Hoogmoed komt voor de val

Je ouders en leraren hebben je altijd verteld dat je trots op jezelf moest zijn. Waarom is hoogmoed of trots dan een doodzonde? Wel, in de context waarin zij dat woord gebruiken, is het ook geen zonde. Je ouders en leraren hebben het over een gezonde trots, bijvoorbeeld trots op de Kerk, het gezin of het land waar je deel van uitmaakt. Het is niet zondig om trots te zijn op het feit dat je Belg, Nederlander of Deen bent.

Hoogmoed is een buitensporige eigenliefde, een al te groot vertrouwen in en een al te gunstige inschatting van je eigen kwaliteiten. Ze noemen deze zonde ook wel ijdelheid. Als je hoogmoedig bent, overdrijf je je kwaliteiten en talenten en negeer je je zwakheden en onvolkomenheden.

Volgens het katholicisme is zondige trots een soort verminking van de legitieme behoefte aan zelfbevestiging. Het is niet zondig als je jezelf aardig vindt. Dat is juist gezond en noodzakelijk. Maar als je zelfbeeld dat je belangrijker bent dan je in feite bent, dan steekt de zonde van hoogmoed zijn lelijke kop op.

Door de zonde van hoogmoed krijg je een dikke nek. Je denkt dat je beter en belangrijker bent dan wie dan ook. Dat kan ertoe leiden dat je je gaat ergeren aan andere mensen die je minderwaardig acht en dat je tegenover andere mensen ongeduldig wordt, omdat je denkt dat ze minder volmaakt zijn dan jij.

Hoogmoed is de sleutel tot alle andere zonden. Want als je eenmaal gelooft dat je belangrijker bent dan je in feite bent, maar anderen het niet met je eens zijn, ga je dat compenseren. Je rationaliseert je gedrag en verzint smoesjes om te liegen, bedriegen, stelen, beledigen, negeren en dergelijke, omdat niemand je begrijpt zoals jij jezelf begrijpt. Je hebt het idee dat de wereld je onderschat.

Een subtieler geval van hoogmoed doet zich voor als je weigert het gezag van een ander te accepteren, bijvoorbeeld van je vader of moeder, een leraar, werkgever, pastoor, bisschop of paus. Weerstand tegen gezagsdragers heeft in het algemeen niets te maken met de incidentele gevallen van machtsmisbruik in de loop van de menselijke geschiedenis. Zo’n anti-autoritaire houding komt meestal voort uit hoogmoed: ‘Niemand gaat mij vertellen wat ik moet doen.’

De weigering om bevelen te gehoorzamen, is een bijproduct van hoogmoed. Geen respect tonen voor degenen die gezag uitoefenen, is ook een vorm van hoogmoed. Het ego kan het niet verkroppen dat iemand anders meer macht, intelligentie, invloed of gezag heeft, en komt daarom in opstand tegen zijn wettige meerderen.

Hoogmoed zorgt er ook voor dat je anderen niet om raad zult vragen. Je denkt dan dat je alle antwoorden in je eentje kunt of moet vinden, zonder hulp van een ander. Heb je je wel eens afgevraagd waarom de meeste mannen niet naar de weg vragen als ze verdwaald zijn? Door hun hoogmoed kunnen ze niet toegeven dat ze de kaart niet goed hebben gelezen of de borden niet goed hebben gevolgd. En omdat ze het niet kunnen hebben dat hun vrouwen, vriendinnen of moeders achter de waarheid komen, rijden ze maar door, in de hoop dat ze ergens een herkenningspunt tegenkomen voordat het te donker of te laat is.

De katholieke Kerk leert dat nederigheid de beste remedie tegen hoogmoed is. Nederigheid is niet hetzelfde als valse zelfverachting, waarbij je jezelf zo naar beneden haalt, dat anderen alleen nog maar het tegenovergestelde kunnen zeggen. Het is ook niet hetzelfde als de waarheid ontkennen. Als je bijvoorbeeld goed kunt zingen en je krijgt daar een compliment over, is de reactie: ‘Ben je gek, ik kan niet eens toon houden’ geen nederigheid. Volgens het katholicisme ben je nederig als je erkent dat je talent werkelijk een geschenk van God is en je reageert met: ‘Dankjewel, onze lieve Heer heeft mij met een mooie stem gezegend.’ Een hoogmoedige man zou antwoorden: ‘Natuurlijk heb ik een fantastische stem. Het werd hoog tijd dat je dat eens in de gaten kreeg.’

Met andere woorden, hoewel het goed is je talenten te erkennen, herinnert nederigheid je eraan dat je talenten van God afkomstig zijn. Hoogmoed zorgt ervoor dat je denkt dat jijzelf de bron van je eigen grootheid bent.

Uit: Katholicisme voor dummies