Wandeling van Sint-Goedele via de Parochiaanstraat, Kantersteen, Stuiverstraat, Ter Arkenstraat (Jodentrap) naar het Koningsplein tot aan Sint-Jakob. De omweg langs Ter Arken is bedoeld om de middeleeuwse realiteit aan de lijve te ondervinden.

Voor Bram is dit de belangrijkste halte. Op dit kleine plateau stond een Sint-Jakobskerk, met toegang langs de huidige Naamsestraat. Nu is het een 18^e eeuwse kerk in functie van het gelijktijdige Koningsplein. Na de brand van het paleis van de hertogen van Brabant is aan de stad gevraagd hun afval te komen afzetten om een groter plein te kunnen aanleggen.

De Koudenberg is een militair en politiek strategische hoogte (summum), buiten het overstromingsgebied, met uitzicht op de Zenne- en Maalbeekvallei.

Bij een morfologische studie van de eerste omwalling blijkt dat het kasteel + kerk + ovaal plein overeenkomt met de structuur van een typisch “Driesdorp” met 3-hoekig gemeenschapsplein waar vee mocht grazen, hout werd gesprokkeld en volk kon ontmoeten of verzamelen. Er is weinig informatie over de Sint-Jakobskerk. Vanaf de 12^e eeuw is er een kerk, een priester en een connectie met het kasteel. Volgens Bram zou het wel eens de oudste kerk kunnen zijn. In de ouste registers over cijnzen wordt Sint-Jakobs steeds vermeld als libertas Bruxellae, wat dan het oudste rechtsgebied, de oudste vrijheid van Brussel zou zijn.

In de 2^e helft van de 12^e eeuw wordt Sint-Michiel-en-Sint-Goedele de hoofdkerk. Waarom claimt Sint-Jakob, met gasthuis, dat statuut dan niet? Sint-Jakob wordt dan weggeschonken aan de Ridders van Malta. Over wat er verder gebeurt met het goed is er geen spoor in de archieven van desbetreffende orde. 20 jaar later wordt de gemeenschap omgevormd tot een regulier klooster met de regel van Augustinus (Jan van Ruusbroek zal ook overgaan tot die regel, na deel te hebben uitgemaakt van het seculiere college van kanunniken van Sint-Goedele).

Wanneer we vergelijken met wat in andere steden gebeurt, kunnen we veronderstellen dat Sint-Goedele de tegenstanders heeft willen uitschakelen, door Sint-Gorik voor te stellen als temidden een oord van verderlf, terwijl Sint-Jakob een gesloten klooster wordt, zonder enig verband met de stad. Dat Sint-Jakob wellicht de oudste kerk was lezen we in een kroniek uit de 16^e eeuw uit ’s Hertogenbos van Peter van Oss. Daarin staat dat Lodewijk de Vrome (zoon van Karel de Grote) in de 9^e eeuw een Sint-Jakobsklooster in Brussel heeft gesticht.

Wat betekent de toponiem Koudenberg? Koud kan betekenen “onbewoond” of koud (vanwege de winden?)

Deze tekst is samengesteld door Mw. M.-C. Van Grunderbeek (musea stad Brussel - Broodhuis) en baseert zich op een doctoraatswerk over de geschiedenis van de parochies in Brussel.  Zij gaat uit van een wandeling die door de doctorant geleid werd op 25 april 2009.
Marie-Claude.VanGrunderbeek@brucity.be

Slechtvalkennest in één van de torens van onze kathedraal

                                           

Het is al enkele jaren de gewoonte geworden: een koppel slechtvalken nestelt opnieuw in één van de torens van onze Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal.  Ook dit jaar zijn er eitjes gelegd en worden ze uitgebroed.

                                    

Zoals de vorige jaren is het via televisieschermen die in het “Valken Observatiepunt” beneden aan de kathedraal geïnstalleerd zijn, mogelijk het mooie schouwspel live mee te maken.  De hele broedperiode, het opvoeden en de eerste vlucht kunnen op de voet gevolgd worden.

De slechtvalk (Falco peregrinus) behoort tot de grootste valken.  Deze roofvogel staat bekend als de snelst duikende vogel ter wereld.  Hij voedt zich met vogels, duiven en eenden.

De slechtvalk was in de jaren 50 haast verdwenen.  Dankzij een gericht beleid van bescherming kwamen de slechtvalken opnieuw in Vlaanderen overwinteren.  Ze gebruiken de hoge gebouwen, die zij als rotskliffen beschouwen, om er te broeden.

Het Valken Observatiepunt is open van dinsdag tot vrijdag van 9.00u tot 17.00u en op zon- en feestdagen van 11.00u tot 17.00h, en dit tot eind mei.

Symboliek rond Pasen

Zoals voor andere feesten is Pasen een feest vol symboliek.  Het ei, de paashaas en het paasvuur behoren tot de symbolen van het grootste kerkelijk feest van het jaar.

Het ei                          

is symbool voor de opstanding, dus voor Pasen.

Vandaag nog  op Paaszaterdag of op Paaszondag verstoppen ouders eieren die hun kinderen iets later mogen zoeken.

Het verstoppen van eieren gaat terug tot een oude gewoonte: eieren werden in akkers begraven om ze vruchtbaar te maken.

Met Pasen worden eieren ook geschilderd.  Dit is een eeuwenoude traditie.  Men kleurde de eieren in de kleuren van het altaar en liet ze in de kerk wijden.  De heldere kleuren stonden voor het zonlicht en de lente.

                            De Paashaas

Is symbool voor de vruchtbaarheid , vanwege de voortplantingsdrang van de haas.

Het verhaal doet tevens de ronde dat de haas eigenlijk een vogel was die zich misdragen had.  Voor zijn straf werd hij in een haas veranderd en mocht hij alleen met Pasen eieren leggen die hij moest verbergen.

Het Paasvuur                

Vuur is symbool voor reiniging en vruchtbaarheid.

Vroeger werden op hoogten vuren aangestoken om de winter te verjagen.  Het Paasvuur heeft dus een heidense herkomst.

We wensen u een zalig Paasfeest


Afbeeldingen Internet
JPVB

Kerststal in de Sint-Niklaaskerk

De kerststal De geboorte van Christus in Brussel is teruggekeerd naar de Brusselse Sint-Niklaaskerk, waar hij permanent tentoongesteld wordt. Marionettenspeler Christian Ferauge heeft deze kerststal in 1993 voor deze kerk gecreëerd, waarbij hij het kerstgebeuren in Brussel aan de oever van de Zenne situeert. Een indrukwekkend tafereel qua afmetingen (6 m breed, 4,5 m hoog en 2,5 m diep) en levendigheid. Men herkent links de Sint-Niklaaskerk met zijn voormalige Belforttoren en de Sint-Michiel-en-Goedelekathedraal. Rechts is de toren van het Stadhuis te zien. De ruim 50 personages komen recht uit schilderijen van Pieter Brueghel de Oude. Zo herkennen wij onder meer de blinden, de bakkers, de schoorsteenvegers en de draailierspelers.

Tijdens de restauratiewerken aan de Sint-Niklaaskerk kreeg de Brusselse kerststal een onderkomen in het Krippanamuseum (Ars Krippana) in Büllingen. Hier op de grens met Duitsland vind je de grootste verzameling kerstkribben van Europa. Een bezoek aan dit museum is zeker de moeite waard.

Tekst en foto : MG

Het glasraam De Barmhartige Samaritaan in de Brusselse kathedraal

plaats om te bekomen. Barmhartig is hij die zorg draagt voor zijn naaste.

Latijnse tekst onderaan (+ vertaling)

IN MEMORIAM CAROLI MARIÆ HENRICI E DVCIBVS AB VRSEL

EJVSQVE AMITÆ CAROLINÆ COMITISSÆ AB URSEL NONIS DECEMBRIS

FIDA IN CHRISTO CONJVX ISABELLA A CLERMONT TONNERRE

Charles Marie Henri d’Ursel (Brussel, 12.12.1839 - Funchal (M), 9.9.1875) (1) (2)

Zijn echtgenote : Isabelle Charlotte Sophie Isabelle Léontine de Clermont-Tonnerre

(Glisolles (F), 6.3.1849 - Sceaux (F), 3.7.1921)

Zijn dochter : Caroline Chantal Léonie Marie Noël d’Ursel

(Brussel, 25.12.1874 - Virieu (F), 6.12.1933)

Zijn tante : Marie Augustine Caroline d’Ursel (Hingene, 21.6.1807 - Brussel, 5.12.1868)

(1) getrouwd op 9.9.1873 in Parijs

(2) uitvaart in de Sint-Michiel-en-Goedelekerk te Brussel op 28.9.1875

(F) Frankrijk

(M) Madeira (Portugal)

De Belgische kerkprovincie: indeling en hiërarchie (1)

Aartsbisdom Mechelen-Brussel (2)                          acht gemeenten                            Kardinaal Jozef de Kesel, aartsbisschop (4)

(sinds 1559)                                                                 uit prov. Antwerpen (3)                Leon Lemmens, hulpbisschop

Sint-Romboutskathedraal                                            Vlaams-Brabant                            Vlaams-Brabant en Mechelen

                                                                                      Waals-Brabant                              Jean-Luc Hudsyn, hulpbisschop Waals-Brabant

Bisdom Brugge                                                              West-Vlaanderen                         Lode Aerts

(1559-1801, heropgericht in 1834)

Bisdom Gent (sinds 1559)                                               Oost-Vlaanderen                            Luc Van Looy

Bisdom Antwerpen                                                            prov. Antwerpen                             Johan Bonny

(1559-1801, heropgericht in 1962)                                    min acht gemeenten (3)

Bisdom Hasselt (sinds 1967)                                               Limburg                                           Patrick Hoogmartens

Bisdom Doornik                                                                    Henegouwen                                    Guy Harpigny

(6de eeuw, heropgericht in 1146)

Bisdom Namen (sinds 1559)                                                   prov. Namen                                    Rémy Vancottem

   MICHIEL van COXIE (ca. 1500-1592), DE GOEDE VAKMAN

M. van Coxie  -  Het laatste avondmaal 

Interview met kardinaal Cardijn uit 1967

23 mei 1967. Als oud-leerlingen uit de retorica 1957 van het Klein Seminarie te Mechelen, werden wij door Jozef Cardijn zeer hartelijk ontvangen in zijn woning in de Paleizenstraat 90 te Schaarbeek. Het was helemaal geen paleis ; slechts enkele vertrekken op de gelijkvloerse verdieping van een groot herenhuis, de zogenaamde Kajotterscentrale. Boven de Brusselse binnenstad hingen nog de zwarte rookwolken van de zware brand daags voordien in de Innovation, waarbij 325 mensen omkwamen.

Al na enkele minuten werden we overdonderd door een niet te stuiten woordenvloed. Hij sprak opvallend luid en stond regelmatig recht om zijn woorden kracht bij te zetten met zwierige armbewegingen. Het was alsof hij op de Heizel achter een micro een toespraak hield voor duizenden kajotters/kajotsters. Maar soms onderbrak hij zijn betoog, wreef met zijn handen over zijn lichaam en zuchtte : “Dat doet hier allemaal vreselijk pijn.” Zo’n twee maand later werd hij opgenomen in de Heilig-Hartkliniek in de Leuvense Naamsestraat, waar hij op 25 juli aan darmkanker overleed.

Het werd een historisch interview, waarschijnlijk het laatste dat Cardijn had toegestaan, omdat hij erin getuigt over zijn jeugdjaren, waarover in andere bronnen maar weinig is te vinden.

Men raadde hem af priester te worden. Hij werd kardinaal.

De toen veertienjarige Jozef Cardijn uit Halle werd in 1897 als leerling-intern van de vierde Grieks-Latijnse in het Klein Seminarie te Mechelen aangenomen. Hoe en waarom kwam de jonge Hallenaar in Mechelen terecht ?

“Dat heb ik in feite te danken aan de directeur van het Onze-Lieve-Vrouwcollege van Halle. Hij zag in mij een goed student en wist dat ik priester wilde worden. Maar ik was de oudste van veel kinderen en... mijn ouders waren niet rijk, om niet te zeggen arm. Mijn vader was bovendien ziek, en ik moest normaal werken gegaan zijn om voor de kost te zorgen. Mijn vader was koetsier en conciërge bij rijke mensen. Mijn vader is terug gaan werken om mij te kunnen laten verder studeren en zij het tegen verminderde prijs. In het Klein Seminarie was het zo dat de meeste leerlingen van bemiddelde families waren, hoewel daar niet werd over gesproken.”

Reeds voor hij in het Klein Seminarie aankwam, was de jonge Cardijn bezeten door zijn levensideaal.

“Het was mijn bedoeling priester te worden om de arme mensen te helpen. Dat heeft vader mij doen inzien. In mijn tijd was het zo dat de kinderen uit de arbeidersstand, eenmaal zij op tien jaar hun eerste communie hadden gedaan, naar de fabriek moesten gaan werken. Die jonge arbeiders, jongens en meisjes, in feite nog kinderen, werden in de fabriek zeer hard onthaald. Men bespotte ze en lachte ze uit. De ouderen trachtten op alle mogelijke manieren van hen misbruik te maken. Met die toestanden was mijn vader verschrikkelijk begaan. Toen kwam in mij de gedachte op om voor die arme jongens en meisjes iets te doen. Het was de tijd van de pauselijke encycliek Rerum Novarum (1891). Ik was toen negen jaar. Eindelijk had de paus gesproken ! Eindelijk ging de Kerk ook wat doen voor de arbeidersstand ! Priester Daens was een der eersten om de pauselijke leer in werkelijkheid om te zetten en mijn vader en ik, klein maar vinnig, gingen naar hem luisteren. Ik moest de woorden van de paus voorlezen aan mijn vader die lezen noch schrijven kon. Het moest veranderen ! Er moest eerbied komen voor de arme man ! Waarom mocht de arme man niet heilig worden, omdat hij niet altijd de tijd had om naar de mis en te communie te gaan ? Was dat alleen een voorrecht van de rijken, omdat zij wel de tijd hadden ? Ik vroeg mijn vader om priester te mogen worden. Met die gedachten kwam ik in het Klein Seminarie aan.”

Maar idealisten en hervormers worden niet altijd gewaardeerd. Zo is het niet te verwonderen dat men ook hier de jonge bruisende Cardijn wantrouwde.

“Toen ik in de retorica te kennen gaf dat ik priester wilde worden, werd ik bij de superior, kanunnik De Coster, ontboden : ‘... en gij zijt nogal zelfstandig, en waarom wilt gij absoluut priester worden. Anderzijds, gij zijt een goed student, er is wel ’n middel om de onkosten te dekken...’ Ik heb hem geantwoord dat ik priester, een gewone priester wilde worden. Daarmee uit ! Nadien werd ik in het Groot Seminarie door de president aangeduid om aan de Leuvense Universiteit Romaanse Letteren te gaan studeren. Ik naar kardinaal Mercier om te zeggen dat ik dat niet wenste te doen. ‘Gij moogt sociologie studeren’ antwoordde mij de kardinaal en de president natuurlijk kwaad ! Maar ik bekwam mijn wens.”

Over de intermenselijke relaties in de school van die tijd weet Zijne Eminentie ook zijn woordje mee te praten. De priester-leraars waren heren, liefst met een zeer grote H. Torenhoog boven de leerlingen stonden zij verheven. Ex cathedra doceerden zij. Ongenaakbaar boven de massa. Zij zagen hun stof. En verder zagen zij niets. Van de persoonlijke en directe stuwkracht die van een goed leraar, tenminste op enkele leerlingen zou moeten uitgaan gaven de meesten in die tijd geen getuigenis. Veilig was het in ieder geval, en gemakkelijk ook. Toch waren er ook in die periode reeds andere leraars op het Sem.

“Eén leraar herinner ik mij bijzonder goed. Professor Desmedt van de poësis. Hij was afkomstig uit Sint-Amands, de gemeente van Emile Verhaeren. Terwijl bij de anderen de leerstof stipt werd aangeleerd, zonder dat men u vroeg waarom dit of waarom dat of wat denkt u daarvan, ging hij vaak buiten de stof. Van hem kreeg ik boeken te lezen van Verhaeren, Victor Hugo enz. Als ik in plaats van mijn huiswerk te maken al eens een boek las, begreep hij dat. Nadien volgde daar een bespreking over. Zeer interessant ! Bij hem heb ik zeer veel geleerd.”

“Ieder heeft zijn karakter. Ik kon het mijne niet verbergen.”

De schooljeugd anno 1968 zou waarschijnlijk aardig opkijken als ze nog eens, al was het maar voor een paar dagen, zou moeten leven in de school anno 1898. In volgende getuigenis komt iets van de Brabantse keikoppigheid en de eigen persoonlijkheid van Cardijn tot uiting, zelfs reeds op jonge leeftijd.

“Eenmaal per trimester mochten wij naar huis, 'sortie'. Dat was een affaire ! Oh la la ! En dan mocht je geen slechte noten gekregen hebben ! Ik ben wel enkele keren moeten blijven. Maar wij lachten daar toch mee. Wij namen dat niet erg op. Evenmin 'de signe'. In die tijd was het Frans de voertaal in de school. Als men toch eens Nederlands durfde praten mocht een leerling die 'signe' aan u doorgeven. Maar dat was allemaal niet zo erg. Wij waren, enkele Brusselaars buiten beschouwing gelaten, allen Vlaamsgezind. Het was de tijd van de Vlaamse studentenbeweging. En, hoewel het niet mocht, staken wij op de feestdag van de Heilige Lutgardis ons leeuwenspeldje op ! Dan zat het er tegen bij de overheid ! Maar ieder heeft zijn karakter, en ik kon het mijne niet verbergen. Ik ben steeds uitgekomen voor mijn mening. In 1906, toen Mercier aartsbisschop werd, kwam er verandering. Voordien onder kardinaal Goossens was het veel strenger geweest.

Als ontspanning speelden wij op de speelplaats met een lederen kaatsballetje tegen de muur. In de vensters was een ijzeren zeef geplaatst. Aan toneel deden wij bijzonder veel. Ik geloof niet dat er één stuk gespeeld is waar ik geen rol in had. Soms zelfs twee. Bezoek kreeg ik niet. Vader is mij nooit komen bezoeken. In Halle was ik tevens secretaris van de studentenbeweging. Wij speelden vaak toneel om de opbrengst te besteden aan arme mensen, zo in het Pajottenland en omstreken. Eens ben ik, samen met Jules Van Nuffel, de latere directeur van het Lemmensinstituut, en met Jan Stas, later onderpastoor in Ukkel en deken in Halle en nog enkele anderen, per fiets tijdens de vakantie in Hoogstraten naar een opvoering van 'Athalie' gaan kijken.”

Ook op latere leeftijd bleef Cardijn een man die zijn ideeën wist door te drijven en pseudo-bezwaren kon wegwimpelen. Bij de eerste Romereis van de K.A.J. in 1929 is kardinaal Van Roey meegegaan.

De Romereis in 1929. Definitieve doorbraak van de K.A.J.

“1929 : onze eerste Romereis. En de kardinaal ging mee ! Hij had schrik, grote schrik, om met die eenvoudige jongens en meisjes samen op reis te gaan met de trein. – ‘En ze gaan misschien brutaal zijn, en onbeleefd enz...’ zegde hij mij. – ‘Eminentie, antwoordde ik zelfzeker, ik verzeker u dat de trein properder zal zijn als we toekomen in Rome, dan wanneer wij er in Brussel mee vertrokken zijn !’ En inderdaad, reeds tijdens de reis kon de kardinaal zijn ogen niet geloven, toen hij zag hoe fijn en net die jongens en meisjes zich gedroegen ! Het was een overwinning voor ons ! De kardinaal steunde ons nadien zoveel hij kon. Wij werden ontvangen, ik een eenvoudige onderpastoor, door paus Pius XI. Eén uur lang ! Geweldig ! En bekommerd dat de paus was om ons, om de arbeiders. Hij zuchtte : ‘Wij moeten de arbeidersstand redden, en dat is goed en dat is goed en doe zo voort ...’. Hij is onze grote steun geweest.”

Er staat nog zoveel op ons historisch geluidsbandje. Over Cardijns contacten met paus Johannes XXIII, de onvergetelijke paus die de encycliek Pacem in terris voor de ganse wereld heeft afgekondigd. Over zijn omgang met mensen van alle standen en alle rassen. Over het Daensisme en de christelijke sociale beweging. Over de wantoestanden tijdens de liberale 19de eeuw.

Alleen nog deze boodschap van kardinaal Jozef Cardijn aan de mensen van nu.

“Ik zegde het al, wij staan in een tijd van dialoog, zoals de paus dat zegt. Wij moeten omgaan met mensen die bv. niet naar de mis gaan, met boeddhisten en anderen. Met hen spreken, ongegeneerd. Uw mening hebben, er voor uitkomen en ernaar leven. Wij moeten beseffen dat wij een taak hebben in het leven. Hoe nederig deze ook zij. De paus zegde het vaak : ‘Ik kan geen werkman vervangen in de fabriek.’ De jonge mensen moeten wij trachten te doen inzien dat zij nodig zijn. Niemand kan uw plaats innemen ! Als ge dat aanneemt, dan zijt ge een echte christen. Zij die ’s zondags alleen maar eens naar de mis gaan, en al eens te communie, dat zijn geen christenen.”

Wij beschouwen dit vraaggesprek als een weerspiegeling van zijn leven, dat getuigde van dienstbaarheid, openhartigheid en strijdvaardigheid.

Interview en bindteksten : Michel Geerts. Foto en bandopname : Louis De Troij. Gepubliceerd in april 1968 in De Torenblazer, kwartaaltijdschrift van de oud-leerlingenbond van het Klein Seminarie Mechelen. Geluidsband overgebracht op cassette en cd-rom. De tekst en de geluidsband van dit interview werden door Marc Walckiers gebruikt voor zijn doctoraatsthesis aan de Université Catholique de Louvain in 1981, gepubliceerd onder de titel Joseph Cardyn jusqu’avant la fondation de la J.O.C.

en wijzen elkaar de kribbe aan: cfr. “zeiden... tot elkaar: ‘Komt, laten we naar Betlehem gaan om te zien wat er gebeurd is...” (Lc.2,15bc),

3) komen aan: “en vonden Maria en Jozef en het pasgeboren kind” (Lc.2,16b)

4) of zijn reeds in aanbidding bij het Kind: cfr. ibidem (Lc.2,16b)

- verwarmen zich aan een vuurtje: omwille van de koude ‘s nachts: “die in het open veld gedurende de nacht hun kudde bewaakten” (Lc.2,8); en/of verwijst naar de wintertijd (rond 25 december).

- met hun schapen (cfr. Lc.2,8): “herders die in het open veld ... hun kudde bewaakten”.

- herdersstaf

- soms een hond: hulp bij het hoeden van schapen

- dragen gaven met zich mee, en tonen deze bij aankomst, zoals hanen en schapen: echter niet ver-

  meld in het bijbelverhaal.

- doedelzak, fluiten en andere muziekinstrumenten

engelen

- ver op de achtergrond (goed kijken!), in de hemel verschijnen engelen die de herders het goede nieuws komen brengen dat hun Redder geboren is (Lc.2,11-12).

- begeleid door vele kleine zwevende engeltjes (“een hemelse heerschare”; Lc.2,13a)

- begeleid door een schare zingende en musicerende engelen (“zij verheerlijkten God met de woorden: ...”; Lc.2,13b)

- één of meerderen houden (samen) een banderol met de tekst van Lc.2,14 volgens de vulgaat-vertaling; hetzij meestal beperkt tot “Gloria in excelsis Deo” (Eer aan God in den hoge), hetzij soms geheel, met het vervolg: “et in terra pax hominibus bonae voluntatis” (en op aarde vrede onder de mensen van goede wil) (doch vanuit de meer getrouwe vertaling uit het Grieks: “aan de mensen die Hij lief heeft”).

- veelkleurige kledij, zelfs hun vleugels zijn polychroom rood, groen en blauw

Christuskind

- kijkt naar de herders ter begroeting

Maria

- /

Jozef

- geeft uitleg over het hele gebeuren aan aandachtige herders.

- óf (?) drukt zijn verwondering uit over wat de herders hem vertelden (Lc.2,17-18)

locatie

1) verkondiging: “in het open veld” (Lc.2,8), kampvuur, tent

2) onderweg: een kronkelende weg die van de achtergrond leidt naar het de Geboortegrot op de voorgrond

3) aankomst en 4) in aanbidding en 5) andere activiteiten: binnen de stal / grot, in een nabij gang of in een weiland

voorwerpen: kruiken, manden...

compositie

Wanneer verschillende fasen tegelijkertijd afgebeeld staan als één verhaal, kijkt de toeschouwer vanuit het hoofdtafereel van de Aanbidding verder naar de achtergrond waar andere herders nog onderweg zijn en a.h.w. in flashback uiteindelijk naar de achtergrond waar de aankondiging van de engelen nog afgebeeld staat.

Tekst : Rudy Mannaerts - Toerismepastoraal Antwerpen
 Foto JPVB: Kerstmis in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg. - Beeldengroep van May Claerhout. 

Historische gebeurtenissen in de Brusselse kathedraal

HERTOGDOM BRABANT

1047 – Kapittelkerk en overbrenging van de relieken van Sint Goedele

1312 – Uitvaart van Jan II, hertog van Brabant

1330 – Uitvaart van Margaretha van York, echtgenote van Jan II (1)

BOURGONDISCHE TIJD

1435 – Kapittel van de Ridders van het Gulden Vlies bijeengeroepen door Filips de Goede

1446 – Uitvaart van Catharina van Valois, echtgenote van Karel de Stoute

1480 – Doopsel van Margaretha van Oostenrijk, dochter van Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk

HABSBURGSE/SPAANSE TIJD

1498 – Doopsel van Eleonora, dochter van Filips de Schone en Johanna van Castilië

1516 – Karel V wordt uitgeroepen tot koning van Spanje

1568 – De graven Egmont en Hoorne worden opgebaard

1599 – Blijde Inkomst van de aartshertogen Albrecht en Isabella

1622 – Uitvaart van aartshertog Albrecht

1650 – Bijzetting van aartshertogin Isabella, overleden in 1633

OOSTENRIJKSE TIJD

1745 – Uitvaart van aartshertogin Maria-Anna, echtgenote van Karel van Lorreinen

1780 – Uitvaart van Karel van Lorreinen

FRANSE TIJD

1803 – Te Deum in aanwezigheid van Napoleon

VERENIGD KONINKRIJK DER NEDERLANDEN

1815 – Te Deum voor de overwinnaars van de slag bij Waterloo

KONINKRIJK BELGIË (2)

1926 – Huwelijk van prins Leopold en prinses Astrid

1934 – Uitvaart van koning Albert I

1935 – Uitvaart van koningin Astrid

1959 – Huwelijk van prins Albert en prinses Paola

1960 – Huwelijk van koning Boudewijn en koningin Fabiola

1962 – De kapittelkerk wordt tot kathedraal verheven

1965 – Uitvaart van koningin Elisabeth

1993 – Uitvaart van koning Boudewijn

1995 – Bezoek van paus Johannes-Paulus II

1999 – Huwelijk van prins Filip en prinses Mathilde

2014 – Uitvaart van koningin Fabiola

(1) exacte datum niet gekend.

(2) De laatste rustplaats van de overleden leden van het Belgische koningshuis is de crypte in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken.

MG

MG

MONUMENTUM BELGII GUBERNATORUM. Graftombe van de landvoogden van België voor het altaar in de Sacramentskapel van de Sint-Michiel-en-Goedelekathedraal. Een sluitsteen : eenvoudiger kan het niet. Hier rusten de aartshertogen Albrecht en Isabella, prins Jozef-Ferdinand van Beieren en prins Karel van Lorreinen.

Hiëronymus II Duquesnoy (1)

Leven en werk

Hiëronymus Duquesnoy de Jonge (Brussel, 1602 - Gent, 1654), beeldhouwer en architect, was de zoon van Hiëronymus Duquesnoy de Oudere, vooral bekend van het Brussels Manneken, en de broer van Frans Duquesnoy.

Hij kreeg zijn opleiding van zijn vader in Brussel, en vertrok in 1618 samen met zijn broer Frans naar Rome om zijn opleiding te voltooien. Na een ruzie gaan ze uit elkaar en werkt hij achtereenvolgens in Madrid, Lissabon en Florence. In 1641 keert hij terug naar het atelier van zijn broer in Rome. Na diens dood in 1643 (a) komt hij terug naar Brussel, waar hij carrière maakt. De barokke werken van zijn broer blijven een voorbeeld voor hem. Samen met Artus Quellinus en Rombout Pauwels verspreidde hij de gematigd barokke stijl in de Nederlanden.

In 1644-1646 maakt hij vier apostelbeelden - met name Paulus (1), Thomas (2), Mattias (3) (b) en Bartholomeus (4) - voor de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele  in Brussel, waarvan hij tevens de Onze-Lieve-Vrouwekapel ontwierp. Hij wordt in 1651 benoemd tot hofarchitect en -beeldhouwer. Hij maakte verschillende portretten van aartshertog Leopold Willem.

Een van zijn meesterwerken is zeker het beeld van de Heilige Ursula (1651) in de Zavelkerk te Brussel, te vinden in de barokke grafkapel (c) van de familie 'von Thurn und Taxis', oprichters van het internationale postwezen (d).

                                                         

Ook in de Brusselse Kapellekerk zijn er twee apostelbeelden van zijn hand: Mattias (5) en Filippus (6).

                                            

Vanaf 1651 was hij echter vooral werkzaam aan het praalgraf van bisschop Antoon Triest (e) in de Sint-Baafskathedraal te Gent. Dit monument toont Maria en Christus die op de halfliggende bisschop neerkijken. Het levenseinde van Duquesnoy de Jonge oogt minder fraai. In 1654 werd Hiëronymus in de Gentse kathedraal betrapt op 'vuile manieren', hiervoor veroordeeld en terechtgesteld.

(a) Volgens sommigen zou Hiëronymus verantwoordelijk kunnen zijn voor de dood van zijn broer, jaloers als hij was over diens succes.

(b) Het bordje onder het beeld vermeldt verkeerdelijk Thaddeus.

(c) Deze kapel bevindt links van het koor.

(d) Een gedenkplaat in de Regentschapsstraat op de hoek met de Kleine Zavel, schuin tegenover de Zavelkerk, vermeldt: [Hier stond tot in het jaar 1872 het herenhuis der prinsen 'de la Tour et Tassis' in de nabijheid waarvan François de Tassis in 1516 de eerste internationale postdienst heeft ingericht]. Oorspronkelijk ging het om de familie 'de la Torre', die hun naam wijzigden in 'del Tasso'. Thurn und Taxis werd dan in het Frans Tour et Taxis (of Tassis).

(e) Bisschop Antonius Triest (Beveren-Waas 1577 - Gent 1657), niet te verwarren met kanunnik Petrus Jozef Triest (Brussel 1760 - Gent 1836).

Bronnen: De Kathedraal van Sint-Michiel & Sint-Goedele (Lannoo, 2000) en Wikipedia.

Hiëronymus II Duquesnoy (2)

De opvoeding van de Heilige Maagd door Sint Anna

Dit mooie beeld van Hiëronymus Duquesnoy de Jonge vinden wij terug op drie verschillende plaatsen.

Beginnen wij met Brussel. Het oorspronkelijke beeld (1) in steen stond in de nis van de voorgevel van de Sint-Annakapel in de Bergstraat, halverwege de Grote Markt en de kathedraal. De gevel en het beeld hebben het bombardement van de troepen van Lodewijk XIV op de Grote Markt en omgeving in 1695 overleefd. In 1885 werd het beeld naar de Sint-Goedelekerk overgebracht, de huidige Sint-Michiel-en-Goedelekathedraal, waar het beeld zich nog steeds bevindt. Het staat spijtig genoeg wat verloren in de noorderdwarsbeuk. Duquesnoy, die in de Bergstraat woonde, had het beeld aan de Sint-Annakapel geschonken, nadat de Jezuïeten het hadden geweigerd omdat zij een beeld in marmer hadden besteld.

                                        

De Sint-Annakapel moest plaats ruimen voor de Noord-Zuidverbinding en werd in 1927 gedeeltelijk gesloopt. In 1958 werd de overgebleven westgevel gedemonteerd en niet ver daar vandaan heropgebouwd, met name tegen de noordkant van de Magdalenakerk. In de nis van deze Sint-Annagevel werd dan een kopie (2) van het originele beeld geplaatst. Dit stadskerkje, gelegen aan de Magdalenasteenweg tussen het Centraal Station en de Grote Markt, is een oase van rust.

Duquesnoy maakte voor de Jezuïeten alsnog een tweede origineel (3), in marmer ditmaal. Bij de opheffing van de Jezuïetenorde in 1773 werd het beeld waarschijnlijk verkocht. Rond 1830 kwam het in het bezit van baron Van de Venne. Het siert thans het grafgedenkteken van de familie Leyen-Van de Venne in de zuiderzijkapel van de Sint-Janskerk te Mechelen.

De drie beelden zijn ongeveer 1m70 groot, op mensenmaat dus. Het geheel straalt een innerlijke rust uit en de compositie zou verwijzen naar P.P. Rubens.

Bronnen: De Kathedraal van Sint-Michiel & Sint-Goedele (Lannoo, 2000) en Wikipedia.

MG

Priester Joannes (Jean, Jan) Roucourt (Leuven, 1636 - Brussel, 1676) was een christelijke theoloog, die in de periode 1667-1676 de functie van plebaan vervulde bij de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele te Brussel.

Roucourt was de zoon van lakenmaker Theodorus en Joanne Verwijst. Zijn voorouders kwamen waarschijnlijk uit het Luikse en de oorspronkelijke familienaam was 'de Rocourt'. Joannes heeft theologie gestudeerd aan de Oude Universiteit Leuven, volgde colleges op 'de Burght' en behaalde in 1660 de 'sacrae theologiae baccalaureus'. Vanaf dat jaar studeerde hij ook filosofie en in 1663 behaalde Joannes zijn 'sacrae theologiae licentiatus'. In het afstudeerwerk van Gerardus van der Masen Tractatus de Aristotelis metaphysica (1661-62), wordt hij vernoemd als professor aan de Universiteit van Leuven.

In de periode 1667-1676 was Joannes als plebaan van de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele verantwoordelijk voor de zielzorgtaken in de omliggende parochie. Hij stond bekend als vader van de armen en leefde zelf in grote soberheid. Indien hij gebruiksmiddelen kreeg van welgestelden, verkocht hij deze en verdeelde de opbrengsten onder de 'souffrants de Jésus-Christ'. Zijn vrijgevigheid was blijkbaar zo groot, dat hij regelmatig bij zijn vrienden moest aankloppen om in zijn eigen levensonderhoud te kunnen voorzien.

Joannes Roucourt heeft middels een aantal publicaties zijn sporen nagelaten in de geschiedenis van de christelijke theologie, vooral op het gebied van de penitentie. Zijn werken zijn gebaseerd op een sterke pastorale gedachte en vrij van doctrines. Hij wenste dat de belijders van de penitentie ook actief oefenden in de christelijke deugden en werkten aan het voorkomen van hun gebreken, zoals godslastering en vloeken. De Italiaanse kardinaal Giovanni Bona complimenteerde Roucourt in 1674 met zijn boeken en schreef o.a.: “Ik prijs uw methode van vragen en antwoorden, die heel geschikt is om gelovigen te instrueren en ketters te overtuigen. Waar anderen niet in slagen door het schrijven van (te) dikke boeken, bent U in staat om in een korte bewoording de essentie weer te geven”. Joannes was ook referent van theologische werken.

Naar de Wikipediapagina Joannes Roucourt, geschreven door Kees Recourt.

De Belgische kerkprovincie: indeling en hiërarchie (juli 2013)

(1)     tot 1961 aartsbisdom Mechelen

(2)     Bonheiden, Bornem, Duffel, Mechelen, Puurs, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek

Luminaris of lichtbalk

Het koperen geheel bestaat uit twee of vier pilaren op stenen sokkels als steun voor een horizontale kandelaar. De functie is het mystiek verlichten van een altaar, schrijn, heiligenbeeld, enz.

 Xanten, luminaris in de Sankt Victor Dom

Voor een kunsthistorische studie over de luminaris van Zoutleeuw vragen wij jullie hulp. 
 Mogelijk weet je een antwoord op volgende vragen: 
l  Waar bevindt zich de luminares van Brussel ?
l  Zijn er nog op andere plaatsen overblijfselen of sporen te vinden ?
l  Heeft er iemand oude afbeeldingen van een luminaris ?

 Wij verwachten je antwoord op paulwieers@hotmail.com

Zerlina Van Belle

Mère Barat

De Heilige Madeleine-Sophie Barat werd in 1779 geboren in een familie van kuipers in Joigny (Bourgondië), halfweg tussen Parijs en Dijon.  Zij sterft op Hemelvaartsdag 1865 in Parijs.
Op twintigjarige leeftijd sticht ze samen met jezuïet Joseph Varin, bevriend met haar broer-priester, een nieuwe congregatie onder de naam Les Religieuses du Sacré Coeur de Jésus. Deze orde gewijd aan de verering van het Heilig Hart van Jezus, zet zich in voor het onderwijs aan jonge meisjes. In 1801 opent ze in Amiens het eerste klooster. Amper 26 jaar wordt ze tot algemeen overste van de nieuwe congregatie verkozen. Ze bezoekt over een periode van veertig jaar de meer dan honderd kloosters die onder haar bezielende leiding in verschillende landen tot stand kwamen.

In België richt zij onder andere in 1836 een huis voor religieuzen op in Sint-Pieters-Jette (1). In 1904 brachten de uit Frankrijk verdreven religieuzen van het Heilig-Hart het lichaam van hun stichteres, de ondertussen ‘eerbiedwaardige’ moeder Barat, over naar deze gemeenschap in België. Haar ongeschonden lichaam (2) werd gedurende bijna honderd jaar bewaard in een schrijn in het Heilig-Hartklooster aan de Heilig-Hartlaan te Jette. In 1908 werd ze zalig verklaard en toen werd een neogotisch schrijn in verguld brons ontworpen door een zekere Scherer en gerealiseerd door de edelsmederij Bourdon uit Gent.
De heiligverklaring door paus Pius XI volgde in 1925.

In 1998 verhuisde de kleiner geworden zustergemeenschap van de Heilig-Hartlaan in Jette naar de Overvloedstraat in Sint-Joost-ten-Node.   De zusters namen het schrijn met hun stichster mee naar hun nieuwe onderkomen.  In juni 2009, na 105 jaar, keerde het lichaam van Mère Barat terug naar Frankrijk en kreeg haar schrijn een definitieve plaats in de Heilig-Hartkapel van de Sint-Franciscus-Xaveriuskerk te Parijs, place du Président Mithouard, ten zuiden van de Dôme des Invalides (3), dicht bij de plaats waar ze lange tijd heeft geleefd.  Het moederhuis van de orde bevond zich in het Hôtel Biron (4),
                                
                                      

(1) Thans Jette.

(2) Bij het openen van de kist in 1893 heeft men haar lichaam intact teruggevonden, onverklaarbaar want ze zou niet gebalsemd zijn geweest. In 1908 heeft men een gezichtsmasker aangebracht.

(3) Metrohalte St François Xavier.

(4) Hier aan de boulevard des Invalides is nu het Musée Rodin gevestigd.

Foto 1: glasraam uit de reeks heiligen met een speciale devotie tot het Heilig Hart in de Basiliek van Koekelberg, vooraan rechts op de tweede verdieping van de kooromgang.

Foto 2: schrijn met het lichaam van Mère Barat in de Franciscus-Xaveriuskerk te Parijs.

Michel Govaerts, oud-leerling van de Heilig-Hartschool (1949-1951).

Bronnen: Kerk & Leven (13 mei 2009), www.rscj.com, www.rscjinternational.org, Franse Wikipediapagina 'Madeleine-Sophie Barat'.

EEN MAAGD BELAAGD

1300 JAAR HEILIGE GUDULA

IN 20 CULTUURHISTORISCHE BIJDRAGEN

Naar aanleiding van het 13de eeuwfeest van het overlijden van de Heilige Goedele (Gudula), heeft de heemkring De Faluintjes een gelegenheidspublicatie uitgegeven, in samenwerking met de Stad en de Erfgoedcel Aalst en met de steun van de Provincie Oost-Vlaanderen. 

In de publicatie EEN MAAGD BELAAGD leveren 20 auteurs vanuit hun specifieke, al dan niet academische invalshoek, een bijdrage over de Heilige Gudula.

 Gudula 2012 ... een jubeljaar

 Het levensverhaal van Gudula: de Vita Gudilae

 Een archeologische kijk op de ontwikkeling van de dorpskern van Moorsel

 Wenemar: een 9de-eeuwse moord verpakt in de Vita Gudilae

 De Heilige Berlendis en het klooster van Moorsel

 De sibbe van Gudula

 De geschiedenis van Sint-Gudula (beeldverhaal)

 Het Hof ter Hamme te Herdersem bij Aalst

 De duivel en de kaars: het befaamde wonder uit de Vita Gudilae

 De relieken van de Heilige Gudula

 De Gudulaverering te Moorsel

 De Gudulakapel en haar vrome weldoener

 Antoon Blancart, de schilder van de tien doeken in de Gudulakapel te Moorsel

 De Heilige Gudula in de spiegel van de legende

 Goedele, een Brusselse heilige?

 Sint-Goedele (beeldverhaal)

 Hoe de Heilige Gudula verscheen in Lochem

 Beelden van Sint-Gudula, een heilige uitgebeeld

 Het Gudula-officie

 Sankt Gudula in Rhede

 In de naam van Gudula. Aalsterse verenigingen en organisaties

 Bibliografie

De prijs van dit 304 pagina’s tellende en rijkelijk in kleur geïllustreerde boek bedraagt € 20. Verzendingskosten € 5.

Info: www.defaluintjes.be - www.gudula2012.be - www.erfgoedcelaalst.be.

Te verkrijgen in:

l de winkel van de Sint-Michiel-en-Goedelekathedraal te Brussel

l het stedelijk museum 't Gasthuys, Oude Vismarkt 13, 9300 Aalst

l de Standaard Boekhandel, Nieuwstraat 38, 9300 Aalst

l de dagbladhandel Huis Van Hoorde, Grote Baan 191, 9310 Herdersem (Aalst)

l de dagbladhandel Yvan en Micheline, Geensbeekstraat 15, 9310 Moorsel (Aalst)

en bij:

l Fons Dierickx, Grote Baan 193, 9310 Herdersem (Aalst), tel. 053.21.61.72

l Fred Van Biesen, Hollestraat 32, 9310 Moorsel (Aalst), tel. 053.70.18.90.

De kruisweg in de Sint-Niklaaskerk van Ottenburg

Huldenbergs patrimonium

Max van der Linden, ontwerper van de kruisweg

Max van der Linden werd op 1 juni 1922 in Nodebais (Waals Brabant) geboren.

Hij werd in een landelijke omgeving opgevoed en in 1941 ging hij naar het Seminarie van Mechelen dat hij in 1945 verliet.  Nadat hij 4 jaar in de keramiekschool van Ter Kameren in Brussel gestudeerd had, installeerde hij zijn atelier in 1952 in de boerderij van Agbiermont in Nodebais.

Hier wijdde hij zich aan het beroep van keramist en ontving hij tal van bezoekers en vrienden uit alle horizonten.

Het werk van Max van der Linden werd sterk beïnvloed door een brede bekommernis om het sacrale over te brengen.  Het is verankerd in het dagelijkse en landelijke leven.  Thema’s zoals muziek, eenzaamheid, dood en angst maar ook solidariteit en ontmoetingen in onze hedendaagse wereld komen sterk aan bod.

Voor Max van der Linden heeft ieder van ons een sacrale boodschap voor de toekomst van de mensheid.  

De kruisweg van de Sint-Niklaaskerk van Ottenburg

De kruisweg is één van de waardevolste kunstwerken van de kerk.  Hij werd in de jaren negentig besteld en vervaardigd en past uitstekend in de classicistische omgeving van het bedehuis.

                        Jezus wordt ter dood veroordeeld.

“Ecce homo”: de menigte eist zijn kruisiging.

                      Jezus neemt het zware kruis.

“Toen brachten ze Hem naar buiten om hem te kruisigen” (Marcus 15, 20)

                   Jezus valt voor de eerste maal onder het kruis

Jezus valt.  Niet alleen een mens die valt.  Gods Zoon valt.

Als je valt, ben je nog niet mislukt.  Zelfs Jezus is gevallen.  Dan mag ik, en dan mag jij ook vallen.

                                  Jezus ontmoet zijn H. Moeder

"Uw wonden zijn groot als de zee en niemand die u geneest" (Klaagliederen, 2, 13)

                    Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis te dragen

De eerste mens die in de geschiedenis Jezus’ Kruis heeft gedragen is geen leerling geweest, heeft er niet voor gekozen, maar is ertoe gedwongen.  Dat zijn dingen die tot nadenken stemmen.

                       Veronica droogt het gelaat van Jezus af

Zij ontvangt het mooiste cadeau, het gezicht van Christus dat in de zweetdoek werd gedrukt.  Hoe meer men geeft, hoe meer men zich toewijdt, hoe meer men vergeeft en hoe meer Christus ons leven zal bepalen !

                               Jezus valt voor de tweede maal onder het kruis

"Zoals een lam dat naar het slachthuis geleid wordt, zoals een schaap dat stom blijft voor zijn scheerders, heeft hij zijn mond niet geopend" (Jes 53,7).

                            Jezus ontmoet de wenende vrouwen van Jeruzalem

Bronnen :

www.maxvanderlinden.be

Samenstelling en foto’s:

JPVB

De Kruisweg van de St-Niklaaskerk in Ottenburg - deel 2

Jezus valt voor de derde maal onder het kruis

Het mysterie van het kruis begon reeds in de stal van Bethlehem ...Zo vaak spijkeren wij, mensen, elkaar vast op voorbije zwakheid en tekortkoming.




Jezus sterft aan het kruis

Jezus sterft, Johannes noteert de laatste woorden van Jezus. Eén ervan is gericht tot zijn moeder : "Vrouw, ziehier uw zoon". Maria wordt Moeder van de Kerk, zij neemt onder haar mantel heel het Godsvolk bij zich. Achter Johannes bevindt zich een priester die Eucharistie viert. "Dit is mijn Lichaam, dit is mijn Bloed". Deze woorden verwijzen naar het laatste avondmaal en de Lijdensweg van Jezus.




Jezus wordt van het kruis afgenomen

De mooiste van de mensenkinderen komt verminkt terecht in de armen van zijn moeder. Al zijn discipelen, zelfs de apostelen, hebben hem verlaten, op enkele vertrouwelingen na.




Jezus wordt in het graf gelegd

De vrouwen uit Galilea, Jozef van Arimatea, de heilige Maagd en Nicodemus leggen het lichaam van Jezus neer in de graftombe. Het lijk is symbool van het lot van alle mensen : de dood.





De engel met de opgeheven vinger verkondigt dat hij zal verrijzen. En de verrezen Christus verzekert ons : als wij via het Kruis gaan, zullen wij deel hebben aan zijn Verrijzenis.

Bronnen :

www.maxvanderlinden.be

Samenstelling en foto’s:

Jean-Pierre Van Binnebeek