|
Vijf kardinalen afgebeeld (1) in de Sint-Michiel-en-Goedelekathedraal te Brusselxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
1. Albert van Leuven
Het glasraam 'De Annunciatie', uit de reeks over het leven van Maria in de Mariakapel, brengt ook de landvoogden Albrecht en Isabella, initiatiefnemers voor deze kapel, in beeld samen met hun patroonheiligen. De Heilige Albertus van Leuven is de patroon van Albrecht en de Heilige Elisabeth van Hongarije de patrones van Isabella. Jan de Labarre en Theodoor van Thulden, twee kunstenaars uit 's-Hertogenbosch, vervaardigden dit glasraam in 1663.
Albert van Leuven (ca.1166-1192) was de jongere broer van Hendrik I (1165-1235), hertog van Brabant. Reeds op twaalfjarige leeftijd werd hij kanunnik van het Sint-Lambertuskapittel te Luik. In 1187 werd hij tot ridder geslagen, maar weigerde op kruistocht te gaan. In 1191 werd hij als kandidaat van Brabant tot prins-bisschop van Luik gekozen. Dit was niet naar de zin van de graaf van Henegouwen en keizer Hendrik VI. Paus Celestinus III bevestigde zijn benoeming en creëerde hem tot kardinaal. De keizer belette hem echter zijn functie op te nemen, maar hij bestuurde zijn bisdom zo goed als hij kon vanuit Reims. In 1192 werd hij daar in opdracht van Hendrik VI vermoord. Hij leefde eenzaam en teruggetrokken. Het blijkt dat hij een vergevingsgezinde, beminnelijke en wijze man was. In 1613 keurde paus Paulus V Alberts verering goed, hetgeen gelijkstaat met een heiligverklaring. Meestal staat Albertus afgebeeld als bisschop (tabberd, mijter, staf) met drie zwaarden of een moordwapen in de hand of in zijn lichaam gestoken; ook met het wapen van Brabant. Zijn schrijn maakt deel uit van het Heilig-Hartaltaar in de basiliek van Koekelberg.
2. Willem van Croÿ
Op het door Jean-Baptiste Capronnier getekende en geschilderde glasraam uit 1848 'De Triomf van het Heilig Sacrament' boven het altaar in de Sacramentskapel, thans Schatkamer, zien we de wereldlijke en geestelijke macht het Heilig Sacrament aanbidden. Links Keizer Karel en Isabella van Portugal met hun kinderen Filips, Maria en Johanna. Rechts paus Adrianus VI, kardinaal Willem van Croÿ, zijn broer bisschop Jacob van Croÿ en de deken van de kathedraal. Alle figuren, behalve Isabella, met hun patroonheilige.
Willem van Croÿ (1497-1521) is op zeer jonge leeftijd opgeklommen op de kerkelijke ladder: bisschop van Kamerijk (Cambrai) in 1516, kardinaal in 1517 en in datzelfde jaar, zeer tegen de zin van de Spanjaarden, aartsbisschop van Toledo. Alhoewel hij deze functie nooit uitoefende, was een aanzienlijk inkomen zijn deel. De man achter deze benoemingen was zijn oom en naamgenoot, Willem van Croÿ (1458-1521), een van de belangrijkste raadslieden van Filips de Schone en Keizer Karel. Tijdens de Rijksdag van Worms in 1521 werd een jachtongeval hem fataal. Zijn graf(monument) bevindt zich in het voormalige Kapucijnenklooster te Edingen.
3. Everhard van der Mark
Het grote glasraam 'Het Laatste Oordeel' boven het westportaal uit 1528 is geschonken door Everhard van der Mark, prins-bisschop van Luik. Onderaan in het midden is hij met de scharlakenrode kardinaalsmantel als schenker afgebeeld. Achter hem een engel met een dubbele staf, verwijzend naar zijn dubbele functie: prins en bisschop. Hij kijkt naar het zuiden, de kant van de zon, waar de gelukzaligen te vinden zijn. De figuur tegenover hem verbeeldt het Geloof. In het timpaan zien we ook tweemaal zijn wapenschild met kardinaalsymbool afgebeeld.
Everhard van der Mark (in het Frans: Érard de la Marck) (Sedan, 1472 Luik, 1538) werd prins-bisschop van Luik in 1505. Aanvankelijk stelde hij zich neutraal op in het conflict tussen Frankrijk en Bourgondië. Toen hij in 1518 onvoorwaardelijk de zijde van Karel V koos in de strijd voor de keizerskroon, zorgde Karel ervoor dat hij in 1521 beloond werd met het kardinaalschap. Later werd hij ook bisschop van Chartres (1507-1525) en aartsbisschop van Valencia (1520-1538), hetgeen hem heel wat bijkomende inkomsten opleverde. Everhard heeft dit glasraam geschonken om Keizer Karel te bedanken en zichzelf in het zonnetje te plaatsen. Onder zijn bewind (begin 16de eeuw) kende het prinsbisdom Luik door de toename van handel en nijverheid zijn grootste bloei.
4. Engelbert Sterckx
15 glasramen uit de tweede helft van de 19de eeuw, in wijzerzin in de zijbeuken aangebracht, vertellen het 14de-eeuwse verhaal van het Sacrament van Mirakel. Wegens zijn anti-joodse context is deze legende zeer omstreden. Op het laatste glasraam, dat zich in de tweede kapel van de noorderzijbeuk bevindt, leidt kardinaal Sterckx, aartsbisschop van Mechelen, de plechtige heroprichting van de Broederschap van het Sacrament van Mirakel (1861). Dit glasraam ter nagedachtenis van burggraaf Auguste de Jonghe d'Ardoye, lid van het Nationaal Congres en senator, werd geschonken door zijn echtgenote ter gelegenheid van 500 jaar Sacrament van Mirakel.
Engelbert(us) Sterckx werd geboren te Oppem (bij Meise) in 1792 en overleed te Mechelen in 1867. Priester gewijd in 1815, was hij achtereenvolgens leraar aan het grootseminarie van Mechelen, vicaris-generaal van het aartsbisdom en aartsbisschop (1832-1867). In 1838 volgde zijn creatie tot kardinaal. De bekende Mechelse Catechismus is van zijn hand. Hij verzette zich tegen de inmenging van de antiklerikale liberale overheid in kerkelijke aangelegenheden.
5. Désiré-Joseph Mercier
Bij de zuidgevel van de kathedraal, aan het Sint-Goedeleplein, staat een bronzen standbeeld van kardinaal Mercier, het laatste grote werk (1941) van beeldhouwer Egide Rombaux (1865-1942). De kardinaal is hier afgebeeld met een rijk versierde koorkap. Hij schrijdt vooruit; hij weet waar hij naartoe wil. Naast hem zien we zijn theologische geschriften. Op de voorzijde van de sokkel staan zijn naam, geboorte- en sterfdatum, en wapenschild.
Een kardinaal heeft boven zijn wapen een kardinaalshoed, voorzien van twee maal 15 kwasten. Een aartsbisschop is herkenbaar aan een tweearmig processiekruis (2), mijter en staf. Zijn wapen verwijst naar Thomas van Aquino (zon), de band met Rome (kruisjes van het pallium) (3) en de devotie voor het Heilig Hart (hart). 'Apostel van Jezus Christus' was zijn bisschopsleuze. Op de achterzijde van de sokkel staat: ARCHIEPISCOPUS MECHLINIENSIS / PHILIOSOPHIAE MAGISTER / DEFENSOR CIVITATIS (4).
Désiré-Joseph Mercier (Eigenbrakel, 1851 Brussel, 1926). Priester gewijd in 1874. Leraar grootseminarie Mechelen. Titularis van de leerstoel thomistische wijsbegeerte (1882) en stichter Hoger Instituut voor Wijsbegeerte aan de K.U.Leuven. Aartsbisschop van Mechelen (1906) en een jaar later kardinaal. Initiatiefnemer en voorzitter van de informele Mechelse Gesprekken (1921, 1923 en 1925) tussen rooms-katholieken en anglicanen om tot hereniging te komen. Jozef Ernest Van Roey, die als theologisch expert aan de besprekingen deelnam en Mercier na diens overlijden in 1926 opvolgde als aartsbisschop, beëindigde de gesprekken tijdens de laatste sessie in 1927. Het minste wat men kan zeggen is dat kardinaal Mercier in Vlaamse kringen niet zo geliefd was, omdat hij het Nederlands als minderwaardig aanzag. Dichter Hubert van Herreweghen (°1920) verwoordde het als volgt (5): Drie tienermeisjes langs de kathedraal / reien als nimfen lentezot een dans. / Zij kwamen uit het park. De bronzen kardinaal / begrijpt het niet: zij lachen Nederlands.
(1) Albrecht VII van Oostenrijk staat als landvoogd op het glasraam, beschreven sub 1., en Adriaan Boeyens figureert op het glasraam, beschreven sub 2., als paus Adrianus VI. Vermits zij niet als kardinaal zijn uitgebeeld, worden zij hier niet behandeld. Hetzelfde geldt voor aartsbisschop Victor-Auguste Dechamps, die ten tijde van Vaticanum I nog geen kardinaal was. Hij staat afgebeeld op het bovenste tafereel van het vierde glasraam in de kooromgang.
(2) een gewone bisschop heeft een enkelvoudig kruis.
(3) het pallium is een wollen schouderband met zes zwarte kruisjes door de paus uitgereikt aan de aartsbisschoppen als symbool van hun verbondenheid met Rome.
(4) vertaling: aartsbisschop van Mechelen / leraar in de wijsbegeerte / verdediger van de democratie.
(5) gedicht Dans, te vinden in Brussel XL in woorden, wandeling 2: langs pleinen en paleizen, een uitgave van Onthaal en Promotie Brussel.
Tekst en foto's MG
|
