De orde van de Clarissen in Brussel - deel 1xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

De Kerk van de Rijke Klaren staat nog altijd in het hartje van Brussel.  Inmiddels zijn de zusters reeds twee eeuwen uit het straatbeeld van de stad verdwenen.  Maar de Arme Klaren zijn er nog altijd.  Meer over deze merkwaardige orde.

                                                                                                                           De Heilige Clara

De clarissen zijn een vrouwelijke contemplatieve orde die in de Middeleeuwen door de Heilige Clara gesticht werd.

Clara werd in 1193 in Assisi geboren. Nadat ze sterk onder de indruk was gekomen van het leven van de twaalf jaar oudere stadsgenoot Franciscus (1182-1226), verliet zij op 18 maart 1212 het huis van haar ouders om zich aan te sluiten bij Franciscus.

Als dochter van een rijke Italiaanse edelman zou zij worden uitgehuwelijkt om zo het bezit en het aanzien van de familie te verstevigen.

Door zich tot Franciscus te wenden gaf ze haar maatschappelijke positie op en  legde zich toe op een leven van radicale armoede.

In de geest van de pas ontstane broederschap stichtte zij, in San Damiano een nieuwe orde van slotzusters.  Zij wilde, zoals Franciscus, de arme Christus volgen en leven volgens het evangelie.

Zij  zal de geschiedenis ingaan als de eerste vrouw die een kloosterregel schreef.  Door haar naam CLARA  “de lichtende” werd zij de patrones van het weer.  Vandaar de gewoonte om eieren te brengen naar de clarissen om goed weer te bekomen.

De nieuwe orde kende al snel succes en trok alsmaar meer jonge vrouwen aan.  Armoede was één van de orderegels.  In tegenstelling tot de bestaande orden wilde Clara zonder bezittingen leven, wat in die tijd ondenkbaar was: eigendom was in de Middeleeuwen één van de enige bronnen van inkomen.  De clarissen werden dus opgedragen zich van elke vorm van persoonlijk bezit te ontzien, vandaar de naam “arme klaren”. 

De Heilige Clara (bron Internet)

In 1216 verkreeg ze van Paus Innocentius III het voorrecht om in armoede te leven.  De talloze pogingen van de overheid om haar een andere regel te doen aanvaarden noopten haar tot het schrijven van haar eigen regel, de eerste die ooit door een vrouw opgesteld werd en die door Paus Innocentius IV enkele dagen voor haar dood op 11 augustus 1253 goedgekeurd werd.

                                                                                                                        Arme klaren en rijke klaren

In 1263 vaardigde Paus Urbanus IV een andere regel uit, die de zusters toeliet te leven van de opbrengst van hun bezittingen.  De clarissen die ingingen op deze tweede regel werden de ‘urbanisten’ of ‘rijke klaren’ genoemd.

Dit viel o.a. in goede aarde bij de stad Brussel die niet happig was op bedelordes.  Zij gaf haar akkoord op 5 mei 1345 en verbood het bedelen.  Zo kwamen de rijke klaren in het straatbeeld van Brussel terecht. 

De urbanistenkloosters werden rijk omdat ze veel goederen en eigendommen bezaten en daardoor omvangrijke inkomsten hadden. Een reactie was haast niet te vermijden.  Er ontstond in onze streken een dubbele hervormingsbeweging.

Zo startte Colette Boëllet (1381-1447) uit Corbie in het begin van de 15^e eeuw (1408) vanuit Bourgondië en Picardië een grote hervorming waarbij zij het herstel van de oude en strenge eerste regel van de heilige Clara in vele kloosters opnieuw invoerde.  Zo ontstonden de “Coletinen” of “arme clarissen”.

In Gent werd door Coletta in 1443 een klooster gesticht waar de volstrekte armoede als belangrijkste streefdoel gold. 

De H. Coleta van Corbie in Gent overleden (bron Internet)

Een tweede hervormingsbeweging ontstond onder impuls van de minderbroeders.  De eerste gemeenschap ontstond in Brussel in 1503 niet ver van het Begijnhof in de Van der Elststraat.  Nadat een pestepidemie talloze slachtoffers had gemaakt, drong het stadsbestuur aan op het oprichten ervan.  Franciscaanse ‘grijze zusters’ – onder invloed van Pater Diederik Coelde -  kregen als opdracht te bidden opdat de kwaal niet zou terugkeren en volgden de eerste regel van de heilige Clara.  

Woelige tijden

Religieuze gemeenschappen kregen het in de volgende eeuwen hard te verduren.

Zo werden de arme (en ook de rijke) klaren tijdens de Calvinistische periode (1578-1585) verdreven.  De plunderingen van de kerken, de verbanning van de religieuze ordes, het verbod van katholieke erediensten ontmoedigden de zusters ; zij kregen het bevel zich terug te trekken in hun families. Na de overgave van de stad op 10 maart 1585 werden de religieuze orden hersteld.

Op het einde van de 18^de eeuw verbood Jozef II de contemplatieve orden ; in 1783 werd het klooster van de arme klaren in Brussel gesloten.  Na een korte terugkeer in 1790 werden de zusters definitief tijdens de Franse periode (1796) uit hun huis weggejaagd.

De 19^de eeuw bracht een heropflakkering.  Door toedoen van pater-jesuïet Jean-Baptiste Boone (1794-1871) en de inzet van zuster Marie-Dominique Berlamont (1799-1871) abdis van de Arme Klaren-Coletinen te Brugge kon een gemeenschap te Brussel gevestigd worden.  Graaf Guillaume de Limburg Stirum en gravin Constance de la Serna traden als ‘syndic’ op en zorgden voor financiële hulp.  Een huis in de Van Moerstraat werd aangekocht.  Op 7 september 1843 was het dan zover : tien zusters (onder wie twee buitenzusters) konden het werk van de H. Clara voortzetten.

Het opzet moet succesvol geweest zijn want 8 jaar later was het huis te klein en werd gezocht naar een ruimere locatie.  Op de hoek van de Kapucijnenstraat en de Blaesstraat (in het hartje van de Marollenwijk) werd een stuk grond van 33 a gekocht.  Het klooster werd snel gebouwd en op 9 juli 1852 namen de zusters er hun intrek. Iets later, in 1854, werd begonnen  met de bouw van een kapel.