Beste bezoeker,

Op zoek naar de Maaslandse identiteit in de religieuze kunst en architectuur toog ik naar Luik.
Daar bezocht ik de St. Bartholomeuskerk.

Deze collegiale kerk is een sobere maar indrukwekkende getuige van de Romaanse bouwkunst.
Ze is opgetrokken in Rijn-Maaslandse stijl en gebouwd volgens een primitief plan in de vorm van een Latijns kruis.

In deze kerk bevindt zich het wereldberoemde doopvont in geelkoper.
Dit juweel uit de Maasromaanse kunst werd in de eerste helft

van de 12^de eeuw gecreëerd door Renier, een goudsmid uit Hoei.

Renier heeft de klassieke en Byzantijnse kunst prachtig verenigd met de Maasromaanse traditie.

De smid gebruikte de techniek van was waarin hij in reliëf de vorm van het bekken had uitgespaard.

Dit wasmodel bedekte hij dan met klei. Wanneer alles was opgedroogd legde hij er warme vuurstenen omheen om de was te doen smelten. Het vloeibare geelkoper werd dan in de gietvorm gegoten.

Toen ik de prachtige figuren op de doopvont van naderbij wilde bestuderen, is het alarm meermaals afgegaan…
Ik bespaar u deze schaamte door u een virtuele blik op de doopvont te gunnen.

Beste bezoeker,

Wat is identiteit en wat is dan de Maaslandse identiteit?

Het is de grote vraag die mij bij mijn project bezighoudt.
Hebben we wel een identiteit?

Staat ze vast of is ze veranderlijk?

Is het een eigenschap of een constructie? 

In het tijdschrift “Onze Taal” uit 1998 ben ik een bijzonder artikel tegengekomen.

Jongeren uit de mijnbouwsteden, zoals Maasmechelen hebben een eigen identiteit gecreëerd door een smeltkroestaal uit te vinden,

het “Algemeen Cités”.

Het draagt de sporen van het Grieks, Spaans, Marokkaans, Turks, Italiaans, Nederlands en Limburgs.

Het is de taal van jonge trendsetters uit de cités.

Het is een bastaardtaal, rijk aan schuttingwoorden, met de grammatica van het Limburgs, de melodie van het Italiaans en de woordenschat van beiden; beperkt, maar vurig en zangerig.

En er is ‘besmettingsgevaar’ : andere Limburgse jongeren nemen het gemakkelijk over.

Ik geef enkele voorbeelden die ik in mijn werkomgeving écht gehoord heb.

“Mi, maak me geen eiers!”

“Goeie.”

“Ik zjweer u, die, die maak ik dood!”

“Hou uw lip, zwijg uw lip, zwijg uw mond.”

Dit vind ik zo'n wonderbaarlijke vastelling én ontwikkeling dat ik deze kennis zeker ga gebruiken …

Ik heb aan de toeristische diensten van de vijf Maasgemeenten gevraagd de drie cruciale vragen voor mijn project te vertalen in hun eigen dialect.

En zie, in Kinrooi duiken de eerste verschillen op :

"Woeë kómme wieë van aaf "? verandert in "Woeë komme wae van aaf"?
"Waem zeen wieë"? wordt ""Waem zeen wae"?
"Woeë goeën wieë nao tów"? is "Woeë gaon wae haer"?

Voor mij houdt dit een voorzichtige conclusie in : identiteit in diversiteit.

Dat de taal bloemrijk en vindingrijk kan zijn, bewijzen de typeringen die men vroeger aan de bewoners van de verschillende kerkdorpen gaf.
Over de benamingen voor de Dilsenaren heb ik reeds geschreven.

In de fusiegemeente Kinrooi worden de typeringen gebruikt door de karnavalsvereningen. Zo spreekt men er over De Heiligen van Geistingen.
Er was zóveel dat refereerde aan het katholicisme : een beiaard, een bisschop, missinonarissen, kloosterzusters, een Mariapark, de Lourdesgrot..
Trop is te veel, dacht men en daarom verklaarde men de Geistingenaren maar schijnheilig.

De inwoners van de heerlijkheid Kessenich moetsen herendiensten verrichten. Ze kregen 'de kost' voor geleverde arbeid : peulvruchten. De inwoners van het naburige vrijdorp Neeritter spotten met die van Kèesing :"Es geer niks dootj es erte èete zultj geer ouch waal erte sjiëte"...Vandaar de spotnaam De Ertesjieters van Kèesing.

Een 'rabbedap' betekent babbelkous. Het was vroeger een geliefd schelwoord voor de mensen van Ophoven.
Rabbedebkes waren ook lichte klompjes met leren riempjes over de voet.
De carnavalsvereninging van Kinrooi gebruikt de bijnaam "Rabbedabbers".

De Gaaplepels van Molenbeersel danken hun naam aan een houten lepel met een opening in het midden. Die werd gebruikt om lucht te brengen in het  gerecht tijdens het roeren. Een gaaplepel is ook iemand die met open mond en vol onbegrip en verwondering naar een ander kijkt.
Prachtig!

Tot slot is er nog de zeer oude spottende kijk op de Ophovenaren.
Men meende zelfs dat 28 december hun feestdag was, de naamdag van de 'onschuldige kinderen'.
De Kinjerkes van Ophoven appeleren aan de uitdrukking die is overgewaaid van het Sittardse Ophoven :
"Same gaon en same trök, wiej de Kinjerkes van Ophoven",

Kinderen van nog geen drie jaar zijn feilloos in staat om in de meest uiteenlopende uurwerken-torenklokken, wekkers, autoklokken, horloges- een 'tiktak' te herkennen.
Daarmee bezitten ze het vermogen random problems op te lossen.
Ik toon u een visualisering van een random problem.
Ook zonder opsomming van alle varianten en eigenschappen van bomen is een driejarige vrijwel feilloos in staat uit te maken wat wel en wat niet in de categorie 'boom' thuishoort.
En deze indeling is een eerste stap naar het memoriseren....

Optisch-neurale computers kunnen de telefoonpaal wèl en dus foutief insluiten als 'boom' op basis van vooraf  ingegeven zoektermen als stam/zijtakken.

Soms voel ik me verwant met de H.Willibrordus die in de 8ste eeuw ook met bewondering en verwondering keek naar het Maasland en haar bewoners.

Later hoop ik hierover meer te kunnen vertellen.
Ik toon alvast een prachtige voorstelling van het menselijk geheugen.
Komen er elementen bij of verdwijnen ze, is een vraag die me bezighoudt.

Ruim een derde van de respondenten vindt dat het dialect het belangrijkste criterium is.

Uit de toeristische folders van de Maasgemeenten en uit de verzamelingen van de diverse heemkundige kringen blijkt ook dat het Maaslands dialect een belangrijke rol speelt.
Elke gemeente in het Maasland speelt deze unieke troef uit.
Momenteel verdiep ik mij in de historiek en de eigenheid van dit prachtige dialect.
 
Ik dank Wim voor het doorsturen van de afbeelding van de Mezeiker Lieësplank .
Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.

Graag wil ik nogmaals een oproep doen om de rondvraag te beantwoorden.
Ze maakt voor mij een wezenlijk onderdeel uit van de sociale sculptuur die ik probeer op te bouwen.

Geachte lezer,

Bij mijn zoektocht naar het Maaslands verleden en haar identiteit stuitte ik als vanzelf op de dichter Hendrik van Veldeke. Hij leefde en werkte tijdens de tweede helft van de twaalfde eeuw in een regio die met recht als Europees kan omschreven worden.

In de driehoek Aken-Luik-Maastricht, het Land zonder grenzen, ligt de bron van de Nederlandse en Duitse literatuur. En Hendrik van Veldeke of Heinric de von Veldeke staat met zijn lyrische en epische ontboezemingen aan het begin van beide stromingen! Hij gaf de inwoners een eigen taal en een begin van zelfbewustzijn. Hier is de eerste regel van zijn liefdevolle beschrijving over de ligging van Maastricht: te Triecht, in eynen dall scoen ende liecht...Veldeke krijgt van mij een ereplaats in het kabinet dat ik ga samenstellen met memorabilia uit het Maaslands verleden.

Ik toon u ook het oudste Limburgse zinnetje. De schrijfster, zuster Gertrudis schrijft in de laatste zin in een mengeling van oud-Nederlands en Latijn : “Deze gemeenschap was edel en schoon/En volledig vervuld van alle deugden”.

Verder ziet u een foto zien van het standbeeld van van Veldeke dat in Hasselt staat.

Beide foto’s komen uit de catalogus ” Peren op de beuken”, uitgegeven door
Het Stadsmus en de stad Hasselt in het kader van Viva Veldeke.

Danke, Guy, ge zijt een fijne mens!

Op zoek naar een treffende uitspraak vond ik deze wel aardig :
"doa iste wèèreld tóewgenieëgeld mèt plenk".
Natuurlijk verwijs ik hiermee niet naar de stad Dilsen, maar naar mijn eigen kleine geboortedorp, ver weg in de Kempen...