Bij de meesten onder ons staat er op de vensterbank een orchidee(ën) of heeft er ooit wel één gestaan. Of toch tenminste kreeg iemand er één cadeau of werd er één cadeau gedaan. Het zijn exemplaren gekweekt voor in een pot, steeds maar grotere en kleurrijkere hybriden. Maar orchideeën leven ook in het wild, zelfs in Vlaanderen. Ze zijn niet zo opvallend als de exemplaren die in de tropen gedijen, maar de bloemen zijn even mooi, maar kleiner. Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar de kleinere bloemen. Dus wie mij er één cadeau wil doen, dan liefst één met kleine bloemen. 't Is maar dat ge 't weet. 😉. De grootste angst van zo'n wilde orchidee of orchis is om vroegtijdig gemaaid of zelfs uitgegraven te worden. Dat betekent onvermijdelijk haar dood. Niemand wil toch zo'n zeldzame tot zeer zeldzame natuurlijke schoonheid zoiets aandoen. Iedere soort is uniek en aangepast aan een specifieke omgeving die in een tuin niet kan nagebootst worden. Dat is ook de reden waarom ze slechts op bepaalde plaatsen te vinden zijn. Jammer genoeg gaan hun overlevingskansen steeds verder achteruit. Een algemene verstoring van ons milieu door o.a. stikstofdepositie en bemesting laat bepaalde planten overmatig groeien waardoor traag groeiende planten in de kiem gesmoord worden. Een goed voorbeeld van zo'n snelgroeiende plant is het kleefkruid, dat aan een geweldige opmars bezig is en alle andere natuurlijke en waardevolle planten verstikt. Ik haat die plant en heb de neiging ze uit te trekken overal waar ik er zie staan. Zelfs insecten geraken verstrikt in het plaksel. Maar er zijn nog factoren die de diversiteit in onze natuur bedreigen, zoals uitdroging, intensieve landbouw, versnippering van het landschap e. a. Gelukkig zijn er natuurreservaten die via een jarenlang gepast beheer zeldzaam geworden flora en fauna nieuwe kansen geven. Bij deze wil ik mijn groot respect en dank uitdrukken aan de medewerkers, voor het merendeel vrijwilligers van natuurverenigingen die sterk gedreven strijden voor natuurbehoud en derhalve ook voor ons welzijn en welbehagen. Orchideeën hebben echter nog een eigenaardigheidje waardoor ze slechts in bepaalde gebieden te voorschijn komen. Hun zaadjes waarvan elk zaaddoosje er duizenden kan bevatten zijn zeer klein en kunnen gemakkelijk door de wind kilometers ver verspreid worden. Doordat een zaadje zo miniem is, bevat het praktisch geen voedingsstoffen waardoor ontkieming niet mogelijk is behalve als er in de grond waar het zaadje terecht komt een bepaalde bodemschimmel aanwezig is die via chemische processen het zaadje de nodige voedingsstoffen toedient opdat het zich zou kunnen ontwikkelen. In den beginne profiteert het voorstadium van de orchis voor 100 procent van de schimmel die zelf zijn voedsel maar moet zien te vinden bij andere planten of in humus totdat de jonge orchis zelf bladgroen heeft ontwikkeld en bijgevolg zelf kan instaan voor haar energiebehoefte door het licht van de zon te benutten voor de aanmaak van suikers. Dit chemisch proces wordt fotosynthese genoemd. Gedurende de verdere groei van de orchis blijven haar wortels toch geassocieerd met een bodemschimmel, waarmee ze een samenlevingsovereenkomst gesloten heeft. De schimmel blijft de orchidee voorzien van essentiële voedingselementen, terwijl de orchidee als tegenprestatie de schimmel suikers bezorgt. Ze leven in symbiose. De één kan niet zonder de ander. Op die manier leven ook sommige schimmels en bomen samen. Een perfect huwelijk dus. Voor zover het moeilijke stuk van het verhaal. Wat maakt een orchidee nu zo speciaal? Natuurlijk haar veeleisendheid aan de bodem, maar het zijn vooral de bloemen die tot de verbeelding spreken tenminste als je de moeite doet om de veeleer kleine bloemen van dichtbij te bekijken. Ze zijn door de natuur ontworpen met als doel insecten te lokken. Het kroonblad midden onder heeft zich ontwikkeld tot een lip waarop insecten gemakkelijk kunnen landen. En als de orchis daarbij nog een aangename geur verspreidt, wordt zij helemaal onweerstaanbaar. De lip van de bokkenorchis kan wel 6 cm lang zijn. Bij sommige orchissen ligt de lekkere nectar, het zoete goedje waar insecten gek op zijn voor het rapen, maar bij andere orchissen ligt die helemaal achteraan in de bloem waardoor enkel insecten met een lange roltong kunnen bediend worden. Terwijl het insect van het lekkers eet, krijgt het wat stuifmeel over zich heen die het hopelijk naar de stamper van een andere liefst gelijksoortige orchis brengt en op die manier heeft een bevruchting plaats. Het klassieke verhaal van de bloemetjes en de bijtjes. Zoals ik al eerder aangaf, vind ik de bloemen van de orchissen tot de verbeelding spreken. Ze zijn mysterieus, bekoorlijk, aanlokkelijk, sensueel. Ik vind ze allemaal wijd gapen. Sommigen bloemen hebben een markies boven hun opengesperde keeltje waardoor ze wel op winkeltjes of bordelen lijken. Anderen gaan nog een stap verder en versieren hun etablissement met wimpels waarmee ze de schijn geven nog meer volk te willen lokken. Andere bloemen hebben dan weer de vorm van poppetjes met een kap op het hoofd al dan niet met seksuele ondertoon. Eén van de orchideeën met mooiste bloemen is de moeraswespenorchis. Zij draagt een frivool wit kanten slipje, maar is zeker geen katje om zonder handschoenen aan te pakken, vooral al ze haar tanden toont. En zo kan ik mijn fantasie bij het bekijken van iedere orchis de vrije loop laten gaan. Ik denk niet alleen aan sex hoor als ik een orchis aanschouw. Mijn deugdelijke en speelse ik ziet evengoed nonnetjes, kabouters, harlekijnen , clowns, zelfs Hollandse kaasmeisjes en andere toffe figuurtjes en snoetjes. Leuk toch! Als echte femmes fatales schuwen orchissen ook de list en het bedrog niet om bestuivers te misleiden. Neem nu de bijenorchis. Zij moet een andere tactiek toepassen om insecten te verleiden, want zij bezit geen nectar. Met een beetje verbeeldingskracht lijkt de bloem ietwat op een bij. Het gerucht gaat dat mannelijke wilde bijen er ook zo over denken en hun uiterste best doen om te paren met de onderlip van de bloem, denkende dat dit een vrouwtjesbij is. Nog voor de mannetjesbij beseft dat hij een blauwtje heeft opgelopen, heeft hij reeds wat stuifmeel over zijn lichaam gekregen dat hij later zal deponeren op de stamper van een andere bijenorchis. De bijenorchis zal echter niet treuren als de mannetjesbijen de valstrik doorhebben, want ze kunnen perfect zichzelf bevruchten. Handig! Dit jaar hebben ik tot mijn groot genoegen een aantal orchissen, die ik nooit eerder te zien kreeg, kunnen fotograferen. Derhalve kreeg ik in vertrouwen informatie door, waarvoor mijn grote dank. Welke orchis vind ik nu de mooiste? Ze zijn allemaal even mooi in hun eigenheid. De bergnachtorchis vind ik wel een toonbeeld van elegantie en verfijning en de bokkenorchis, dat is een kanjer. Het bloeiseizoen loopt stilaan ten einde. Wie geen orchis heeft kunnen spotten, hoeft niet meteen te treuren. De brede wespenorchis, een orchis die niet zeldzaam is en overal groeit, moet nog aan haar bloei beginnen. Zoals vele orchissen is zij ook niet zo opvallend, en wordt soms aanzien als onkruid en bijgevolg vernietigd. Maar wie haar laat uitgroeien tot een volwaardige plant, maakt kennis met een echte wilde orchis mèt karakteristieke prachtige bloemen. Het meeste van wat ik hierboven geschreven heb, is het resultaat van opzoekingswerk, dat ik geprobeerd heb samen te vatten. Het is een moeilijke materie en deze resumé is zeker niet volledig. Iedereen mag zich vrij voelen mij te corrigeren of dingen toe te voegen. Ik ken niet alle orchideeën bij hun exacte naam. Determinatie is vaak specialistenwerk omdat er veel hybriden opduiken, kruisingen tussen soorten en zelfs tussen geslachten. Om zeker te zijn zou ik wat DNA moeten afnemen. Het proces is wel een stuk ingewikkelder dan met een staafje langs de plant strijken. Ik heb het Lieven Scheire ooit zien doen bij een kiwi. Maar wat ben je met DNA als je de databank niet kan raadplegen. Als rechtschapen persoon laat je de orchissen met rust. Door gewoon mooi te zijn, worden er geen strafbare feiten gepleegd.