Leder voor boekbanden is - als we het aankopen - véél te dik om meteen gebruikt te worden. In de leerlooierij wordt het nochtans al een eerste keer verdund: de huiden die verkocht worden aan boekbinders zijn maximaal 2 à 3 mm dik. Leerlooierijen en lederhandelaren hebben een soort schaafmachine, waar zij de huiden doorsturen om ze te verdunnen. De boekbinder snijdt uit de huid het stuk leder dat hij/zij nodig heeft voor de boekband. Kleinere stukken kunnen vrij gemakkelijk verdund worden met een zgn. schalmtoestelletje (foto 1 en 2). Zo'n toestelletje verdunt het stuk leder reep per reep, en het werkt met gewone scheermesjes. Voor grotere stukken leder (bijv. voor een volle band) is het met zo'n toestelletje erg moeilijk om gelijkmatig te schalmen (je blijft altijd de banen zien die het toestelletje in het leder getrokken heefd, ook als de boekband al lang droog is). Voor het verdunnen van grotere stukken leder blijven we dus aangewezen op externe hulp. Een lederen boekbekleding is vaak niet dikker dan 0,4 mm, maar zelfs dit is nog te dik om mooie omslagen en hoeken te kunnen maken. De dunne stukken leder moeten dus aan de randen en ter hoogte van de rug van het boek nog verder worden bewerkt met het schalmmes (zie foto 3). Daar waar het leder omgeslagen moet worden, mag het niet dunner zijn dan 0,1 mm. Voor dit precisiewerkje gebruiken we een marmeren blok en een vlijmscherp mes. Deze laatste fase in het voorbereiden van het leder is bijzonder spannend, want één foutje kan ervoor zorgen dat je helemaal van voor af aan moet beginnen!
Een website ontdekt waar zgn. artists books te koop aangeboden worden. Bevat afbeeldingen van mooie objecten, maar is vooral interessant als startpunt van urenlang surfpapierplezier.
De atelier-plano-cd-rom is klaar: 320 berichten èn een aantal extra's, ingedeeld in rubrieken, doorzoekbaar zoals een website. Verpakt in een hoesje stijl Atelier Plano. Te koop voor 10,00 (excl. verzendkosten). Bestellen via atelier.plano@telenet.be
Endosseren gebeurt wanneer de katernen aan elkaar genaaid zijn. Het boekblok wordt over de rand van de tafel gelegd met een gewichtje erop, en de rug van het boek-in-wording wordt rijkelijk ingesmeerd met lijm. Met het vouwbeen wordt de lijm tussen de katernen gedwongen, de overtollige lijm wordt weggenomen, en de boekbinder maakt van de rug een effen, compact geheel. Daarover wordt meteen een strook gaasweefsel aangebracht, die later de verbinding boekblok-omslag zal verstevigen. Alleen nog haaks (dit is: met alleen maar rechte hoeken) laten drogen en het endosseren is achter de rug.
Vandaag al om 7.00 u boekplezier bij het openslaan van mijn krantje. 400.000 heeft Vlaanderen neergeteld voor het Antifonarium Tsgrooten: een laatmiddeleeuws boek, 62 op 42 cm, 337 vellen perkament. Wordt voortaan bewaard in de Boekentoren in Gent, maar is door iedereen letterlijk van a tot z te bewonderen via www.antifonarium-tsgrooten.be. Schitterende site (zoom 's in op de miniaturen, bijvoorbeeld)! Als je de site bezoekt, geef dan even wat aandacht aan de mooie detailfoto van de ribben op de rug. Die ribben zijn typisch voor boeken uit die tijd: ze ontstaan doordat de katernen genaaid worden op touwen of op getorste repen perkament of leder. Het naaigaren dat uit het katern komt, wordt rond het touw/leder/perkament gewikkeld, soms in visgraatmotief, soms met sierknoopje, soms rond dubbel touw/leder/perkament, om dan weer in het katern te verdwijnen op weg naar het volgende naaigat. Het bekledingsleder wordt daar onmiddellijk op aangebracht, en als het dun geschalmd is laat het vaak erg mooi in reliëf zien hoe touwen en naaigaren op de rug van het boek liggen.
Waar kerstmis het feest van de kitsch is, is valentijn het feest van de superkitsch. Kijk maar wat mijn geliefde vandaag krijgt (ontwerp origami Soon Young Lee).
Dezelfde zoekactie lokte me ook nog eens naar 'Boektotaal'. Boektotaal vind je op alle boekbindersbeurzen met degelijke materialen en werktuigen, maar je kunt hun producten ook online bestellen. Leuk is dat ze zgn. boekblokken verkopen: een boekblok is een boek zonder kaft of schutbladen. Het bestaat uit katernen die aan elkaar genaaid zijn; de rug is geëndosseerd, de randen zijn recht afgesneden, en de rug is gerond. Naaien, endosseren, snijden en rug ronden zijn typische boekbindershandelingen, maar ze hebben niets creatiefs. Begrijpelijk dus dat veel mensen liever een afgewerkt boekblokje kopen, waar ze dan al hun creativiteit op kunnen botvieren.
Op zoek naar een goede omschrijving van rexine, skyvertex en buckram botste ik gisteren op een 'Dictionnary of Descriptive Terminology' ivm 'Bookbinding and the Conservation of Books'. De auteurs zijn Matt T. Roberts en Don Etherington, en de tekeningen zijn van Margaret Brown. Het woordenboek bevat honderden en nog eens honderden termen die beschreven worden. Als je bijvoorbeeld informatie zoekt over marmeren ('marbling'), dan zul je zien dat er 22 items zijn die er op de één of andere manier mee te maken hebben! Eén voorwaarde: voldoende Engels begrijpen.
Zowel rexine, skyvertex als buckram zijn bekledingsmaterialen voor boeken en dozen. Ze bestaan alledrie uit een drager en een product dat aan die drager toegevoegd wordt. Rexine is heel sterk; de drager is textiel (vaak katoen), en de toevoeging is een coating die leder imiteert. Omdat de drager lichtjes elastisch en erg soepel is, verwerkt rexine gemakkelijk. Ook skyvertex is een lederimitatie, maar dan op een papieren drager. Skyvertex is een eerder stug materiaal, dat veel moeilijker verwerkt dan rexine. Buckram bestaat uit heel dicht geweven textiel (ook vaak katoen) dat geïmgregneerd is met een stof die de weinige ruimte tussen de draden opvult.
Zowel buckram als rexine staan bekend om hun duurzaamheid. Bij mijn weten bestaat rexine echter niet in blitse kleurtjes. Ik ken het alleen maar in heel klassiek blauw, bruin, zwart, rood, groen, ... Buckram bestaat in een ruimer gamma, en skyvertex bestaat in alle kleuren van de regenboog. Daarom, en omdat skyvertex uit een coating en een papieren drager bestaat, is dit product heel geschikt voor betaalbare boekbanddecoratie (inlegwerk bijvoorbeeld): het papier kan heel nauwkeurig uitgesneden en opgekleefd worden (zelfs reepjes van één millimeter blijven hanteerbaar).
Af en toe kun je de hand leggen op een voorraadje boekbindersmaterialen. Een boekbinder houdt ermee op wegens te oud, bijvoorbeeld. Zo heb ik momenteel een vrij grote voorraad boekbinderslinnen, moiré, buckram, rexine, skyvertex en leder. Dit zijn allemaal bekledingsmaterialen voor boekomslagen, en ik heb er veel te veel om ooit zelf op te gebruiken. Ze zijn te koop tegen een zacht prijsje, in kleine of grotere hoeveelheden, via www.shop.kapaza.be/atelierplano.
En ook de zoektocht naar technieken en materialen voor lampenkappen gaat verder. Ik weet nu al waar je frames voor lampenkappen kunt kopen, waar ze duur zijn en waar niet; ik weet wanneer je een aarding moet voorzien en wanneer niet; ik ken de voordelen van spaarlampen (nog afgezien van het lagere verbruik), ik weet hoeveel de 'elektrische materialen' kosten en waar je ze best koopt, en ik ben druk bezig met experimenten betreffende het bekleden met papier van frames en het maken van frameloze lampenkappen. De volgende stap is het zelf maken van frames, en die dan bekleden. Maar boeken over het maken van lampenkappen vind ik niet. Ook geen sites met degelijke informatie. Niemand die zo'n boek of site kent?
Met de naam Boursin nestelen we ons nog wat steviger in Franse sferen. Ik blijf me verwonderen over de grote verschillen tussen Frankrijk en hier op papiergebied. Zelfs de inhoud van de origamiboeken is verschillend! In één Frans origamiboek vind ik zomaar tien à vijftien nieuwe vouwsels. Alsof ik een nieuwe tak van de origami aanboor. Voortaan wat vaker de é, de è en de ê gebruiken bij het googelen, want ik merk in mijn favorietenlijstje inderdaad een sterke oververtegenwoordiging van engelstalige sites. En niet alleen op origamigebied!
Ook in Lille, op vijf stappen van de Fnac, de megaboekhandel 'Le Furet du Nord'. De rekken 'loisirs créatifs' leren mij dat 'papierplezier' er in Noord-Frankrijk toch enigszins anders uitziet dan hier, ook al is scrapbooking ook daar de grote rage. Vier, vijf verschillende Franse auteurs publiceren boeken over 'kartonnen meubels maken'. Eén enkele naam herken ik: 'la Compagnie Bleuzen': ooit ontmoet op het internet en zeer merkwaardig gevonden. Hier vind je ze.
Vakantie, en dus eindelijk weer even tijd om andere oorden op te zoeken. Lille betekent instant vakantiegevoel, ook al is het maar een uurtje sporen vanuit Gent. In de oude stad botsten we op "L'atelier de la sorcière verte", een winkel annex boekbindersatelier. In de winkel een mooie collectie papierobjecten en aanverwanten; in de kelder boekbinders aan de naaibank en in de weer met leder. Blijkt dat daar wekelijks ook cursussen doorgaan (boekbinden, kalligrafie, scrapbooking, kaarten maken, dozen maken, kaders maken, papieren juwelen maken, 'tableaux de papier', vergulden, etsen, en zelfs een volwaardige diplomagerichte boekbindersopleiding. Spreek je een mondje Frans en vind je hier bij ons je gading niet in het workshopaanbod, dan is dit misschien wel een heel leuk alternatief! Meer info op: www.atelierdelasorciereverte.fr.
Werkwoorden om u tegen te zeggen hebben we in de papiersector. Maroufleren is het verstevigen met textiel van een papieren informatiedrager. De landkaarten die aan het schoolbord werden (worden?) gehangen tijdens de aardrijkskundeles, zijn gemaroufleerd. Het tegenovergestelde van cacheren, als het ware.
Wie op 3 januari de workshop 'papier kleuren' gevolgd heeft, kan dat papier nu vrijdag verwerken in het boekje dat we zullen maken. Het kan gebruikt worden als bekleding voor de buitenzijde, maar het is vaak veel verrassender om het als schutblad te gebruiken.
Er dwarrelde mooi drukwerk binnen op gedichtendag. Het mooiste was echter de inhoud van het envelopje dat het ontlenen van een dichtbundel in de bib beloonde. Eens gaan vragen of ze er nog eentje hebben voor jou?
Een nakomertje van de reeks lampionnen van enkele weken geleden. Lang geleden eens gezien in één van de 'grote knutselboeken' van Ursula Barff: een lampion die samengesteld is uit 11 vijfhoeken. Van elke vijfhoek zijn de vijf hoeken omgevouwen (de vouw begint telkens in het midden van de zijde), en die omgevouwen hoekjes dienen om de vijfhoeken aan elkaar te lijmen. Door de overlappende hoekjes ontstaat ook het sterrenpatroon in de lampion.
Kinderen, kleinkinderen, neefjes, nichtjes in huis? Regen buiten? Verveling? Haal al je scharen, lijmpotten, verfpotten, kleurpotloden, stiften uit, en geef die kinderen zo'n broodzak of iets dat er op lijkt. En daag ze uit om er een karnavalsmasker van te maken. Raakt daarmee de namiddag niet gevuld? Met behangerslijm, oude kranten en de papier-machétechniek kunnen ze ook nog allerlei attributen maken voor hun personnage: vleugels, hoeden, auto's, meubeltjes, ... Leg grote vellen plastic op de tafel, en maak je niet teveel zorgen over je interieur: behangerslijm maakt geen vlekken, en laat zich eenvoudig met water verwijderen. Veel plezier.
Een website ontdekt waar zgn. 
Met de naam Boursin nestelen we ons nog wat steviger in Franse sferen. Ik blijf me verwonderen over de grote verschillen tussen Frankrijk en hier op papiergebied. Zelfs de inhoud van de origamiboeken is verschillend! In één Frans origamiboek vind ik zomaar tien à vijftien nieuwe vouwsels. Alsof ik een nieuwe tak van de origami aanboor. Voortaan wat vaker de é, de è en de ê gebruiken bij het googelen, want ik merk in mijn favorietenlijstje inderdaad een sterke oververtegenwoordiging van engelstalige sites. En niet alleen op origamigebied!
