De Sint-Jan-de-Doperkerk in Sint-Jans-Molenbeek

                                    

In het kader van Broodje Brussel bracht KERK EN TOERISME BRUSSEL een bezoek aan deze kerk.

Dit merkwaardige gebouw uit 1932  in ware ART-DECOSTIJL is het werk van Joseph Diongre. Hij is ook gekend als de architect van het gemeentehuis van Sint-Lambrechts-Woluwe en het Flageygebouw (radiogebouw) in Elsene.

Met een bescheiden budget van 5 miljoen BF werd hier in 15 maanden tijd een formidabele kerk neergezet in gewapend beton, een primeur.

Bij het binnenkomen maakt de structuur, bestaande uit zes opeenvolgende parabolische bogen, de hoofdbeuk ruim en licht en wordt een unieke sfeer geschapen, mede bepaald door de veelkleurige abstracte glasramen.

                                      

Moderne gotiek? 22 nieuwsgierigen hebben van deze rondleiding genoten.

PW
foto's MG

Bonifatius van Brussel

19 februari

Bonifatius werd geboren te Brussel omstreeks 1182 en behoorde tot een welgestelde familie, met name Clutinc. Hij werd opgevoed in de vreze des Heren. Op vijfjarige leeftijd werd hij naar school gestuurd, en dit in zijn onmiddellijke omgeving, n.l. de Abdij ter Kameren bij de cisterciënzerinnen.

Wanneer hij de leeftijd van 17 jaar bereikte, kende hij vlot Latijn, dermate dat hij het kon spreken. Ook in de bijbel was hij goed thuis. In 1158 werd hij ingeschreven aan de universiteit van Parijs. De K.U.Leuven bestond  toen nog niet; zij dateert van 1425. Ook daar blonk hij uit. Hij werd er magister in de theologie en mocht er nadien doceren. Intussen ontving hij het kanunnikschap van de Sint-Goedelekerk te Brussel om er tenslotte deken te worden van 1216 tot 1222.
            

                      Sint-Bonifatiuskerk te Elsene, met het standbeeld van Charles Woeste, bekend katholiek politicus

Alvorens benoemd te worden tot bisschop van Lausanne in Zwitserland, deed hij nog dienst als scholaster van de kathedraal van Keulen. Hij raakte echter onmiddellijk in conflict met de andere kanunniken aldaar omdat hij weigerde hun voorrechten te erkennen en hen een traditioneel banket aan te bieden. Gedurende acht jaar bleef hij bisschop van Lausanne, waarna hij zijn functie neerlegde. Hij raakte verwikkeld in het conflict tussen de Roomse keizer Frederik II en Paus Gregorius IX. Als gevolg van een aanslag op zijn persoon, door de keizer beraamd, nam hij ontslag.
         

                               Glasraam in de noorderdwarsbeuk van de Sint-Bonifatiuskerk
                                    met taferelen uit het leven van de H. Bonifatius door Gustave Ladon

Hij vertrok  in 1247 terug naar zijn geboortestreek. Liefdevol werd hij opgevangen in de Terkamerenabdij. Teruggetrokken in een cel verbleef hij er nog 18 jaar, tot zijn dood. Bonifatius moet een voorbeeldig man zijn geweest, eerlijk en rechtlijnig, hetgeen niet altijd in dank werd aanvaard.

PW
Foto's MG

                   PASTORAAL  TOERISME    BRUSSEL

De VZW Kerk en Toerisme beijvert zich reeds meer dan 30 jaar met  pastoraal toerisme.

Onze gidsen en onthaalpersonen zijn vrijwilligers, die dagelijks, op verzoek, bereid zijn u rond  te leiden in de voornaamste kerken van Brussel.

Ook verzorgen zij rondleidingen in de stad met als doel het kerkelijk patrimonium te verlevendigen.  Het religieus erfgoed zowel onroerend als roerend verdient onze aandacht.

Het volstaat de zin en de symboliek ervan uit te leggen opdat ons de diepere betekenis duidelijk wordt. Eigenaardig genoeg komen we vaak tegen dat men in het buitenland de kerken gaat bewonderen, terwijl dagelijks aan ons patrimonium voorbij loopt.

Daarom deze oproep.

Wie Brussel wenst te bezoeken kan gratis op ons beroep doen.

                                                                          topa.bru@kerknet.be

                                                                         www.bloggen.be/nieuwsbladkerkentoerismebrussel

PETRUS  JOZEF  TRIEST  (2)

Petrus Jozef werd geboren te Brussel op 31 augustus 1760. Die dag zal er naar aanleiding van de 250ste verjaardag van zijn geboorte een viering plaatsgrijpen in de kathedraal van Brussel.

P.J. heeft geleefd in een heel speciale tijdsperiode. Geboren onder het Oostenrijks regime van Maria Theresia en later Jozef II, werd hij Fransman, toen onze streek in 1794 door de Franse troepen werd overvallen. Tenslotte kwam hij na het verdrag van Wenen terecht in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, om uiteindelijk Belg te worden na 1830.

Deze wisselende regimes hadden een invloed op de werking van de  Kerk en haar bedienaars. Het Oostenrijkse regime (het Heilig Roomse Rijk) werd een absolutistisch regime dat weinig rekening hield met de gewoontes en de gevoeligheden van de Nederlandse onderdanen om onder Jozef II zelfs vijandig te worden voor de Kerk. Diens inmenging als keizer-koster was van die aard dat hij de contemplatieve ordes afschafte, als niet dienstig voor de maatschappij. Nog erger werd het onder het Franse regime. Inbeslagnames van kerken waren schering en inslag en priesters moesten onderduiken. Onder het Napoleontische regime moesten de priesters de eed van trouw aan de keizer afleggen tegen de onderrichting in van paus Pius VI. P.J. koos de kant van de paus en dook onder.

               Profielmedaillon en opschrift op het monument voor Petrus Jozef Triest
                               in de Sint-Michiel-en-Goedelekathedraal.

Een bijzondere anekdote uit die periode wil ik jullie niet onthouden. Op een dag werd hij geroepen bij een stervende vrouw voor de laatste sacramenten. Deze vrouw was echter de echtgenote van een brigadier van de rijkswacht. Deze laatste was niet op de hoogte van de vraag van zijn vrouw. Hij had immers de opdracht om weerspannige priesters op te sporen. Terwijl P.J. bezig was met het toedienen van de laatste sacramenten, kwam de brigadier plots thuis. P.J. deed gewoon voort en gaf zich, als alles afgelopen was, over aan de brigadier. Deze brigadier, versteld van zoveel moed en zelfopoffering, liet de priester gaan en beloofde nooit meer een priester lastig te vallen (als ware het een Paulusverhaal).

                    

Voor God, de Algoede, de Allerhoogste,

en in vrome herinnering aan Petrus Jozef Triest,

die, begripvol voor noodlijdenden en armen,

al weldoende door het leven is gegaan (1846).

PW
MG

Liefde gaf U duizend namen ...

Onze Lieve Vrouw van Vlaanderen

In de Posteernestraat te Gent, waar het kasteel van Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen, stond en waar ook Filips de Goede heeft gewoond, bouwen de Jezuïeten een nieuwe kerk, de 'Eglise Notre Dame aux Jésuites', in 1844 door de bisschop van Gent ingewijd. Mevrouw d’Hane-Steenhuyze de Potter schenkt de kerk een groot marmeren Mariabeeld van de hand van Jan Baptist De Cuyper.

In 1860 wordt het beeld gekroond na een toelating door paus Pius IX. Met goedkeuring van de bisschop van Gent krijgt dit beeld de naam 'Notre Dame de Flandre', zoals het in de officiële oorkonde is vermeld. Meimaand, Mariamaand. Van 1 tot 9 mei wordt er dan een noveen gehouden en 9 mei wordt de feestdag van Onze-Lieve-Vrouw-van-Vlaanderen.

In 1910 viert men het gulden jubelfeest der kroning van Onze-Lieve-Vrouw-van-Vlaanderen met het gelegenheidslied 'Liefde gaf u duizend namen' op tekst van August Cuppens en getoonzet door Lodewijk De Vocht. Bij het opheffen van de residentie in de Posteernestraat in 1956 wordt het Mariabeeld naar de kerk van het Sint-Barbaracollege in de Savaanstraat, eveneens te Gent, overgebracht.

Op 9 mei 1960 wordt in het nieuwe heiligdom het eeuwfeest van de plechtige kroning gevierd.

Ook 2010 is een jubeljaar. Op een tiental plaatsen in Vlaanderen vierde men het dubbeljubileum: 150 jaar kroning van het beeld van Onze-Lieve-Vrouw-van-Vlaanderen en het eeuwfeest van 'Liefde gaf U duizend namen'.

In de Sint-Michaëlskapel te Niel-bij-As bewaart men het houten beeldje dat model stond voor het Onze-Lieve-Vrouw-van-Vlaanderenbeeld van de Antwerpse beeldhouwer Jan Baptist De Cuyper (1807-1852). Beeldhouwwerken van hem kan men o.m. vinden wij in de Sint-Antoniuskerk in Edegem en in het Paleis op de Meir in Antwerpen.

Priester-dichter August Cuppens werd in 1862 te Beringen geboren. Hij werd pastoor te Loksbergen in 1899 en stierf er in 1924. Tot zijn vriendenkring behoorden Hugo Verriest, Stijn Streuvels en Alice Nahon. 58 dichtbundels van Guido Gezelle vertaalde hij in het Frans. Hij stond mee aan de wieg van het tijdschrift 'Dietsche Warande en Belfort', een belangrijke schakel in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd.

Lodewijk De Vocht, geboren te Antwerpen in 1887, was een veelzijdig componist, dirigent en musicus. Hij studeerde aan het Antwerpse Conservatorium - o.m. bij Lodewijk Mortelmans - werd er leraar en directeur. Hij was tevens kapelmeester van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal en stichter van de Chorale Caecilia. Hij overleed in 1977 te 's-Gravenwezel.

Cuppens en De Vocht werkten ook samen aan de 'Jaarkans van geestelijke liederen rond den haard', een bundeling van liederen bedoeld als gebed en meditatie bij de liturgie van het kerkelijke jaar. In 1909 en 1911 verschenen de eerste twee delen, Wintertijd en Lentetijd. Pas in 1934 zouden de laatste twee delen, Zomertijd en Herfsttijd, ditmaal op tekst van priester-dichter Jozef De Voght, het daglicht zien, zodat de grote droom van pastoor Cuppens, tien jaar na zijn overlijden, alsnog in vervulling is gegaan.

Het Lodewijk-De-Vochtfonds (Italiëlei 213 bus 12, 2000 Antwerpen, tel. 03.213.16.56) heeft naar aanleiding van het eeuwfeest de meerstemmige partituur voor bariton en gemengd koor van 'Liefde gaf U duizend namen' (€ 4) en de 'Jaarkrans van geestelijke liederen rond den haard' (€ 20) opnieuw uitgegeven.

Bron: www.onze-lieve-vrouw-van-vlaanderen.be, www.caelenberg.info, wikipedia.

MG

                                                  (° 1760  † 1836)

250 jaar geleden werd Petrus Jozef Triest geboren in Brussel. Samen met zijn broer Johannes Baptist Carolus werd hij op 10 juni 1786 door kardinaal de Franckenberg tot priester gewijd.

                                  

Petrus Jozef stelde zijn leven ten dienste van de  armen en de hulpbehoevenden.

In 1802 stichtte hij een kosteloze school voor arme kinderen, doofstommen en blinden. Later volgden tehuizen voor verwaarloosde jongeren, bejaarden, ongeneeslijk zieken en krankzinnigen. Om dat alles te realiseren richtte hij 4 congregaties op:

                                  De zusters van Liefde (1803)

                                  De broeders van Liefde (1807)

                                  De broeders van Sint-Jan-de-Deo (1825)

                                  De zusters van de Kindsheid Jezu (1835)

De broeders van Sint-Jan-de-Deo verzorgden zieken aan huis, die niet moesten gehospitaliseerd worden en of het niet konden betalen.

Wie de film  Priester Daens heeft gezien, zal zich herinneren in welke omstandigheden heel wat  mensen hun brood moesten verdienen. Armoede en gebrek aan hygiëne veroorzaakten ziektes. Immers van sociale zekerheid was nog geen sprake, die kwam er pas bij wet in 1944.

Petrus Jozef Triest was een pionier en een doorbijter, dat blijkt uit zijn verwezenlijkingen. Hij vormde samen met Dr J.Guislain in Gent een tweespan en ontwikkelde samen met hem de psychiatrische verzorging van geesteszieken.

Reeds tijdens zijn leven werd hij meermaals gehuldigd voor zijn verdienstelijk werk.

Bij de 10° verjaardag van zijn overlijden, werd door de Belgische regering een marmeren

Monument opgericht in de collegiale van St Goedele, als teken van erkentelijkheid.

Het  monument is het werk van beeldhouwer Eugeen Simonis.

                  

Het proces ter Zaligmaking werd opgestart in  2001. Er is dus nog een lange weg af te leggen!

                         
                                     Officiële foto zaligverklaring


PW

De Brusselse Ommegang       
     

Traditioneel trok ook dit jaar weer de Ommegang door Brussel. Deze optocht is een traditie die dateert van 1549 en die zijn oorsprong vond rond de Zavelkerk. Aanvankelijk sprak men

trouwens van de Ommegang van de Zavel en was het veeleer een processie dan een stoet.

Zij was trouwens de rijkste, de beroemdste en de meest schitterende van al onze processies.

Deze processie dankt haar ontstaan aan een legendarisch Mariabeeld dat op miraculeuze wijze uit Antwerpen werd meegebracht door Beatrijs Soetkens. De gilde van de schutters had dit beeld toen een eervol onthaal verleend en de H. Maagd Maria als haar patrones  aangenomen.

Volgens de legende was zelfs de Hertog van Brabant aanwezig bij de aankomst van dit beeld

in Brussel.

De Zavelkerk was op die wijze een pronkstuk rijker, waardoor van heinde en verre de pelgrims deze kerk kwamen bezoeken. Helaas is dit beeld verloren gegaan  ten tijde van de

beeldenstormen.

In de loop van de geschiedenis is echter deze processie in onbruik geraakt totdat  men in 1928

besliste om ter gelegenheid van de 550° verjaardag van de St Jorisschuttersgilde in 1931, deze gebeurtenis te herdenken door het wedersamenstellen van deze Ommegang.

Van dan af verloor deze Ommegang haar specifiek religieus karakter en werd het een feestelijke, historische optocht met aan het einde een korte verwijzing naar de legende van

O.L.Vrouw van de Zavel.

Deze Ommegang trekt nu nog steeds ieder jaar op de eerste donderdag van juli en de dinsdag die hem voorafgaat over de fraaie Brusselse Grote Markt.

Op zichzelf is de Grote Markt reeds een  pronkstuk, bij gelegenheid van de Ommegang is het

Geheel een artistiek en schitterend schouwspel van de bovenste plank.

Voor de legende van O.L.Vrouw van de Zavel verwijs ik U graag naar onze rondleidingen

in deze kerk. Ze zijn immers gratis op aanvraag.

Prent : Internet

PW

                         Feest van het Heilig Sacrament                           

Met verwijzing naar onze tekst d.d. 13 maart l.l. over Juliana van Mont Cornillon hebben we gezien dat zij aan de basis lag van deze verering. Immers nadat zij de Bisschop van Luik had kunnen overtuigen dit feest in te voeren in zijn bisdom slaagden beiden erin de paus te bewegen dit feest uit te breiden voor gans de Kerk. Dit gebeurde in 1311.

Deze hoogdag werd gevierd de 2° donderdag na Pinksteren. Thans wordt dit feest gevierd de  2° zondag na Pinksteren.

In de 19de eeuw kende de Roomse kerk een opleving na het afsluiten van het concordaat met Napoleon.  Talrijke zustercongregaties werden opgericht. Zo ook deze van de zusters Apostolinen van het H. Sacrament door zuster Fanny Kestre.  Zij liet een klooster bouwen in de Liefdadigheidsstraat te St Joost ten Node. Als architect werd aangesteld Joris Helleputte. Hij is gekend als een van de promotoren van de neogothiek.  Hij  was een der stichters van de Boerenbond, prof aan de universiteit van Leuven en Minister van Spoorwegen en Post en Telegrafie.

Bij het klooster kwam ook een kapel in neogothiek.  De  kapel was toegewijd aan St Juliana van Mont Cornillon. De congregatie kende niet

het gewenste succes en moest klooster en kapel van de hand doen.

Uiteindelijk vestigde Caritas zich in het klooster en de kapel kwam in handen van een Roemeense stichting van orthodoxe strekking. De kapel is van buiten te  zien vanuit de Hamerstraat. De toegang  tot de kapel is tijdelijk opgeschort.  Ze is nog in zeer goede staat bewaard en geklasseerd.

We hopen er eerlang een rondleiding te organiseren.

PW

CHRISTUS’ HEMELVAART

van Camille Colruyt (1908-1973)

                                  

Christus’ Hemelvaart is een monumentaal verguld beeld van gehamerd koper, dat Camille Colruyt in 1968 realiseerde. Het bevindt zich sinds Hemelvaartsdag 1990 in de Sint-Michiel-en-Sint-Goedelekathedraal te Brussel, meer bepaald op de noordwestelijke pijler van de kruising.

Het lichaam van de verrezen Christus is een waarlijk, maar verheerlijkt lichaam. De sobere drapering van het kleed en de eenvoudige lijn bevestigen dit. Jezus, de Heer, neemt afscheid van zijn leerlingen. Een laatste keer heeft hij ze aangemoedigd en aangespoord tot het uitdragen van de blijde boodschap, het Evangelie. Hij zal hen zijn Heilige Geest sturen en met hen zijn tot het einde der tijden. Zijn teder en sereen gelaat drukt de liefdevolle band met zijn volgelingen uit. Christus zegent hen en stijgt op ten hemel. Zijn voeten hebben de wereld losgelaten. Zijn handen hebben een beschermende gebedshouding aangenomen. Langs de vloeiende, verticale plooien van zijn kleed kijkt hij met zijn verlossende blik naar de wereld onder hem. Het  Hemelvaartmysterie wordt als het ware onthuld met goddelijke gratie.

De gelovige kunstenaar kent het Nieuwe Testament, dat vertelt over de verschijningen van Jezus aan zijn leerlingen na zijn Verrijzenis, en over Jezus’ Hemelvaart.

"En Hij zeide hun: Zó staat er geschreven: dat de Christus zou lijden en op de derde dag uit de doden verrijzen; en dat in zijn Naam bekering tot vergiffenis der zonden zou worden gepreekt aan alle volken, te beginnen bij Jeruzalem.”(Luk. 24:46-47).

“Terwijl Hij nu met hen samen was, gelastte Hij hun: Verlaat Jeruzalem niet, maar wacht de belofte des Vaders af, die ge van Mij hebt vernomen. Want Johannes doopte met water, maar over enkele dagen zult gij worden gedoopt met den Heiligen Geest.”(Hand. Apost. 1:4-5).

“Jezus trad op hen toe, en sprak: Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde. Gaat dus heen; onderwijst alle volken, doopt ze in de naam van den Vader en van den Zoon en van den Heiligen Geest, en leert ze onderhouden al wat Ik u heb geboden. Ziet, Ik blijf altijd bij u, tot aan het einde der wereld.”(Mat. 28:18-20). 

"Toen leidde Hij hen naar Betanië, hief zijn handen op, en zegende hen.  En terwijl Hij ze zegende, scheidde Hij van hen, en werd opgenomen ten hemel." (Luk. 24:50-51). 

Bij Camille Colruyt gaat het om de inhoud. In 1947 schreef hij reeds: “Grijp de kern, de ziel, het inwendige leven; en al het overige zal u toegevoegd worden, het uiterlijk sierlijke inbegrepen.” Terugkijkend op zijn oeuvre in 1971, kan hij zeggen dat hij dit ideaal is trouw gebleven. “Niemand kan geven wat hij niet bezit” was zijn overtuiging. Aan de beheersing van de edelsmeedkunst heeft hij jaren onverdroten en met geestdrift gewerkt. Als edelsmid wil en zal hij de Rijn- en Maaslandse kunstenaars evenaren.

Maar ook het boetseren en beeldhouwen heeft hij volledig onder de knie. Hout, steen, gips, terra-cotta en brons; hij kent hun geheimen en onderwerpt de materie aan de geest en het gevoel. Met deze grote technische vaardigheid waagt hij zich, met succes, aan de monumentale edelsmeedkunst, een nieuwe, ongewone kunstvorm. Hij maakt  honderden schetsen en gipsmodellen  tot hij de idee zo veel mogelijk in vorm en volume gevat heeft. Dan neemt hij de grote koperen plaat en begint ze te plooien, op te rollen, te draaien, uit te zagen, te snijden en uit te kappen. In het mooie, gesmede koper laten zijn hamerslagen een fijne rimpeling na. Er wordt gedreven en geciseleerd. Uren, ja dagen, van spanning,  geestdrift en angst voor het doel bereikt is.

Zijn vaardigheid en creativiteit zijn zo groot dat hij als het ware ’boetseert in het koper’. Terwijl het beeld langzaam uit de plaat geboren wordt, zal hij het met liefde een ziel geven. De koperen plaat zelf zal hem tot verdere verfijning brengen; in beeldhouwkunst zou men het ’taille directe’ noemen. Het beeld wordt transcendent. Zijn vriend Marcel De Corte, professor in de filosofie aan de universiteit van Luik, schrijft hierover het volgende: “Men ervaart bij hem iets unieks, dat de kunst als dusdanig overstijgt en dat ik graag zou omschrijven als het verbeiden van de verrijzenis van de lichamen...het verlangen om de dood totaal te overwinnen door het geloof in de verrijzenis, die onze vergankelijke lichamen zal herscheppen in glorierijke lichamen.”

De tekst werd opgesteld na een uitvoerig gesprek met Mevr. Weduwe C. Colruyt op 14 februari 1996. Na hem gelezen te hebben gaf ze me een goedkeurend telefoontje:’Prima, u hebt mijn man begrepen’. 

GvE

De Kapellekerk fungeert al 800 jaar als parochiekerk.

Dit jaar vieren we dit  800-jarig bestaan en daar gaan we wat aandacht aan besteden.

Deel 1

                      

De Kapellekerk werd officieel een parochiekerk in 1210. Haar geschiedenis is echter

veel ouder.

Alles begon in 1134 wanneer Hertog Godfried I met de Baard overging tot de stichting

van een kapel “extra muros”. Dit was dus de eerste kapel buiten de stad.

Deze akte leert ons twee dingen: nl. de stichtingsdatum en bovendien dat de stadsmuur

reeds bestond.

Deze eerste omwalling waarvan nog verschillende resten bestaan (o.a. Anneessens-

toren en Plebaantoren) had een driedubbele functie:

1° de tolheffing vergemakkelijken.

2° vreemde legerbendes buiten de stad houden.

3° de rumoerige volksklasse buiten de stad houden. Vermits ze geen stadsrecht hadden

     moesten ze erbuiten gaan wonen.

Dit laatste zou aanleiding geven tot het ontstaan van de Marollenwijk.

Het waren de Benedictijnen van Kamerijk die werden aangezocht om deze kapel te

bedienen. Brussel behoorde toen immers tot het bisdom Kamerijk.

De Benedictijnen zorgden niet alleen voor de spirituele belangen van de arme bevolking,

maar ook voor de materiële belangen van de arme bevolking.

Dat het Kapittel van Sint-Goedele deze beslissing niet in dank afnam bewijst het jarenlang

verzet. Immers er werd op die manier een groot deel van hun parochie afgetakt, met de

daarbij horende inkomsten.

Hertog Godfried I trok zich van dat verzet niet veel aan. Hij was van oordeel dat de

Rijken (het Kapittel) reeds voldoende begenadigd waren door Ons Heer, vandaar dat nu

de armen aan hun trekken moesten komen via de Benedictijnen.

Bovendien zorgde hij op die manier ook voor zijn zieleheil en dat van zijn familie.

                

Het glasraam met Godfried I met de Baard, de stichter van de Kapellekerk, bevindt zich in de Heilig-Kruiskapel.

Met muurschilderingen en bijpassende glasramen gaf Charle-Albert in 1870 het koor een neo-gotisch uitzicht.

PW
foto's MG

   Wapen van Pius IX in Brussel

In de 'Résidence Centrale', Bergstraat nr. 52, is er een doorgang naar een binnenplein. Van deze Sint-Sebastiaansgang ontbreekt evenwel het straatnaambord. Op het binnenplein, waarrond zich appartementsgebouwen binnen het huizenblok Bergstraat-Beenhouwersstraat-Koningsgalerij-Arenbergstraat bevinden, zien we het 'Waterspuwend Meisje', een fontein uit 1945 van de hand van de Roemeense, Belg geworden kunstenaar Idel Ianchelevici (1909-1994). 

                                        
                                                   Waterspuwend meisje - Idel Ianchelevici

Boven de doorgang, aan de binnenzijde, is het wapen van graaf Giovanni Maria Mastai-Ferretti, alias Pius IX (1792-1878), aangebracht. Petrus buiten beschouwing gelaten, was hij de paus met de langste ambtstermijn (bijna 32 jaar).

Hier was van 1857 tot 1937 de katholieke drukkerij-uitgeverij Goemaere gevestigd. Het pauselijk wapen werd door drukker Henri Goemaere aangebracht uit erkentelijkheid omdat hij een 'pauselijke toelating' had gekregen voor het drukken van bijbels. Te vergelijken met het statuut van hofleverancier.

Bronnen: Piet J. Van Nieuwenhuysen, Gids voor oud Brussel, Standaard uitgeverij Antwerpen, 1988 / Ludo Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen, deel 1, Uitgeverij Lannoo Tielt, 1984 / Pierre Bernard, Bouwen door de eeuwen heen in Brussel, 1A, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, directie Monumenten en Landschappen, 2009 / Artikel Paus Pius IX, uit Wikipedia / Artikel Idel Ianchelevici, uit Wikipedia / Wapen in kleur, uit Wikimedia Commons.

Tekst en foto's: Michel Govaerts.

                  Een knipoog van St Goedele  naar Juliana van Cornillon

Omstreeks 1193 werd Juliana geboren in de omgeving van Luik. Op jonge leeftijd verloor zij haar ouders en trad op de leeftijd van 5 jaar in  in het klooster van Mont Cornillon.

 In dit klooster werd ze priorin in 1230.

Zij ijverde voor de verering van het H. Sacrament. Na lang aandringen werd door de bisschop van Luik in zijn bisdom een feestdag ingevoerd ter ere van het Heilig Sacrament. In het Italiaanse stadje Bolsena was een hostie gaan bloeden.
 
 De visioenen van de H. Juliana.

Dit kwam Paus Urbanus IV ter ore. Hij was ooit kanunnik  van de kathedraal van Luik geweest. Terstond  stelde hij het sacramentsfeest in voor de hele Kerk. Sindsdien viert men Sacramentsdag op de 2° donderdag na Pinksteren.

Het bekende lied “ Tantum ergo” van Thomas van Aquino dateert van toen.  Sedertdien zijn er talrijke legendes opgedoken omtrent het H. Sacrament. Niet enkel Brussel heeft er een, maar ook Herkenrode bij Hasselt en Hoogstraten om er maar enkele te noemen.

Juliana stierf in een geur van heiligheid en werd  zalig verklaard in 1869.

Brussel had een mooi klooster aan haar toegewijd, maar daarover later meer.

DE BOOM VAN JESSE

Wie is Jesse ?

Volgens Gods beloften zou de Messias geboren worden uit de nakomelingschap van Abraham “Door u zal zegen komen over alle geslachten op aarde” (Gen.12,3; hernomen in Sir.44,21; Jer.4,2; Hand.3,25; Gal.3,8) en uit het geslacht van koning David, aldus de Godspraak via de profeet Natan: “Ik zal de nazaat die gij verwekt hebt hoog verheffen en zijn koninklijke macht in stand houden. … en Ik zal zijn koninklijke troon voor altijd in stand houden.” (2 Sam.7,12-13).

In het populaire kerstverhaal van Lucas lezen we dat Jozef, “omdat hij behoorde tot het huis en het geslacht van David” (voor de volkstelling) op weg “ging naar Judea, naar de stad van David, Betlehem geheten” (Lc.2,4).

Twee evangelisten, Matteüs en Lucas, geven in de aanvang van hun evangelie een gekunstelde geslachtslijst van Jezus. Zeker Matteüs die de nadruk erop wil leggen dat Jezus wel degelijk de langverwachte Messias is, laat de genoemde dynastieke belofte uitkomen. In een afdalende geslachtslijst van Jezus vermeldt hij aldus Davids vader Isaï: “Obed was de vader van Isaï en Isaï van David, de koning” (Mt.1,5). Ook de tweede gekunstelde, (tot Adam!) opklimmende geslachtslijst van Jezus die Lucas geeft bij het begin van Jezus’ openbaar optreden, vermeldt de vader van David: “Isaï” (Lc.3,32). De naam van Davids vader komt ook voor bij Paulus (Rom. 15,12) (zie verder) en nogmaals bij Lucas (Hand.13,22-23): “Nadat God Saul verworpen had, verhief Hij David tot hun koning. Van deze gaf Hij het getuigenis: Ik heb David gevonden, de zoon van Isaï, een man naar mijn hart, die mijn wil in alles zal volbrengen. 23 Uit diens nakomelingschap heeft God volgens belofte voor Israël een Verlosser doen voortkomen, Jezus.” 

Isaï, wiens naam betekent ‘Hij is de Heer’, treedt in het bijbelse verhaal (1 Sam.16) enkel op in functie van de uitverkiezing van zijn zoon David tot gezalfde koning. Samuël wordt gezonden “naar Isaï, de Betlehemiet, want een van diens zonen heb Ik voor het koningschap bestemd”, aldus de Godspraak (v.1). Bij het opdragen van een kalf als offer valt het oog van Samuël op de oudste zoon van Isaï, maar hij is niet de door God uitverkorene; immers “een mens kijkt naar het uiterlijk, maar God naar het hart” (v.7). Isaï stelt aldus zeven van zijn zonen aan Samuël voor, maar geen van hen blijkt de uitverkorene. Ten allerlaatste wordt de jongste die de schapen nog aan het hoeden was, gehaald en gezalfd: “Sedert die dag was de geest van God vaardig over David” (v.13).

In tegenstelling tot de moderne Nederlandse vertaling ‘Isaï’ luidt die naam in het Latijn van de Vulgaat “Jesse”. Dergelijke andersluidende invullingen van de klinkers (zeker bij vertalingen) zijn nu eenmaal eigen aan het Hebreeuws dat enkel vaste medeklinkers kent.

Omwille van de eeuwenoude Latijnse traditie is echter de ‘(stam-)boom van Jesse’ als begrip ingeburgerd geraakt, wat wel eens voor een valse verwarring zorgt tussen de beide versies voor de naam van dezelfde persoon. 

Rudi Mannaerts, toerismepastoraal Antwerpen
Boom van Jesse in kloosterkapel Keyhof van Huldenberg

                          

 Bonifatius  van  Brussel

 19    februari

Bonifatius werd geboren te Brussel omstreeks 1182 en behoorde tot een welgestelde familie met name  Clutinc.  Hij werd opgevoed in de vreze des Heren.

Op 5 jarige leeftijd werd hij naar school gestuurd, en dit in zijn onmiddellijke omgeving, n.l. de abdij  van Ter Kameren bij de zusters Cistercienzen.

Wanneer hij de leeftijd  bereikte van 17 jaar kende hij vlot latijn, dermate dat hij het kon spreken.  Ook in de bijbel was hij goed thuis.  In 1158 werd hij ingeschreven aan de universiteit van Parijs. De K.U.Leuven  bestond  toen nog niet, zij dateert van 1425.Ook  daar blonk hij uit.. Hij werd er magister in de theologie en mocht er nadien doceren. Intussen ontving hij het kanunnikschap van de St Goedele kerk te Brussel  om er tenslotte deken te worden  van 1216 tot 1222.

Alvorens benoemd te worden tot bisschop van Lausanne in Zwitserland, deed hij nog dienst als scholaster aan de kathedraal van Keulen.

Hij raakte echter onmiddellijk   in conflict met de andere kanunniken aldaar omdat hij weigerde hun voorrechten te erkennen en ook weigerde hij hen een traditioneel banket aan te bieden.  Gedurende 8 jaar bleef hij  bisschop van Lausanne, waarna hij zijn functie neerlegde. Hij raakte verwikkeld in het conflict tussen de Roomse keizer Frederik II en de Paus Gregorius  IX. Als gevolg van een aanslag op zijn persoon , door de keizer beraamd, nam hij ontslag. Hij vertrok  in 1247 terug naar zijn geboortestreek. Liefdevol werd hij opgevangen in de abdij van Ter Kameren. Teruggetrokken in een cel verbleef hij er nog 18 jaren, tot zijn dood.

Bonifatius moet  een voorbeeldig man zijn geweest , eerlijk en rechtlijnig, hetgeen  niet altijd in dank werd aanvaard.

PW

DE RUST TIJDENS DE VLUCHT NAAR EGYPTE

Schilderij: Jan Breughel de Oude


 

Maria en Kind

- geen mantel en kap: ontspannen tijdens de rust

- op de voorgrond

- zit / ligt

- naast haar liggen een grote reistas en een wandelstok

- het Kind bij zich

- zoogt het kindje Jezus

- leest een boek: biddend

Jezuskind

- slapend

- een hoofddek­sel, een hoofddoek

Jozef

 - is met zijn ezel naar het dorp voedsel gaan halen voor zij familie, komt vanuit de verte achter Maria met een broodmand aangewandeld

engelen

- volgen met een rijkelijk gevulde fruitmand

Rudi Mannaerts, toerismepastoraal Antwerpen
Afbeelding Internet

Lichtmis
2 februari

Dit feest is geïnspireerd door het verhaal van Lucas* 2,   22-40 en wordt gevierd 40 dagen na Kerstmis.

Het is ontstaan in het oosten als een vreugdefeest. Het werd te Jeruzalem gevierd met processie, kaarsen, mis en homelie.

Het is zowel een Christus-feest  als een verheerlijking van Maria, met in het westen een klemtoon op dit laatste.

Lichtmis heeft in het volksleven heel lang een aparte plaats gehad. Vrouwkensdag is daar een voorbeeld van.

Op Lichtmis is het nog volop winter en toch klaart de hemel op. Zo kende de boer een leuke woordspeling:  men kan van nu af bij het werk het “ licht missen”.

Te Brussel werd op deze in de St Niklaaskerk O.L.Vrouw van de Vrede aanroepen en men stak dit beeld een brandende kaars in de hand.

Lichtmis is  nog steeds een traditionele pannenkoekendag zowel in  Vlaanderen als Wallonië

Interessante linken:

Beeldje O.-L.-Vrouw van Scherpenheuvel in de kathedraal.

Onlangs werd de kathedraal van Brussel verrijkt met een prachtig authentiek huisaltaar met beeld van O.-L.-Vrouw van Scherpenheuvel, gesneden uit de authentieke eik (eerste helft 17^e eeuw). Deze eik werd gekapt op verzoek van Bisschop Hovius omdat hij een gevaar betekende voor de talrijke pelgrims, die ieder met een stuk ervan naar huis trokken.

DE BESNIJDENIS

21 Nadat de acht dagen voorbij waren en men Hem moest besnijden, ontving Hij de naam Jezus, zoals Hij door de engel was genoemd voordat Hij in de moederschoot werd ontvangen.

Betekenis

Het betreft het verwijderen van de voorhuid van het mannelijke lid (met een scherp mes): de besnijdenis (Gen. 17,10-14). Ofschoon de besnijdenis ook bij naburige volken bestond, zoals bv. bij de Egyptenaren, Feniciërs, Arabieren, Moabieten, enz... werd dit gebruik bij de Joden ingevoerd als teken van het verbond dat God met de aartsvader Abraham sloot. Ook de Moslims later passen dit gebruik toe. Dit ritueel moest voltrokken worden op de achtste dag na de geboorte (Lev.12,3), zelfs indien die op de sabbat viel, de heilige rustdag. De besnijdenis wordt oorspronkelijk voltrokken door de vader, later door de mohel. Hierdoor treedt men toe tot de gemeenschap van Israël, zodat men aan de eredienst mag deelnemen; het is het teken van toewijding aan God. Maar de ware besnijdenis/ verbondenheid met God bestaat uit een innerlijk gebeuren: het is vooral het hart dat moet besneden/ gezuiverd worden (Deut.10,16). Dit verbondsteken wordt een discussiepunt onder de eerste christenen. De christenen uit de joden willen dit (joodse) verbondsteken met God aan allen opleggen, terwijl de christenen uit de heidenen dit afwijzen. Deze laatsten, die o.m. sterk de steun krijgen van Paulus, nochtans zelf van vorming een joods schriftgeleerde, halen het op het apostelenconvent (Hand.16,3). De besnijdenis was steeds verbonden met het geven van de naam aan het kind.

Feestdag

1 januari (d.i. 8 dagen na kerstmis)

Naam

Besnijdenis, (lat.) ‘circoncisio’

Devotie

De besnijdenis is het eerste gebeuren in Jezus’ leven waar Hij bloedt. Dit wordt aangezien als een voorafbeelding van zijn bloedig lijden en sterven op het kruis. Vandaar dat de devotie tot de ‘vijftien bloedstortingen van Jezus’ aanvangt met de besnijdenis (vb. schilderij Kathedraal Antw.).

Omdat de besnijdenis verbonden is met het geven van de naam aan het Kind, werd het feest eeuw gevierd bij de jezuïeten, ‘het Gezelschap van Jezus’, en spraken zij die dag een gelofte uit (cfr. schilderij in Mariakapel St.-Carolus Borromeuskerk). Ook voor de broederschappen van de (Soete) Naam Jezus was dit dé feestdag.

Voorstellingswijze

De voorstelling is afkomstig uit Byzantium sinds de 10^de eeuw.

Jozef en Maria kijken toe hoe het Kind besneden wordt, soms door Jozef.

Maria

- wit-blauwe kledij

- gevouwen handen, de ogen aandachtig gericht op het Kind: de moeder-kind-relatie

- aureool

- draagt het Kind

- of heeft het Kind uit handen gegeven

Jozef

- oudere man, kale schedel, baard

- (geen) aureool

- kijkt (staande) toe als toeschouwer, terwijl een ambtenaar, de mohel de besnijdenis uitvoert,

- óf voltrekt zelf (geknield) de rituele handeling: overeenkomstig de joodse voorschriften

de mohel

- een mes/stift in de rechterhand: brengt de besnijdenis toe

- geknield / staande

tempeldienaar(s)

- hoofddoek, baard

- houdt met beide handen het Kindje vast terwijl de mohel met de besnijdenis bezig is.

Jezuskind

- baby, enkele haartjes op het hoofd

- aureool

- weert zich enigszins / ongestoord

- in de armen gehouden door tempeldienaar / Maria

- óf ligt op een altaartje / in een bekken

omstaanders

- mannen en vrouwen: knechten en dienstmeiden

- een of meerderen dragen grote brandende kaarsen: lichten bij voor de delicate ingreep

- een draagt een grote kan, een ander een schaal: respectievelijk om het water voor de reiniging van het bloed uit te gieten en op te vangen

- komen binnen / kijken toe: getuigen van het gebeuren

locatie

- in een soort tempelgebouw (naargelang de stijlperiode: bv. renaissance-tempel in rondbouw): nochtans heeft de besnijdenis niet plaats in de tempel, wel in Betlehem (de synagoge?)

opstelling

- tot en met de 16^de eeuw enkel binnen cycli zoals ‘het leven van Christus’, ‘de Kindsheid Jesu’, ‘de (15) Bloedstortingen’ of ‘het leven van Maria’ en ‘de Zeven Smarten van Maria’.

- vóór ‘De aanbidding der Wijzen’ én ‘De opdracht in de tempel’

- typologische voorafbeeldingen: - de besnijdenis van Isaac

     - de besnijdenis van Samson

Tekst : Rudy Mannaerts - Toerismepastoraal Antwerpen