De visie van Egypte over de situatie in de Hoorn van Afrika

"Ethiopië aan de rand van de afgrond: Waarom het zichzelf van de ondergang moet redden" 

Abdiwahab Sheikh Abdisamad voor Egypt – Daily News, 28 januari 2024

Ethiopië is een land in de Hoorn van Afrika dat op elk moment in de geschiedenis te maken had met meerdere crises. Door verschillende interne en externe conflicten verkeert het land nu in groot gevaar om uiteen te vallen. Het lijdt onder een wrede burgeroorlog met het Tigray People's Liberation Front (TPLF), een gewapende groepering die de noordelijke regio Tigray controleert, waar mensen elke dag sterven van de honger.

Het is ook betrokken bij een grensconflict met Soedan, en een nieuwe vijandige houding ten overstaan van zijn noordelijke buur Eritrea (dat Ethiopië nochtans steunde tijdens de burgeroorlog tegen het TPLF van 2018 tot 2021) en spanningen aanwakkert met Egypte over de controle van de Nijl. Bovendien wordt Ethiopië geteisterd door een vicieuze cirkel van etnisch geweld die meer dan 70% van het land treft en chaos en wanhoop veroorzaakt. Alsof deze problemen nog niet genoeg zijn, heeft Ethiopië ook nog eens de soevereiniteit van Somalië en het handvest van de Afrikaanse Unie geschonden door te beloven de afgescheiden regio "Somaliland" (die internationaal als een deel van Somalië wordt beschouwd) te erkennen in ruil voor een stuk zee van 20 km dat het land als het zijne opeist, door middel van onderhandelingen of met geweld.

Ethiopië is in 2024 net als een man die geen rugzak kan dragen, maar absoluut een hele berg op zijn rug te dragen. Het moet zichzelf redden voordat het te laat is.

De geschiedenis is geen lineair verloop van de tijd en is ook niet vandaag begonnen. In het recente verleden heeft Ethiopië onder leiding van premier Abiy Ahmed veel veranderingen doorgemaakt. Aanvankelijk werd hij gezien als een hervormer, maar geleidelijk aan verloor hij zijn goodwill in de Hoorn van Afrika.

Volgens de voormalige ambassadeur van Ethiopië in Washington en Peking (begin de jaren ’90) Professor Mohammed Hassan, onderging Ethiopië een machtswisseling toen het militaire regime van kolonel Mengistu werd verslagen en de Ethiopische bevolking een nieuw politiek, sociaal en economisch programma verwachtte van de rebellencoalitie die de macht overnam - het Ethiopisch Democratisch Volksrevolutionair Front (EPRDF), dat werd gedomineerd door een kleine factie, het Volksbevrijdingsfront van Tigray (TPLF). Het TPLF, een goed georganiseerde en gewapende groep, weigerde echter om deel te nemen aan een lange overgangsregering.

In plaats daarvan legden ze hun beperkte agenda aan anderen op, wat resulteerde in een minderheidsregering die 27 jaar duurde tot 2018 en een bron van regionale instabiliteit werd. Het TPLF voerde een bittere aanvalsoorlog tegen Eritrea, greep zwaar in in Somalië, wat langdurige verdeeldheid en geweld veroorzaakte, en viel uiteindelijk in 2006 Mogadishu binnen, waarbij duizenden Somaliërs omkwamen. Ondanks de hoop op een nieuwe start tijdens de volksopstand tussen 2016 en 2018, die Abiy Ahmed aan de macht bracht, bleef Ethiopië kampen met instabiliteit door de destructieve acties van deze minderheidsgroep.

Ethiopië na de oorlog: hoe de fouten van Abiy Ahmed meer conflicten aanwakkerden

Ethiopië is een land in de Hoorn van Afrika dat geteisterd wordt door verschillende interne en externe conflicten. Het heeft onlangs een burgeroorlog achter de rug met het Tigray People's Liberation Front (TPLF), een gewapende groepering die de noordelijke regio Tigray beheerste, waar dagelijks mensen sterven van de honger. Bij de oorlog waren ook Soedan, Eritrea en Egypte betrokken, die belangen en geschillen hadden met Ethiopië. De oorlog eindigde met een staakt-het-vuren en ontwapeningsovereenkomst tussen de Ethiopische regering en het TPLF op 2 november 2022, en de oprichting van een regionaal interim-bestuur in Tigray op 23 maart 2023. De vrede duurde echter niet lang, want Ethiopië kreeg te maken met meer instabiliteit en geweld door de fouten van premier Abiy Ahmed, die in 2018 aan de macht kwam als hervormer maar al snel zijn geloofwaardigheid en legitimiteit verloor.

Volgens professor Mohammed Hassan, voormalig ambassadeur van Ethiopië begin de jaren ‘90, was het TPLF een minderheidsgroep die Ethiopië tot 2018, dus gedurende 27 jaar lang regeerde en een bron van regionale instabiliteit werd. Ze voerden een aanvalsoorlog tegen Eritrea, intervenieerden op grote schaal in Somalië, wat langdurige verdeeldheid en geweld veroorzaakte, en legden hun bekrompen agenda op aan andere etnische groepen in Ethiopië. Nadat het TPLF de macht verloor in 2018 in Addis, trokken ze zich terug in hun etnische bolwerk in Tigray en organiseerden ze de bevolking om de controle over de regering in Addis terug te nemen. Ze geloofden dat ze militair de overhand hadden, omdat ze het leger domineerden. Hun strategie bestond uit het belegeren van regeringstroepen, hen overhalen om zich bij hun zaak aan te sluiten en een gelijktijdige aanval lanceren op de hoofdstad Addis Abeba. Ze misrekenden zich echter over de situatie. De Ethiopische regering, geleid door Abiy Ahmed, had een sterker bondgenootschap met andere Ethiopische oppositiegroepen. Bovendien daagde het TPLF Eritrea uit en viel het Eritrea aan. Hetgeen een grote fout bleek te zijn, want Eritrea reageerde snel en resoluut, wat leidde tot de decimering van een groot deel van hun leger in 2022 en 2023.

De oorlog veranderde Abiy Ahmed, die de ene fout na de andere maakte, wat leidde tot de regionalisering van conflicten die werden aangewakkerd door etnische spanningen in Ethiopië. Zijn eerste fout was zijn zwakke poging om de macht te behouden en overal in te grijpen, wat resulteerde in de opsplitsing van zijn eigen etnische Oromo-groep en de opkomst van het Oromo-bevrijdingsfront, dat nu 18 van de 21 provincies in de regio Oromia controleert. Zijn tweede fout was zijn omgang met het Amhara volk, dat lange tijd onderdrukt werd door het TPLF en een eerlijke en rechtvaardige vertegenwoordiging eiste. Na de overeenkomst om de oorlog te beëindigen, keerde Abiy zich tegen de vele gewapende groepen van de Amhara en beschouwde hen als een bedreiging, wat leidde tot een opstand waaruit de Amhara FANO militie ontstond, die nu het grootste deel van de Amhara regio controleert en op slechts 180 kilometer van de hoofdstad Addis Abeba ligt. De acties van Abiy hebben geleid tot interne instabiliteit in het land, waarbij meer dan 70% van de Ethiopische bevolking in de Oromo-, Tigray- en Amhara-regio's nu buiten Abiy's controle is.

Bovendien is Abiy's wens om illegaal een marinebasis in Lughaya aan de Rode Zee te verwerven, dat door de separatisten van het zogenaamde “Somaliland” op Somalisch grondgebied wordt bezet. Hetgeen onaanvaardbaar is voor het Somalische volk. Het heeft het wijdverspreide verdeelde Somalische nationalisme aangewakkerd. Er zijn 32 actieve gewapende afscheidingsbewegingen in Afrika en 4 daarvan zijn actief in Ethiopië. Als Abiy niet bereid is om 5 Ethiopische regio’s te verenigen, waarom denkt hij dan dat Somalië verder verdeeld kan worden? Ik zeg verdeeld omdat een derde van Ethiopië al Somalisch is. Dat deel van Somalië werd door het koloniale Groot-Brittannië weggegeven aan het Keizerrijk Ethiopië. De twee landen vochten er in 1977 een oorlog om uit, die nog vers in het geheugen ligt van veel Somaliërs die het gevoel hebben dat het een onrechtvaardige misdaad tegen het Somalische volk en de staat was.

De Ethiopische alliantie met Somaliland: een wanhopige zet die de regio boos maakt

Ethiopië is een land in de Hoorn van Afrika dat betrokken is geweest bij verschillende interne en externe conflicten. Onlangs heeft het land een controversiële stap gezet door te beloven de afgescheiden regio "Somaliland" (die internationaal beschouwd wordt als een deel van Somalië) te erkennen in ruil voor een stuk zee van 20 km dat het land als het zijne opeist, door middel van onderhandelingen of met geweld. Deze stap schendt de soevereiniteit van Somalië en het handvest van de Afrikaanse Unie en maakt de regio, die de territoriale integriteit van Somalië steunt, woedend.

Somaliland is een afscheidingsbeweging die aanspraak maakt op de grenzen van het Britse protectoraat in Noord-Somalië, maar het is geen feitelijke staat die door enig land ter wereld wordt erkend, laat staan door regionale blokken zoals de IGAD, de Oost-Afrikaanse Gemeenschap of multilaterale organen zoals de Afrikaanse Unie of de Verenigde Naties. Deze entiteit ontbeert legitimiteit in de regio waarover het de soevereiniteit claimt, en de huidige leider Musa Bihi Abdi, een voormalige gevechtspiloot in de Somalische luchtmacht, regeert met ijzeren vuist sinds zijn ambtstermijn in november 2022 afliep. Hij is een voormalige rebellenleider in de Somalische burgeroorlog, die ooit zei: "Als ik kan doden, zal ik geen wroeging of vergevensgezindheid tonen". Hij heeft meer dan 40% van het land verloren aan strijders in de regio's Sool, Sanaag en Cayn (SSC), die zich verzetten tegen zijn separatistische overheersing na acht maanden van voortdurende beschietingen en bombardementen op Las Anod, de grootste stad in de regio Sool, waarbij duizenden doden vielen en nog eens 200.000 mensen hun huizen moesten verlaten. Hij heeft ook alle protesten onderdrukt die zijn afnemende heerschappij in het driestedenbestuur van Somaliland zelf, dat wil zeggen Hargeisa, Burao en Berbera, betwisten, door met scherp te schieten om de mensenmassa's uiteen te drijven. Wat er weer toe heeft geleid dat veel andersdenkende groepen de wapens hebben opgenomen tegen zijn bestuur in de bergachtige delen van Somaliland. Op het verafgelegen platteland regeert Musa vanuit zijn zetel in Hargeisa bij volmacht met traditionele leiders die hij heeft omgekocht en lokale milities die regelmatig naar de kant van de unionisten overstappen wanneer hun betalingen worden vertraagd of stopgezet. Het is dit wanhopige leiderschap van Musa Bihi dat premier Abiy Ahmed een al even wanhopige partner heeft gevonden om de aandacht af te leiden van hun interne problemen en tekortkomingen.

Hoe zal de regio reageren op de schending van de Somalische soevereiniteit door Ethiopië?

Djibouti, dat een aanzienlijke Somalische bevolking heeft en waarvan Ethiopië de haven gebruikt voor al zijn handel, heeft zijn steun voor de territoriale integriteit van Somalië herhaald, hoewel het Djiboutische leiderschap niet het meest transparante is en de afscheidingsbeweging in Hargeisa via een diplomatieke dekmantel aanmoedigt. Hun reden tot bezorgdheid was misschien de nabijheid van de Ethiopische marinebasis, die voor de kust van Somaliland zal worden verworven en op aanvalsafstand van Djibouti ligt. Eritrea, dat een eeuwenlange relatie met Somalië heeft en voortdurend Somalische soldaten traint in hun strijd tegen het terrorisme terwijl het land worstelt om weer voet aan de grond te krijgen op het wereldtoneel, is altijd voorstander van een sterker en energiek Somalië. Dit is komt door een veelheid aan factoren. Eritrea voerde van 1961 tot 1991 een lange en bloedige onafhankelijkheidsoorlog tegen Ethiopië, waarbij het werd ingelijfd. Somalië verleende aanzienlijke steun aan Eritrea tijdens de onafhankelijkheidsoorlog tegen Ethiopië. Onder president Mohamed Siad Barre speelde Somalië een sleutelrol door militaire hulp te bieden, Eritrese strijders te trainen en financiële steun te verlenen aan de Eritrese bevrijdingsbeweging - het Eritrese Volksbevrijdingsfront (EPLF). Deze steun was gericht op het bevorderen van de zelfbeschikking van Eritrea, die Eritrea na tientallen jaren van strijd tegen immense krachten op moedige wijze bereikte. Het is om deze reden dat de staat Eritrea Somalië blijft beschermen, en zelfs zover ging om uit protest uit het regionale orgaan IGAD (Inter-Governmental Authority on Development) te stappen toen Ethiopië (een lidstaat) in 2006 Somalië (een andere lidstaat) binnenviel.

Ethiopië daagt de soevereiniteit van Somalië uit.
Waarom Egypte achter Somalië staat

Ethiopië is een land in de Hoorn van Afrika dat betrokken is geweest bij verschillende interne en externe conflicten. Het heeft onlangs een controversiële stap gezet door te beloven om de afgescheiden regio "Somaliland" (die internationaal beschouwd wordt als een deel van Somalië) te erkennen in ruil voor een stuk zee van 20 km dat het als het zijne opeist, hetzij via onderhandelingen of met geweld. Deze stap schendt de soevereiniteit van Somalië en het handvest van de Afrikaanse Unie en maakt de regio, die de territoriale integriteit van Somalië steunt, woedend.

Een van de grootste voorstanders van Somalië is Egypte, dat zijn steun aan Somalië heeft herhaald en heeft gewaarschuwd voor elke bedreiging van de vrede en stabiliteit. Egypte zei dat het gedwongen zou worden om aan de kant van Somalië, een mede-lidstaat van de Arabische Liga, in te grijpen als de stap van Ethiopië in een conflict zou escaleren. Dit is niet de eerste keer dat Egypte op die manier zijn steun voor Somalië heeft getoond. Egypte streeft ook naar een onderhandelde oplossing voor Ethiopië ‘s gigantische afdamming van de Blauwe Nijl, die van invloed is op het dagelijks leven in Egypte, dat voor zijn bestaan afhankelijk is van de Nijl.

Somalië en Egypte hebben door de eeuwen heen een hartelijke relatie onderhouden, Zoals de aanwezigheid van Somalische geleerden die studeren aan de beroemde Egyptische Al-Azhar Universiteit, een centrum van islamitische academische uitmuntendheid uit de Middeleeuwen, aantoont. Gedurende de hele 20e eeuw werden de betrekkingen tussen Somalië en Egypte gekenmerkt door relaties en samenwerking in regionale en internationale kwesties. Belangrijke factoren waren de koloniale periode, de onafhankelijkheid na de Tweede Wereldoorlog, het Pan-Arabisme en de Afro-Arabische samenwerking, het conflict tussen Somalië en Ethiopië en de dynamiek van de Koude Oorlog. Somalië was verdeeld in Brits Somaliland, Italiaans Somaliland en Frans Somaliland (Djibouti), terwijl Egypte ook onder Britse invloed stond. De banden werden sterker toen Somalië in 1974 lid werd van de in Caïro gevestigde Arabische Liga. Egypte steunde de aanspraak van Somalië op de Ogaden-regio in Ethiopië, die werd bewoond door etnische Somaliërs, en verleende militaire en diplomatieke bijstand aan Somalië tijdens de Ogaden-oorlog van 1977-1978. Egypte bemiddelde ook tussen Somalië en Ethiopië in de nasleep van de oorlog en hielp Somalië zijn betrekkingen met de Arabische Liga te herstellen, die gespannen waren door de alliantie van Somalië met de Sovjet-Unie. De diplomatieke banden tussen de twee landen bleven bestaan, maar het engagement varieerde, waarbij Egypte een sleutelrol speelde in regionale diplomatieke initiatieven.

De jaren 70 en 80 waren het hoogtepunt van de Somalisch-Egyptische samenwerking, toen Egypte de Camp David Akkoorden met Israël tekende, alle landen van de Arabische Liga de banden verbraken en Egypte terecht wezen, maar Somalië was het enige land dat de banden met Egypte niet verbrak. Deze sterke band verklaart waarschijnlijk waarom de Somalische president Mohamed Siad Barre de hoogste civiele onderscheiding in Egypte kreeg van de toenmalige Egyptische president Mohamed Anwar El-Sadat, terwijl zijn tegenhanger Mohamed Hosni Mubarak wederkerig de hoogste ereprijs van Somalië kreeg.

Hoewel de Somalische burgeroorlog in de jaren '90 leidde tot de uitdagingen voor Egypte om zich in te laten met een politiek gefragmenteerd Somalië, probeerde Egypte verschillende vredesinitiatieven en verzoeningspogingen te steunen, maar het ondervond moeilijkheden bij het omgaan met het gefragmenteerde Somalische politieke landschap. Gezien de machtspositie van Egypte op het Afrikaanse continent en in de Arabische wereld, zou het interessant zijn om te zien hoe het land zich opstelt tegenover een komende schending van de soevereiniteit van Somalië.

Abdiwahab Sheikh Abdisamad  is een onderzoeker die werkt als oprichter en uitvoerend directeur bij het Afro-Azië Instituut voor Strategische Studies.

https://www.dailynewsegypt.com/2024/01/28/opinion-ethiopia-on-the-brink-why-it-needs-to-save-itself-from-collapse/?fbclid=IwAR124s724GGtH-jvY1_Xpq0Fi8bqLvlKy9KEavvU37tP2ViLsG0iHo60wr0

Bijlagen:
Kaart Hoorn.jpg (36.6 KB)