Voor verhalen over Gent, Gravensteen, Griekenland, Grijsloke, Gezondheid, Geneeskunde, Gehoor, G-plek, Genealogie, Gerard, Georges, Gekheid-op-een-stokje... zie: www.bloggen.be/kris
Wie stuurt een tekening bij één van de mythologische verhalen? Per e-mail a.u.b. (kris.vansteenbrugge@skynet.be) . De mooiste tekeningen worden gepubliceerd. Vergeet niet uw naam te vermelden + naam van de school en klas.
Voor verhalen over Gent, Gravensteen, Griekenland, Grijsloke, Gezondheid, Gravensteen, Geneeskunde, Gehoor, G-plek, Genealogie, Gerard, Georges, Gekheid-op-een-stokje... zie: www.bloggen.be/pierpont www.bloggen.be/kris
GRIEKSE MYTHOLOGIE
Boeiende verhalen uit het oude Hellas PICTAIKU's (de allernieuwste kunstvorm) vindt u op www.bloggen.be/pictaiku
29-05-2014
Vierde druk?
Het boek "Uit het schuim van de zee" (derde druk) is zo goed als uitverkocht. Gelieve alvast geen bestellingen meer te doen tijdens de vakantiemaanden juli en augustus. Het is mogelijk dat er na de grote vakantie een nieuwe druk komt.
Vanaf 1 juli ben ik niet meer beschikbaar voor voordrachten i.v.m. de Griekse mythologie.
Deze blog wordt de laatste dagen wel heel vaak geraadpleegd in de USA, de laatste week zelfs vaker dan in Vlaanderen en bijna even vaak als in Nederland. Ik weet het wel: niemand is sant in eigen land, maar... Amerika is wel héél ver weg. Wie zijn jullie, lezers van over de plas? Het intrigeert mij...
Toneelstuk in drie bedrijven, waarin het laatste en beslissende jaar van de Trojaanse oorlog wordt behandeld, op een boeiende en bijwijlen grappige manier. Met "De Twistappel" en "Odysseus op Aiaia" vormt het een trilogie die elke liefhebber van de klassieke oudheid met graagte zal lezen.
Biografie van de auteur
Kris Vansteenbrugge. Geboren op 4 juni 1940. Keel-neus-oorarts. Schrijver van kortverhalen, toneelstukken en boeken. Werken betreffende de Griekse mythologie: Grijslokes Olympiade (1997), De Twistappel (2004), Uit het schuim van de zee (2011), Odysseus op Aiaia (2013). Andere werken zijn o.a. O jerum jerum jerum (autobiografie, 2006) en Schrijvelarij (140 korte verhalen, 2013)
Wilt u vernemen hoe u een van bovenstaande boeken kunt bestellen of wenst u gratis een digitale versie? Stuur een mail naar de auteur: kvansteenbrugge@gmail.com.
In mijn boek Uit
het schuim van de zee (de Griekse mythologie in 136 boeiende verhalen, 404
pag., uitg. 2011) kunt u het verhaal lezen van Europa, de prinses die door de
Griekse oppergod Zeus, in de gedaante van een stier, werd ontvoerd. Haar
beeltenis prijkt op de nieuwste bankbiljetten van 5 euro, nl. het kopje aan de
rechterkant, alsook het watermerk hetwelk u ziet onder de handtekening van
Mario Draghi als u het briefje voor een lichtbron houdt.
Het beeld is afkomstig van een schilderij op een meer dan tweeduizend jaar oude Romeinse vaas (een mengvat) die zich bevindt in het Louvre in Parijs. Ook de stier is afgebeeld op de vaas.
Hierna volgt een uittreksel uit het boek:
Poseidon, de god die heerste over de zeeën, was de broer van de oppergod Zeus. Net als zijn broer was hij zeer gevoelig voor vrouwelijk schoon. Libya, een kleindochter van Zeus en Io, zoals we in het vorig verhaal gezien hebben, was een van de velen die door Poseidon bemind werden. Dat resulteerde in een tweeling: Agenor en Belos. Agenor trok vanuit zijn geboorteplaats in Egypte naar Tyrus in Kanaän, waar hij koning werd. Hij kreeg zes nakomelingen: één dochter en vijf zonen. De dochter heette Europa. En wie ontbrandde in liefde voor deze schone maagd? Zeus! Om haar te versieren had hij een ingenieus plan bedacht. Hij gaf zijn zoon Hermes de opdracht het vee van Agenor naar de zeekust van Tyrus te drijven, alwaar Europa vaak vertoefde. Hij veranderde zichzelf in een stier en begaf zich tussen het vee. Europa merkte het dier op en raakte in vervoering door de indrukwekkende gestalte, de schitterende witte vacht en de grote trouwe ogen.De stier liet zich gewillig strelen door het meisje en nodigde haar uit op zijn rug plaats te nemen.Pas was dit geschied, of hij zette het op een lopen, recht de zee in, en waar het water te diep werd begon hij te zwemmen. Europa was niet weinig geschrokken, ze schreeuwde het uit van angst en ze riep de goden ter hulp. Maar de stier had geen oren naar haar smeekbeden en in een razend tempo zwom hij alover de Middellandse Zee tot hij het eiland Kreta bereikte. Aan de zuidelijke kust van het eiland ging hij aan land, op een plaats waar nu de stad Gortyna ligt. Hier nam hij weer zijn normale gedaante aan. Onder de schaduw van een reusachtige olijfboom had hij betrekking met Europa. De boom staat daar nog: ik heb hem met eigen ogen gezien. In een nabijgelegen grot schonk Europa het leven aan een zoon, de latere koning Minos, legendarisch heerser in de machtige burcht van Knossos, en naar wie de Minoïsche cultuur zou genoemd worden. In diezelfde grot kreeg Europa nog meerdere malen het bezoek van Zeus en ze schonk hem later nog twee zonen: Rhadamanthys en Sarpedon.
Op het thuisfront in Tyrus was men ondertussen zeer bezorgd en bedroefd vanwege de verdwijning van Europa. Vader Agenor stuurde uiteindelijk zijn vijf zonen uit naar alle windstreken om hun zuster te zoeken. Hij legde hun meteen het verbod op het ouderlijk paleis nog te betreden zolang Europa niet teruggevonden was
Het vervolg van t verhaal kunt u verder lezen op pag. 47-49 van het boek of door te surfen naar www.bloggen.be/dzeus/archief.php?ID=14 en scrollen naar nr.10 Europa en Kadmos. U vindt er ook een tekening van Europa op de stier, door J. Bauwens.
Betreft het boek "Uit het schuim van de zee". De vorige editie (de derde al) is reeds uitverkocht en de bestellingen blijven binnenkomen. De uitgever laat weten dat de nieuwe editie niet klaarkomt vóór 20 mei. De bestellers van het boek zullen dus nog wat geduld moeten oefenen.
Het verhaal over het koningshuis van Thebe (Kadmos, Oidipous, Antigone...) vindt u op www.bloggen.be/mythos. Er zijn een 40-tal afleveringen. Geschikt voor leerlingen vanaf 10 jaar.
Vanaf begin 2013 worden de grote klassieke verhalen uit de Griekse mythologie gepubliceerd op mijn blog
www.bloggen.be/mythos, in korte afleveringen en in een verhaaltrant die ook geschikt is voor jongeren vanaf tien jaar. Al mijn lezers die zich geroepen voelen, wordt vriendelijk verzocht een tekening te sturen ter illustratie bij één of meerdere afleveringen: via mail (kvansteenbrugge@gmail.com) of via de brievenpost (Kris Vansteenbrugge, Sint-Denijsestraat 191B, 8500 Kortrijk). Alle ingezonden tekeningen verschijnen op de blog.
Toen Kronos heerste over het heelal, was hem voorspeld dat één van zijn kinderen hem zou onttronen.
Die voorspelling was in feite een vloek die over hem neergedaald was nadat hij zijn vader Ouranos uit de hemel had gestoten, na hem vreselijk verminkt te hebben. Ouranos had die vloek uitgesproken: dat één van Kronos kinderen hun vader hetzelfde lot zouden laten ondergaan. Die vloek indachtig was Kronos doodsbang voor zijn nakomelingen
Daarom verslond hij hen één voor één, onmiddellijk na hun geboorte. Toen het zesde kind geboren was, gaf zijn echtgenote Rhea hem een steen, in luiers gewikkeld. Kronos verslond de steen en het kind werd door zijn moeder in veiligheid gebracht naar het eiland Kreta, in een grot op de berg Ida. Daar werd het opgekweekt door nimfen, die hem voedden met de melk van de geit Amalthea. Dat kind was niemand minder dan Zeus.
De nimfen waren ontstaan uit de bloeddruppels van de verminkte Ouranos, waar ze op de grond neergevallen waren. Amalthea was ontstaan uit de vereniging van twee titanen, de god Okeanos en de godin Tethys. Zeus groeide snel. Als kleuter stoeide hij met de nimfen en met Amalthea. Op een dag brak, tijdens het spel, één van de hoorns van de geit af. Zeus vulde daarop de hoorn met korenaren en vruchten en allerhande kostbaarheden. Hij schonk de hoorn aan Tyche, eveneens een dochter van Okeanos en Tethys, een zuster dus van Amalthea. De Romeinen gaven Tyche de naam Fortuna, de godin van het geluk. De hoorn draagt de naam cornucopia, de Hoorn des Overvloeds: de hoorn schenkt de houder ervan alles wat zijn hartje lust.
Eenmaal volwassen geworden, begaf Zeus zich naar zijn vader en bood hem een drank aan, waardoor deze de vijf verzwolgen kinderen uitbraakte. Alle vijf werden zij goden van de hoogste rang: Poseidon, Hades, Demeter, Hestia en Hera. Zeus stootte zijn vader van de troon en werd zelf heerser over hemel en aarde.
Deze machtovername was evenwel niet zonder slag of stoot verlopen. Met zijn broeders Hades en Poseidon diende Zeus eerst zijn vader Kronos en diens broers, de Titanen, te overwinnen. Toen hij daar, na een lange en hevige strijd een titanenstrijd in geslaagd was, verdeelden Zeus en zijn broeders het heelal onder elkander, nadat zij alle overwonnen titanen naar de onderwereld hadden verbannen. Hades kreeg de onderwereld toegewezen. Poseidon werd de heerser over de oceanen en de zeeën. Zeus zelf nam de heerschappij waar over de hemel en de aarde.
Nog één groot obstakel viel er voor Zeus te overwinnen: eerst diende hij nog Typhon te verslaan, een immens vuurspuwend monster met honderd drakenkoppen Typhon was een zoon van Gaia, door Tartaros bij haar verwekt. Na een moeilijke strijd won Zeus het pleit, nadat hij erin geslaagd was Typhon te verpletteren onder een eiland dat hij uit de zee had opgevist: Sicilië. Nog steeds spuwt het monster vuur
Met hun drie zusters vestigden Zeus en Poseidon zich op de hoge Olymposberg in het noordoosten van Griekenland. Hades bracht voortaan het grootste deel van zijn tijd door in de onderwereld.
Met tederheid dacht Zeus terug aan de geit die hem tijdens zij kleuterjaren op Kreta gevoed had
Uit dankbaarheid plaatste hij Amalthea aan het firmament, als het sterrenbeeld de steenbok.
De kri-kri geit (Capra aegagrus creticus). Een zeer zeldzame en beschermde geitensoort, die enkel op Kreta leeft, in t wild. Een nakomeling van Amalthea.
De kentauren of paardmensen uit de Griekse mythologie waren ruige, onbehouwen, vechtlustige wezens: half paard en half mens. Hun vader was Kentauros. Dezes ouders waren de misdadiger Ixion en een vrouwelijk wezen dat door Zeus geschapen was in de gedaante van de oppergodin Hera. Omdat Ixion zo vermetel was zich aan dat wezen, dat hij voor Hera hield, te vergrijpen, heeft Zeus hem zwaar laten boeten: in de tartaros werd hij voor immer vastgeklonken aan een eeuwig ronddraaiend brandend rad. Later paarde Kentauros met de merries van het Peliongebergte: hieruit kwamen de kentauren voort. Anders was de afkomst van de kentaur Cheiron. Deze was een zoon van de titaan Kronos, die tevens de vader van Zeus was, en de nimf Phylira, dochter van een andere titaan Okeanos.
De kentaur Cheiron was wijs, beminnelijk en door iedereen geliefd, en vooral bedreven in de geneeskunst.
Op de Pelionberg, in Thessalië aan de Oostkust van het Griekse vasteland, had Cheiron een school waar hij de grootste Griekse helden onderwees in allerlei wetenschappen en kunsten: de muziek, de sterrenkunde, het boogschieten, de geneeskunde. Theseus, Peleus, Jason, Achilles en vele anderen gingen bij hem in de leer. Zelfs Asklepios, de god van de geneeskunde, nam hij een tijdje onder zijn hoede.
Op een dag werd hij, geheel per ongeluk, gewond aan de knie door een van Herakles giftige pijlen.
Ziehier hoe dat in zijn werk was gegaan Het gebeurde toen Herakles op weg was naar het vierde van zijn twaalf beroemde werken: het levend vangen van een gigantisch groot everzwijn met geweldige slagtanden, op de Erymantosberg. De streek aan de voet van de berg was bewoond door kentauren. Ze leefden in grotten en holen. Toen Herakles voorbij de grot van één van hen kwam, werd hij vriendelijk bejegend. Het was de kentaur Pholos, die net als de kentaur Cheiron, en in tegenstelling tot de andere kentauren, een zachtaardig en menslievend karakter had. Pholos nodigde Herakles uit in zijn grot en zette hem een lekkere vleesmaaltijd voor. Herakles liet het zich goed smaken en hij liet zich ontvallen dat dit heerlijk gerecht dubbel zo lekker zou zijn met een kruik wijn. Hier bevindt zich wijn, zei Pholos, in een gemeenschappelijke grot, maar het is de wijn van alle kentauren en ik durf die niet aan te roeren. Toen merkte Herakles op dat het wijn was die door de god Dionysos daar met dít doel was heengebracht, vele jaren geleden. En Pholos liet zich overhalen en haalde de wijn. Maar opgewonden door de geur van de wijn, die tot in hun holen was doorgedrongen, kwamen toen al de andere kentauren te voorschijn. Ze kwamen dreigend op Pholos en zijn genodigde af, gewapend met rotsblokken en stammen van dennenbomen. Dank zij zijn giftige pijlen ze waren immers gedoopt in het bloed van de Hydra slaagde Herakles erin velen te doden en de overigen op de vlucht te drijven. Pholos trok een pijl uit het lichaam van een dode kentaur, zich hierbij afvragend hoe het mogelijk was dat een pijltje, dat niet eens zo diep in het lichaam was doorgedrongen, zon machtig wezen kon doden. Hierbij liet hij de pijl uit zijn handen glijden. Deze kwam met de punt op zijn voet terecht. De pijl was nog steeds giftig en terstond zeeg Pholos dood ter aarde neer. De wijze kentaur Cheiron verscheen nu ook ten tonele. Herakles, die hem niet had herkend, verwondde hem aan de knie, met een pijl. Herakles was er het hart van in en eigenhandig verwijderde hij de pijl. Cheiron, die zoals gezegd zeer bedreven was in de geneeskunst, verzorgde zelf zijn wonde met allerlei zalven. Maar dat was tevergeefs
Hij leed ondraaglijke pijnen en bleek niet in staat zichzelf te genezen. Sterven kon hij evenmin, vanwege zijn hoge goddelijke afkomst. Hij herinnerde zich de zwaar gestrafte titanenzoon Prometheus, die geketend was aan een rots in het Kaukasusgebergte, alwaar een arend dagelijks in zijn lever kwam pikken:
het was een straf, hem opgelegd door de oppergod Zeus. Prometheus had namelijk een strohalm laten ontbranden in het vuur van de zonnewagen die door de zonnegod Helios werd gemend. Die brandende strohalm had Prometheus naar de mensen gebracht. Zeus vond dit een daad van hybris (overmoed): de goden hadden immers het vuur voorbehouden voor zichzelf en nu ook de mensen het vuur in hun bezit hadden, zouden ze ongetwijfeld de goden naar de kroon willen steken, zo vreesde de oppergod. Voor deze misdaadzou Prometheus dus hogergenoemde zware straf moeten ondergaan,
een straf die eeuwig zou duren, tenzij iemand die de onsterfelijkheid bezat, deze aan hem wilde schenken. Cheiron verklaarde zich bereid. Hierdoor werd Prometheus verlost uit zijn lijden en Cheiron kon nu rustig sterven. Zeus was dermate verheugd over Cheirons daad, dat hij de kentaur als sterrenbeeld aan de hemel plaatste. Hij schonk hem daarenboven pijl en boog, het wapen waarmee aan zijn aards bestaan een eind werd gesteld
Orion was een jager. Men zegt dat hij de mooiste man was die ooit heeft geleefd. Geen wonder dat hij door vele vrouwen, sterfelijke en onsterfelijke, werd bemind.
Eén van Orions bekendste geliefden was Eos, godin van de dageraad. Eos was getrouwd met de titanenzoon Astraios, met wie zij het ouderpaar vormde dat de Winden voortbracht: de noordenwind Boreas, de zuidenwind Notos, de westenwind Zephyros en de oostenwind Euros. Eos had echter nog talrijke buitenechtelijke verhoudingen en dito kinderen. Op het eiland Delos bedreef zij de liefde met Orion, op wie zij, althans gedurende een zekere tijd, smoorverliefd was. Delos is een eilandje in de Egeïsche Zee. Het behoort tot de Cycladen, een groep eilanden die als in cirkels omheen Delos gelegen zijn. Ziehier, hoe volgens het mythologisch verhaal het eiland Delos is ontstaan
De oppergod Zeus was verliefd op twee van zijn nichten, dochters van de titaan Koios en van de titanes Phoibe. De eerste, Asteria, vluchtte echter voor de oppergod. Ze sprong in de zee en verdronk. Zeus veranderde haar dode lichaam in een klein drijvend rotsachtig eilandje, Delos. De tweede, Leto, werd door Zeus zwanger gemaakt van een tweeling. Sommigen beweren dat Zeus haar en zichzelf tijdens de paring veranderde in een kwartel, om op die wijze hun vereniging aan het speurend oog van zijn echtgenote te onttrekken. Maar Hera kreeg er toch lucht van en ze begon Leto het vuur aan de schenen te leggen. Ze gaf de slang Python opdracht Leto te achtervolgen zodat ze nergens een plaatsje zou vinden om rustig te bevallen. Uiteindelijk vluchtte Leto alover de zee in de hoop een eiland te vinden waar ze ongestoord haar kinderen ter wereld zou kunnen brengen. Maar Hera had alle eilanden verboden haar gastvrijheid te verlenen. Tot ze in de buurt kwam van het eilandje Delos dat dolend op het zeeoppervlak dreef. Hier werd haar de toegang niet geweigerd, en dat was maar net op tijd, want de weeën kwamen al opzetten. Leto ging zitten in de schaduw van een dadelpalm die midden op het eiland groeide, om er uit te rusten en te baren. Maar Hera had nog andere pijlen op haar boog. Ze zorgde ervoor dat de weeën zeer hevig en pijnlijk werden en dat de baring desondanks niet vooruitging. Daarenboven leidde zij de aandacht af van de godin Eileithyia, de helpster in barensnood. Het duurde negen lange dagen vooraleer Zeus Letos nood opmerkte. De oppergod zelf riep Eileithyias hulp in en, de armen krampachtig rond een dadelpalm geslagen, baarde Leto toen haar tweeling. De dadelpalm staat er heden ten dage nog, of anders is het een rechtstreekse nakomeling van de boom van toen Als eerste werd een meisje geboren: de godin Artemis. Het kind groeide dermate snel dat ze haar moeder reeds bijstond bij de geboorte van haar tweelingbroer, Apollo. Artemis werd de godin van de jacht. Ze wordt steeds afgebaald met boog en pijl. Ze verfoeide de geslachtelijke liefde en was in dat opzicht het tegenbeeld van Aphrodite. Apollo werd de god van de schoonheid en van talloze kunsten en wetenschappen, de god ook van het beroemde orakel van Delphi. Zeus was niet weinig fier op zijn goddelijke tweeling en hij liet een gouden glans stralen overhet eiland Delos, dat hij met vier zuilen verankerde aan de bodem, in het midden van de zee die later de naam Egeïsche Zee zou krijgen. Eeuwige roem en rijkdom zouden het eiland ten deel vallen.
Maar keren we nu terug tot de mooie jager Orion, aan wiens charmes geen enkele vrouw kon weerstaan
Zelfs de godin Artemis, die overigens steeds maagd is gebleven, was op hem verliefd. Dat kon haar broer Apollo niet verdragen en hij stuurde een reuzegrote schorpioen op de jager af.
Er wordt ook beweerd dat Apollo zich beledigd voelde omdat Orion in zijn hoogmoed had verklaard dat hij de wereld zou zuiveren van alle wilde dieren en monsters hoogmoed of hybris is nu eenmaal iets wat goden allerminst van stervelingen kunnen verdragen en dat hij daarom de schorpioen op de jager afstuurde.
Deze verdedigde zich met zijn pijlen en met het zwaard, maar het pantser van het dier bleek ondoordringbaar. Tenslotte vluchtte Orion: hij zwom de zee over in de richting van het eiland Delos. Toen Apollo hem zag dobberen in de verte, riep hij zijn zuster Artemis, en hij vertelde haar dat een booswicht, die zopas één van haar nimfen had verkracht, probeerde te ontsnappen. Artemis, goedgelovig, nam haar boog en schoot een pijl door het hoofd van de geliefde. Toen zij haar rampzalige vergissing inzag, plaatste zij Orions lichaam tussen de sterren. Ook de schorpioen werd door de goden als sterrenbeeld aan de hemel geplaatst.
De schorpioen komt op als Orion ondergaat. Dat komt omdat de schorpioen de gezworen vijand is van de jager Orion. En dat is dus de reden waarom men het sterrenbeeld van de schorpioen en dat van Orion nooit tegelijkertijd aan het uitspansel zal zien
Meer uitgebreid dan op "De Druivelaar" vindt u op deze blog, telkens op de 20e dag van de maand, het verhaal van het sterrenbeeld (met tekening van Kurt Vangheluwe).
Themis is een van de twaalf titanen, kinderen van Oeranos (de hemel) en Gaia (de aarde): de godin van recht en orde.
DeTitanen waren niet de enige kinderen van Oeranos en Gaia. Er waren ook de Hekatoncheiren of Honderdarmigen en de Cyclopen of Eénogigen. Net als de Titanen beschikten zij over een reusachtige gestalte. De Hekatoncheiren waren ten getale van drie. Ze hadden honderd armen en vijftig koppen. Ook ten getale van drie waren de Cyclopen: reuzen met slechts één oog, in t midden van hun enorm voorhoofd. Zowel de Honderdarmigen als de Cyclopen werden door hun allesbehalve liefhebbende vader in de Tartaros, d.i. de onderwereld, geworpen. En al even slecht verging het ook de twaalf andere kinderen, de Titanen. Hun namen: Japetos, Themis, Okeanos, Tethys, Hyperion, Theia, Krios, Koios, Phoibe, Mnemosyne, Kronos en Rhea. Oeranos begroef hen diep onder de aardbodem opdat zij nooit het zonlicht zouden kunnen aanschouwen. Het Noodlot had hem immers voorspeld dat één van zijn kinderen hem de heerschappij over de hemel zou ontnemen maar Gaia, bedroefd over het lot van haar kinderen, bevrijdde haar jonste spruit, Kronos. Ze bracht het staal voort en maakte er een sikkel van, dewelke ze Kronos ter hand stelde. Op aanraden van zijn moeder overviel de zoon zijn vader in zijn slaap, op t ogenblik dat deze, naar sommigen beweren, geslachtelijke betrekking had met Gaia. Kronos hieuw Oeranos de geslachtsorganen af en wierp ze ver weg in de zee. Waar het zaad van Oeranos zich vermengde met het zeewater begon dit laatste te schuimen en uit het schuim kwam een onbeschrijflijk mooi en lieftallig wezen te voorschijn: Aphrodite, de godin van de liefde, een kind van de Hemel en van de Zee. Met krachtige hand stiet Kronos nu de ontmande Oeranos uit de hemel. Hij bevrijdde zijn broeders en zusters, de Titanen, en nam de heerschappij over het heelal over, heerschappij die hij later zelf zou moeten afstaan aan zijn zoon Zeus. Eén van de twaalf Titanen, pre-olympische goden, was dus Themis.
Ze wordt afgebeeld met een blinddoek, symbool van haar onpartijdigheid. In de ene hand houdt zij de weegschaal, waarmee zij recht en onrecht tegen elkaar afweegt. Met de andere hand leunt zij op het zwaard van de gerechtigheid. Haar ene voet rust op het boek van de wet, met de andere vertrapt ze de slang, symbool van de leugen. Als de gerechtigheid een dutje doet krijgt de slang even vrij spel
Prometheus en Atlas, twee bekende figuren uit de Griekse mythologie, werden bij Themis verwekt door haar broer, de titaan Japetos.
Prometheus stond aanvankelijk op een heel goed blaadje bij de oppergod Zeus, omdat hij hem had geholpen in zijn strijd om de heerschappij over hemel en aarde. Maar toen hij een geschenk van Zeus de met vele gaven begiftigde vrouw Pandora weigerde, was de oppergod diep beledigd. Toen Prometheus daarenboven het hemelse vuur stal om het naar de mensen te brengen, had hij het helemaal verkorven bij Zeus. De straf die Zeus voor zijn neef in petto had, kon tellen! Hij liet hem met onbreekbare kettingen vastketenen aan een hoge rots in het Kaukasusgebergte, alwaar een arend overdag grote stukken uit zijn lever kwam pikken; s nachts groeide de lever telkens weer aan. De oppergod had de bedoeling de straf eeuwig te laten duren, tenzij iemand van de onsterfelijken bereid zou gevonden worden om zijn eigen onsterfelijkheid terug te geven in ruil voor Prometheus bevrijding. Uiteindelijk was het de wijze kentaur Cheiron die voor die bevrijding zorgde, nadat hij getroffen was door een giftige pijl van Apollo. Cheiron leed enorme pijnen en omdat hij onsterfelijk was leek hij gedoemd om te lijden tot in eeuwigheid. Om die reden ruilde hij zijn onsterfelijkheid tegen Prometheus bevrijding.
In een strijd tussen de Olympische goden en de Titanen, had Atlas het tegen Zeus opgenomen. Nadat Zeus de strijd in zijn voordeel had beslecht, strafte hij Atlas door hem het hemelgewelf op zijn schouders te laten torsen. Een ander verhaal over Atlas is zijn ontmoeting met de held Perseus in de tuin der Hesperiden. Dezen waren dochters van Atlas, die in hun tuin de gouden appelen bewaarden, een geschenk van Gaia (de Aarde) bij het huwelijk van Zeus met zijn zuster Hera. Atlas verkeerde in de waan dat Perseus erop uit was om de gouden appelen te stelen en hij bedreigde hem met de dood. Tegen een reus als Atlas was geen mens opgewassen. Perseus echter beschikte over een geheim wapen: in een zak droeg hij het afgehakte hoofd van de monsterlijke Medusa. Ieder die het hoofd aanschouwde werd in steen veranderd. Perseus haalde het hoofd van Medusa uit de zak en hield het zijn tegenstander voor. Terstond verstijfde en versteende het lichaam van de reus. Het Atlasgebergte in het noorden van Afrika zou daar het kolossaal overblijfsel van zijn .
Niet alleen door haar broer Japetos werd Themis bezwangerd
Ook de oppergod Zeus verwekte kinderen bij haar: de Horen (de Orde, de Gerechtigheid en de Vrede), de schikgodinnen en, volgens sommigen, de godin-maagd Astraia, die, toen zij de Aarde verliet, de weegschaal meenam en als sterrenbeeld aan de hemel plaatste.
Het maagdendom was populair op de Olympos. Drie van de zes Olympische godinnen waren maagden. Eerst was er Hestia, zuster van Zeus en godin van de haard. Dan was er Artemis, godin van de jacht, die net als Apollo geboren was uit de vereniging van de oppergod en zijn nicht, de titanendochter Leto. En tenslotte Athena, de godin van onder andere de wijsheid, de wetenschap, de krijgskunst, de weefkunst en nog vele andere kunsten: als een volwassen jonge vrouw, gehelmd en geharnast, opgestegen uit het hoofd van Zeus. Alle drie, en zeker de laatste twee, hadden ze een afkeer voor de lichamelijke liefde, en in t bijzonder die voor het ander geslacht. Zó angstvallig waakten zij over hun maagdelijkheid dat zij sterfelijke mannen die hun naaktheid aanschouwd hadden, zij het per ongeluk, zwaar straften, met blindheid bijvoorbeeld en zelfs met de dood. Het contrast van deze drie godin-maagden met hun zuster-collega Aphrodite, de godin van de liefde, kon niet groter zijn
Van verscheidene Griekse godinnen wordt beweerd dat zij model staan voor het sterrenbeeld van de maagd, ...
Persephone komt daarvoor in aanmerking. Zij was de dochter van de oppergod Zeus en van dezes zuster Demeter, de godin van de landbouw. Hades, de god van de onderwereld, werd verliefd op Persephone en hij vroeg haar vader Zeus om met haar te mogen huwen. Zeus durfde zijn oudere broer geen afwijzend antwoord te geven, maar anderzijds durfde hij zich de woede van zijn zuster Demeter niet op de hals halen. Het was natuurlijk de bedoeling van Hades om Persephone mee te nemen naar de onderwereld, om er samen met hem te regeren over de doden. Demeter was al te zeer gehecht aan haar dochter. Zeus probeerde zich uit de slag te trekken met ik zeg niet ja, ik zeg niet nee Hades interpreteerde dit antwoord als zijnde positief en op een zomerse dag ontvoerde hij het meisje met geweld. Demeter was uitzinnig van verdriet. Dolend liep zij door de velden op zoek naar haar dochter. Negen dagen lang weigerde ze te eten en te drinken. De tiende dag vertelde de alziende zonnegod Helios haar wat er met haar dochter was gebeurd. De droefheid van Demeter om het verlies van haar dochter was eindeloos en met haar treurde de hele natuur. De gewassen groeiden niet meer, alles verdorde. Zó kon het niet blijven duren. Zeus ging nog eens serieus praten met Hades en uiteindelijk werd er een compromis bereikt: Persephone zou een deel van het jaar bij haar moeder mogen doorbrengen, doch het andere deel van het jaar moest zij doorbrengen in de onderwereld aan de zijde van Hades, haar gemaal. Groot was de vreugde van Demeter bij het weerzien van haar dochter. De natuur leefde weer helemaal op, alles werd weer groen: t was lente. Maar onverbiddelijk kwam telkenjare de dag dat Persephone naar de onderwereld moest terugkeren: dat was op het einde van de zomer. Nu kwam er weer droefenis over Demeter en over de aardse gewassen die zij onder haar hoede had genomen. De natuur maakte zich op voor een sombere en dorre winter, die duurde tot de terugkeer van Persephone, tot de lente weer in t land kwam.
Ook een sterfelijke maagd komt in aanmerking: Erigone, dochter van Ikarios, een boer uit Attika. Toen de god Dionysos op een dag, doodvermoeid terugkerend van een verre reis, om onderdak ging vragen in Attika, werd hij dermate hartelijk onthaald door Ikarios, dat hij besloot de man flink te belonen voor zijn gast vrijheid. Hij schonk Ikarios een wijnstok en leerde hem hoe hij van de druiven wijn kon maken. Ikarios nodigde nu al zijn vrienden uit en liet hen van de wijn proeven. De nieuwe drank viel dermate in de smaak dat allen ervan dronken tot ze zwaar beschonken in slaap vielen. Toen ze s anderendaags wakker werden met zware hoofdpijn dachten ze dat Ikarios hen had willen vermoorden. Ze sloegen Ikarios dood en ze begroeven hem onder een boom. Zijn dochter Erigone ging op zoek naar het graf van haar vader. Toen zij het gevonden had verhing zij zich aan een tak van de boom. Uit erkentelijkheid zou Dionysos beiden aan het firmament geplaatst hebben: de vader als het sterrenbeeld Boötes (de ossenhoeder), de dochter als de maagd.
En er zijn nog andere kandidates, sterfelijke en onsterfelijke
maar uiteindelijk komt de eer ongetwijfeld toe aan Astraia. Ook over haar afkomst is er onenigheid. Volgens sommigen is zij de dochter van Zeus en de godin Themis, maar volgens de meesten is zij de zuster van de Winden en de Sterren en net als zij een dochter van de titanenkinderen Astraios en Eos. Deze laatste is de godin van de dageraad en als dusdanig de zuster van de zonnegod Helios en de maangodin Selene.
Er was een tijd dat Astraia op aarde vertoefde en er leefde met de sterfelijken. Toen waren de mensen op aarde edel en genereus, want door de goden zelf geschapen: dat was het gouden ras. Maar allengs degenereerde dat mensenras: het werd verradelijk, onrechtvaardig, wellustig en moorddadig. Tussen die mensen wenste Astraia niet langer te verblijven. Ze verliet de Aarde en ze nam haar plaats in tussen de sterren.
Op de Olympos had Zeus gepocht dat weldra iemand zou geboren worden uit het nageslacht van zijn zoon Perseus, en dat deze zou heersen over Argolis en dat alle inwoners van die streek aan hem zouden onderdanig zijn. Hera wist dat haar gemaal daarmee het kind Herakles bedoelde dat hij verwekt had bij Alkmene, een kleindochter van Perseus. Ze beraamde een list, waarmee ze zowel haar ontrouwe gemaal als zijn bastaardzoon zou treffen. Ze veinsde onwetendheid en ze beweerde geen geloof te hechten aan de woorden van Zeus. Durfde Zeus zweren dat de eerstgeboren nakomeling uit het huis van Perseus, zou heersen over Argolis en dat alle anderen hem zouden moeten gehoorzamen? En Zeus, niets vermoedend, bevestigde zijn voorzegging met een dure eed. Het was hem ontgaan dat Nikippe, de echtgenote van Perseus zoon Sthenelos, eveneens zwanger was
Toen Alkmenes tijd gekomen was en de barensweeën zich aankondigden, gaf Zeus zijn dochter Eileithyia, helpster in barensnood, opdracht Alkmene bij te staan. Maar Hera paste nu een truc toe: ze leidde Eileithyias aandacht af van de barende. Daarentegen wekte ze voortijdige weeën op bij Nikippe, die nochtans pas in haar zevende maand was. Het resultaat was dat Nikippes zoon, Eurystheus, het eerst geboren werd: hij zou degene zijn aan wie, volgens de uitspraak van Zeus, alle inwoners van Argolis, ook Herakles, gehoorzaamheid zouden verschuldigd zijn.
Herakles groeide op tot een ontzettend sterke jongeling, die met zijn krachten geen blijf wist. Hij trouwde en had zelf kinderen. Aanvankelijk ging alles hem voor de wind tot Hera roet in t eten kwam gooien. Ze bracht Eurystheus ertoe zijn neef Herakles bij zich te roepen en hem twaalf taken op te dragen, stuk voor stuk onmenselijk zware opdrachten. Herakles weigerde. Daarop sloeg Hera hem met waanzin: in een aanval van razernij doodde Herakles zijn eigen kinderen. Weer tot inzicht gekomen, begaf hij zich naar Delphi. De taal van Apollos orakel was duidelijk: Herakles zal de hem door Eurystheus opgedragen taken volbrengen en uiteindelijk de onsterfelijkheid bereiken.
De Hydra doden, een negenkoppige slang die huisde onder de grond in de streek van Lerna, was één van Herakles twaalf werken.
De Hydra woonde in een hol in de nabijheid van de Amymone-bron. Deze bron dankt haar naam aan Amymone, één van de vijftig Danaïden, zijnde de dochters van de Argivische koning Danaos. Op een dag werd zij door een sater achternagezeten. Wegvluchtend riep zij de goden ter hulp. Poseidon, die in de buurt vertoefde, slingerde zijn drietand naar haar belager. Doch de drietand miste zijn doel en belandde in een rotswand. De sater sloeg op de vlucht. Amymone was haar redder zeer dankbaar en ze gaf zich helemaal aan hem over. Uit die vereniging zou Nauplios geboren worden, de stichter van de naburige stad Nauplion, die een paar eeuwen geleden, gedurende enkele jaren, hoofdstad van Griekenland is geweest. Toen Amymone nu, in opdracht van Poseidon, de drietand uit de rotswand trok, ontstond daar de bron, die naar haar werd genoemd.
De Hydra doden was Herakles tweede taak.
Hij liet zich daarbij helpen door zijn neef Iolaos. Herakles dreef de Hydra naar buiten door brandende pijlen in haar hol te schieten. Daarna begon hij op het monster in te hakken. Met een krachtige houw van zijn zwaard hakte hij één van de negen koppen af, doch op staande voet groeiden uit de hals twee nieuwe koppen.
Op die manier zou hij het monster nooit kleinkrijgen. Herakles dacht diep na
Toen gaf hij Iolaos de opdracht na iedere afgehakte kop de hals dicht te schroeien met een brandende fakkel, zodat geen nieuwe koppen uit de wonde zouden kunnen ontstaan.
Eén voor één hieuw Herakles nu de koppen van de Hydra af, terwijl Iolaos de wonden één voor één dichtschroeide.
En zo slaagde hij erin zijn opdracht tot een goed einde te brengen, ondanks het feit dat Hera een reusachtige kreeft op hem afstuurde om hem in het been te bijten. Herakles verpletterde de kreeft onder zijn voet. Later plaatste Hera de kreeft als sterrenbeeld aan de hemel.
De kreeft kreeg aldus haar plaats aan het firmament, naast het sterrenbeeld van de leeuw. Dat was Heras dank voor de hulp die de kreeft haar, zij het tevergeefs, had geboden.
Herakles begroef de laatste kop, waarvan beweerd werd dat hij onsterfelijk was, onder een rotsblok. Hij sneed de romp van de Hydra open en doopte zijn pijlen in het giftige bloed sommigen beweren de gal van het monster. In t vervolg zouden de pijlen van Herakles nog veel dodelijker zijn: de kleinste verwonding, door een pijl van Herakles toegebracht, zou voortaan fataal zijn, door de inwerking van het gif. De tweede opdracht was nu vervuld. De streek van Lerna was van een schadelijk monster bevrijd. Eurystheus verklaarde zich echter niet tevreden. Herakles had zich immers laten bijstaan tijdens het werk en het was wel degelijk de bedoeling dat hij zijn taken alléén en zonder hulp zou uitvoeren
Op de Olympos had Zeus gepocht dat weldra iemand zou geboren worden uit het nageslacht van zijn zoon Perseus, en dat deze zou heersen over Argolis en dat alle inwoners van die streek aan hem zouden onderdanig zijn. Hera wist dat haar gemaal daarmee het kind Herakles bedoelde dat hij verwekt had bij Alkmene, een kleindochter van Perseus. Ze beraamde een list, waarmee ze zowel haar ontrouwe gemaal als zijn bastaardzoon zou treffen. Ze veinsde onwetendheid en ze beweerde geen geloof te hechten aan de woorden van Zeus. Durfde Zeus zweren dat de eerstgeboren nakomeling uit het huis van Perseus, zou heersen over Argolis en dat alle anderen hem zouden moeten gehoorzamen? En Zeus, niets vermoedend, bevestigde zijn voorzegging met een dure eed. Het was hem ontgaan dat Nikippe, de echtgenote van Perseus zoon Sthenelos, eveneens zwanger was
Toen Alkmenes tijd gekomen was en de barensweeën zich aankondigden, gaf Zeus zijn dochter Eileithyia, helpster in barensnood, opdracht Alkmene bij te staan. Maar Hera paste nu een truc toe: ze leidde Eileithyias aandacht af van de barende. Daarentegen wekte ze voortijdige weeën op bij Nikippe, die nochtans pas in haar zevende maand was. Het resultaat was dat Nikippes zoon, Eurystheus, het eerst geboren werd: hij zou degene zijn aan wie, volgens de uitspraak van Zeus, alle inwoners van Argolis, ook Herakles, gehoorzaamheid zouden verschuldigd zijn.
Herakles groeide op tot een ontzettend sterke jongeling, die met zijn krachten geen blijf wist. Hij trouwde en had zelf kinderen. Aanvankelijk ging alles hem voor de wind tot Hera roet in t eten kwam gooien. Ze bracht Eurystheus ertoe zijn neef Herakles bij zich te roepen en hem twaalf taken op te dragen, stuk voor stuk onmenselijk zware opdrachten. Herakles weigerde. Daarop sloeg Hera hem met waanzin: in een aanval van razernij doodde Herakles zijn eigen kinderen. Weer tot inzicht gekomen, begaf hij zich naar Delphi. De taal van Apollos orakel was duidelijk: Herakles zal de hem door Eurystheus opgedragen taken volbrengen en uiteindelijk de onsterfelijkheid bereiken.
De Hydra doden, een negenkoppige slang die huisde onder de grond in de streek van Lerna, was één van Herakles twaalf werken.
De Hydra woonde in een hol in de nabijheid van de Amymone-bron. Deze bron dankt haar naam aan Amymone, één van de vijftig Danaïden, zijnde de dochters van de Argivische koning Danaos. Op een dag werd zij door een sater achternagezeten. Wegvluchtend riep zij de goden ter hulp. Poseidon, die in de buurt vertoefde, slingerde zijn drietand naar haar belager. Doch de drietand miste zijn doel en belandde in een rotswand. De sater sloeg op de vlucht. Amymone was haar redder zeer dankbaar en ze gaf zich helemaal aan hem over. Uit die vereniging zou Nauplios geboren worden, de stichter van de naburige stad Nauplion, die een paar eeuwen geleden, gedurende enkele jaren, hoofdstad van Griekenland is geweest. Toen Amymone nu, in opdracht van Poseidon, de drietand uit de rotswand trok, ontstond daar de bron, die naar haar werd genoemd.
De Hydra doden was Herakles tweede taak.
Hij liet zich daarbij helpen door zijn neef Iolaos. Herakles dreef de Hydra naar buiten door brandende pijlen in haar hol te schieten. Daarna begon hij op het monster in te hakken. Met een krachtige houw van zijn zwaard hakte hij één van de negen koppen af, doch op staande voet groeiden uit de hals twee nieuwe koppen.
Op die manier zou hij het monster nooit kleinkrijgen. Herakles dacht diep na
Toen gaf hij Iolaos de opdracht na iedere afgehakte kop de hals dicht te schroeien met een brandende fakkel, zodat geen nieuwe koppen uit de wonde zouden kunnen ontstaan.
Eén voor één hieuw Herakles nu de koppen van de Hydra af, terwijl Iolaos de wonden één voor één dichtschroeide.
En zo slaagde hij erin zijn opdracht tot een goed einde te brengen, ondanks het feit dat Hera een reusachtige kreeft op hem afstuurde om hem in het been te bijten. Herakles verpletterde de kreeft onder zijn voet. Later plaatste Hera de kreeft als sterrenbeeld aan de hemel.
De kreeft kreeg aldus haar plaats aan het firmament, naast het sterrenbeeld van de leeuw. Dat was Heras dank voor de hulp die de kreeft haar, zij het tevergeefs, had geboden.
Herakles begroef de laatste kop, waarvan beweerd werd dat hij onsterfelijk was, onder een rotsblok. Hij sneed de romp van de Hydra open en doopte zijn pijlen in het giftige bloed sommigen beweren de gal van het monster. In t vervolg zouden de pijlen van Herakles nog veel dodelijker zijn: de kleinste verwonding, door een pijl van Herakles toegebracht, zou voortaan fataal zijn, door de inwerking van het gif. De tweede opdracht was nu vervuld. De streek van Lerna was van een schadelijk monster bevrijd. Eurystheus verklaarde zich echter niet tevreden. Herakles had zich immers laten bijstaan tijdens het werk en het was wel degelijk de bedoeling dat hij zijn taken alléén en zonder hulp zou uitvoeren
Pollux was bereid zijn broeders plaats in te nemen in het dodenrijk. (tekening: Kurt Vangheluwe)
Agamemnon, koning van Mykene was de aanvoerder van de Grieken in hun strijd tegen Troje. Hij was getrouwd met de Klytaimnestra, een dochter van Tyndareos, de koning van Sparta. Een andere dochter van Tyndareos was de mooie Helena en deze was getrouwd met Menelaos, Agamemnons broer. Deze laatste werd geschaakt door de Trojaanse prins Paris, die haar meevoerde naar Trojeen dat was de aanleiding tot de beroemde Trojaanse oorlog. Klytaimnestra en Helena waren tweelingszusters, ook al hadden ze niet dezelfde vader, of beter: zij waren de vrouwelijke helft van een vierling, waarvan de andere twee Castor en Pollux waren. Dat vraagt om enige toelichting. Ziehier hoe de vork aan de steel zat Zeus, de oppergod, was weer eens in liefde ontbrand: voor Leda, de echtgenote van Tyndareos. Zoals meermaals was geschied, nam hij ook nu zijn toevlucht tot een gedaanteverwisseling om de geliefde te verleiden
Zeus benaderde Leda, de vrouw van Tyndareos van Sparta, in de gedaante van een zwaan. Achteraf bleek Leda zwanger te zijn, zowel van de oppergod als van haar echtgenoot. Zij baarde twee eieren. Uit het ene ei kwamen Pollux en Helena, onsterfelijke kinderen van Zeus. Uit het andere ei kwamen Castor en Klytaimnestra, kinderen van Tyndareos.
Castor en Pollux groeiden op tot heldhaftige kerels. Men noemt ze de dioskuren, wat zonen van Zeus betekent, ofschoon in feite enkel Pollux (ook Polydeukes genoemd) op die titel aanspraak kan maken.
Castor en Pollux hielden zielsveel van elkaar en verrichtten samen menige heldendaad.
Ze namen, samen met vele andere heldhaftige krijgers, deel aan de strijd tegenKalydonische ever, een reusachtig beest dat in de streek van Kalydon, in het zuidwesten van het Griekse vasteland, de vruchten des lands vernietigde en de mensen aanviel (zie Uit het schuim van de zee, pag. 228 en 229). Zij namen ook deel aan de tocht van de Argonauten, die onder de leiding van Jason het gulden vlies terughaalden naar Griekenland (zie het verhaal over de Ram en Uit het schuim van de zee, pag. 145). Pollux onderscheidde zich vooral als worstelaar, Castor als paardenmenner. Beide broers waren ook goed bevriend met hun neven Idas en Lynkeus. Maar ze kregen ruzie met deze laatsten volgens de enen was het een kwestie met vrouwen, volgens de anderen ging het om vee dat het ene broederpaar het andere had ontstolen en
Op een dag raakten zij in een bloedig gevecht verwikkeld, waarbij Castor werd gedood.
Met de hulp van zijn vader Zeus doodde Pollux daarna Idas en Lynkeus, uit wraak. Maar het verdriet om het heengaan van zijn broeder werd er voor Pollux, die zelf onsterfelijk was, niet minder op.
Pollux smeekte Zeus om zijn broeder weer tot leven te wekken en hij bood zelfs aan zijn plaats in te nemen in het dodenrijk. Zeus besliste dat ze afwisselend de ene dag op de Olympos zouden vertoeven en de volgende dag in de Onderwereld. Uiteindelijk werden beiden als het sterrenbeeld van de tweeling aan het firmament geplaatst, maar zó dat de ene keer de ene het meest oplicht, de andere keer de andere.
Volledigheidhalve kan hier aan toegevoegd worden dan de naam dioskuren eerder toekomt aan een ander stel tweelingzonen van Zeus, namelijk Amphion en Zethos. Dezen waren de zonen van Zeus en van Antiope, de dochter van de Thebaanse koning Nykteos. Ze worden daarom Thebaanse dioskuren genoemd, in tegenstelling tot de Spartaanse dioskuren zoals Castor en Pollux werden genoemd. Zwanger zijnde was Antiope haar vader ontvlucht, maar door haar oom Lykos werd zij teruggebracht naar Thebe en opgesloten in een kerker. Op die terugweg beviel ze van haar tweeling. Lykos legde de kinderen te vondeling op een beboste helling van het woeste Kithairongebergte. Ze werden echter gevonden door een herder die hen grootbracht en opvoedde in eer en deugd. Jaren later slaagde Antiope erin uit haar kerker te ontsnappen en haar groot geworden zonen terug te vinden. Alhoewel zij tweelingen waren verschilden de broers heel erg van elkaar. De ene, Zethos, was sterk en handig. De andere, Amphion, was buitengewoon kunstzinnig. Samen bouwden zij de vestingsmuren rond de stad Thebe. Zethos bracht met zijn brute kracht de stenen bij en stapelde ze op elkaar. Amphion daarentegen speelde een meeslepende melodie waardoor de stenen hem vanzelf volgden en zich ook vanzelf opstapelden, zodat hij met het werk vele malen vlugger klaar was dan zijn broer. In Thebe besteeg Amphionuiteindelijk de troon. Hij trouwde met Niobe, die een dochter was van Tantalos, een zuster dus van Pelops. Amphion en Niobe kregen zeven flinke zonen en zeven prachtige dochters. Dit prachtig kroost was voor Niobe een bron van fierheid, maar ook van hoogmoed. En menselijk hoogmoed is nu eenmaal waar de goden een geweldige afkeer van hebben. De wraak van de goden kon niet uitblijven: de gevolgen waren dan ook afschuwelijk! Het staat in geuren en kleuren beschreven in het boek (Uit het schuim van de zee, pag. 73 en 74).
Wie stuurt een tekening? i.v.m. één van deze mythologische verhalen... ... naar kris.vansteenbrugge@skynet.be De mooiste worden gepubliceerd. Vermeld je naam en die van je school+klas.
