Naast ons bed staat een grote, zwarte, houten koffer met familienaam, adres in Oostende en de Belgische driekleur op. Een beetje vervaagd. In de kelder een ander exemplaar in roestig metaal met de naam van een ander familielid. Twee ‘souvenirs de guerre.’ Maar dan van een georganiseerde terugkeer naar huis waar thuis weliswaar weggebombardeerd is, maar vele herinneringen, kennissen, vrienden nog zijn. Na een oorlog opnieuw in vrede.

Herinnering aan een metershoge draadmuur tussen de enclave van Ceuta en Marokko. We passeren met de bus doorheen een mensenmassa. ‘Niet in hun ogen kijken,’ zegt gids Ahmed, ‘want ze haten jullie rijkdom.’ Overal plastic zakjes. Aan elkaar geknoopt tot bagage, in de luchtstroom van de bus, kleurvariaties aan de lange metalen draadgrens. Even mooi als de installatie van Pascale Marthine Tayou buiten het Arsenale van Venetië (2005) tegenaan het water.

Onlangs langs de steenweg tussen autostrada en strand. Een groepje in lange broek, dikke korte vest, muts en rugzakje. Donkere types zoals wij bleke types zijn. Je herkent het zeeblauw in de lucht boven de stad die voor hen nog geen echte betekenis heeft. Daar is het water tussen Europa en Engeland. Dat is het doel van vandaag. Daarna is het wachten bij het strand. Alleen: die stad heeft geen schepen meer die naar de overkant varen. Wat hebben ze hen wijsgemaakt? Ondertussen zijn ze hoopvol en met de glimlacht in de graskant onderweg. “Wie Europa eenmaal binnen is, laat zich door het Kanaal niet afschrikken.” (Van Baar, 2015)

Wat is vluchten eigenlijk?

Google houdt je tegen bij scherm nà scherm vluchten naar exotische bestemmingen. Vaak bestemmingen van waaruit anderen dan weer wegvluchten. Wegvluchten krijgt wel synoniemen: ontkomen, ontsnappen, ontvluchten, uitwijken, vlieden, vluchten. Vluchten van iets weg naar iets anders. Vluchten naar ergens wordt niet uitgelegd. De oorzaak staat vooraan (weg), de toekomst of het doel is secundair (naar). De berichtgeving staat daar wel bij stil. Vluchten naar beter klinkt anders dan vluchten voor de oorlog. En dan is het nog belangrijk te kunnen bewijzen dat je individueel en niet in groep vlucht (Vluchtelingenwerk Vlaanderen, 2013). “We are all individuals.” [1]

Hoe moet ik reageren op deze gebeurtenis die door nogal wat publicaties “overspoelen en overrompelen” wordt genoemd. “In essentie gaat dit om diepmenselijk lijden. In vergelijking met de miserie in de regio van oorsprong, is dit voor ons geen onbeheersbaar probleem dat het systeem gaat ontwrichten.” (Vos, 2015) Daar tegenover staat dat het officieel apparaat ‘iets’ moet doen. Het verst van ons, en dus het ’veiligste’, is een militair ingrijpen. Een 100 jaar oude uitspraak lijkt nu nog geldig: Winston Churchill over de naar Engeland gevluchte Belgen: “Ze hadden daar moeten blijven en continentale voeding opeten (...) Alles moet gedaan worden om het militair verzet van België te ondersteunen – maar dit is geen moment voor liefdadigheid.’ (Dessin, 2015). Dat ruikt ook naar zuiver economisch denken, zoals in de titel “Economen over de vluchtelingencrisis: Migranten zijn goed voor Vlaanderen als werkgevers meer vrijheid krijgen.”[2] Maar: “Spanje heeft een jeugdwerkloosheid van 50%... In België hebben we 600.000 werklozen. In Brussel bedraagt de jongerenwerkloosheid 35%. Zeggen dat we extra arbeidskrachten nodig hebben, is cynisch.” (Vermeersch, 2015)

De zwarte koffer naast ons bed wijst op de terugkeer naar Oostende. Kunnen de vluchtelingen van nu ook straks terug naar huis? De geschiedenis heeft het voordeel van overzicht tussen begin en einde. Actualiteit is vaak gefundeerd denkwerk. En alleen maar dat. Wat met die uitspraak: “Organiseren we onze solidariteit (ook deze keer) op tijdelijkheid? Of kiezen we vanaf dag één voor engagement en integratie?” (Rutten & Dewael, 2015) Dit is de vinger op de wonde: “De belangrijkste les van de Eerste Wereldoorlog is dat aan zo’n vluchtelingencrisis weinig vooraf te plannen of te organiseren valt. Daarom toont de manier waarop politici ermee omgaan zich alleen in de humanitaire praktijk, wanneer de crisis zich voordoet, en niet in de verklaringen, inzichten of meningen vooraf.” (Reynebeau, 2015)

Op donderdag 18 september toonden Beaufort Buiten de Grenzen en Vrijstaat O, gratis, voor iedereen en op diverse plaatsen in de openbare ruimte, de film “The March” [3]. Zeker kijken èn opiniëren (mooi woord!). Over dat project later meer.