|
DE BESNIJDENISxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
Bijbel (Lc.2,21)
21 Nadat de acht dagen voorbij waren en men Hem moest besnijden, ontving Hij de naam Jezus, zoals Hij door de engel was genoemd voordat Hij in de moederschoot werd ontvangen.
Betekenis
Het betreft het verwijderen van de voorhuid van het mannelijke lid (met een scherp mes): de besnijdenis (Gen. 17,10-14). Ofschoon de besnijdenis ook bij naburige volken bestond, zoals bv. bij de Egyptenaren, Feniciërs, Arabieren, Moabieten, enz... werd dit gebruik bij de Joden ingevoerd als teken van het verbond dat God met de aartsvader Abraham sloot. Ook de Moslims later passen dit gebruik toe. Dit ritueel moest voltrokken worden op de achtste dag na de geboorte (Lev.12,3), zelfs indien die op de sabbat viel, de heilige rustdag. De besnijdenis wordt oorspronkelijk voltrokken door de vader, later door de mohel. Hierdoor treedt men toe tot de gemeenschap van Israël, zodat men aan de eredienst mag deelnemen; het is het teken van toewijding aan God. Maar de ware besnijdenis/ verbondenheid met God bestaat uit een innerlijk gebeuren: het is vooral het hart dat moet besneden/ gezuiverd worden (Deut.10,16). Dit verbondsteken wordt een discussiepunt onder de eerste christenen. De christenen uit de joden willen dit (joodse) verbondsteken met God aan allen opleggen, terwijl de christenen uit de heidenen dit afwijzen. Deze laatsten, die o.m. sterk de steun krijgen van Paulus, nochtans zelf van vorming een joods schriftgeleerde, halen het op het apostelenconvent (Hand.16,3). De besnijdenis was steeds verbonden met het geven van de naam aan het kind.
Feestdag
1 januari (d.i. 8 dagen na kerstmis)
Naam
Besnijdenis, (lat.) circoncisio
Devotie
De besnijdenis is het eerste gebeuren in Jezus leven waar Hij bloedt. Dit wordt aangezien als een voorafbeelding van zijn bloedig lijden en sterven op het kruis. Vandaar dat de devotie tot de vijftien bloedstortingen van Jezus aanvangt met de besnijdenis (vb. schilderij Kathedraal Antw.).
Omdat de besnijdenis verbonden is met het geven van de naam aan het Kind, werd het feest eeuw gevierd bij de jezuïeten, het Gezelschap van Jezus, en spraken zij die dag een gelofte uit (cfr. schilderij in Mariakapel St.-Carolus Borromeuskerk). Ook voor de broederschappen van de (Soete) Naam Jezus was dit dé feestdag.
Voorstellingswijze
De voorstelling is afkomstig uit Byzantium sinds de 10de eeuw.
Jozef en Maria kijken toe hoe het Kind besneden wordt, soms door Jozef.
Maria
- wit-blauwe kledij
- gevouwen handen, de ogen aandachtig gericht op het Kind: de moeder-kind-relatie
- aureool
- draagt het Kind
- of heeft het Kind uit handen gegeven
Jozef
- oudere man, kale schedel, baard
- (geen) aureool
- kijkt (staande) toe als toeschouwer, terwijl een ambtenaar, de mohel de besnijdenis uitvoert,
- óf voltrekt zelf (geknield) de rituele handeling: overeenkomstig de joodse voorschriften
de mohel
- een mes/stift in de rechterhand: brengt de besnijdenis toe
- geknield / staande
tempeldienaar(s)
- hoofddoek, baard
- houdt met beide handen het Kindje vast terwijl de mohel met de besnijdenis bezig is.
Jezuskind
- baby, enkele haartjes op het hoofd
- aureool
- weert zich enigszins / ongestoord
- in de armen gehouden door tempeldienaar / Maria
- óf ligt op een altaartje / in een bekken
omstaanders
- mannen en vrouwen: knechten en dienstmeiden
- een of meerderen dragen grote brandende kaarsen: lichten bij voor de delicate ingreep
- een draagt een grote kan, een ander een schaal: respectievelijk om het water voor de reiniging van het bloed uit te gieten en op te vangen
- komen binnen / kijken toe: getuigen van het gebeuren
locatie
- in een soort tempelgebouw (naargelang de stijlperiode: bv. renaissance-tempel in rondbouw): nochtans heeft de besnijdenis niet plaats in de tempel, wel in Betlehem (de synagoge?)
opstelling
- tot en met de 16de eeuw enkel binnen cycli zoals het leven van Christus, de Kindsheid Jesu, de (15) Bloedstortingen of het leven van Maria en de Zeven Smarten van Maria.
- vóór De aanbidding der Wijzen én De opdracht in de tempel
- typologische voorafbeeldingen: - de besnijdenis van Isaac
- de besnijdenis van Samson
Tekst : Rudy Mannaerts - Toerismepastoraal Antwerpen
|
