Een forum waar wij lid van zijn en regelmatig ons licht eens gaan opsteken is het Egypte forum Pr Kmt. Het is een Vlaams forum over het oude Egypte waar, zoals op ieder forum, de meest uiteenlopende zaken aan bod komen. De moderators van het forum dragen wel zorg dat de posts van de leden zich houden aan een aantal regels, en wel degelijk met Egyptologie of Egyptische geschiedenis te maken hebben. Op dit forum geen “fringe” theorieën als zouden de piramiden door de Atlantiërs gebouwd zijn. De algemene artikelen kan men zo lezen, wie wil reageren of een vraag stellen dient zich eerst wel te registreren.

Wie het forum wil bezoeken klikt op het voorbeeld van de startpagina van het forum in dit artikel.

30-11-2011 om 09:39 geschreven door Ranoferhotep  

Bij ons bezoek aan het KMKG afgelopen zondag, dat we trouwens in het goede gezelschap van de Hogepriester van Sobek van Oostende, Sobekhotep, aflegden, vonden we in de museumshop enkele prachtige afgietsels van een aantal voorwerpen die in het KMKG tentoon gesteld staan. Onze aandacht ging echter uit naar een replica van de befaamde mummiekist van “De Kat” of “Ta-Miaut” gemaakt in opdracht van Thoetmozes, zoon van Amenhotep III, de latere Thoetmozes V.

De originele mummiekist van Ta-Miaut

De replica is niet geheel origineel want beeldt tweemaal de rechterzijde van de originele mummiekist uit.

Onze replica (links de Godin Isis, midden De Kat voor een offertafel en daarachter De Kat in mummievorm, rechts de Godin Nepthys, de twee beschermgodinnen van de doden)

Onze replica zal de resten bevatten van wijlen onze tempelpoes Sheba, Neb-t Per Tepi Ranoferhotep. Alhoewel onze Oudste der Tempelpoezen gecremeerd werd (het is in België verboden dieren te mummificeren en/of begraven) en haar as in een urne bewaard wordt in de tempel, hebben wij voor afgifte van haar lichaam een pluk haar geknipt welke in een metalen doos bewaard blijft, waarrond wij op haar sterfdag (23 dec) jaarlijks een herdenkingsceremonie houden, en waarvoor wij nu deze extra mummiekist aangeschaft hebben.

De urne met de as van Sheba, Neb-t Per Tepi Ranoferhotep.

Hieronder een link naar een artikel over de originele mummiekist van Ta-Miaut en in bijlage een pdf bestand met de vertaling van de hiërogliefenteksten op de originele mummiekist.

http://www.mafdet.org/tA-Miaut.html

Bijlagen:
Ta-miaut-translation.pdf (570.5 KB)   

Zoals gemeld hebben we afgelopen zondag 27 november de Koninklijke Musea voor Kunst & Geschiedenis in het Jubileumpark te Brussel bezocht. De KMKG bevatten naast een automobielmuseum en legermuseum ook een uitgebreide kunstcollectie. Deze kunstcollectie omvat zowel nationale geschiedenis, oudheid, Europese sierkunst en niet-Europese beschavingen.

Binnen de oudheid bezit het museum een vrij mooie collectie Oude Egyptische artefacten. En daar was het ons natuurlijk om te doen. De opstelling en uitleg bij de stukken is een beetje passé, en ontbreekt soms geheel. De audiogids die inbegrepen is in het inkombiljet is zeker een aanrader.

Enkele hoogtepunten uit de collectie zijn de kapel van Neferirtenef, Een kalkstenen reliëf van koningin Teje en de reconstructie van het graf van Nacht, ‘Drager van de plantenoffers van Amon’ en ‘Tuinman van het godsoffer van Amon’ uit de 14de eeuw v. Chr.

Met prachtige muurschilderingen werd in zijn graf verwezen naar zijn bezigheden te midden van velden en tempeltuinen. Het originele graf (TT nr. 151) dat in de Thebaanse heuvels ligt is in de 20^ste eeuw bijna volledig in verval geraakt. De reconstructie in de KMKG is gemaakt naar kopieën uit de 19^de eeuw die gemaakt werden kort na de ontdekking van het graf in 1820.

Wij hebben van ons bezoek aan het museum natuurlijk ook een foto-impressie gemaakt. Dit album vinden jullie terug door op de foto boven in het artikel te klikken.

Wie meer informatie wilt betreffende het museum en de collectie verwijzen we graag door naar de site van het KMKG, klik daarvoor op onderstaande link:

Koninklijke Musea voor Kunst & Geschiedenis - Brussel

29-11-2011 om 10:58 geschreven door Ranoferhotep  

29-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

Vandaag brengen we een bezoek aan De Koninklijke Musea voor Kunst & Geschiedenis in het Jubelpark te Brussel waar we natuurlijk uitgebreid de Egyptische collectie zullen bezoeken. Het leek ons dan ook het ideale moment om nog een nieuwe rubriek op te starten, “EGYPTE MUSEA”. In tal van musea wereldwijd immers vinden we pareltjes terug uit het Oude Egypte. De grote musea zijn natuurlijk algemeen gekend, daarbij denken we aan het museum van Cairo, Luxor en buiten Egypte, Het Louvre, het museum van Turijn, Het museum van Leiden, …..enz.

Maar er zijn ook kleinere musea die minder bekendheid genieten. Een verslag van ons bezoek aan de Koninklijke Musea voor Kunst & Geschiedenis in Brussel krijgen jullie later. Hier willen we jullie al laten kennismaken met een klein, iets minder gekend museum in Groot-Brittannië.

The Royal Pump Room Museum.

Dit museum ligt in Harrogate, Groot-Brittannië. Hun Egyptische collectie werd samengesteld uit de nalatenschap van twee verzamelaars. Het merendeel van de collectie komt van Benjamin or 'Benny' Kent, een landbouwer uit Tatefield Hall in Beckwithshaw. Het tweede deel werd geschonken door James Roberts Ogden, een juwelier uit Yorkshire.

De collectie is opgedeeld in drie thema’s, “dood en begrafenis”, “Farao’s” en “Dagelijks Leven”. Het is geen bijzonder grote collectie maar ze bevat toch een aantal bijzondere stukken. Het museum doet ook aan wetenschappelijk onderzoek en betrekt daar graag hun bezoekers bij.

Het museum beschikt over een mooie site waar de volledige collectie te bezichtigen is. Om de site te bezoeken klik je op het plaatje boven in het artikel.

27-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

De aanloop naar de kerstperiode, die tegenwoordig steeds vroeger en vroeger begint is soms een interessante periode om “geschenken voor de Goden” te vinden. Naast de gekende typische kerstartikelen, brengen veel handelaren immers ook verzilverde of vergulde voorwerpen op de markt, allerlei kistjes, kaars of theelichthouders…enz…

Vorige week vonden we twee kleine theelichthoudertjes die veel gelijkenissen vertonen in vorm met de gekende “wijnoffervazen” (volgens sommige zalfpotten?) welke ons dan ook een geschikt geschenk leken om bij een volgende eredienst te offeren.

Hatsjepsoet met twee bolvormige “wijnoffervazen” (18^de dynastie – het MET)

Op het eerste zicht leken het twee eenvoudige witte theelichthoudertjes.

Maar een beetje tot onze verrassing bleken deze vaasjes ook gebruik te maken van de projectietechniek zoals we deze besproken hebben in CULTUUR & KUNST - Oudste gekende projectie

26-11-2011 om 10:58 geschreven door Ranoferhotep  

Anubis, de Jakhals God, “Voorganger van de Westerlingen” leidde als beschermer van de overledenen het mummificatieproces. Diverse afbeeldingen in graven beelden hem dan ook uit terwijl hij gebogen over de mummie van de overledene de laatste hand legt aan het balsemingsproces.

Tombe van Senedjem, Vallei der Nobelen, Deir el-Bahari

De afbeeldingen in de graven zijn natuurlijk stilistisch. Lange tijd dacht men dan ook dat deze afbeeldingen een puur religieuze voorstelling waren. Maar in de loop der jaren werden er drie zogenaamde “Anubis-maskers” terug gevonden. Het mag een wonder heten dat dergelijke maskers, gemaakt van kartonnage (gelijmde repen linnen en papyrus, bedekt met gips), maar ook hout en klei de tand des tijds overleefd hebben.

Het beroemdste Anubis-masker, het zogenaamde Hildesheim-masker, gedateerd tussen de 26^ste en 30^ste dynastie, gebakken en beschilderd klei. Vindplaats onbekend.

Anubis-masker uit Armant, heden in het museum van Cairo, Middenrijk, Hout, glas en verguldsel.

Het “Benny” Kent Anubis-masker, gedateerd ca 600 en 300 V. Chr., kartonnage, beschilderd, vindplaats Zuidelijk Egypte. .

Het laatste masker is waarschijnlijk het minst bekende en bevindt zich momenteel in het Royal Pump Room Museum in Harrogate (Groot Brittannië). Het is het enige Anubis-masker dat de priester ook toeliet te spreken. Wat ons een goede indicatie geeft dat deze maskers effectief gebruikt werden tijdens begrafenisrituelen, of althans een gedeelte daarvan.

Naast de drie gekende Anubis-maskers, zijn er nog enkele andere maskers terug gevonden. O.a. een Bastet-masker uit kartonnage gevonden door Flinders Petrie in Kahun uit de 12^de dynastie en twee terracotta maskers uit pre dynastieke tijd gevonden in Nekhen en die dateren uit ca 3600 V. Chr.

26-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

Veel priesters uit het oude Egypte stierven jong door hartkwalen, veroorzaakt door de vette gerechten die werden geofferd aan de Goden. Die conclusie trekken wetenschappers van de Universiteit van Manchester in het wetenschappelijke magazine The Lancet.

De ziekte atherose (aderverkalking) lijkt tegenwoordig een mode-verschijnsel, omdat steeds meer mensen te vet eten. Het bleek echter ook al voor te komen voordat de frituurpan werd uitgevonden. Onderzoekers van de universiteit hebben op basis van vertaalde hiërogliefen en onderzoek bij mummies geconcludeerd dat veel priesters een te hoge dosis vet en calcium in hun aderen hadden, waardoor de kans op een hartstilstand of een beroerte groter was.

Zaken als rundvlees, vet gevogelte, brood, cake en wijn werden geofferd aan de goden. Het brood werd vaak vermengd met vet. Melk,eieren en de cakes werden gebakken met dierlijke vetten en oliën. Ook werd veel zout gebruikt. Allemaal voedsel waar tegenwoordig veelvuldig voor wordt gewaarschuwd, maar die in de Oude Egyptische tijd over bleven na een offer. Vaak werden ze verdeeld onder het personeel dat het meenam naar hun familie. Veel priesters aten zelf echter teveel van de ongezonde offers. Hun leven 'als god', verkortte hun leven daardoor zeer. Ook hun familieleden werden volgens de onderzoekers dikwijls slachtoffer van het vette voedsel.

De onderzoekers uit Manchester hielden onlangs 22 mummies onder een scanner. Van de zestien mummies, waarvan de aders en het hart goed te bekijken was, bleken negen last te hebben gehad van aderverkalking. Dat is mogelijk het gevolg van het dieet volgens de hiërogliefen waarin bovendien wordt gesuggereerd dat sommige priesters het te offerde voedsel soms helemaal zelf op aten zonder het te offeren.

Onder de gewone burgerbevolking kwam aderverkalking zelden tot nooit voor in het oude Egypte. Doorsnee Egyptenaren aten vaak vegetarisch, vooral granen en groente.

Bron: http://historiek.net

25-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

25-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

“De boog moet niet altijd gespannen staan” is een oud en wijs gezegde. Vandaar een nieuwe categorie die we ook gaan opstarten “Egypte Fun”. Deze categorie kan dienen om tekenfilms, films, ,(computer) spelletjes, maar ook boeken (romans), strips, enz…aan te kondigen die natuurlijk verband houden met Egypte. We beginnen alvast met een film.

CLEOPATRA

Film over het leven Cleopatra geregisseerd door Franc Roddam.

In de film Cleopatra uit 1999 staat uiteraard het leven van de Egyptische koningin Cleopatra centraal. Twee grote Romeinen die een belangrijke rol in het leven van de Egyptische speelde, Caesar en Antonius, komen uiteraard voorbij, maar het verhaal draait vooral om de pogingen van Cleopatra om Egypte autonoom te houden.

De film is niet geheel waarheidsgetrouw en behoorlijk gedramatiseerd. Toch is de film het bekijken waard. Wie besluit de film te kijken moet wel over wat zitvlees beschikken. Cleopatra duurt bijna drie uur.

Titel: Cleopatra

Regisseur: Franc Roddam

Genre: drama

Duur: 176 minuten

Hoofdrollen: Leonor Varela (Cleopatra), Billy Zane (Marcus Antonius), Timothy Dalton (Julius Caesar) en Rupert Graves (Octavius).

Bekijk hier de trailer van de film Cleopatra:

24-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

De oudst bekende prothese dateert van voor 600 voor Christus en werd gebruikt in het oude Egypte. Dat stelt Jacqueline Finch, onderzoekster van de universiteit van Manchester.

In de necropolis Thebe werd in 2000 de mummie van Tabaketenmut gevonden. Deze dochter van een hogepriester leefde tussen 950 en 710 voor Christus. Bij haar overblijfselen werd een van leer en hout gemaakte kunstteen gevonden. Het leek er toen al op dat deze kunstteen als prothese had gediend, maar bewezen was dit nog niet.

Het was ook mogelijk dat de kunstteen enkel als grafgift aan Tabaketenmut werd meegegeven.

Jacqueline Finch van de universiteit van Manchester liet onlangs replica's van de kunstteen maken. Vervolgens liet ze vrijwilligers zonder grote teen replica's van oude Egyptische sandalen aantrekken en de replica's van de kunstteen uitproberen. De vrijwilligers moesten een vast parcours lopen en werden onderwijl vanuit verschillende gefilmd.

Alle vrijwilligers vonden de prothese uiterst nuttig en ook uit de videobeelden bleek dat de kunstteen wel degelijk veel ondersteuning bood. De bij het onderzoek betrokken wetenschappers noemden de onderzoeksresultaten 'spectaculair'. Finch acht het zeer waarschijnlijk dat de kunstteen honderden jaren geleden ook als prothese is gebruikt.

De kunstteen van Tabaketenmut is daarmee de oudst bekende prothese. Tot voor kort was een kunstbeen van hout en brons uit Capua (Italië) de oudste prothese ter wereld. Dit hulpstuk dateert ongeveer uit 300 voor Christus.

De prothese van Tabaketenmut. Het been bevond zich vroeger in het Koninklijk Geneeskundig College van Londen, maar werd verwoest bij de bombardementen door de Duitsers in WOII

Bron: http://historiek.net

23-11-2011 om 15:41 geschreven door Ranoferhotep  

De oude Egyptenaren , afhankelijk van hun rijkdom en status, genoten van een gevarieerde voeding , maar centraal in hun voeding stonden brood en bier . Van heel vroeg reeds werden beiden door iedereen genuttigd bij elke maaltijd, en geen maaltijd werd als volledig beschouwd zonder brood en bier. Brood, zorgde voor de nodige eiwitten, proteïnen en zetmeel. Het speelde dezelfde rol als bier in de Egyptische economie en in de cultus rituelen. Het eten van brood veroorzaakte wel ernstige slijtage van de tanden in het bijzonder bij degenen waarbij brood het belangrijkste onderdeel van de voeding was. Maar dit gold eigenlijk voor alle klassen en zelfs Amenhotep III had zwaar te lijden van dergelijke problemen.

Brood werd gemaakt van een verscheidenheid aan ingrediënten, maar een speciaal soort tarwe, Triticum aestivum werd het meest gebruikt. Echter vrijwel elk van de destijds verbouwde granen was geschikt. Afhankelijk van het type van de bloem, zou de structuur en de textuur van een brood heel anders zijn, net als vandaag. Broden waren niet gerezen of sponsachtig zoals wij ze nu kennen.

Het droge klimaat van Egypte heeft er voor gezorgd dat er een grote verscheidenheid aan organische materialen uit het Oude Egypte bewaard gebleven zijn, waaronder broden. Honderden exemplaren zijn bewaard gebleven, meestal van funeraire offers die nu hun weg hebben gevonden naar de musea van de wereld. Deze bevatten zelfs fragmenten uit pre-dynastieke graven van de Badarian cultuur welke nu meer dan 5000 jaar oud zijn.

Broden uit het graf van architect Kha, uit de tijd van Amenhotep III (18^de dynastie)

Deze oude broden, hoewel een directe bron van bewijsmateriaal over oud Egyptisch brood en bakken, zijn eigenlijk nog niet veel bestudeerd door moderne geleerden. Vandaar dat, hoewel veel brood en gebak bekend zijn uit historische documenten, hun onderscheidende kenmerken in feite onbekend zijn. Sommige geleerden hebben gesuggereerd dat pesen-brood een plat rond brood is, niet veel anders dan hetgeen vandaag in Egypte gevonden wordt. Er zijn echter bewaard gebleven broden die aantonen dat brood van dezelfde vorm niet altijd van hetzelfde ingrediënt of hetzelfde recept gemaakt werd. Er bestaan verder ook hand-gevormde conische broden vaak gemaakt van tarwe (Triticum dicoccum), maar een ander bekend exemplaar werd meestal gemaakt van vijgen (Ficus carica). Maar verschillende vormen en texturen van brood konden ook gemaakt worden uit dezelfde partij van deeg.

Het proces van het bakken kennen we van artistieke scènes waarin dit wordt afgebeeld. Eén van de beste voorbeelden is afkomstig van een reliëf in het graf van Ti uit de 5^de  dynastie nabij Sakkara. Maar er zijn ook beeldjes uit het Oude Koninkrijk dat het bakken portretteert. Uit het Middenrijk kennen we modellen, met name uit het graf van Meketra, die ons een idee geven van een drukke, robuuste bakkerij. Ook een aantal graven in Beni Hasan bevatten scenes van het broodbakken, en een andere is te vinden in het het graf van Nebamun op de West Bank van Thebe (het moderne Luxor) daterend uit het Nieuwe Rijk.

De voorbereidingen voor het maken van brood in het Oude Egypte waren iets lastiger, dan in onze moderne tijd, voornamelijk vanwege de bijzondere aard van hun tarwe, die in sommige eigenschappen verschilt van de meeste moderne graansoorten die gebruikt worden om brood te maken. Tarwe werd gebruikt tot in de Ptolemeïsche periode. Traditioneel werd het graan gedorst, dan in de lucht opgegooid en nadien gezeefd om het kaf van het koren te scheiden. Daarbij braken de aren in kleinere delen bestaande uit dikke graanzakjes, die elk twee graankernen bevatten. Deze diende men zonder ze te breken in een vijzel nog eens van elkaar te scheiden. Men vermoed dat men de tarwe licht bevochtigde om de graankernen plooibaar te maken zonder deze te breken. Het graan en het kaf werden vermoedelijk nadien nog in de zon te drogen gelegd waarna het nogmaals “opgegooid” en gezeefd werd. Eens het graan gescheiden van het kaf kon het dan gemalen worden. De zeven die men gebruikte waren vervaardigd van o.a. riet en niet zo efficiënt voor het verwijderen van zanddeeltjes en kleine rotssteentjes, die dus vaak achter bleven in de uiteindelijke bloem, zeker bij het gebruik van een zachte maalsteen.

Malen van graan

Het graan werd gemalen op platte maalstenen die bekend staan als “zadelmalers” en werden vanaf de Neolithische tijd tot in het Oude Rijk op de grond geplaatst, wat het malen dat met behulp van een maalsteen gebeurde en traditioneel door vrouwen werd uitgevoerd zeker geen gemakkelijk karwei maakte. Men gaat er echter van uit dat men maar zoveel graan per keer maalde als nodig om te voorzien in de dagelijkse behoefte. Vanaf het Middenrijk werden de maalstenen op verhogingen geplaatst, welke men “maalstandaarden” noemt en die het werk makkelijker en waarschijnlijk ook sneller maakten. Een aantal daarvan zijn opgegraven in sites daterende uit het Middenrijk.

Moderne experimenten hebben aangetoond dat de Oude Egyptenaren met hun maaltechniek exact de juiste kwaliteit van de te verkrijgen bloem konden bekomen en dat er geen gebruik moest gemaakt worden van extra grind om het maalproces te verbeteren zoals door sommige geleerden wel eens gesuggereerd wordt.

Het bakken van broden evolueerde ook in de loop van de Egyptische geschiedenis. Opgravingen te Gizeh tonen aan dat in het Oude Rijk broden gebakken werden in zware aardewerken potten die in rijen opgesteld werden op een bed van sintels. Vanaf het Middenrijk gebruikte men vierkante ovens waarin lange smalle aardewerken cilinders geplaatst werden. Vanaf het Nieuwe Rijk gebruikte men een bijenkorfachtige open-klei cilinder die ingekapseld werd in modder een leemstenen. Vlakke schijven van deeg, mogelijks zuurdesem, werden tegen de voorverhitte binnenwanden “geslagen “ en bij het bakken pelden deze af in dunnere schijven die opgevangen werden voordat ze in de sintels vielen.

Kneden van deeg en bakken van brood in een klei oven

Vanaf het Nieuwe Rijk zijn er talloze vormen van broden, zonder beperking van vorm en grootte. Sommige broden werden gevormd in herkenbare vormen, zoals vissen en zelfs menselijke figuren, andere waren weer minder fantasierijk en zijn gewoon ronde schijven of waaiervormig. De textuur van het meel gaat van zeer fijn tot korrelig, voorgekookte minder gemalen granen werden soms ook toegevoegd en sommige broden kunnen makkelijk vergeleken worden met de huidige meergranenbroden. Broden werden verder soms ook op smaak gebracht met koriander, honing, boter, olie, kruiden en soms zelfs fruit zoals dadels. In sommige gevallen werd zelfs gist toegevoegd maar dit was zeker niet altijd zo. Zuurdesem van de dag voordien, of resten van gerst van het bierbrouwen werden eveneens soms toegevoegd, alhoewel van het laatste de hoeveelheden echter slechts minimaal terug gevonden werden wat eventueel suggereert dat dit eerder per ongeluk gebeurde dan opzettelijk.

Broden in diverse vormen gemaakt in een grote bakkerij

Brood op smaak gebracht met exotische kruiden en honing waren vermoedelijk zelden beschikbaar voor het gewone volk, maar er dient nog heel wat onderzoek te gebeuren om te bepalen welke broden gegeten werden door de verschillende sociale klassen. De funeraire offerbroden die terug gevonden zijn, gaan meestal terug naar de originele vroege broden en zijn niet representatief genoeg om de dagelijkse verscheidenheid aan broden die de Oude Egyptenaren ongetwijfeld kenden weer te geven.

De maal en bak-installaties die terug gevonden werden, samen met verschillende miniaturen en afbeeldingen, en natuurlijk de broden zelf geven ons echter een redelijk inzicht in het ganse proces van het bereiden van brood en de variëteiten die de Oude Egyptenaren destijds reeds kenden.

Bron: http://www.touregypt.net/

23-11-2011 om 06:52 geschreven door Ranoferhotep  

22-11-2011 om 23:13 geschreven door Ranoferhotep  

 Horus, het goddelijke kind, wordt hier staande op twee krokodillen afgebeeld, en houdt slangen, schorpioenen en gazellen in zijn handen. Deze dieren zijn allemaal gekoppeld aan Seth, de God die zijn broer Osiris doodde, en de God van onrust en geweld is. Isis, werd nadat haar man Osiris gedood was, gedwongen om haar zoon Horus te beschermen tegen de god Seth door hem te verbergen in de moerassen van de delta. De jongen stond bloot aan vele gevaren, zoals steken van schorpioenen en slangenbeten, maar bleef ongedeerd. Horus werd zo een God van de verlossing. Stèles zoals deze werden beschouwd als beschermend en genezend, vooral in het geval van schorpioen steken en slangenbeten. Ze waren over het algemeen in handen van artsen, die ze gebruikten tijdens de behandeling die ze toedienden aan hun patiënten.

21-11-2011 om 21:03 geschreven door Ranoferhotep  

21-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

Van de vele monumenten die Egypte rijk is vormt de obelisk, naast de piramiden en de sfinx een van de meest herkenbare objecten. Dit heeft mede te maken met het feit dat men overal ter wereld obelisken tegenkomt en zij in diverse wereldsteden een belangrijk monument zijn. De bouw, het transport en de oprichting van een obelisk roepen ook nu nog veel vragen op. Met de weinige, primitieve middelen die de oude Egyptenaren tot hun beschikking hadden, hebben zij in ieder geval in bouwkundig en technologisch opzicht een grote prestatie geleverd.

Een obelisk is een rechtopstaand, naaldvormig monument op een vierkant voetstuk dat uit één blok steen (monoliet), meestal graniet, is gemaakt. Dit graniet was afkomstig uit diverse steengroeven in de omgeving van Assoean. Naar de punt toe loopt de obelisk geleidelijk spits toe. De punt vertoont gelijkenis met een piramidion, de top van een piramide, en werd vaak verguld om zo de zonnestralen te weerspiegelen. De vier gepolijste zijden zijn meestal voorzien van hiërogliefen. Doorgaans vermeldt de inscriptie degene die opdracht had gegeven voor de vervaardiging van de obelisk, namelijk de farao. Daarnaast maken de teksten duidelijk hoe nauw het koningschap verbonden was met de cultus voor de zonnegod Ra. De obelisken werden ook gebruikt om de verheerlijking van de farao zelf en zijn overwinningen te beschrijven. De meeste obelisken van Ramses II zijn voorzien van teksten die dit tot uitdrukking brengen.

Waar de naam obelisk precies vandaan komt, is niet met zekerheid te zeggen. Het verhaal gaat dat de Grieken, toen zij voor het eerst een obelisk zagen, het vergeleken met een (braad)spit en het verkleinden tot (braad)spitje wat 'obeliskos' betekende. Ook de Arabische naam 'masalla' dat 'grote naald' betekent, karakteriseert de vorm van de obelisk.

Waarschijnlijk gaat de oorsprong van de obelisk terug tot voor de 1ste dynastie. Toen al vereerde men stenen die qua vorm op een piramide en de punt van een obelisk leken. Waarschijnlijk betreffen het ijzermeteorieten, waarvan er één benben werd genoemd. De benben was volgens de overlevering sinds mensenheugenis aanwezig in de heilige stad Heliopolis. Deze stad was het voornaamste cultuscentrum van de zonnegod Ra en nauw verbonden met de scheppingsmythe. De benben-steen speelde een belangrijke rol in de zonnereligie en was als fetisj gerangschikt onder Atoem (ondergaande zon) en Ra-Harachti (opkomende zon). De obelisken werden, in navolging van de benben-steen, als voorwerp van verering voor de zonnegod Ra opgericht. Men vermoedt dat bij de tempel van Ra de eerste obelisk stond. Op deze plaats staat nog altijd een obelisk uit de tijd van Senwosret I uit de 12de dynastie. Bij onderzoekingen in de omgeving van deze obelisk trof men een deel van een andere obelisk aan waarop de naam van farao Teti uit de 6de dynastie stond vermeld. Voorlopig wordt nu aangenomen dat dit de oudste, echte obelisk is. In het Oude Rijk werden obelisken vaak geassocieerd met graftomben. In de 5de dynastie werden er voorlopers van de latere granieten obelisken aangetroffen bij de ingang van sommige graven. De kleine obelisken waren paarsgewijs opgesteld en vervaardigd uit zandsteen. In het Nieuwe Rijk werden de obelisken voor tempelpylonen geplaatst, zoals de obelisken van Hatsjepsoet in de tempel van Karnak.

Vele Egyptische obelisken zijn vanaf de Romeinse Tijd naar het buitenland getransporteerd. Ze zijn nu te bewonderen in Londen, Parijs, New York, Istanboel en Rome.

Het materiaal waaruit obelisken werden gemaakt, in het bijzonder de grotere exemplaren, was graniet. Sommige werden ook uit kwartsiet of basalt vervaardigd. Deze steensoorten werden voornamelijk gedolven in de omgeving van Assoean. Door de onvoltooide obelisk die daar is aangetroffen, zijn we veel te weten gekomen over de verschillende stadia van de bouw. Deze reusachtige obelisk doet ons nog steeds versteld staan. Met een lengte van 42 meter en een breedte van 4 meter zou het de grootste, uit een stuk gemaakte obelisk aller tijden geworden zijn. De werkzaamheden werden echter uiteindelijk gestaakt doordat er scheuren ontstonden. Een poging om van dit exemplaar alsnog een kleinere obelisk te maken, mislukte.

De eerste stap in het bouwproces van een obelisk was het zoeken naar een geschikt, massief deel in de steengroeve. Gelet op het gereedschap dat de Egyptenaren tot hun beschikking hadden, was dit een hele klus. Men maakte proefschachten om de rots op geschiktheid te testen en om vast te stellen of er ter plekke geen scheuren ontstonden. Wanneer een gedeelte van de rots goed bevonden was, groef men het oppervlak af en verwijderde zorgvuldig alle oneffenheden. De grote, uitstekende delen werden met stenen bedekt, verhit en vervolgens met water afgekoeld. Hierdoor barstte het gesteente en kon men de uitsteeksels makkelijk verwijderen.

Het vrijmaken van beide zijkanten behoorde tot de moeilijkste werkzaamheden. Men gebruikte hiervoor kogels vervaardigd uit doleriet, een zeer harde steensoort. De kogels hadden een doorsnede van 15 tot 30 centimeter en wogen zo'n 5,5 kilogram. Men liet de kogels met krachtige en doelgerichte slagen loodrecht neerkomen. Dit liet een karakteristiek golfpatroon achter, dat men nog steeds kan zien bij de onvoltooide obelisk in Assoean. Hoe men de obelisk van de onderkant heeft uitgehakt en losgemaakt, is niet helemaal duidelijk. Men denkt dat in de faraonische tijd gebruik werd gemaakt van hamerstenen uit doleriet. Destijds beschikte men nog niet over ijzeren gereedschap. In de Ptolemaeën Tijd heeft men aan de onderkant, langs de breukvlakken, vele openingen gemaakt waarin waarschijnlijk beitels gedreven werden tot de monoliet van de onderkant losliet.

Wanneer de obelisk uiteindelijk was losgemaakt van de onderkant, werd hij door vele arbeiders uit de steengroeve getakeld. Dit gebeurde door middel van een hefboom, bestaande uit meer dan dertig boomstammen waaraan touwen werden bevestigd. Aan weerskanten stonden de arbeiders, die afwisselend aan beide kanten, via een soort schommelbewegingen, de hefboom stapsgewijs in werking stelden. Bij iedere ruk aan de hefboom moest men de ondersteuning van de obelisk aanpassen aan de ontstane hoogte, tot men op de juiste hoogte kwam. Was de obelisk hoog genoeg en waren alle overige obstakels uit de weg geruimd, dan kon men het gevaarte over de rand tillen. Van daaruit werd de obelisk naar beneden op de hellingbaan naar de Nijl getrokken en vervolgens verder getransporteerd.

Hoeveel tijd men nodig had voor het uithakken en oprichten van een obelisk is nog onduidelijk. Een opschrift op de sokkel van een obelisk van farao Hatsjepsoet maakt melding van een periode van zeven maanden, gerekend vanaf het moment dat de obelisk uit de rots van de steengroeve werd gehaald. Er wordt verondersteld dat dit een redelijke weergave is van de werkelijkheid, maar zekerheid hierover ontbreekt.

Uithakken van een obelisk.

Nadat een obelisk uit de steengroeve was gehaald, wachtten andere zware taken: het transport en de oprichting op de plek van bestemming. Over de manier waarop dit gebeurde, zijn tot op de dag van vandaag nog vele vragen onbeantwoord. Slechts enkele wandschilderingen en reliëfs verwijzen naar het transport of de oprichting. Toch moeten dit enorme klussen zijn geweest, waarbij duizenden arbeiders betrokken waren. Duidelijk is wel dat wanneer een obelisk eenmaal uit de steengroeve was getakeld, deze via hellingbanen naar de Nijl werd getrokken. Sporen van dergelijke hellingbanen zijn teruggevonden in bijvoorbeeld de steengroeven te Assoean.

De obelisk werd vervoerd via een of meerdere vaartuigen. Op een reliëf in de dodentempel van Hatsjepsoet in Karnak wordt het transport, dat waarschijnlijk onder grote belangstelling van de Egyptenaren voorbij trok, uitgebeeld. Volgens dit tafereel zou de obelisk in een boot liggen, getrokken door vele andere boten. Op de boot is ook nog eens behoorlijk wat vracht te zien. Tegenwoordig wordt verondersteld dat dit waarschijnlijk een iconografische weergave van de werkelijkheid is. Zeker is dat de Egyptenaren met de materialen die zij tot hun beschikking hadden, nooit een obelisk over boordzijde op het schip getakeld kunnen hebben, zoals de reliëfs doen vermoeden. Sommige wetenschappers gaan er vanuit dat, gezien het gewicht van enkele tonnen, het haast onmogelijk is zo'n gevaarte met een enkele boot te vervoeren. Men denkt dat het transport waarschijnlijk met twee lichte boten heeft plaatsgevonden, waartussen zich draagbalken bevonden.

Met de boot werd de obelisk naar de plaats van bestemming vervoerd. Om het gevaarte weer aan wal te krijgen moest men de oever op gelijke hoogte brengen met de obelisk. Zo kon hij weer op de kant worden getrokken en voorzichtig verder worden versleept. De arbeiders moesten voorkomen dat er scheuren ontstonden. Daarom was ook de oprichting een ingewikkelde aangelegenheid. Over de manier waarop dit gebeurde, verschillen de archeologen, ingenieurs en architecten van mening. Iedereen heeft zo zijn eigen theorie. Een van die theorieën is dat de weg naar de plek waar de obelisk uiteindelijk kwam te staan, met aarde of zand op hoogte werd gebracht. Vervolgens werd de obelisk naar het hoogste punt getrokken, tot boven de sokkel. Er werden vele touwen aan de obelisk bevestigd en men trok de obelisk over de schuin aflopende kant voorzichtig naar beneden waardoor hij in een bepaalde hoek kwam te staan. Dit was een kritiek moment omdat de kans op beschadiging op dit punt het grootst was. Voor het laatste stuk trokken vele arbeiders de obelisk overeind aan de daarvoor bestemde touwen. Om te voorkomen dat de obelisk weg zou glijden, maakten de Egyptenaren een groef in de sokkel, aan de zijde die als eerste de grond raakte.

Een andere theorie gaat uit van een soort trechtervormige schacht gevuld met zand, waarin men de obelisk liet zakken. Via de voet werd het zand afgevoerd en zo zakte de obelisk langzaam op zijn plek. Bij deze theorie zou een langer deel van de obelisk in de lucht zweven met een groter risico op breuken.

Oprichten van een obelisk.

Dat de aankomst ter plekke een bijzondere aangelegenheid was, laat het reliëf in de dodentempel van Hatsjepsoet zien. Er vonden grote feesten en vele religieuze ceremoniën plaats. Soldaten liepen bij wijze van begroeting met takken rond en een grote menigte was op de been. Door middel van talrijke offers werden de goden bedankt voor het eindresultaat.

Voordat men met het aanbrengen van hiërogliefen kon beginnen moesten de nog onbewerkte zijden van de obelisk afgevlakt worden. Door het oppervlak af te slijpen met fijngestampte kwarts en handzame, gladde polijststenen ontstonden mooie, gladde zijden. Daarna kon de obelisk voorzien worden van hiërogliefen. Met de hand werden eerst de contouren van de hiërogliefen aangebracht waarna ze later met een houten klophamer en een bronzen beitel verder uitgewerkt werden. In de onderkant van een obelisk werden vaak de twee koningscartouches van de regerende vorst gegraveerd. Men neemt aan dat het onderste deel van de zijden van de obelisk pas na de oprichting van tekst werd voorzien.

De opgebrachte hiërogliefen vermeldden de naam van de opdrachtgever van de bouw, de farao. Ook de verheerlijking van deze heerser door de diverse lokale goden werd opgetekend, waarbij de band tussen hem en de goden sterk werd benadrukt. Vooral op de meeste obelisken van Ramses II wordt melding gemaakt van overwinningen waarbij de farao werd geprezen en geroemd om zijn dapperheid. Jubileumfeesten, zoals bijvoorbeeld het Sed-feest, vormden soms ook aanleiding tot het oprichten van obelisken, zoals blijkt uit de hiërogliefen op de obelisk van Hatsjepsoet in de tempel van Karnak. Maar uiteindelijk bleef de obelisk voor de oude Egyptenaren het met de benben-steen verbonden symbool van de zonnegod.

Door de strenge inachtneming van de bestaande voorschriften voor het aanbrengen van de hiërogliefen kunnen we nu herleiden waar de obelisken destijds gestaan hebben. De voor- en achterkant van een obelisk kunnen we herkennen door naar het opschrift van de hiërogliefen te kijken. De kijkrichting van de figuren geeft aan waar de tekst begint. Deze beide zijden zijn georiënteerd op de weg die naar de ingang van de tempel voert.

De teksten op de beide andere zijden zijn op de tempel zelf gericht. Er is dus maar een mogelijkheid waarop de obelisken aan weerszijden opgesteld konden staan bij de tempelingang.

Bij grafobelisken, die aanmerkelijk kleiner waren, werd meestal alleen de voorkant voorzien van hiërogliefen, die de naam en titel van de grafeigenaar noemden.

Door de hiërogliefen op de obelisken van Thoetmoses III en Ramses II is het enigszins duidelijk geworden hoe belangrijk het was dat obelisken paarsgewijs opgesteld werden en welke regels hieraan ten grondslag lagen. De obelisk die nog steeds oostelijk opgesteld staat bij de tempel van Luksor maakt melding van de god van de opgaande zon (Ra-Harachti). De ooit westelijk opgestelde obelisk, die zich nu in Parijs bevindt, maakt melding van de god van de ondergaande zon (Atoem). Op beide obelisken van Thoetmoses III, die nu in New York en Londen staan, wordt op soortgelijke wijze melding gemaakt van beide goden. Hierdoor denkt men nu te weten op welke plek de obelisken voor de zonnetempel in Heliopolis hebben gestaan. Het is aannemelijk dat er, mede gelet op de dubbele opstelling, een verband bestaat met de opkomende en de ondergaande zon, het oosten en het westen. Andere theorieën refereren weer aan Opper- en Neder-Egypte, het noorden en het zuiden. Ook wordt verwezen naar dualiteit, een fundamenteel begrip in het Egyptische denken. Hierbij gaat men uit van het idee dat harmonie werd bereikt door tegengestelden die in evenwicht waren.

Midden op het Sint-Pietersplein staat een Egyptische obelisk van onbekende oorsprong die 40 meter hoog is en 340 ton weegt. De obelisk is in 37 n. Chr. uit Egypte naar Rome gebracht door keizer Caligula. De obelisk stond oorspronkelijk in het circus van Nero, waar de oude Sint-Pieterskerk in de 4e eeuw gedeeltelijk overheen werd gebouwd. In 1586 is hij in opdracht van paus Sixtus V verplaatst naar het Sint-Pietersplein dat er toen nog anders uitzag. Negenhonderd werklieden hebben toen, met hulp van vijfenzeventig of honderdvijftig paarden en vele katrollen en koorden, de obelisk midden op het plein gezet. Denk daarbij aan het verhaal over een Genuaanse zeeman die riep: "Aqua alle fulli" (water op de touwen), toen de touwen dreigde te breken en de obelisk kon vallen. In de Middeleeuwen dacht men dat er in de top van de obelisk een urn zat met de as van Julius Caesar. Tegenwoordig staat er een kruis op de top van de obelisk, zodat die nu 41 meter hoog is.

Bron: Die unsterblichen Obelisken Ägyptens - L. Habachi/C. Vogel, 
vertaald op http://www.kemet.nl/artikel/Obelisken,_herkomst_en_betekenis 

18-11-2011 om 00:08 geschreven door Ranoferhotep  

18-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

In het artikel Per Ankh – Ritus – Inwijden geschenken bespreken we de riten voor het inwijden van “geschenken” aan de Goden.

Welke geschenken zijn geschikt?

In principe kan men stellen dat ieder geschenk geschikt is als offergave. Maar toch…het zou maar gek overkomen om een handtas aan Hathor te offeren of krulspelden aan Isis, omdat dit Godinnen zijn, evenals een stropdas aan Ra of een paar Osirisen (Skate-schoenen) aan Horus.

Bij het aanbieden van geschenken aan de Goden zijn er twee punten waar men best rekening mee houdt. Kan het aangeboden geschenk later nog gebruikt worden tijdens erediensten en/of geeft het aangeboden geschenk meerwaarde aan de tempel? Bv. kopijen van Egyptische beelden ter verfraaiing van het altaar, tempel of woning, aardewerken of metalen (fruit-)schalen waar later voedseloffers kunnen op gepresenteerd worden.

Drie van de vier grote kistendragers van de Tempel van Ra

Moeten geschenken duur zijn?

De Oude Egyptenaren offerden voorwerpen van kostbare metalen, goud en zilver, harde steensoorten, exotische goederen zoals jachtluipaardvellen en ivoor aan de Goden. Dure oliën en parfums, kostbare harsen voor wierook, enz….Dit past natuurlijk niet meer in ieders budget.

Twee zwarte geglazuurde offerschalen en een van aardewerk, vergulde schenkkom voor wijwater

(Eigendom van de Tempel van Ra)

Offergaven hoeven niet duur te zijn, wie bloemen wil offeren kan deze gaan plukken in het veld i.p.v. deze in de winkel te kopen. Een eenvoudige rieten mand, kan een offerschaal voor fruit worden. Andere offergaven maakt men zo duur als men wilt. Maar men kan tegenwoordig vrij goedkoop eenvoudig geglazuurd aardewerk kopen, op rommelmarkten soms zelfs voor een spotprijs. Maar ook metalen voorwerpen, vindt men in tal van decoratiewinkels zoals dienschalen, fruitschalen, kommen en vazen in aluminium, maar ook in verzilverd metaal. Op rommelmarkten kan men soms voor zeer goedkope bedragen zelfs echt zilveren voorwerpen kopen, zoals lepels (om natron te strooien), bekertjes (voor wijnoffers),enz..

Zogenaamde “geboortebekers”, dit zijn zilveren bekers die vroeger geschonken werden door familie aan hun kinderen ter gelegenheid van een geboorte. Een gebruik dat minder en minder voorkomt, en deze bekers vindt men tegenwoordig terug op rommelmarkten en kosten soms maar een 5,00 euro.

(Eigendom van de Tempel van Ra)

Andere offergaven als wierook, parfums, maar ook stoffen zijn tegenwoordig beschikbaar voor ieders budget. Het spreekt voor zich dat wie een flesje echte parfum zoals Channel N° 5 wil offeren, daarvoor wel wat meer zal betalen dan voor een “eau de parfum”, dat zijde duurder is dan katoen net als wierookhars in vergelijking met wierookkegeltjes.

Enkele parfums van de Tempel van Ra

Collectie wierookstokjes en wierookkegels van de Tempel van Ra

Mag men gelijk welk materiaal gebruiken?

In principe is ook hier het antwoord “ja”. Maar traditioneel offerden de Oude Egyptenaren producten van natuurlijke oorsprong. Hoewel er zeker ook vergulde voorwerpen van hout geofferd werden, en halfedelstenen in juwelen soms vervangen werden door glaspasta, betrachten zij altijd hoogwaardige goederen aan te bieden.

Plastic was in het Oude Egypte niet gekend, dit wordt bij voorkeur dan ook niet geofferd. Alhoewel plastic en andere polymeren niet meer weg te denken zijn uit onze huidige maatschappij, zijn de voorwerpen uit deze materialen toch minder slijt, krasvast en minder tot niet bestand tegen vuur.

Kunstharsen waren evenmin gekend door de Oude Egyptenaren, veel kopieën van Egyptische beeldjes worden tegenwoordig echter in kunsthars en polyester vervaardigd. Dergelijke voorwerpen zijn zeer moeilijk in een ander materiaal te krijgen. Als siervoorwerpen zijn deze zeker geschikt en sommige zelfs als gebruiksvoorwerp, denken we maar aan wierookbranders.

Doorzichtig glas zoals wij dat kennen werd pas uitgevonden door de Romeinen, de Oude Egyptenaren kenden echter wel glaspasta, tijdens de regeerperiode van Amenhotep III was het vervaardigen van voorwerpen in kleurrijk glaspasta zelfs èèn der meest bloeiende ambachten in het Oude Egypte. Glas, ook doorzichtig kan gerust geofferd worden. Wie een groter budget heeft kan zelfs kristalglas offeren. Uit ervaring weten we dat natron (waarvoor we grof zeezout gebruiken) zeer moeilijk te bewaren is in aardewerk, zelfs van binnen geglazuurd, net als metalen recipiënten daar het zout op deze materialen inwerkt en aantast, met glas heeft men dat niet.

Moeten geschenken Egyptisch zijn?

Neen, aangeboden geschenken dienen niet noodzakelijk uit Egypte te komen of Egyptisch van stijl te zijn. De Farao’s in het Oude Egypte ontvingen uit diverse vazalstaten geschenken die ter plekke gemaakt werden en ook niet Egyptisch van oorsprong nog stijl waren. Een deel van deze geschenken werden ook overgedragen aan de toenmalige tempels. Maar ook hier spreekt het voor zich dat bv. een schaal met Micky Mousse of Batman & Robin op minder geschikt is om als een later tempelvoorwerp te fungeren. Al zeker niet geschikt zijn voorwerpen met expliciete erotische afbeeldingen. De Oude Egyptenaren waren helemaal niet preuts, maar wel welvoeglijk. Er zijn trouwens tal van voorwerpen te vinden die zonder decoratie mooi zijn op zich, en die men altijd zelf kan decoreren met Egyptische motieven indien men dat wenst.

Aluminium vaas met een zelf gemaakte afbeelding van de Godin Anket die de Farao de borst geeft. Men zou dit als een erotische afbeelding kunnen zien, maar de afbeelding symboliseert eigenlijk “het geven van Leven aan de Farao”. Deze vaas wordt gebruikt voor het bereiden van “het Levensbrengende Water” of wijwater.

Blijven geschenken eigendom van de God of van de Tempel?

Eenmaal gewijd aan een God, behoort dat voorwerp aan die God of de tempel van die God. In principe blijft dit geschenk dan ook eeuwig eigendom van de beheerder van de Tempel. Het is een beetje het principe van “een gegeven geschenk, vraagt men niet terug”. Toch kunnen daar eventueel uitzonderingen op gemaakt worden. Priesters of Kemetisten onder elkaar kunnen bijvoorbeeld wel gewijde geschenken aan elkaar uitwisselen. Of men kan bv. een amulet wijden en dit ten geschenke geven aan een vriend of vriendin, familie…voor bescherming. Gewijde geschenken kan men optekenen, eventueel fotograferen, en indien deze de tempel verlaten daar ook melding van maken. Iedereen dient dit een beetje voor zichzelf uit te maken.

17-11-2011 om 22:45 geschreven door Ranoferhotep  

17-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep  

Met het kouder wordende weer in België, kunnen velen onder ons al een paar handschoenen of wanten gebruiken.

Niemand zou echter direct denken aan het gebruik van handschoenen in een warm land als het Oude Egypte. Handschoenen in het Oude Egypte zijn bekend van een paar reliëfs, maar het echte bewijs dat deze wel degelijk bestonden werd gevonden in het graf van Toetanchamon. In de vele kisten en dozen die kledij bevatten trof Howard Carter immers verschillende paren handschoenen aan, waaronder zelfs kinderhandschoenen.

Twee paar handschoenen uit het graf van Toetanchamon

Of de Egyptenaren zelf uitvinder van de handschoen zijn of dat dit een door vreemde mogendheden geïntroduceerd product was is niet geheel duidelijk.

Vermoedelijk kende men twee soorten handschoenen, deze gebruikt ter bescherming bij bv. het mennen van een strijdwagen en handschoenen gebruikt als statussymbool tijdens plechtigheden. Dit laatste weten we van een fragment van een reliëf het welke Eje voorstelt terwijl hij “het goud van verdienste” ontvangt en waarbij hij voor de gelegenheid “rode” handschoenen draagt.

16-11-2011 om 00:00 geschreven door Ranoferhotep