gewapend met zwaarden en levende slangen en met de thyrsos, een staf omkranst door wijnranken en met een dennenappel op de top. Ze waren zo driest dat ze de dieren in het bos aanvielen en doodden en aan stukken reten, en hun vlees verslonden onder het uiten van wilde kreten. En ze trokken de grenzen van hun land over en kwamen in andere werelddelen, alwaar ze de bevolking wijn leerden bereiden en verscheidene steden stichtten, onder andere in Egypte en India. Uiteindelijk keerde Dionysos met zijn gevolg terug naar zijn geliefkoosde Beotië. In de hoofdstad Thebe was er nu een nieuwe jonge koning: Pentheus, een zoon van Agave en Echion, één van de mannen die ontstaan waren uit de door Kadmos gezaaide drakentanden. Dionysos bezocht al de vrouwen van de stad en nodigde hen uit om deel te nemen aan zijn wilde feesten op de nabijgelegen Kithaironberg. Hij slaagde er zelfs in Agave als maenade in te lijven. Koning Pentheus evenwel had een grondige afkeer van de wulpse god met het verwijfde voorkomen. Hij had zich voorgenomen die orgieën te verbieden. Hij wilde er zich nochtans eerst van overtuigen hoe het er precies aan toeging. Daarom stelde hij zich verdekt op om alzo de vrouwen te bespieden. Doch ze kregen hem in de gaten en met groot gebrul stortten ze zich op hun koning, onder de leiding van Agave. Het was tenslotte Agave zelf die, zwaar bedwelmd door de wijn, in haar zoon een wild dier herkennend, hem als een bezetene aanviel en zijn lichaam verscheurde, hem de kop afrukte en at van zijn vlees.

Kan men zich de ontsteltenis inbeelden die zich van Agave meester maakte, toen ze uit haar roes ontwaakte en het duidelijk werd wat ze had aangericht. En Kadmos? Hij ging weer op de troon zitten, als een gebroken man. Hoezeer had de toekomst hem eertijds niet toegelachen! Iedereen had hem gelukkig geprezen en benijd. En nu: niets dan verdriet. In al zijn ellende sprak hij deze legendarische woorden, die later door velen in Griekenland en ver daarbuiten zijn beaamd: prijst nooit iemand gelukkig vóór hij zijn laatste dag heeft geleefd.

17-05-2022 om 13:18 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

15. Ino.

Ino was een dochter van Kadmos, een zuster dus van Semele. Voor wie vaak kruiswoordraadsels oplost zal de naam Ino niet onbekend zijn. Hier volgt wat meer achtergrondinformatie over deze Thebaanse prinses wier lot al even weinig benijdenswaardig was als dat van haar zuster. Zij trouwde met Athamas, een koning in Beotië en later ook in Thessalië. Hij was een zoon van Aiolos, de god van de winden. Athamas had twee kinderen uit een eerste huwelijk met Nephele, de godin van de wolken: Phrixos en Helle. Het klikte niet tussen Ino en haar twee stiefkinderen. Toen er een tijd van rampspoed aanbrak en men volgens goede gewoonte het orakel raadpleegde, kocht Ino de orakelpriesters om. Het orakel was formeel: Phrixos en Helle moesten geofferd worden! Maar hun moeder Nephele waakte. Verstoten door Athamas leefde ze teruggetrokken. Toen Phrixos en Helle echter naar het offeraltaar geleid werden, liet zij een wolk nederdalen over hen, en toen de wolk optrok stond daar een gevleugelde ram met een gouden vacht. Nephele gaf haar kinderen opdracht plaats te nemen op de rug van de gevleugelde ram en in geen geval naar beneden te kijken als zij hoog in de lucht gingen stijgen. Het dier steeg op en zette koers in de richting van de Zwarte Zee. Toen ze gekomen waren boven de zeestraat die de Egeïsche Zee scheidt van de Zee van Marmara, keek Helle naar beneden, ondanks de waarschuwing die ze van haar moeder had gekregen. Ze werd duizelig, waardoor ze naar beneden tuimelde en verdronk in de zeestraat die naar haar ´Hellespont¡ – nu beter bekend onder de naam ´Dardanellen¡ – werd genoemd. Phrixos vloog nu alleen verder, tot de ram landde in Colchis, een gebied in het Oosten van de Zwarte Zee. Daar offerde Phrixos de ram aan Zeus en hij schonk de gouden vacht van het dier aan de koning van Colchis, Aietes. Deze was de zoon van twee titanenkinderen, namelijk van de zonnegod Helios en van de okeanide Perseïs. Aietes hing het vlies aan een eikenboom in een bos dat aan de god Ares was gewijd en hij liet het daar bewaken door een draak. Het orakel had hem immers voorspeld dat de welvaart van zijn land zou afhangen van het bezit van een gouden schapenvacht. Phrixos huwde met een dochter van Aietes en keerde nooit meer terug naar zijn vaderland.

Athamas, die ondertussen twee kinderen verwekt had bij Ino, was zeer bedroefd vanwege het verlies van de kinderen uit zijn eerste huwelijk. Toen uiteindelijk het bedrog van Ino uitlekte, sloeg zijn droefenis om in razernij. Uitzinnig van woede doodde hij één van de kinderen van Ino en ook het tweede stond hij naar het leven. Ino slaagde erin te vluchten met het kind, Melikertes, in de armen. Maar Athamas zat haar achterna. Aangekomen bij de hoge rotskust van de Saronische golf zag Ino geen uitweg meer: ze stortte zich met haar zoontje van de  rots in zee. Beiden kwamen om. Het lijkje van Melikertes spoelde aan op de kust van Isthmia, niet ver van Korinthe. Een dolfijn had het op zijn rug daarheen gebracht. Koning Sisyphos van Korinthe, toevallig de broer van Athamas, vond het en hij organiseerde terstond lijkspelen ter nagedachtenis van de dode prins. Het waren de Isthmische Spelen, één van de vier grote Panhelleense Spelen in Griekenland.

Zowel Ino als haar zoontje Melikertes werden na hun dood verheerlijkt. Onder de naam van respectievelijk Leukotheia en Palaimon werden zij onder de goden opgenomen.

16-05-2022 om 10:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

14. De geboorte van Dionysos.

Harmonia was een dochter van de oorlogsgod Ares en de liefdesgodin Aphrodite. Een buitenechtelijk kind dus, zij het van hoge goddelijke afkomst. Aphrodite had overigens niets anders dan buitenechtelijke kinderen. Harmonia werd de bruid van Kadmos. Er werd een schitterend huwelijksfeest gehouden, dat de goden zelf door hun aanwezigheid grote luister bijzetten. Ze overlaadden de bruid met kostbare geschenken. Aphrodite schonk haar dochter een prachtige gouden halsketting: een kunstwerk dat Hephaistos zelf had vervaardigd.

Kadmos en Harmonia heersten over Thebe en ze kregen samen vijf kinderen, waaronder vier dochters. Eén van de dochters was Semele, die voor haar moeder niet in schoonheid moest onderdoen. En weer was het Zeus die zijn oog liet vallen op deze mooie maagd. Hij benaderde haar in de gedaante van een knappe jonge man en hij had geslachtelijke omgang met haar. In alle oprechtheid vertelde hij haar dat hij niemand minder was dan de oppergod Zeus, in menselijke gedaante. Semele dacht dat haar geliefde slechts een grapje maakte, maar diep in haar binnenste knaagde toch de twijfel. Ze vertelde alles aan haar zusters, die het verhaal belachelijk vonden. Ze zeiden: als hij werkelijk Zeus is, dat hij zich dan eens vertone in zijn goddelijke gedaante, al is het maar één enkele keer. En toen de jongeman haar weer benaderde en haar volop zijn liefde betuigde, zwoer hij in een onbezonnen ogenblik, dat hij haar, als bewijs van zijn liefde, alles zou geven wat zij maar wilde. Zij wenste maar één ding: dat hij zich, al was het maar één enkele keer, aan haar zou vertonen in zijn goddelijke gedaante, in zijn schitterend gewaad, met staf en bliksem en al. Zeus was niet weinig geschrokken door die wens. Hij wist immers dat geen enkele sterveling de aanblik van de oppergod in zijn ware gedaante kon doorstaan. Hij smeekte haar een andere wens te doen. Maar Semele bleef vastbesloten en wat Zeus plechtig beloofd had, daaraan moest hij nu voldoen. Hij deed nog zó zijn best om zijn geliefde een vreselijk lot te besparen: hij haalde zijn minst schitterende kleed uit de kast en uit de kist waarin hij zijn bliksems bewaarde, diepte hij zijn allerkleinste bliksempje op... Alles tevergeefs. Toen Semele de oppergod in al zijn glorie aanschouwde, vatten haar lijf en leden vuur en smeulend ging zij ten onder. En op dat ogenblik realiseerde Zeus zich dat zij zijn kind droeg. Hij riep zijn trouwe zoon Hermes ter hulp en gebood hem de ongeboren vrucht via een keizersnede uit de buik van de moeder te halen. Daarna liet Zeus de foetus bij zichzelf inplanten in het losmazig weefsel aan de binnenkant van de dij, om hem daar verder te laten groeien: een ingreep waar de hedendaagse chirurgen een punt kunnen aan zuigen. Toen de tijd van voldragenheid gekomen was, verloste Hermes zijn vader Zeus van een zoon, Dionysos, die aldus ten tweede male werd geboren. Hermes nam het kind Dionysos op de linker arm en hij hield het een tros druiven voor. De beeldhouwer Praxiteles heeft dit toneeltje op onnavolgbare wijze in beeld gebracht: de “Hermes van Praxiteles”, het mooiste beeldhouwwerk dat ooit werd voortgebracht, is te bezichtigen in het archeologisch museum van Olympia. Hermes bracht vervolgens deze jongste spruit van Zeus naar een veilig oord, waar hij door nimfen opgevoed en bewaakt werd. Want de woede van Hera richtte zich naar alle bastaardkinderen die uit de talloze misstappen van haar echtgenoot voortsproten.

Dit goddelijk kind zou weldra een echte god worden, de god van de wijn en de goede sier. Hij was de dertiende onder de Olympische goden, maar toen de godin van de haard, Hestia, de meest bescheidene van alle hoge godinnen,  zich terugtrok, waren ze op de Olympos weer met zijn twaalven...

15-05-2022 om 17:52 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

13. Europa en Kadmos.

Poseidon, de god die heerste over de zeeën, was net als zijn broer Zeus, en zoals reeds gezegd, zeer gevoelig voor vrouwelijk schoon. Libya, een kleindochter van Zeus en Io, zoals we in het vorig verhaal gezien hebben, was één van de velen die door Poseidon bemind werden. Dat resulteerde in een tweeling: Agenor en Belos. Agenor trok vanuit zijn geboorteplaats in Egypte naar Tyrus in Kanaän, waar hij koning werd. Hij kreeg zes nakomelingen: één dochter en vijf zonen. De dochter heette Europa. En wie ontbrandde in liefde voor deze schone maagd? Zeus! Om haar te versieren had hij een ingenieus plan bedacht. Hij gaf zijn zoon Hermes de opdracht het vee van Agenor naar de zeekust van Tyrus te drijven, alwaar Europa vaak vertoefde. Hij veranderde zichzelf in een stier en begaf zich tussen het vee. Europa merkte het dier op en raakte in vervoering door de indrukwekkende gestalte, de schitterende witte vacht en de grote trouwe ogen. De stier liet zich gewillig strelen door het meisje en nodigde haar uit op zijn rug plaats te nemen. Pas was dit geschied, of hij zette het op een lopen, recht de zee in, en waar het water te diep werd begon hij te zwemmen. Europa was niet weinig geschrokken, ze schreeuwde het uit van angst en ze riep de goden ter hulp. Maar de stier had geen oren naar haar smeekbeden en in een razend tempo zwom hij alover de Middellandse Zee tot hij het eiland Kreta bereikte. Aan de zuidelijke kust van het eiland ging hij aan land, op een plaats waar nu de stad Gortyna ligt. Hier nam hij weer zijn normale gedaante aan. Onder de schaduw van een reusachtige olijfboom had hij betrekking met Europa – de boom staat er nog steeds. In een nabijgelegen grot schonk Europa het leven aan een zoon, de latere koning Minos, legendarisch heerser in de machtige burcht van Knossos, en naar wie de Minoïsche cultuur zou genoemd worden. In diezelfde grot kreeg Europa nog meerdere malen het bezoek van Zeus en ze schonk hem later nog twee zonen: Rhadamanthys en Sarpedon.

Op het thuisfront in Tyrus was men ondertussen zeer bezorgd en bedroefd vanwege de verdwijning van Europa. Vader Agenor stuurde uiteindelijk zijn vijf zonen uit naar alle windstreken om hun zuster te zoeken. Hij legde hen meteen het verbod op het ouderlijk paleis nog te betreden zolang Europa niet teruggevonden was. Geen van de zonen slaagde in de opdracht. Na hun vruchteloze zoektochten gingen ze zich vestigen op plaatsen buiten hun geboorteland en ze stichtten daar steden. Het wedervaren van één van de vijf broers, Kadmos, mag hier zeker niet onverteld blijven...

Kadmos ondernam zijn zoektocht op het Griekse vasteland, samen met enkele dappere vrienden die hij had opgetrommeld. Na maandenlang vergeefs zoeken en ten einde raad, richtten ze zich tot het orakel van Delphi. Het antwoord van het orakel luidde: “Niemand minder dan Zeus zelf houdt het spoor verborgen. Verder zoeken is zinloos. Als ge hier naar buiten gaat zult ge een koe zien. Volgt de koe tot de plaats waar ze zich zal nedervleien in het gras. Daar moet ge een burcht bouwen”. Kadmos en zijn vrienden gehoorzaamden het orakel. Ze zagen de koe en volgden ze, vele kilometers ver, tot de plaats waar nu de stad Thebe ligt. Daar ging de koe liggen. Dorstig als ze waren, gingen de makkers op zoek naar een koele waterbron. Er was er één in de nabijheid doch die werd bewaakt door een monsterachtige slang. De mannen probeerden het monster te lijf te gaan, maar één voor één moesten ze het onderspit delven: allen werden gedood. Ongerust over hun lang wegblijven, begaf Kadmos zich naar de plaats des onheils. Bij het aanschouwen van al zijn dode gezellen stond hij als aan de grond genageld. Hij bad tot de godin Athena om sterkte. En de godin verhoorde hem. Een ongekende kracht en moed doorzinderde zijn lichaam: onverschrokken trad hij het monster tegemoet en na een slopend lijf-aan-lijf gevecht bracht hij het een dodelijke steek toe met zijn zwaard. En terwijl de slang dood aan zijn voeten lag, verscheen de godin Athena en ze sprak tot Kadmos: “Als slang zult gij uw laatste levensdagen slijten, maar eerst zult gij een stad stichten, waarvan de roem door geen enkele stad in Griekenland zal overtroffen worden. Dit kunt gij niet alleen. Doe daarom wat ik u opdraag: ploeg deze akker om, trek de tanden van deze dode slang uit en zaai ze in de mulle grond”. Kadmos deed zoals hem was opgedragen. Uit de gezaaide tanden schoten talrijke gewapende krijgers op. De krijgers kregen echter onderling ruzie en ze bekampten en doodden elkaar, tot er nog vijf overbleven: de Sparti. Met deze vijf bouwde Kadmos een burcht, de Kadmeia – waarvan heden ten dage nog resten te zien zijn – en hij stichtte een stad: het roemrijke Thebe.

14-05-2022 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

12. Io.

Io was een dochter van de stroomgod Inachos, die zelf een zoon was van de titaan Okeanos, al zijn er die beweren dat Japetos, ook een titaan, de vader was van Inachos. Dat laatste doet echter weinig ter zake. Wat volgt is een wondermooi verhaal.

Io trad in dienst bij de oppergodin Hera, als dienstmaagd. Ze was mooi, ook in de ogen van Zeus. Toen, op een kwade dag, de oppergod zich wat al te lang ophield met Io, in de vlakte van Argolis, ergens aan de oevers van de Inachos-rivier, was dat niet aan de aandacht van Hera ontgaan. Zeus zag zijn gade in de verte al naderen en vlug toverde hij de geliefde Io om in een koe, een pracht van een dier, dat gedwee naast hem stond te grazen in de wei. Maar Hera was niet om de tuin te leiden. Ze sprak tot Zeus: dierbare echtgenoot, wat heb je daar een mooie koe, ik bid je, schenk ze mij. Zeus durfde niet te weigeren en willigde haar verzoek in. Hera nam de koe mee, wel wetende dat er iets niet pluis was en vertrouwde ze toe aan de reus Argos, teneinde haar te bewaken. Voor Argos was dat kinderspel: hij beschikte namelijk over honderd ogen en zelfs in zijn slaap bleef hij wakende, want te allen tijde bleven minstens twee van zijn ogen open. Argos bond Io aan een boom in de buurt van de stad Nemea en hield de wacht bij haar.

Zeus was door die hele gang van zaken zeer bedroefd en hij gaf opdracht aan Hermes zich naar Nemea te begeven teneinde zijn geliefde te bevrijden. Hermes begon met een praatje te slaan met Argos en voor de gezelligheid haalde hij een herdersfluit te voorschijn. Hij vertelde Argos het verhaal van de fluit. Een nimf, Syrinx, vluchtte voor de opdringerige bosgod Pan. Toen deze haar bijna te pakken had, richtte Syrinx een spoedbede tot de goden: laat mij, koste wat het kosten moet, aan deze lelijke bosgod ontsnappen. En ziet, haar lichaam veranderde in een rietstengel. En Pan, hij sneed de rietstengel in ongelijke stukken, hij schikte de stukken naast elkaar en vervaardigde alzo een blaasinstrument waar hij een melancholisch klaaglied op speelde. De panfluit, of herdersfluit. De ruwe bosgod zou voortaan zijn zo begeerde Syrinx altijd bij zich dragen...

Dit verhaal had de slaaplust bij Argos opgewekt en aan ’t eind hield hij nog slechts twee ogen open. Hermes speelde nu een dermate slaapverwekkende en bedwelmende melodie op de fluit dat ook die laatste twee ogen dichtvielen. Het ogenblik was gekomen om toe te slaan: Hermes hakte Argos het hoofd af en bevrijdde Io. Maar Hera stuurde een horzel op haar af, waarop de koe het hazenpad nam en in ijltempo het Griekse vasteland doorkruiste in noordelijke richting. Aan de kusten van Epiros nam ze een duik in de zee, die naar haar genoemd is: de Ionische zee. Haar tocht was hiermee evenwel niet ten einde: een groot deel van Europa en Azië zou ze nog moeten doorkruisen. Ze zwom de zeeëngte tussen beide werelddelen over, een zeeëngte die Bosporus wordt genoemd, “de plaats waar de koe overstak”. Tenslotte arriveerde ze in Egypte. Daar gaf Zeus haar de normale gedaante terug en ze baarde er een zoon, Epaphos. Epaphos had een dochter, Libya. Maar hoe het daarmee vergaan is vertel ik later.

Dit verhaal zou niet volledig zijn als ik niet zou vertellen wat er verder nog met het dode lichaam van Argos is gebeurd. Hera nam zijn ogen, alle honderd, en strooide ze op de staart van haar lievelingsdier, de pauw, die daar heden ten dage nog steeds mee pronkt.

13-05-2022 om 08:37 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

11. Hermes, het boefje.

Hermes is de god van de handel, maar ook de bode van de goden en... de god van de dieven. Desondanks is hij één van de sympathiekste onder de Griekse goden. Hij duikt op in vele mythologische verhalen. Dit verhaal gaat enkel over zijn geboorte en zijn prille jeugd.

Hermes was de zoon van de nimf Maia en, jawel, Zeus. Maia was een van de zeven Pleiaden, dochters van Atlas en Pleione. Zowel Atlas als Pleione waren titanenkinderen: Atlas was de zoon van de titaan Japetos, Pleione was één van de drieduizend Okeaniden, zijnde de dochters van de titaan Okeanos. Het was in een grot op de berg Kyllene in Arkadië, in het noorden van de Peloponnesos, dat Zeus gemeenschap had met haar: een vluggertje. Ook de zwangerschap was een vluggertje: na één dag reeds werd Hermes geboren!

Geen kind groeide ooit sneller dan Hermes. Tegen de avond van zijn eerste levensdag – hij was nog in luiers gewikkeld – verliet hij ongemerkt zijn wieg en hij trok erop uit, richting Pieria, in het noordoosten van Griekenland, alwaar de prachtige kudde koeien van zijn broer Apollo weidde. De gewiekste boreling nam al de koeien met zich mee en leidde ze door heel Griekenland tot in Pylos, in het zuidwesten van de Peloponnesos. Er wordt verteld dat hij stukken van de schors van een eikenboom onder de poten van de koeien bond teneinde speurders op een dwaalspoor te brengen. In Pylos doodde hij twee koeien, stroopte ze de huid af en offerde het vlees aan de goden. De overige koeien verborg hij in een grot. Hij zag daar een schildpad, dewelke hij van haar schild ontdeed. Uit de koeiendarmen vervaardigde hij snaren, waarmee hij het schild bespande: hij had de lier uitgevonden. Hij betokkelde de snaren met een houten plaatje – een plectrum: er kwamen melodieuze klanken uit. Met zijn lier en de twee koeienhuiden begaf hij zich nu snel op weg naar de grot waar zijn wieg stond. Bij de ingang van de grot hing hij de huiden te drogen. Tegen de ochtend vond Maia haar blozend kind in zijn wiegje, rustig slapend en nog in zijn luiers gewikkeld, alsof er die nacht niets gebeurd was...

In geen tijd was Apollo er achter gekomen wie zijn dieren gestolen had. Toen hij bij de ingang van de grot op de Kylleneberg kwam en daar de huiden zag, was er geen twijfel meer mogelijk. Hermes mocht nóg zo zeer de onschuldige uithangen en Maia mocht nóg zo hard beweren dat haar kind onmogelijk een dergelijke misdaad kon gepleegd hebben, Apollo was té zeker van zijn stuk: hij greep de kleine boef beet en bracht hem naar de Olympos, vóór de troon van hun beider vader, Zeus, onder beschuldiging van een ongehoorde diefstal. De kleine Hermes ontkende eerst alles, maar het bewijsmateriaal tegen hem was dermate groot dat hij uiteindelijk zijn wandaad toegaf. Maar, zo sprak hij, ik heb er maar twee gedood en hun vlees heb ik in twaalf gelijke delen verdeeld en ik heb het geofferd aan elk van de twaalf goden. Op dat ogenblik waren er nog maar elf Olympische goden. Zeus en Apollo vroegen wie die twaalfde dan wel mocht zijn. Die twaalfde ben ík, zei Hermes zelfverzekerd, mijn deel heb ik overigens opgegeten. Terwijl Zeus en vooral Apollo daar hevig tegen protesteerden, haalde Hermes de lier te voorschijn, die hij inderhaast had meegenomen, en hij begon erop te tokkelen. Apollo was zo verrukt over die heerlijke klanken dat hij Hermes voorstelde hem de lier te geven in ruil voor de koeien. Akoord, zei het knaapje, als ik die twaalfde god mag worden. Apollo vond het allang goed, maar Zeus moest natuurlijk zijn toestemming geven. De oppergod bleek snel bereid aan dat verzoek van zijn pientere telg te voldoen en hem zijn zonde te vergeven. Hermes moest echter beloven nooit meer een dergelijke misdaad te plegen, het eigendomsrecht van eenieder te eerbiedigen en niet meer te liegen. Hermes beloofde het, al voegde hij er guitig aan toe, niet te kunnen verzekeren dat hij “altijd de héle waarheid” zou vertellen.

Zeus gaf zijn zoon een staf met linten, gevleugelde sandalen om zich snel door het luchtruim van de ene plaats naar de andere te kunnen verplaatsen, en een ronde hoed tegen de regen, en hij stelde hem aan tot bode van de goden en tot god van de commercie.

12-05-2022 om 12:07 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

10. Leto.

De oppergod Zeus werd verliefd op twee van zijn nichten, dochters van de titaan Koios en de titanes Phoibe. De eerste, Asteria, vluchtte echter voor de oppergod. Ze sprong in de zee en verdronk. Zeus veranderde haar dode lichaam in een klein drijvend rotsachtig eilandje, Delos. De tweede, Leto, werd door Zeus zwanger gemaakt van een tweeling. Sommigen beweren dat Zeus haar en zichzelf tijdens de paring veranderde in een kwartel, om op die wijze hun vereniging aan het speurend oog van zijn echtgenote te onttrekken. Maar Hera kreeg er toch lucht van en ze begon Leto het vuur aan de schenen te leggen. Ze gaf de slang Python opdracht Leto te achtervolgen zodat ze nergens een plaatsje zou vinden om rustig te bevallen. Uiteindelijk vluchtte Leto alover de zee in de hoop een eiland te vinden waar ze ongestoord haar kinderen ter wereld zou kunnen brengen. Maar Hera had alle eilanden verboden haar gastvrijheid te verlenen. Tot ze in de buurt kwam van het eilandje Delos dat dolend op het zeeoppervlak dreef. Hier werd haar de toegang niet geweigerd, en dat was maar net op tijd, want de weeën kwamen al opzetten. Leto ging zitten in de schaduw van een dadelpalm die midden op het eiland groeide, om er uit te rusten en te baren. Maar Hera had nog andere pijlen op haar boog. Ze zorgde ervoor dat de weeën zeer hevig en pijnlijk werden en dat de baring desondanks niet vooruitging. Daarenboven leidde ze de aandacht af van de godin Eileithyia, de helpster in barensnood. Het duurde negen lange dagen tot Zeus Letoÿs nood inzag. De oppergod zelf riep Eileithyiaÿs hulp in en Leto baarde haar tweeling, de armen krampachtig geslagen rond de dadelpalm. Die boom staat er heden ten dage nog, op Delos – ik heb hem met eigen ogen aanschouwd – of anders is het een rechtstreekse nakomeling van de boom van toen...

Als eerste werd een meisje geboren: de godin Artemis. Het kind groeide zo snel dat sommigen beweren dat ze haar moeder reeds bijstond bij de geboorte van haar tweelingbroer, Apollo. Zeus was fier over zijn goddelijke tweeling en hij liet een gouden glans stralen over het eiland Delos, dat hij uit dankbaarheid met vier zuilen verankerde aan de bodem, in het midden van de zee die later de naam ´Egeïsche Zee¡ zou krijgen. Eeuwige roem en rijkdom zouden het eiland ten deel vallen.

Ook Apollo ontwikkelde zich razendsnel. Na amper vier dagen was hij opgegroeid tot een jonge knaap. De eerste taak die hij op zich nam was het doden van de slang Python, als vergelding voor het leed dat zijn moeder was aangedaan. Hij achtervolgde Python tot in Delphi, op het Griekse vasteland. Daar schoot hij de slang dood met één van zijn gouden, nooit falende pijlen. Dit geschiedde bij een rots, die iedere bezoeker van Delphi op heden kan zien. De rots bevindt zich op amper een paar tientallen meter van de plaats die door Zeus zelf bepaald werd als het middelpunt van de wereld. Op dat punt staat de omfalos, de steen die Zeusÿ vader Kronos had uitgebraakt, samen met de vijf kinderen...

Maar het schuldgevoel knaagde aan het hart van Apollo. Python was immers een zoon van de Aarde, dit is van zijn overgrootmoeder Gaia. Zou deze laatste hem niet ter verantwoording roepen? Om verzoening voor zijn daad af te smeken bij Gaia, hieuw hij alvast een stadion uit in de flank van het Parnassosgebergte, teneinde er Spelen te organiseren: de beroemde Pythische Spelen van Delphi.

11-05-2022 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

9. Poseidon.

Poseidon was één van de hoogstgeplaatsten onder de goden. Niettemin was hij van alle onsterfelijken misschien wel de meest gefrusteerde. Dat bij de verdeling van het heelal de heerschappij over hemel en aarde niet hém maar zijn jongere broer Zeus ten deel viel, heeft hij nooit helemaal kunnen verteren. Dat hij de duimen moest leggen in zijn strijd tegen zijn nicht Athena, bracht hem, zoals vermeld, in alle staten. In de hoop zijn woede te bedaren, bouwden de inwoners van Attika een prachtige tempel op Kaap Sounion.

Toen Poseidon heerser werd over de zeeën, bouwde hij op de bodem van de zee een grote burcht. Hij hield er paarden met gouden manen. In een gouden koets, getrokken door de paarden, reed hij over het wateroppervlak van zeeën en oceanen: hiermee kon hij de hevigste zeestormen tot bedaren brengen. Maar als hij vertoornd was kon hij geweldig tekeergaan met zijn drietand, waarmee hij de wateren omwoelde en schepen met man en muis liet vergaan. De held Odysseus, die Poseidons woede had opgewekt door zijn éénogige zoon, de cycloop Polyphemos, deerlijk te verwonden, heeft dit aan den lijve ondervonden (zie verhaal 103, 104 en 105).

Dat Poseidon, net als zijn broer Zeus, hartstochtelijk verliefd was op de nereïde Thetis, één van de dochters van de zeegod Nereus, is misschien minder bekend. Omdat het noodlot voorzegd had dat een zoon van Thetis machtiger zou worden dan zijn vader, zagen beiden af van een huwelijk met de mooie zeenimf. Zoals we later zullen zien werd Thetis uiteindelijk de echtgenote van Peleus, koning van Iolkos. Deze verwekte bij haar de Griekse held, Achilles. Het was met Thetisÿ zuster Amphitrite dat Poseidon in het huwelijk trad. Aanvankelijk vluchtte Amphitrite voor de wilde god en ze verborg zich in een onderzeese grot, maar dank zij de hulp van een dolfijn kwam Poseidon haar weer op het spoor. Toen stemde ze erin toe zijn vrouw te worden. Als dank voor de hulp plaatste Poseidon de dolfijn als sterrenbeeld aan de hemel. Bij zijn echtgenote verwekte Poseidon een aantal kinderen, zeegoden en -godinnen van lagere rang. De bekendste is Triton: hij had het bovenlichaam van een man en het onderlichaam van een vis en trouw vergezelde hij zijn vader als deze met zijn wagen de zeeën doorkliefde.

Maar evenmin als zijn broer Zeus was Poseidon trouw in de liefde. En ook hier resulteerde de ontrouw in wraakgevoelens van de bedrogen echtgenote jegens verscheidene van de buitenechtelijke geliefden. Zo was er Skylla, een dochter van de zeegoden Phorkys en Keto, die door de godin Kirke op vraag van Amphitrite omgetoverd werd tot een vreselijk zeskoppig monster. Al even erg verging het Skyllaÿs zuster, Medusa, over wie we het later nog zullen hebben. Over Amymone, een andere geliefde van Poseidon vertellen we later eveneens. Ook zijn eigen zuster Demeter trachtte hij te verleiden. Zij probeerde hem te misleiden door zich te veranderen in een paard, doch Poseidon veranderde zichzelf ook in een paard en zo verkrachtte hij haar. Hieruit is het paard Arion voortgekomen. Bij de zeenimf Thoösa verwekte hij een aantal cyclopen, waaronder de reeds genoemde Polyphemos. En zeker niet te vergeten is het roemrijk nageslacht dat de grote zeegod verwekte bij Lybia, een kleindochter van Zeus en de nimf Io: het komt aan bod in een van de eerstkomende verhalen.

Daarmee is de lijst van Poseidons buitenechtelijke avonturen bijlange niet ten einde. Het zou ons te ver leiden. Ook het pad van de homoseksuele liefde was de god niet vreemd. U leest er meer over in het verhaal over Pelops. Ik zei het al: op het gebied van liefdeshistories moest Poseidon nauwelijks onderdoen voor Zeus…

10-05-2022 om 08:46 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

8. Arachne.

Athena, godin van de wijsheid en de wetenschappen, was een “bijna” perfecte godheid. Zij schonk de mensheid allerlei nuttige werktuigen: de ploeg is er één van, en het weefgetouw. En zij leerde de mensen de kunst van het weven. Toch had ze ook haar kleine kantjes...

Nooit is Athena verliefd geweest, nimmer heeft zij kinderen gebaard. Wie haar naaktheid aanschouwd had, hetzij met opzet, hetzij per ongeluk, strafte ze met blindheid. Dat ervaarde een sterveling, Teiresias, die haar verraste terwijl ze zich baadde. Ze ontnam hem het licht uit zijn ogen. Doch achteraf kreeg ze daar spijt van en ter compensatie schonk zij hem de gave van de helderziendheid en de voorspelling, een gave die hij ook na zijn dood mocht behouden in de onderwereld. Er is evenwel een ander verhaal over de beroemde ziener Teiresias, hoe hij blind werd en de gave van de profetie kreeg, maar dat vertel ik  een andere keer.

Zoals alle goden wenste ook Athena naar waarde geëerd te worden. Als ze zich op dat gebied te kort gedaan voelde, kon ze vaak meedogenloos uit de hoek komen. Ziehier wat Arachne is overkomen. Zij was een meisje uit de streek van Miletos in Klein-Azië. Als kind reeds had Arachne een buitengewone aanleg voor kunst. Athena zelf bemoeide zich met haar opvoeding en leerde haar de fijnste knepen van de weefkunst. Weldra was het meisje in staat, naar sommigen beweren, om mooiere stukken te weven dan Athena zelf, en alom werd zij geprezen vanwege haar kunst. Maar de roem steeg haar naar het hoofd en ze begon hoogmoedig te worden: menselijke “hybris”, die de goden verafschuwen. Aan al wie het horen wilde, vertelde ze dat ze Athena ver overtrof in de kunst van het weven. Ze ontkende daarenboven dat ze ook maar iets van de godin geleerd had. Ze beweerde dat ze alles uit zichzelf kon. Toen Athena dat vernam, ging ze bij Arachne op bezoek, vermomd als een oud vrouwtje. Ze probeerde Arachne tot nederigheid te bewegen en haar wat meer eerbied en dankbaarheid te doen betuigen jegens haar leermeesteres en jegens de goden. Maar Arachne riep uit in al haar hoogmoed:

- Laat ze zich dan met mij meten, als ze durft, uw godin. Laten we beiden een weefstuk maken, opdat iedereen kan oordelen hoezeer ik haar overtref.

Daarop legde Athena, uitermate ontstemd, haar vermomming af en zij ging met Arachne de wedstrijd aan om ’t mooiste weefstuk. Arachne weefde een kunstwerk dat de goden voorstelde op de Olympos. Het bleek van zo’n perfectie te zijn dat de prestatie onmogelijk kon geëvenaard, laat staan verbeterd worden. En Athena, verre van toe te geven dat het meisje iets onovertrefbaars had gemaakt, beschimpte het werk van Arachne, zeggende dat ze de goden had afgebeeld in onzedige houdingen en dat het werk allerminst getuigde van eerbied voor de goden. Ze scheurde het werk aan flarden en dreigend liep ze op Arachne toe. Deze werd plots bevangen door een panische angst en ze vluchtte naar haar vaders atelier, alwaar ze zich met een touw ophing aan een balk. Toen Athena het levenloze lichaam van het meisje aanschouwde, kreeg ze spijt van haar brutaal optreden: ze veranderde het dode lichaam in een spin en ze droeg haar op verder te weven... tot in eeuwigheid.

09-05-2022 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

7. Erichthonios.

Erichtonios was een van de eerste koningen van Athene. Een drietal waren er hem voorafgegaan, maar Erichthonios wordt beschouwd als de echte stamvader van de Atheners. Zijn ontstaan is merkwaardig. Het is een verhaal dat we situeren op de Akropolis lang voordat Athena tot schutsgodin van de stad werd gekozen, ten nadele van Poseidon. Het begint met de lelijke kreupele god Hephaistos, die vrijwel bij geen enkele vrouw terecht kon om zijn sexuele drift te bevredigen. En bij de godin Athena was hij al helemaal aan het verkeerde adres. Athena had immers gezworen maagd te blijven. Toen Hephaistos zijn zuster – zoals wij eerder gezien hebben was Athena hooguit zijn halfzuster – wilde verkrachten bleek echter dat zij allerminst een katje was om zonder handschoenen aan te pakken. Ze ontworstelde zich uit zijn greep en verkocht hem een dermate krachtige stamp tegen de onderbuik dat alle lust tot verdere toenadering hem ontvlood. Het zaad van Hephaistos was bij dit incident terechtgekomen in de aarde, zeg maar in de schoot van moeder Gaia. Het kind dat Gaia baarde had een slangenstaart: het was Erichthonios. Ze schonk dit kind aan Athena: deze laatste wás het immers voor wie Hephaistos – de vader – het kind had bedoeld. Athena stopte de pasgeborene in een mandje en ze gaf het aan de drie dochters van de allereerste koning van de stad, Kekrops. Deze drie dochters kregen als opdracht over het kind te waken, zonder dat ze evenwel het deksel van het mandje mochten oplichten en het kind aanschouwen. Maar, nieuwsgierig als vrouwen zijn, ze deden het toch... En óf ze geschrokken waren: ze zagen een kind met een kronkelend slangenlichaam. Schreeuwend van angst renden ze naar de rand van de Akropolis en sprongen de afgrond in, hun dood tegemoet.

Athena was ondertussen bezig een enorm rotsblok naar de Akropolis te zeulen, ter versterking, toen haar toenmalige lievelingsvogel, de kraai, haar de ongehoorzaamheid van Kekropsÿ dochters kwam melden. In haar verontwaardiging liet zij het blok vallen, aan de rand van de stad: het werd later de Lykabettos-heuvel, twee keer zo hoog als de Akropolis zelf. Ze vervloekte de kraai, die het onheil had gemeld. De vogel moest zijn witte veren inruilen voor zwarte en zijn zoetgevooisde stem voor een vervelend gekras. Ze koos nu voor een andere vogel, de uil, en ze verbood de kraai en zijn nakomelingen nog ooit de Akropolis te betreden. En dat is waarom wij nooit kraaien zien op de Akropolis...

Athena moeide zich nu verder met de opvoeding van Erichthonios. Met veel tederheid bracht ze hem op, alsof het haar bloedeigen kind was. En dat kind zou later koning worden in Athene. Te zijner ere bouwden de Atheners een mooie tempel op de Akropolis, bovenop de plaats waar Poseidon in zijn woede de grond met zijn drietand had gespleten. Vlak naast deze tempel – het Erechteion – was het dat Athena haar olijfboom plantte. De inwoners van Athene zijn overigens te allen tijde fier geweest op hun "autochtone" afkomst, uit de schoot van Gaia, uit de eigen roodkleurige Attische grond, in tegenstelling tot de stamvaders van de andere grote Griekse steden, die meestal inwijkelingen waren van buiten de grenzen van hun land. Het moge nu ook duidelijk zijn waarom ook de god Hephaistos een heel bijzondere verering genoot in Athene. Zo werd er een prachtige tempel gebouwd aan de overzijde van de agora – gezien vanuit de Akropolis – te zijner ere, een tempel die tot op heden nog goed bewaard is en nog steeds fraai oogt.

De beroemdste van Erichthonios' afstammelingen is Theseus, één van de grootste helden uit de klassieke Griekse mythologie. We zullen het er nog uitgebreid over hebben.

08-05-2022 om 00:00 geschreven door Kris Vansteenbrugge  

6. Athena, opgestegen uit het hoofd van Zeus.

Zoals reeds gezegd, de meeste van Zeus' kinderen waren buitenechtelijk, "bastaards" dus. Zo ook zijn meestgeliefde dochter, Athena. Wie was nu de moeder van Athena? Het is een op zijn minst bizar verhaal.

Zeus had zijn nicht Metis "liefdevol benaderd", diezelfde Metis die hem het toverdrankje bezorgd had waarmee hij zijn zusters en broeders verlost had uit de maag van zijn schrokkige vader Kronos. Over die verhouding tussen de oppergod en de wijze titanes zijn weinig details bekend. We weten dat Metis zwanger werd en, zwanger zijnde, ruzie kreeg met Zeus. Het moet een hoogoplopende ruzie geweest zijn, want ziehier, kort en goed, hoe die afliep: Zeus vrat zijn zwangere nicht op met huid en haar...

Maar de vertering verliep slecht. De "maaltijd" bleef zwaar op de maag liggen. Zeus voelde zich kotsmisselijk. Het leek of er iets opsteeg uit zijn maag in de richting van zijn hoofd. Het liep uit op een razende hoofdpijn. Zijn hoofd zwol en stond letterlijk op barsten. De enige die hem van die ondraaglijke pijn kon verlossen, was zijn zoon Hephaistos. We weten uit het vorige verhaal dat het vaderschap van Hephaistos erg twijfelachtig was en ook Zeus had serieuze twijfels omtrent dat vaderschap. En al was hun verhouding niet al te best, toch ontbood Zeus de god van de smeden en smeekte hem zijn hoofd te klieven met een bijl. En Hephaistos, zij het met enige tegenzin, kweet zich vakkundig van die taak. En ziet: uit het hoofd van Zeus steeg een volwassen vrouwspersoon op, fier rechtop, gehelmd en geharnast, met lans en schild. Het was Athena. Metis mag als haar moeder beschouwd worden – heeft ooit een man leven geschonken zonder toedoen van een vrouw? – en van Metis had Athena het verstand en de vindingrijkheid.

Ze was de schutspatrones van de Griekse hoofdstad Athene. Ook de god Poseidon begeerde die titel. Er werd overeengekomen dat die eer zou te beurt vallen aan de godheid die de stad het nuttigste geschenk zou aanbieden. Poseidon schonk de stad een paard en liet daarenboven een zoetwaterbron ontspringen. Athena schonk een olijfboom, die ze plantte op de Akropolis – die boom staat er heden nog, in de nabijheid van het Erechteion. De bevolking koos voor Athena. Poseidon voelde zich vernederd door die keuze en in zijn woede stootte hij vanuit de zee zijn machtige drietand doorheen het aardoppervlak. Wie heden ten dage de Akropolis van Athene bestijgt en een bezoek brengt aan het Erechteion, kan daar nog steeds de scheur in de aardbodem zien die Poseidon teweeggebracht heeft.

Op een kwade dag doodde Athena, tijdens een vriendschappelijk gevecht, per ongeluk, haar vriendin Pallas, een dochter van Poseidons zoon Triton. Athena maakte een beeld van haar dode vriendin (het palladium) en ze voegde Pallas' naam aan de hare toe: Pallas Athena.

Behalve godin van de wijsheid, de wetenschappen en de schone kunsten werd Athena ook godin van de krijgskunst genoemd. Toch was zij bijlange niet zo oorlogszuchtig als haar halfbroer, de god Ares. Wee echter degene die het met haar aan de stok kreeg. Daarover meer in een volgend verhaal.

07-05-2022 om 08:34 geschreven door Kris Vansteenbrugge