DE WIJNGAARDKALENDER

Bij een recente Loire degustatie op uitnodiging van enkele vrienden die over enthousiast waren van hun deelname aan de pluk 2013 in de Noordelijke Loire kwam ik tot de spijtige vaststelling dat ze buiten hun oogstervaringen van eind september weinig of niets afwisten van de wijngaardactiviteiten binnen het wijngaardkalender. Vandaar mijn bijdrage in dit artikel met als voorbeeld het jaar van een wijnbouwer in Noord-Frankrijk die de Guyot simple snoeitechniek toepast.

Het jaar van de wijnbouwer begint onmiddellijk terug na de oogst. Wanneer de oogst plaatsvindt verschilt aanzienlijk van plaats tot plaats. In Frankrijk bijvoorbeeld begint men in het zuiden aan het eind van augustus en in de Elzas eindigt de oogst in november of soms nog later. In het zuidelijk halfrond kan de oogst al beginnen in februari. Het werkjaar ziet er voor een wijnbouwer dus, afhankelijk van de weersomstandigheden, telkens anders uit, zelfs binnen dezelfde regio.

Oktober

Na de oogst, moeten de wijngaarden, indien nodig, opnieuw worden beplant. De opruiming kan beginnen. De onproductieve stokken worden gerooid  en de bodem wordt voorbereid voor aanplant van een nieuwe stok.

De bladeren van de wijnstokken verkleuren en vallen bij de eerste vorst.

November

Ploegen om de grond open te breken. Ook snoeien: de tak die dit jaar produceerde wordt afgesneden, omdat er veel niet-productieve zijtakken zijn. De dode scheuten worden daarna verbrand in draagbare komforen. De onderkant van de stokken worden onder een laagje aarde bedolven om ze te beschermen tegen vorst in de winter (dit heet buttage). Aarde die door regen gedurende de afgelopen maanden van de helling gespoeld werd moet terug naar boven verplaatst worden. De sapstroom in de stok valt stil en de wijnstok houdt een winterslaap tot in de lente. Scheuten vormen zich tot houten takken, met zeer kleine knoppen op de plaats waar bladeren en ranken groeiden.

December

Hetzelfde werk als in november

Januari

Nu begint het echte snoeien. In veel wijngebieden van Frankrijk begint men traditioneel niet voor het feest van St. Vincent, op 22 januari. St. Vincent is de beschermheilige van de wijnbouwers. Snoeien is het meest gespecialiseerde werk in de wijngaard waarbij de stok op zijn eigen manier behandeld moet worden en de wijnbouwer weet dat van elke wijnstok.

Februari

Men gaat door met snoeien.

Maart

Einde van de snoei. Verspreiden van kunstmest. Enten van nieuwe wijnstokken. De sapstroom komt op gang en de eerste tekenen van groei zijn zichtbaar.

April

De aarde wordt rondom de onderkant van de stokken weggehaald (debuttage). Schoffelen om de grond los te krijgen rond de stokken. De tak die dit jaar vrucht zal dragen wordt aan de onderste geleidraad vastgebonden. Planten van nieuwe wijnstokken uit de kwekerij, die vorig jaar als stek werden verzameld. Deze worden of in een nieuwe wijngaard geplant, of geplant als vervanging van gerooide stokken.

Spuiten met onkruidverdelger.

De nieuwe knoppen gaan open, om later uitlopers te worden. Deze knoppen zijn kwetsbaar voor vorst zodat beschermende maatregelen genomen moeten worden.

Mei

Groei van de scheuten, de eerste bladeren komen op de wijnstok, en de tak wordt ouder en vormt oud hout.

Planten van nieuwe enten in de kwekerij.

Spuiten tegen insecten en schimmelziekten.

Uitlopers worden verwijderd.

De scheuten worden geleid langs de horizontale geleide draden. Dit gebeurt om twee redenen: het zonlicht kan dan de groeiende trosjes beter bereiken, en het maakt de rijen stokken vrij, zodat tractors kunnen passeren (relevage).

Overvloedige groei van scheuten.

Juni

Doorgaan met relevage. De takken worden aan de geleide draden vastgemaakt (accolage).

Spuiten.

De wijnstok bloeit (floraison) en de vruchtzetting begint. In ideale omstandigheden gaat dit vrij snel, vaak al binnen een week, maar met slecht weer kan het wel drie weken duren, en dat heeft zijn effect op de oogst. In het algemeen kan gesteld worden dat de oogst honderd dagen na de floraison zal plaatsvinden.

Juli

Accolage

Afknippen van de toppen van de uitlopers zodat de maximale hoeveelheid voeding naar de trossen gaat.

Spuiten.

Als er overtollige vruchtzetting heeft plaatsgevonden, kan de wijnbouwer overtollige trossen wegknippen om de productie te beperken en de kwaliteit te verhogen. Dit kan essentieel zijn als men meer dan de maximaal wenselijke opbrengst dreigt te gaan halen.

Snelle groei van de vegetatie, de bessen zijn nog steeds klein.

Augustus

Bijknippen.

Voorbereiding voor de oogst: schoonmaken van de persen en andere benodigdheden.

Dit is vaak de rustigste maand, er wordt niet gespoten in de vier weken voor de oogst. Vaak worden in deze maand reparatiewerkzaamheden uitgevoerd. In het begin van deze maand gaan de druiven verkleuren-tot deze tijd waren de druiven groen. De bessen zwellen op naarmate ze rijper worden (veraison).

September

Laatste voorbereidingen voor de oogst.

Druiven worden nu regelmatig getest op hun suikergehalte, dit doet men in de wijngaard met behulp van een refractometer.

Oogsten.

De oogst

Als de druiven rijpen neemt het suikergehalte toe terwijl het zuurgehalte afneemt. De wijnboer kan dus vroeg plukken om in een warm jaar voldoende zuren te behouden, of juist wachten totdat het suikergehalte optimaal is, maar met een lager zuurgehalte.

Er zal geoogst worden als de druiven voldoende rijp zijn, maar dit hangt af van het weer. Bij goed weer oogsten is verstandiger. De oogst kan zowel gedaan worden met de hand als met de machine. De keuze voor één van de twee wordt bepaald door het type wijn dat men maakt, financiële overwegingen en topografie. Voor een oogstmachine zijn aanzienlijke investeringen nodig, en kan dit een probleem zijn voor kleinere wijnboeren, tenzij men met een aantal anderen deze machine deelt. Het heeft als voordeel dat het flexibel en snel is en men kan zelfs ’s nachts oogsten. Oogstmachines schudden de wijnstok totdat de rijpe druiven afvallen en vangen deze op. De steeltjes blijven achter. Selecteren kan op deze manier niet en elke tros wordt meegenomen. De oogstmachine is ook alleen bruikbaar op vlakke ondergrond of op een licht glooiende wijngaard. Oogsten met de hand is langzamer, arbeidsintensiever en inflexibel. Wel kunnen druiven bij de oogst al geselecteerd worden: onrijpe en rotte druiven kan men laten hangen. Als men een zoete wijn met botrytis wil maken kan men alleen de druiven met de edele rotting selecteren. Ook blijven de druiven intact omdat de trossen in zijn geheel geoogst worden, compleet met de steeltjes. Dit is belangrijk voor wijnen als bijvoorbeeld champagne  waar bij kleur van de schil veelal ongewenst is, omdat men een witte wijn wil maken. Oogsten met de hand kan overal, in steile wijngaarden zoals de noordelijke Rhône, de Moezel en de Douro vallei (Portugal) kan men alleen maar met de hand oogsten.

Op dit moment verplaatst het werk zich van de wijngaard naar de kelder.

Georges De Smaele, wijnresencent.