26-12-2013, 18:06 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

29-11-2013, 10:19 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

29-11-2013, 10:15 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

01-07-2013, 07:26 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

01-07-2013, 00:00 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

In het vorige artikel kon u lezen over onze tocht over de fietspaden van de gemeenten die betrokken waren bij de Gordel van het Meetjesland. Zoals beloofd bezochten we deze zomer de overblijvende gemeenten: St Laureins, Kaprijke, Assenede en Evergem.

Onze vaststellingen per gemeente

LEMBEKE

Via de d’ Alcantaralaan ( tweerichtingsfietspad) komen we op het voor fietsers moeilijk kruispunt met de Eeklostraat. De Eeklostraat heeft twee fietspaden, vrijliggend dus uitstekend, maar hobbelig. We rijden richting Rotonde met een niet aanliggend fietspad, smal en zonder voorrang. De Lijn heeft er een opstapplaats, echter zonder overdekte fietsstalling. Aveschoot kent twee fietspaden. Er is bespaard op de aanleg van de ene kant, we hobbelen het dorp in en staan dan op straat. Daar is een 30 km zone op zijn plaats zodat het gemengd verkeer zonder gevaren voor de fietser zou zijn De Nieuwsstraat heeft geen fietsvoorzieningen, de Vaartstraat ook niet. De gewestelijke weg tussen Sleidinge en Kaprijke, waar 70 per uur de norm is, kent twee armtierige fietsstroken. Gevaarlijk dus en dringend aan te pakken, net als de Verbindingsweg.

KAPRIJKE

Kaprijke rijden we binnen vanuit Lembeke, langs die gewestweg met de gevaarlijke fietsstrookjes .

Op het Plein liggen prachtige fietspaden, de Voorstraat kent zijn ventwegen, waar jammer genoeg snel verkeer mogelijk is en dubbel geparkeerd wordt. Op het Eindeken ligt een vrijliggend tweerichtingsfietspad, dat eindigt met een oversteek naar de Waaistraat die gevaarlijk is voor fietsers. Aan de noordzijde van het Plein eindigt het fietspad net voor de Vrouwstraat, die geen fietspaden kent. Aangezien men er 50 km per uur mag rijden zouden die er wel mogen zijn.

BENTILLE

Moeilijk geval want deels St Laureins, deels Kaprijke. Het dorp beleeft een renovatieperiode. De weg naar St Jan is in heraanleg met 2 fietspaden, het dorp zelf heeft twee uitstekende fietspaden, die aanliggend zijn in de dorpskom. Verder naar Eeklo is er een vrijliggend tweerichtingsfietspad.

Vanuit St Jan is er wel een deel met twee fietssuggestiestroken en verder niets meer. In de St Jansstraat vinden we een 30 km zone.

Conclusie: Met uitzondering van Bentille is Kaprijke geen fietsvriendelijke gemeente. De verbinding tussen de deelgemeenten Kaprijke, Lembeke en Bentille is allesbehalve fietsvriendelijk. En in de centra ontbreekt een fietsbeleid. Hier en daar zijn er enkele ingrepen maar die zijn onvoldoende ( oversteek Verbindingsweg) , fout gepland of we vinden er fietspaden die eindigen in een plantsoen of een weg.

SINT LAUREINS

Via de Eerstestraat, een brede weg zonder fietsvoorzieningen, zonder snelheidsbeperkingen zo te zien, en via de Caatsweg en Rommelsweg ( geen fietsvoorzieningen) rijden we St Laureins binnen.

Onderweg zie we een confrontatie van een fietser met een agressieve paardenliefhebber die oversteken verhindert met de gsm in aanslag. De zwakke weggebruiker verliest het pleit in wacht.

De Dorpstraat in Sint Laureins is breed, er wordt overal geparkeerd en de fietser moet zijn weg zoeken. Ook in de Vlamingstraat is de fietser vogelvrij. Rond de scholen is een 30 km zone, o.a. aangeduid met een totaal onleesbaar bord. In de Turfstraat vinden we wel een verlicht 30 km bord. Aan de school liggen plompverloren twee getekende fietspaden, ongeveer 20 meter lang, maar verder geen fietsvoorzieningen. Sint Laureins heeft blijkbaar een eigen visie op het fietsen in het dorp.

De Lijn heeft weer eens geen overdekte fietsbergplaatsen.

SINT MARGRIETE

De Hontseindestraat heeft geen fietspaden. Er wordt 50 gereden en dus zouden ze er moeten zijn. Ook de Sint Margrietstraat heeft er geen. Sint Laureins heeft wel een beleid van 30 km rond de scholen want ook hier vinden we een lichtbord. Opvallend is de wachtplaats van de Lijn. In een achterafhoekje naast het gemeentehuis is natuurlijk geen overdekte fietsstalling. Merkwaardig plaatsje.

WATERLAND- OUDEMAN

Uit de Appelstraat, waar geen fietspad nodig is naar de Nieuwstraat, zonder fietspad, maar wel met parkeren aan beide zijden, naar de Kerkstraat zonder fietsvoorzieningen. De Lijn heeft geen overdekte wachtplaats en fietsstalling.

WATERVLIET

We komen Watervliet binnen langs het Meuleken. Daar staat een merkwaardig bord dat aangeeft dat er een tweerichtingsfietspad volgt. Blijkt dat achter de hoek het fietspad op de Oudemansdijk bedoeld wordt dat hooguit één fietser kan verdragen.

De Lijn gaat door op het Hoogkasteel met het vergeten van droge fietszadels. Daar zijn in de richting Watervliet een eind 2 vrijliggende fietspaden maar meer naar het dorp toe zijn ze verdwenen. Alhoewel in het centrum veel plaats is, langs beide zijden geparkeerd wordt, is er geen plaats voorzien voor de fiets.

De Calustraat in , zonder fietsvoorzieningen, met snel verkeer naar de Roste Muis. Niet gezellig voor de vele recreanten die we hier ontmoeten. De St Janspolderdijk heeft geen fietsvoorzieningen, wel snel verkeer.

SINT JAN IN EREMO

Het dorp is heraangelegd. 50 km per uur wordt geadviseerd. Er is een kort fietspad, een versmalling van de weg en dan niets meer. Er wordt ijverig aan twee kanten geparkeerd en op weg naar Bentille is er eerst tot aan Bloso geen fietspad ondanks het snel verkeer.

Conclusie: Sint Laureins is wat fietsen betreft onder de maat. Er is enige verbetering op komst ( Bentille-St Jan) of gerealiseerd, maar de zwakke fietser is in de dorpen overgeleverd aan de luimen van het autoverkeer. Zone dertigs zijn er in de omgeving van scholen maar zonder omkaderende infrastructuur.

OOSTEEKLO

Van Lembeke naar Oosteeklo liggen twee vrijliggende fietspaden. De snelheid van het verkeer is er beperkt tot 70 km maar weinigen houden zich daaraan. De dorpskom van Oosteeklo is zone dertig. Waar de school is gelegen zijn suggestiestroken aan beide kanten niettegenstaande er zone dertig is en dus gemengd verkeer. De Ertveldsesteenweg hoort ook thuis in de zone 30 en erbuiten liggen er twee vrijliggende fietspaden. We verlaten Oosteeklo richting Bassevelde. Een brede weg, zonder fietsvoorzieningen waar 50 mag gereden worden. Via de Stroomstraat rijden we, op een tweerichtings fietspad dat hier en daar de schoktest niet kan doorstaan, richting expressweg.

BASSEVELDE

De Lijn springt er in de Ventstraat weer eens uit. Een paal in het gras, zonder wachtplaats, noch fietsberging. De openbaar vervoergebruiker is er soms slechter aan toe dan de fietser, als hij/zij al geen fietser is. De Kraaigemstraat heeft één fietspad. Hier valt ons op dat de deksels van putten allemaal midden in het fietspad zijn gelegd. Geen pret. De Beekstraat heeft twee fietspaden als kenmerk maar vanaf de Kraaigemstraat gaat dit over in twee strookjes. Plots is in de Beekstraat, richting dorp, het ene fietspad verdwenen. Hier wordt 50 gereden en dan is een fietspad verantwoord. Richting Assenede moeten we ons weer tevreden stellen met twee fietsstrookjes. Je kunt er niet naast elkaar rijden en gezelligheid is één van de kenmerken van een goed fietspad.

In de Boekhoutestraat worden we aan de school op onze wenken bediend. Fietspad met haag als afsluiting. Jammer genoeg eindigt dit gevoel verder voorbij de school. Fietsers zoeken het daar maar uit.

BOEKHOUTE

De brede Stationsstraat nodigt uit tot snel verkeer. De fietser is er vogelvrij. Zelfs waar het bord 50 staat is er geen fietsvoorziening. Bij de versmalling voor het dorp wordt het zone 30. Het dorp nodigt uit tot snel rijden niettegenstaande die zone 30. Dat doen dan ook een aantal automobilisten die we zagen. Het smalle straatje naar Philippine is deels 30, verder niet meer. Waarom?

ASSENEDE

De Kapellestraat heeft geen fietspad, het Holleken evenmin. Snel ogende straten zonder fietsvoorzieningen. Ook de Veldstraat is breed, zonder fietpad, oogt snel. De Groenijk kent een parallelweg waar ook gefietst wordt. Het loopt over in een spiksplinternieuwe suggestiestrook van enkele tientallen meter. Dan weer niets meer.

We hebben onze ogen uitgekeken in Assenede dorp. Er zijn enkele zijstraten met zone 30 ( Diederikplein bijvoorbeeld) maar het dorp zelf is het niet. In de Diederikstraat kan dubbel geparkeerd worden, maar is voor het fietsen niets voorzien. De weg ligt er kaduuk bij en bemoeilijkt het fietsen. Ook de Sportstraat, de Leegstraat, de Markt munten uit in fietsonvriendelijkheid. Omdat ik mijn ogen niet kon geloven heb ik de trajecten twee maal gereden. Assenede ziet er helemaal niet fietsvriendelijk uit. De Lijn op de Markt gaat mee in de malaise. Er is geen overdekt wachthuisje, laat staan een overdekte fietsstalling.

Via de Molenstraat ( weer niets voor fietsers maar wel 50) verlaten we Assenede.

Conclusie: Deze grote gemeente is ondanks het feit dat de spoorwegbedding een fietspad geworden is en voldoet om een aantal fietsbewegingen af te leiden, zeer fietsonvriendelijk, vooral op zijn verbindingswegen maar ook in de dorpskommen. Hier en daar zijn ingrepen gebeurd maar dat is toch onvoldoende om van een fietsvriendelijke gemeente te spreken. De dorpskom van Assenede maakt een troosteloze indruk waar de fietser zeker niet welkom is.

ERTVELDE

De Achterstraat is vernieuwd en uitgerust met 2 fietspaden. Die gaan over in fietsstrookjes naar het dorp. De Holstraat heeft geen fietspaden.

In Ertvelde dorp wacht ons de voor fietsers levensgevaarlijke rotonde. De Eeklostraat kent een deel zone 30 aan de school, de Pastorijstraat heeft geen fietsvoorziening maar naar Gent kleurt de hemel blauw. We vinden er twee uitstekende aanliggende fietspaden, die jammer genoeg aan het eind van het dorp overgaan in 2 strookjes op een weg waar 70 per uur mag worden gereden. Onverantwoord.

KLUIZEN

Naar Kluizendorp via de Oude Burggrave. Weer de strookjes op een vernieuwde weg waar snel kan worden gereden. Tot in Kluizendorp waar het smalle deel van de Kluizendorpstraat een zone dertig is.

WIPPELGEM

De doorgangsweg in Wippelgem is voorzien van 2 aanliggende fietspaden in een 50 km zone. We worden bijna overhoop gereden door een vlammende bromfiets. In het dorp zelf zijn 2 aanliggende fietspaden, met deksels in het midden, maar eens Wippelgem door moeten we het weer stellen met de 2 strookjes.

EVERGEM

Droogte ( 50 km/u) geen fietsvoorzieningen, het smalle gedeelte 30. Kapellestraat ( zone dertig) met fietspad dat eindigt naar dorp toe. Er is daar wel plaats voor dubbel parkeren. Op het dorpsplein doet zich het merkwaardig feit voor dat de zone 30 er eindigt en weer begint op dezelfde plaats. Begrijpe wie kan. Op het Dorpsplein is er gemengd verkeer en zone 30. Tussen Evergem dorp en Sleidinge valt ons op hoeveel zone 30 straten er in Evergem zijn. Een goede zaak maar wordt dit gecontroleerd? De Schoonstraat tussen Evergem en Belzele heeft twee aanliggende fietspaden.

SLEIDINGE

Via Weegse rijden we Sleidinge binnen. Geen fietspad niettegenstaande breed genoeg. Ook de Weststraat is in hetzelfde geval. In het dorp geldt een 50 regel maar zijn geen fietsvoorzieningen. Je voelt je er als fietser vogelvrij. Aan de scholen is er zone 30 maar wie houdt er zich aan? Het rond punt in het centrum is hier ook voor fietsers levensgevaarlijk We rijden Sleidinge uit richting Lembeke over de twee strookjes. Een gewestweg die dringend dient aangepast.

Conclusie

Evergem heeft de bel horen rinkelen maar vind duidelijk de klepel van een fietsvriendelijk beleid niet. De vele zones dertig zijn gelegen in rustige woonstraten en aar het er op aankomt ontbreken belangrijke ingrepen. Het dorp van Evergem is moeilijk te lezen voor ons, fietsers, en nog moeilijker denk ik voor chauffeurs. Gelukkig raast het verkeer naar Gent er niet door het dorp, wat wel in Sleidinge het geval is. Misschien daarom dat Sleidinge voor de fietser zo gevaarlijk is. Daar helpt geen zone 30 aan de school aan.

08-11-2012, 09:42 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

In de maand april van het jaar 2012 bezocht ik een aantal gemeenten(1) in het Meetjesland met het doel de fietspaden in kaart te brengen: We reden er rond, ook in sommige deelgemeenten, met als uitgangspunt de volgende Gordel van het Meetjesland : Maldegem, Knesselare, Nevele, Aalter, Waarschoot, Zomergem, en Lovendegem. We concentreerden ons op de centra en omgevingen van scholen. We nemen ons voor in het septembernummer ook St Laureins, Kaprijke, Assenede en Evergem te bezoeken.

Om ons onderzoek te doen hebben wij een checklist ontwikkeld die je hierbij vindt. Al vlug bleek dat deze checklist in het algemeen bruikbare elementen bevatte maar lang niet bruikbaar was in de meeste van de centra. Immers in de meeste centra van de gemeenten zijn geen fietspaden aanwezig. Men heeft er het zogezegd “gemengd verkeer”. Vanuit de gedachte dat er toch niet vlug gereden wordt in de centra denken de gemeentebestuurders blijkbaar dat fietsers het verkeer nog meer afremmen zodat er geen fietspaden nodig zijn.

In 2011 lanceerde Hilde Crevits nieuwe prijzen voor gemeenten die een tandje bijsteken om het fietsen comfortabeler en veiliger te maken. Hierbij gaf ze een aantal richtlijnen. Omdat ze relevant zijn voor ons onderzoek vatten we ze hier samen:

Bij lage snelheden is gemengd verkeer het veiligst ( 20-30 km), bij hoge snelheden vrijliggende fietspaden.

Fietsers zijn vooral kwetsbaar op kruispunten en rotondes.

Fietsers op een dubbelrichtingsfietspad lopen hogere risico’s. Het risico is er 60% groter dan op een eenrichtingsfietspad.

Er gebeuren minder ongevallen in straten waar fietsers in twee richtingen rijden en auto’s in één richting.

Het aantal slachtoffers bij fietsers daalt minder vlug dan bij andere weggebruikers.

Fietspaden

Om geen misverstanden te laten bestaan ga ik uit van de definities die het vademecum fietsvoorzieningen van de Vlaamse Overheid geeft.

Een fietspad maakt geen deel van de rijweg. Het kan vrijliggend zijn of aanliggend.

Het aanliggende fietspad kan verhoogd zijn of gelijkgronds met de rijweg.

Een vrijliggend fietspad ligt minstens 1 meter van de rijweg. Het kan niet door ander verkeer worden gebruikt.

Een tweerichtingsfietspad wordt als dusdanig aangeduid.

Een fietsweg is een in eigen bedding aangelegd tracé zoals de fietswegen op spoorwegbeddingen.

Een fietssuggestiestrook is niet opgenomen in het verkeersreglement. Zij wordt uitgevoerd in een andere kleur of ander materiaal op plaatsen waar weinig ruimte is voor een fietspad. De strook kan ook door andere weggebruikers worden gebruikt.

Gemengd verkeer

Menging wordt nagestreefd in gebieden waar 30 km per uur de aangewezen snelheid is. De centra waar wij langsgingen behoren allemaal tot deze gebieden maar bieden hogere snelheden aan. Gemengd verkeer is voor fietsers een probleem als de snelheid van de andere weggebruikers te hoog is, de aanwezigheid van fietsers in het straatbeeld niet duidelijk is, de conflictpresentatie aan kruispunten onvoldoende is en/of er onvoldoende ruimte is voor een fietspad. Fietssuggestiestroken kunnen beschouwd worden als een menging van verkeersgebruikers. Maar ook hier staat het comfort en veiligheid van de fietser centraal en moet het ander verkeer afgeremd worden door ingrepen in de rijbaan.

Onze vaststellingen en interpretaties per gemeente

Maldegem

We rijden Maldegem binnen via de Gentse Steenweg. Deze beschikt over twee vrijliggende fietspaden met bomen als afscherming. De fietspaden lopen tot aan het einde van de Mevr. Courtmanslaan. Dan begint het gemengd verkeer. Tot aan de Markt, en in het hele centrum, zijn geen specifieke aanduidingen voor fietsers. Er zijn geen suggestiestroken In de Westeindestraat liggen betonstrookjes langs de weg maar die zijn vol geparkeerd. Ook hier geen duidelijke fietsvoorzieningen. Vanaf nummer 125 in de Westeindestraat zijn de betonstroken vrij om te fietsen en aangeduid met vage witte strepen. Dit fietspad is aanliggend.

De Bogaerdestraat en de Vakekerkweg kennen gemengd verkeer zonder duidelijke verwijzingen voor fietsers. Ook de kruispunten kennen geen specifieke maatregelen zoals een fietssluis. De Stationsstraat, duidelijk breed genoeg voor een fietspad, kent enkel parkeerplaatsen maar geen fietspad. Ook de volgende straten en verbindingen vertonen geen kenmerken van fietsvriendelijkheid: Nieuwstraat, Boudewijn Lippensstraat, en K. Andrieslaan.

We hebben één Lijn bushalte gevonden waar geen overdekte fietsstalling was voorzien ( Harlingerhof)

We kunnen besluiten dat in Maldegem fietssuggestiestroken veel zouden kunnen goedmaken. Ook aan kruispunten en overgangen kan veel verbeterd worden. Ten voordele van Maldegem dient gezegd dat er veel smalle straten zijn en dat éénrichtingsverkeer al één en ander comfortabeler maakt voor fietsers maar ook meer snelheid toelaat.

Adegem ( deelgemeente Maldegem)

Komende van Maldegem aan het Witte Huis de Canadezenlaan in. Breed genoeg maar geen fietsvoorzieningen. Er moeten toch veel kinderen vanuit die nieuwe wijken naar school fietsen. Maar geen fietsweg; Jammer.

Adegem dorp kent fietssuggestiestroken. Ze lopen licht en zijn één fietser breed. Er is ook een fietssluis voorzien aan de Staatsbaan. De suggestiestrook wordt onderbroken aan zijstraten door hobbelige klinkers. Op de Spanjaardshoek eindigt de suggestie met twee goten. Onoordeelkundig aangelegd dus. De Molenstraat kent geen fietsstrook en de Hillesraat, toch ook breed genoeg is niet op fietsers voorzien. De Oude Staatsbaan kent twee betonstroken , telkens voor 1 fietser, die soms zeer geaccidenteerd zijn. Ze zijn afgelijnd maar daarmee is ook alles gezegd. Weinig fietscomfort op een lange vlugge weg. Op de Oude Staatsbaan vinden we bushaltes met fietsrekken maar een eind verder is er nog één ( De Root) zonder overdekte fietsbergplaats.

We nemen Eeklo niet mee in dit overzicht omdat Eeklo vroeger werd gescreend door Mevr. Crevits en haar specifieke trilfietsen, maar kunnen er toch niet onderuit Eeklo voor de aanleg van Balgerhoeke voor de fietspaden een pluim te geven. Vrijliggende fietspaden waar het kan, aanliggend anders, van een zeer goede kwaliteit, met een klein minpuntje bij de overgang naar de expressweg waar nog een gootje ligt. De bushalte van de Lijn is voorbeeldig met een overdekte fietsstalling. Het oude gedeelte met de Pastoor Bontestraat vormt hier een uitzondering op. Er is veel verkeer aan de school en er zijn geen fietsvoorzieningen.

Ursel ( deelgemeente Knesselare)

Langs de Eeklose weg en de Middelweg liggen vrijliggend twee fietspaden. Achterstand in onderhoud is vast te stellen aan de vuile witte lijnen en de oneffenheden. Briel en Onderdale waar de school is gevestigd kennen geen fietspad, noch enige andere fietsvoorziening. Daar is nochtans plaats voor.

Ursel dorp aan de kerk is verkeersvrij en biedt dus veel ruimte en comfort voor de fietser. Dit is echter een klein gebied. Verder in het dorp zijn er twee aanliggende fietspaden met plaats voor één fietser. De Lijn heeft er een bushalte zonder fietsbergplaats.

De Kapelstraat heeft twee suggestiestroken van ongeveer 1 meter, maar wij zagen er geparkeerde auto’s op. De Vrekkemstraat heeft geen fietspad maar er is plaats voor een suggestiestrook. Via de St Joriswegel die een leuke doorsteek is, maar op sommige plaatsen zeer smal door gebrekkig onderhoud, eindigen we in de goot aan de kant van de Rozestraat. Ook bij de IIzeren Hand is er een hoogteverschil en bij de oversteek van de Middelweg aan de kant van het dorp is er ook werk aan de winkel.

Knesselare

Tussen Ursel en Knesselare is er één fietspad, tweerichtingsverkeer dus, aanliggend aan de weg. Dichter bij Knesselare gaat dit over in 2 fietspaden.

De Lijn heeft aan de Maldegemse weg een niet overdekte fietsstalling. Die Maldegemse weg heeft aanliggend twee fietspaden. De Veldstraat die druk is, kent geen fietsvoorzieningen, De Plaats ook niet. In de Kloosterstraat ligt een fietspad dat aan de eisen voldoet maar aan de andere kant wordt fietsen moeilijker door dieper liggende opritten. De Kwadamstraat waar de sportzaal zich bevindt is smal en kent geen bijkomende fietsvoorziening.

Het begin van de Hellestraat is smal, druk en niet fietsvriendelijk. Richting Beernem is er één vrijliggend fietspad aan beide zijden. De Kerkstraat is voor gemengd verkeer, druk, met veel parkeerplaatsen en asverschuivingen. Het Drieselken heeft veel parkeerplaatsen maar geen fietspaden, de Kouter is slordig, niet onderhouden met veel putten en de Maldegemse weg heeft twee suggestiestroken, die slecht onderhouden zijn. De oversteek Maldegemse weg- Veldstraat is moeilijk leesbaar voor fietsers wegens de specifieke aanleg van het kruispunt.

De conclusie voor Knesselare kan zijn dat waar in Ursel toch een bepaalde mate van fietsvriendelijkheid is ingeschreven, dit voor Knesselare toch heel wat minder is. In het centrum is de fietser zowat vogelvrij.

Maria- Aalter ( deelgemeente Aalter)

De weg naar Maria- Aalter is voor fietsers een heerlijke weg zij het met tweerichtingsverkeer. Vrijliggend, breed, voor het grootste deel slingerend naast en in het bos, wens ik mij meer van dit soort fietspaden in het Meetjesland. Eén opmerking. Het overschrijden van de brug over de autoweg is niet te onderschatten vanwege het smalle karakter ervan, maar tevens omwille van begroeiing en één grote oneffenheid bij het terugkeren.

Maria-Aalterdorp is heraangelegd. Het fietsen is er echter in het gemengd verkeer opgenomen. Even verder gaat men in beide richtingen weer over naar een breed zijpad. Het is onduidelijk waarom dit niet doorgetrokken is. Snelheid kon toch wel anders afgeremd worden. De Blekkervijverstraat heeft dan weer 2 brede losliggende fietspaden. De Aalterstraat aan de school heeft ook twee vrijliggende fietspaden, echter maar tot aan de Nieuwe Dreef waar het overgaat in 1 tweerichtingsfietspad naar Aalter.

Aalter

We komen Aalter binnen langs de Brouwerijstraat, een straatje met kasseitjes, zonder fietsvoorzieningen dus gemengd verkeer. Op de Markt geen duidelijkheid voor fietsers, ook niet naar de Lostraat toe waar vanaf Veilige Haven twee vrijliggende fietspaden zijn. De Bellemstraat is aangelegd in beter berijdbare kasseitjes en in het bredere gedeelte zijn er twee suggestiestroken aangelegd in een bochtig parcours rond de parkeerplaatsen. Verder naar Bellem toe zijn deze stroken weinig onderhouden en vertonen scheuren en putten. Vanaf de tunnel zijn ze er niet meer niettegenstaande Bellem ook Aalter is. Een erfenis uit het verleden wellicht.

De Boomgaardstraat met bibliotheek kent geen fietsfaciliteiten niettegenstaande er wel ruimte is. De Weibroekdreef is aangelegd met 2 fietsstroken. De Dwarsstraat is een leuke doorsteek met een niet overdekte fietsenstalling. De St Gerolfkaai en de Maria Middelareslaan zijn uitgerust met een fietspad en aan de scholen zijn er twee fietspaden aanliggend.

Bellem ( deelgemeente Aalter)

Bellemdorp kent geen fietspad maar wel snel verkeer. Gemengd verkeer zal wel de uitleg zijn, maar die voldoet niet om ons comfortabel te voelen in Bellem. Ook aan de school in de Lotenhullestraat zijn er geen fietsvoorzieningen. De Mariahovelaan is voorzien van één vrijliggend fietspad dat blijkbaar ook dienst doet als voetpad. Het is aangelegd in aarde en keitjes, weinig onderhouden en toen wij er waren met plassen

Conclusie:

Aalter maakt geen goede beurt. Fietsen is er, enkele uitzonderingen daargelaten, weinig comfortabel, niet aangepast aan de tijd, weinig duidelijk en overzichtelijk.

Hansbeke ( deelgemeente Nevele)

In de Mariahovelaan stopt het fietspad in de richting Hansbeke. Hansbekedorp, benaderd vanaf het kanaal Gent- Brugge heeft 2 aanliggende fietspaden, maar in het dorp zelf is er weer sprake van gemengd verkeer. De Merendreestraat heeft geen fietspad, noch suggestiestrook en een overdekte fietsstalling aan het station. Vanaf de spoorweg richting Nevele zijn er weer 2 aanliggende fietspaden tot in Nevele. De Zandestraat, een smalle weg, met veel aangeduide fietsroutes ligt er zonder fietsvoorziening bij, net als de Reibroekstraat waar een suggestiestrook nuttig zou kunnen zijn. Hansbeke kent wel een leuke fietswegel die in de fietsroutes is opgenomen.

Nevele

We rijden Nevele binnen via De Akker. Er is geen fietspad, wel een overdekte fietsenbergplaats bij de Van der Cruyssenstraat. In Nevele staan veel provinciale fietswegwijzers, ook hier, maar als fietser moet je je weg zoeken. Gemengd verkeer weet u wel. De busplaats op de Markt heeft een overdekte fietsberging. De Cyriel Buyssestraat is breed met geparkeerde auto’s waartussen het slalommen is maar verder geen fietsfaciliteiten. Graaf van Hoornestraat kent geen fietspaden, noch suggestiestroken, ook Kerrebrouck niet. Nogal teleurstellend als fietser.

Landegem ( deelgemeente Nevele)

De brug waarmee we Landegem binnenrijden heeft 2 smalle fietsstroken, afgebakend met lijntjes en berijdbaar door één fietser. Het fietspad eindigt nog voor we het dorp binnenrijden want ook hier gemengd verkeer. Geen fietspaden, geen suggestiestroken, geen duidelijkheid voor fietsers. Ook de Kerkstraat kent geen fietsfaciliteiten. Komende van de richting Merendree loopt het fietspad in de

omgeving van Landegemkerk over in een soort fietspad-voetpad dat dan plots ophoudt.

De Stationsstraat tot Merendree is begiftigd met één fietspad, op sommige plaatsen versmald door betonblokken die er halfop rusten. Bij het binnenrijden van Merendree houdt het fietspad op.

Merendree ( deelgemeente Nevele)

Merendree dorp leeft ook met het gemengd verkeer, wel met wegels en verbindingen die het centrum en de school iets makkelijker bereikbaar maken. De Veldestraat is niet uitgerust voor fietsers terwijl dat wel zou kunnen. Van Merendree naar Beke is er geen fietspad voorzien, enkel op de brug van Merendree zijn lijntjes die een fietsstrook afbakenen.

Coclusie

Nevele huldigt duidelijk de principes van het gemengde verkeer zodat er weinig duidelijkheid en comfort is voor de fietser. Zou het een gemakkelijkheidoplossing zijn om andere functies beter te kunnen dienen?

Zomergem

Langs het Schipdonkkanaal benaderen we Zomergem. Aan de Stoktevijverbrug ligt er een rotstuk kasseien met plassen aan de kant, zonder fietsvoorziening, wat op sommige plaatsen leidt tot ingereden strookjes in het gras. De Stoktevijverstraat is een brede weg waar geen fietsfaciliteiten zijn, wel aan het kleuterschooltje van Ronsele snelheidsremmers en –begrenzing ( 50 en later 30 km) Maar iedereen dendert voort. Voorbij de school wordt het nog onduidelijker omdat er een voetpad en een andere strook ligt op sommige plaatsen. Waar moet ik hier als fietser zijn?

Het kruispunt met de Daalmstraat is onduidelijk door de witte lijnen waar ik wel of niet mag overrijden.

De Azaleastraat heeft twee nogal smalle fietssuggestiestroken waar plaats is voor een volwaardig fietspad of suggestiestrook ( 1,20 m) . De Luitenant Dobbelaerestraat kent geen voorzieningen, ondanks de fietsverwijsborden van de provincie. De Tennislaan is een brede straat die versmalt naar het zwembad. Ook hier geen fietsaanwijzingen, wel parkeerborden die toelaten op de berm, die een fietspad zou kunnen zijn, te parkeren. Gelukkig werd de Boer doorsneden zodat het snelle verkeer hier duidelijk niet meer de bovenhand krijgt. Maar ook hier zijn geen fietspaden, noch suggestiestroken te bekennen, wel twee overdekte fietsbergingsplaatsen die waarschijnlijk ook dienst doen voor de bushalte van de Lijn .

De Markt kent éénrichtingsverkeer met een suggestiestrook van ongeveer één meter die uitdeint in de aanliggende straten en dan meestal ophoudt zoals in de Kerkstraat en het Steyaertplein. Op Rijvers hervat het fietspad dan, in twee richtingen, maar het is in geen al te beste staat. De inrit van de Kleitstraat is voor fietsers niet geregeld, is onoverzichtelijk, leidt naar een oversteekplaats met als bestemming een weinig onderhouden fietspad naar Oostwinkel.

De Dreef kent twee fietssuggestiestroken naar de scholen. Zij zijn zeer hobbelig en er is op vele plaatsen ruimte voor een echt fietspad. Op het Motje zijn er twee aanliggende fietspaden echter onderbroken bij de overgang Motje Dreef aan de Azaleastraat.

De Zandstraat kent geen fietsvoorzieningen, nochtans is er een school.
De brug over het Schipdonkkanaal kent twee fietssuggestiestroken die er abominabel bijliggen.

Korte Boeken en verder de Kruisstraat is dan weer een verademing tot Lovendegem met vrijliggende fietspaden afgescheiden van de rijweg met haagjes en hier en daar met lelijke plastiek paaltjes. ( Waarom?) Maar de Lijn bushalte net over het kanaal aan de Citroen garage is duidelijk geen overdekte fietsenbergplaats want het hek van de garage doet dienst als fietsaanhechtingsplaats.

Ook Zomergem schiet duidelijk te kort in comfortabele en veilige fietsomgeving. In het centrum geldt nog het argument dat er weinig plaats is maar elders is dat helemaal anders. De verbinding met Lovendegem is dan weer een voorbeeld voor hoe het kan.

Lovendegem

Komende vanuit Zomergem is onze ontmoediging groot bij het binnenrijden van Lovendegem. Vanaf Vellare ( grote plas) liggen er twee strookjes asfalt te wachten, afgescheiden door streepjes van de rijweg. Op sommige plaatsen zijn ze overgroeid met gras, slecht onderhouden en hobbelig. De situatie verbetert dichter bij het nieuw aangelegde dorp. Maar daar is geen tweede strook meer. Blijkbaar houdt daar de dorpsvernieuwing op. Naar de Larestraat toe zijn er geen fietsvoorzieningen meer . Via de Diepestraat komen we in de Kerkstraat waar kasseien zijn gelegd, met een afwaterstrook in het midden. Die is best berijdbaar en eindigt op een plein waar het niet duidelijk is waar de fietser thuishoort. De Kasteeldreef , een mooie dreef die loopt van het kasteel tot aan het kanaal, is ook met kasseien belegd waar de fietser vogelvrij is. Onbegrijpelijk in de buurt van een school en zovele diensten. Het voetpad aan de huisrand lokt fietsers maar er wordt geverbaliseerd meldt men mij. Eens aan de Larestraat gekomen in de Kasteeldreef is er een klein fietspad voorzien waarvoor men over een boordsteen kan rijden. In de Kasteeldreef is duidelijk voor parkeren gekozen en niet voor een fietspad, waarvoor de ruimte wel aanwezig is.

De Aspenvoordestraat kent dan weer geen fietsfaciliteiten, wel een bushalte zonder fietsbergplaats; Ook een groot deel van de Molendreef is voor het gemengd verkeer. Tot voorbij de scholen en het MPI want vanaf nummer 69 zijn er twee goede aanliggende en verhoogde fietspaden gelegd. De bushalte in de Molendreef heeft ook geen beschutte fietsparking.

Lovendegem heeft duidelijk niet voor de fiets gekozen. Hij of zij verkeren constant op moeilijk berijdbaar domein of zijn gemengd met soms snel verkeer.

Waarschoot

We rijden Waarschoot binnen via de Lieve en de wegel tussen De Lieve en de Gastelstraat. Die wegel is aan herziening toe. Plassen, hobbelig, gevaarlijk op sommige plaatsen en in sommige bochten. Een prachtige wegel die geüpdatet moet worden. De Gastelstraat en Hovingen zijn brede straten zonder fietsvoorzieningen. De Leest kent twee fietsstroken afgelijnd op de weg. De Kerkstraat is nu gedeeltelijk in heraanleg. Op het dorp ziet het er veelbelovend uit als men de breedte aanhoudt en niet overgaat in de strookjes zoals ze nu nog zijn in de Kerkstraat en de Schoolstraat liggen. De Nijverheidsstraat is aangelegd met stukjes fietssuggestiestrook en lichte asverschuivingen. Een gemiste kans bij de heraanleg. De Nieuwstraat oogt dan weer beter met het éénrichtingsverkeer en het tweerichtingsverkeer voor fietsers. De Metaalstraat vraagt een identieke aanpak want nu is er weinig ruimte voor de fiets. De Stationsstraat is al decennia een voorbeeld voor de streek, alhoewel er maatregelen zouden moeten komen om het parkeren dicht bij de fietspaden te verhinderen. De Molenstraat heeft twee verhoogde aanliggende fietspaden;

Het Hoekje is uitgerust met twee aanliggende verhoogde fietspaden maar de opritten verminderen het fietsplezier.Op de Rotonde aan de Bellebargie liggen er nog altijd goten waarover men moet springen en even verder werd het dubbel fietspad opgeheven na protest van de bewoners. Nu moeten fietsers een gevaarlijke weg over. De Akkerstraat kent twee aanliggende gelijkgrondse

1. Gemeente…………………………………………………………………………..

2. Straatnaam………………………………………………………………………….

3. Fietspad ja- neen

4. Fietssuggestiestrook breder dan 1,20 m bij snelheid lager dan 50 km/u: ja -neen

5. Is er ruimte voor een fietspad ja- neen

6. Voor een fietssuggestiestrook die aan voorwaarden 4 voldoen: ja -neen

7. Het fietspad:

• - oneffenheden max 5 mm over 3 meter : ja-neen
• - aantal oneffenheden over 100 meter: ……………………
• - aansluitingen kruispunten :
• § effen,
• § + 5 mm,
• § regengoot,
• § boordsteen
• - Is er plaats voor 2 fietsers op het tweerichtingsfietspad : ja- neen
• - Is er plaats voor 2 fietsers op het eenrichtingsfietspad: ja –neen
• - Is het fietspad overgroeit aan de randen: ja-neen
• - Is het fietspad afgelijnd en onderhouden: ja-neen
• - Is er een afstand tussen weg en fietspad: ja –neen
• § 25 cm tussenberm of hoogteverschil
• § 50 cm tot bomen en borden
• § 100 cm gesloten wagens
• § Bij welke snelheden 30, 50, 70, 90 km per uur

8. Voorzieningen

- Zijn er overdekte fietsparkeerplaatsen bij het openbaar vervoer? Ja- neen

9 Ontbreken er schakels in het fietspad: ja- neen

- Het fietspad loopt niet door : ja- neen

- Het fietspad versmalt: ja- neen

- Het fietspad wordt even verder voortgezet.

10. De veiligheid op kruispunten en /of oversteekplaatsen is goed, minder goed, niet gegarandeerd.

fietspaden.

Waarschoot heeft minder dan anderen gekozen voor het mengen van het verkeer. Aan de fietspaden kan echter nog gesleuteld worden.

Naschrift

Bij ons onderzoek is gebleken dat er duidelijk weinig aandacht is voor de fietsers in de centra. Gemengd verkeer is een doekje voor het bloeden gebleken want als fietser voel je je vogelvrij tussen geparkeerde en rijdende wagens. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vele ouders hun kinderen niet met de fiets naar school laten rijden. Nochtans is dat een wissel op de toekomst als we er willen toe komen dat de auto in de garage blijft bij kleine verplaatsingen;

In een aantal gevallen zijn schitterende fietspaden aanwezig. Dat blijkt het geval als er voldoende plaats is of in de planning ervoor wordt gekozen.

Tenslotte wensen we nog te benadrukken dat dit onderzoek een momentopname is en vele persoonlijke indrukken bevat. Het is dus niet meer maar ook niet minder dan onze vaststelling ter plaatse. Die kan uiteraard aangevuld worden met andere waarnemingen die bijvoorbeeld op de dag van de Gordel kunnen gedaan worden door de deelnemers. Zo komen we tot een totaaloverzicht van gebruikers.

Bijlage

08-11-2012, 09:19 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

De duurzaamheid van kernenergie onderzocht.

In dit beleid onderkennen de auteurs vijf grote domeinen die kunnen beschouwd worden als bepalend voor de sectorontwikkeling: de reactortechnologie, de nucléaire brandstof, de aandrijvers van het proces, de rol van de staat en de regelgeving en de sociale elementen.

Wij beperken ons hieronder tot de duurzaamheidscheck van de studie. De studie geeft de geschiedenis van de kernenergie weer vanuit het standpunt van wetenschappers die geen uitgesproken standpunt innemen voor of tegen de kernenergie. Zij verwoorden wel de kritische houding die alle wetenschappers zouden moeten aannemen tegenover de ontwikkeling van allerlei technologische mogelijkheden zodat een open dialoog mogelijk is over de opties die voorliggen. Dat dit niet gebeurt, bewijzen de laatste beslissingen over MYRRHA, het onderzoeksproject waarin België participeert. Nu ook weer is er zonder parlementair debat, zonder een dialoog met betrokkenen, zonder antwoorden op vele onzekerheden, gekozen voor de nucleaire weg.

Basisprincipes voor de beoordeling van duurzame ontwikkeling.

De basisprincipes werden eerder ontwikkeld door Laes in zijn doctoraat ( 2005) en gebruikt in het Federaal Planbureau ( 2007) Deze definiëring is één van de 190 definities die circuleren over duurzame ontwikkeling.[2] Paredis verwijst naar de radicale voorstellen die circuleren zoals het begrip milieugebruiksruimte dat door de Nederlandse milieueconoom Opschoor al in de jaren 90 van de vorige eeuw werd gelanceerd. Over hoeveel ruimte beschikt de huidige mens zonder afbreuk te doen aan de toekomstige gebruiksmogelijkheden van de aarde. Ook het radicale begrip van de ecologische voetafdruk geeft goed aan dat rekening dient gehouden met de grenzen van de draagkracht van de aarde. Hij besluit hieruit “Dat heeft belangrijke consequenties voor de Noordzuid discussie. Wanneer men het uitgangspunt aanvaardt dat de draagkracht van de aardse ecosystemen eindig is, dan wordt het rechtvaardigheidsvraagstuk en de verdelingskwestie veel scherper.

Het Sepiaproject integreert een aantal elementen van deze beschouwing maar gaat niet uit van het ecologische paradigma van de grenzen die aan ontwikkelingen dienen te worden gesteld aan de groei van productie en consumptie in het Westen. Dit zijn ook elementen die door de begrippen integratie, billijkheid en globale verantwoordelijkheid kunnen worden gedekt. Deze keuze hebben de auteurs niet gemaakt, waarschijnlijk omdat dan de hele discussie van de groei in het westen dient gevoerd.

Men onderscheidt integratie (i), voorzorg (v), participatie van de betrokkenen (p), billijkheid en rechtvaardigheid in tijd en ruimte (b), en globale verantwoordelijkheid ( g)

Het Integratieprincipe laat toe gezondheidselementen te verbinden met de sociaal-economische impact, energie efficiëntie, milieu en wetenschappelijke inzichten. Hierbij is de Europese integratie de relevante politieke dimensie. (i)

Het voorzorgsprincipe laat de auteurs omgaan met de onzekerheden in een complexe werkelijkheid. Die onzekerheden bij de beoordeling van risico’s liggen zowel op het vlak van de wetenschap als op dat van de technologie, de belangenverstrengeling en juridische afwegingen. Openheid in risico communicatie en betrokkenheid van stakeholders in een democratische besluitvorming zijn bij de beoordeling van risico’s cruciaal. (v)

De participatie van betrokkenen is inherent aan voorzorgsbeleid. Vanuit de wetgeving, vraag gestuurd, uit op consensus, eerlijk en open, en verantwoordelijk tegenover de gemeenschap zijn sleutelbegrippen in een participatieve democratische besluitvorming. (p)

Billijkheid, rechtvaardigheid in ruimte en tijd verwijst naar de verantwoordelijkheid van beleid ten aanzien van andere volkeren en andere generaties. Er wordt daarbij rekening gehouden met de cruciale rol die de regulering van gemeenschapsgoederen dient te spelen. Maar ook tussen exploitant en burger en over generaties heen van baten en lasten. (b)

Globale verantwoordelijkheid verwijst naar de samenhang, regulering en samenwerking die nodig is in de verdeling van de verantwoordelijkheden. Voor België is het meest relevante podium ook hier de Europese dimensie (g)

I. De historische analyse van de eerste en tweede generatie

Op dit ogenblik is Electrabel- Suez de belangrijkste actor met 7 kerncentrales op het Belgische grondgebied. De strategie van deze groep is het leven van deze centrales met minstens 20 jaar na de fase out periode te verlengen. Er wordt op dit ogenblik meer ophef gemaakt over de financiële regeling dan dat er gedebatteerd wordt over de nucleaire risico’s van het langer openhouden van drie van de zeven centrales . ( Doel 1 en 2 en Tihange 1)

De besluitvorming over de bouw van kerncentrales was van bij het begin ( 1966) ondoorzichtig. Een beperkt Ministercomité besliste. Ook later werden fait accompli gecreëerd. Lokaal en Vlaams verzet voorkwamen de bouw van meerdere kerncentrales ( Zeebrugge en eiland voor de kust). Na Harrisburg en Chernobyl kwam er een de facto stop op de bouw van kerncentrales (sinds 25 jaar )en een fase out beslist door het Belgische Parlement in 2003. De nucleaire lobby, samen met door de overheid gesubsidieerde en gecontroleerde instituten (IRE en FANC) willen de fase out versoepelen. Een regering in lopende zaken maakte ontwikkelingen in de vierde generatie reactoren recent mogelijk door het initiatief te nemen in een onderzoeksprogramma.

a. De technologie

Kernenergie is een kwetsbare technologie. De discussie over energieafhankelijkheid is dus onvolledig als de kwetsbaarheid niet in overweging wordt genomen. Tevens is het noodzakelijk deze kwetsbare technologie te reguleren. De staat heeft lang gewacht om een regulerende autoriteit te installeren. Doordat de belangrijkste beslissingen verschoven naar multinationale bedrijven was dit een noodzaak.

De kwetsbaarheid van kernenergie heeft grote gevolgen voor de inplanting van kerncentrales. België heeft slechts een klein aantal plaatsen waar kerncentrales kunnen worden ingeplant. Doel, dicht bij het dicht bewoond gebied Antwerpen is geen verkiesbare plaats omwille van de windrichting en de grote moeilijkheden die kunnen verwacht worden bij evacuatie. Deze elementen zouden moeten aan bod komen in de kwetsbaarheidanalyses die voorafgaan aan de keuze van een site.

De integrale benadering vraagt tevens om het vooraf bestuderen van de mogelijkheden van de distributienetwerken en het integreren van de milieupolitiek in de nucleaire beslissingen. Dat dit geen eenvoudige zaak is door de opgesplitste bevoegdheden in ons land ligt voor de hand. (i)

De militaire en veiligheidscultuur lieten in het verleden geen openheid toe. De relatie tussen kernenergie en de ontwikkeling van atoombommen was lange tijd bepalend voor de non-communicatie. De menselijke factor werd in die tijd onvoldoende onderkend als mogelijke oorzaak van problemen met kerncentrales zodat er geen dieptechnologische benaderingen volgden die deze factor tot een beheersbaar niveau terug bracht. Ook heerst in de sector weinig ethisch respect voor de wet en een ondoorzichtige lobbying. In de wereld van experten en belanghebbenden waren en zijn conformiteit en groepsdenken overheersend. Een voorbeeld daarvan is het lobbyen met staatssteun om de wet op de fase out onderuit te halen. Het niet onderkennen van het plaatsgebrek voor de bouw van centrales (v)

Participatie van lokale betrokkenen was in de begintijd niet gepland maar werd recent wel georganiseerd over het stockeren van licht radioactief afval in Mol Dessel. De bevolking van Doel werd in het belang van de haven verdreven (p)

In de voorbije periode presteerden de reactoren goed. De verdeling van de winsten was en is betwistbaar omwille van de factuur voor de toekomst. Er is veel te weinig geld aan de kant gezet voor ontmanteling van de kerncentrales en de eeuwenlange stockage van nucleair afval.(b)

De handicaps voor een globale verantwoordelijkheid liggen in de militaire strategieën en het gebrek aan veiligheidsharmonisatie in de beginjaren (g)

b. De nucleaire cyclus

In België is veel geïnvesteerd in het onderzoek en de ontwikkeling van kernenergie. Industrieel heeft België daar niet veel mee gewonnen. De verankering van nucléaire industrie is niet gebeurd.

De wereldwijd ontwikkelde kennis leidde tot successen o.a. in de Belgische MOX industrie waar België tot de wereldtop behoorde maar zijn know how nauwelijks beschermd heeft.

De voorraden uranium zijn voldoende voor de 21° eeuw niettegenstaande de lage energetische efficiëntie van de huidige reactoren.

Er werd weinig geld opzij gezet om de ontmanteling van reactoren te bekostigen (i)

De schandalen met afval ( Transnuclear) bewijzen het gebrek aan openheid in het verleden. De eerste afvalpolitiek werd pas opgezet na 25 jaar kernenergie in dit land. Het nieuwe afvalplan van NIRAS voldoet wel aan de eisen van voorzorg en de juridische afweging van waarden. (v)

In de jaren 70 en 80 zijn de nucleaire actoren geconfronteerd met actiegroepen van burgers en kritische wetenschappers. Overal in Europa werd geprotesteerd tegen de ontwikkeling en de bouw van kerncentrales. Noch de overheid, noch de industrie wisten daar goed mee om te gaan. De participatie van betrokkenen werd in de jaren negentig in lokale kwesties( afvalberging) toegepast maar is nog niet geformaliseerd in de vergunningsaanpak of uitgebreid tot alle burgers. (p)

Afval zou een zaak van Europa moeten zijn en Europa faalt daar jammerlijk. Gelijke behandeling is ver te zoeken door het doorschuiven van de verantwoordelijkheden naar de publieke sector bijv. van het nucleair passief. NIRAS valt hier in positieve zin op met zijn benadering die kadert in duurzame criteria. Nieuwe discussies zullen ontstaan omdat het nucleaire afvalprobleem door de nucleaire lobby niet zwaar wordt meegenomen in de ambities voor een nucleaire lente. In de discussies over de fase out blijkt dat de nucleaire lobby liever focust op het broeikaseffect dan op de eigen problemen met afval (b)

In de afvalbehandeling is vooruitgang geboekt maar is nog een lange weg af te leggen om alle Euratominstrumenten voor de bevoorrading van brandstof in te zetten.

De haalbaarheid van de berging van nucleair afval moet nog bewezen worden, o.a. de financiering in de tijd is niet afdoende geregeld. (g)

c. De aandrijvers

De operatoren slaagden in de integratie zodat de internationale ambities van Suez vorm konden krijgen. In België is de nucleaire sector haar core-business.

De strategie en de daarop gebaseerde campagnes van de nucleaire lobby om de kerncentrales langer open te houden kan succesvol zijn om politieke maatregelen zoals de fase out, te neutraliseren. De nieuwe marketing aanpak van o.a. het Nucleair Forum moet door de overheid geëvalueerd worden omwille van de participatie van publieke organisaties .

.

Op het gebied van risicomanagement werd de integratie veel minder gerealiseerd ook door het gebrekkige beleid en de opdeling van verantwoordelijkheden tussen verschillende overheden.

Tenslotte is de hoge graad van afhankelijkheid van het nucleaire de oorzaak van lage energie-efficiëntie. (i)

Wat duurzaamheid betreft is de nucleaire sector traag in het ontwikkelen van een wereldwijde visie. Militaire ontwikkelingen werkten hier negatief op in waardoor het ook niet kon geïntegreerd worden in Euratom. Geheimhouding is het tegengestelde van openbaarheid of transparantie (v)

De politiek van fait accompli werd omgebouwd tot experimenten met betrokkenheid. De toekomst zal leren of men dit doortrekt bij nieuwe ontwikkelingen waar veel geld in omgaat. ( MYRRHA bijv.) De aanzet belooft echter weinig goeds

Het ontbreken van democratische duidelijkheid over veiligheidscriteria en hun toepassingen versterken de roep om de Belgische regelgeving te versoepelen. (p)

De kosten van de koude oorlog lagen hoog. Dat illustreert het belang van openbaarheid en de trans-generationele transfers van sociale kosten.

De marktprijzen maskeren de financiële voordelen van kernenergie na 20 jaar productie. (b)

De stichters van Europa hadden een visie op een methodiek voor integratie van de verschillende terreinen en perspectieven. De tools ervoor werden onvoldoende ontplooid. De liberale ideologie van de globalisering van de elektriciteitsproductie werd doorgevoerd terwijl het nationale niveau zijn greep erop verloor en mislukte door gebrek aan internationale regulering. (g)

De reglementering van de nucleaire technologie.

Noch voor reactoren, noch voor afval bestond in de eerste 40 jaar een onafhankelijke regulator in België. De laatste jaren kwam daarin verbetering vooral voor afval en na een crisis in het Fanc wordt het daar ook opgepakt. (i)

Men ging er van uit dat bescherming tegen de gevaren van kernenergie inherent was aan de technologie. Men had alles voorzien. Dat bleek niet zo. Nieuwe inzichten leidden tot o.a. het niet meer dumpen van nucleair afval in zee.

De positieve gezondheidsscore en de kleine uitstoot van radioactieve stoffen illustreren de vroege aandacht voor belangrijke aspecten van voorzorg. Voorzorg staat nog internationaal ter discussie als het gaat om de onzekerheden betreffende genetische gevolgen . Economische redeneringen liggen ten grondslag aan beschouwingen over risico’s voor de gemiddelde mens, maar door genetische gevoeligheid verschilt dat van mens tot mens.

Duurzaamheid komt niet aan bod in het nucleaire, uitgezonderd als het over de klimaatproblematiek gaat. Heel opmerkelijk is dat de nucleaire sector op dit gebied de ecosysteem benadering toepast. Dat doet ze niet op andere gebieden zoals het afvalbeleid en de proliferatie.

De nucleaire sector heeft nog geen objectiviteitmethodiek ingebouwd als het om communicatie gaat. De communicatie gaat voorbij aan de procesbewaking van de objectiviteit. Bij Niras ontbrak het in het verleden aan voldoende kwaliteitscontrole op het nucleair afval. (v)

De communicatie van nutsbedrijven heeft een invloed op het functioneren van de regulator. De Fanc maakte de nieuwe strategie van Electrabel mogelijk doordat de Fanc op een niet neutrale wijze de mogelijke opties in een strategisch document verwoordde.

De campagne van het Nucleair Forum houdt weinig rekening met transparantie. De verborgen agenda betreft de fase out. Deze processen moeten door een onafhankelijke bewaker worden begeleid om de juistheid, authenticiteit en volledigheid te waarborgen. (p)

De reglementering en de voorbereidingen op ongelukken zijn verbeterd door bilaterale samenwerking maar de aansprakelijkheid voor ongelukken en afval is niet volledig geregeld.

Aan de kust zijn nog steeds geen odium pillen aanwezig, nochtans noodzakelijk wegens de windrichting. 30 km daarvandaan staat immers het grootste nucleaire park ter wereld. 1 miljoen mensen kunnen worden bedreigd in de zomer, zonder duidelijk perspectief op evacuatie.

De verzekering voor onvoorziene kankerproblemen op lange termijn zijn niet ingecalculeerd. Internationale druk om de nationale reglementering bij te schaven zou tot veel meer leiden als de EU de bevoegdheid heeft. (b)

Internationaal is veel verbeterd maar proliferatie blijft de grootste uitdaging voor duurzaamheid.

Elbaradei [3] zegt hierover dat zijn grootste nachtmerrie is dat “het vermogen van het netwerk om iedereen met een goed gevulde portefeuille nucleaire grondstof, apparatuur en kennis te bezorgen misschien heeft geleid tot een klein verrijkingsbedrijfje in een of ander afgelegen gebied, zoals Afghanistan.” (g)

e. De sociale interactie

Integratie was niet harmonieus ontwikkeld in Europa. Eenmaal de technologie er was kon de nucleaire economie niet meer substantieel verbeterd worden. De communicatie van de overheid verbeterde naar aanleiding van de fase out en de negatieve perceptie van het nucleaire. Maar de communicatie werd geraffineerder en subtieler. Niettegenstaande het feit dat er gezondheids- en veiligheidsrisico’s blijven zoals de genetische gevolgen van lozingen en straling. De voordelen van kernenergie i.v.m. de klimaatverandering worden in de verf gezet maar het lozen van radioactieve edelgassen worden niet met hetzelfde enthousiasme aangepakt. De gebrekkige ecosysteem benadering van het nucleaire establishment blijkt hieruit. Nucleaire afvalexperimenten faalden door het gebrek aan visie op tijdselementen. (i)

Men heeft geprobeerd om met onzekerheden om te gaan maar het bleef zonder succes zoals de crisissen bewezen. Het ongeloof in de publieke opinie en de expertencultuur bleken ernstige barrières. Structurele transparantie zoals in het R&D beleid is nog steeds niet van toepassing.

Openheid is de voorwaarde om verschillende interpretaties van risicobeoordeling aan bod te laten komen. (v)

Het betrekken van stakeholders is verbeterd maar enkel als beslissingen erg moeilijk liggen zoals bij de berging van laag radioactief afval . Bij reactorprojecten worden stakeholders nauwelijks betrokken.(p)

Er dient meer aandacht te gaan naar billijke en rechtvaardige verdeling in het hele R&D domein. Financiële garanties en inter-generationele gelijkheid dienen meer aandacht te krijgen. De verschillende stadia van de brandstofcyclus dienen opnieuw ter discussie te komen en gekoppeld aan de afweging van nieuwe projecten. De EU zou de durf moeten hebben om een ambitieus afval- en veiligheidsplan te maken ook van de problemen van het uranium.

Niettegenstaande een internationale dialoog tussen nucleaire opponenten om de opties in kaart te brengen voor afvalbehandeling reageert de nucleaire sector afwachtend als het perspectief van een lange termijn oplossing wordt voorgesteld of als nieuwe reactoren afhankelijk worden gemaakt van deze oplossing. Dan verdwijnt de moed om met betrokkenen te overleggen en overheerst de technocratische benadering. (b)

De participatie heeft zeker geen gelijke tred gehouden met de technologische evolutie. Zaken gaan voor. Het was niet mogelijk nationale verantwoordelijkheden naar Europa te transfereren. Toch verbeterde internationale samenwerking. Europa ondersteunt generatie 3 en 4 ontwikkelingen zonder het gebrek aan veiligheids- en afvalreglementering aan te pakken op Europees vlak. De laatste richtlijn ( 3/11/2010) lost weinig op van de problemen in verband met de brandstofcyclus en het afvalprobleem. Een internationaal stralingspaspoort kent grote problemen en is voor 3 decennia uitgesteld. Er bestaat dus geen dosisregister voor mobiele mensen die tewerkgesteld worden in het onderhoud en de constructie van Europese projecten. Toch zijn het merendeels externen die tewerk gesteld zijn in de nucleaire sector. (g)

II. De analyse van de generatie III.

De EPR is een geavanceerde versie van de huidige generatie reactoren. Deze reactoren moeten competitief zijn om de huidige generatie te vervangen op de Europese en Amerikaanse markt. Ook de Aziatische markt is belangrijk. Men denkt aan de periode 2010-2100. Zij moeten groter worden ( 1650 MWe) om kosten te besparen, ze moeten betrouwbaarder zijn, vlugger te vergunnen en te bouwen. Zij zullen gebouwd worden op bestaande sites ( UK) en gebaseerd zijn op laag verrijkt uranium.

Het risico op ongelukken en de impact op het milieu diende verlaagd

De belangrijkste reden voor de ontwikkeling is te vinden in de klimaatproblematiek en de groeiende vraag naar energie door een groeiende wereldbevolking. Kleinere inherent veiliger reactoren als alternatieven zijn nog maar onlangs in de running omdat de schaal te groot lijkt.

Suez kiest niet voor deze laatste optie in de nabije toekomst. Suez opteert voor de opwaardering van de huidige vloot. 60 jaar langer open houden is niet weerhouden door de FANC die wel groen licht gaf voor de tienjaarlijkse herziening niettegenstaande de wettelijke fase out.

Suez houdt de deur voor de derde generatie open door mee te dingen naar AREVA projecten ( 1650 MW) en zelf een updating te doen van de vorige generatie reactoren. Suez is geïnteresseerd in de projecten in de UK waar men met reactoren van de derde generatie de competitie op Europees niveau zal laten spelen met EdF en EPR.

Ook hier hebben de auteurs een duurzaamheidscheck uitgevoerd.

a. Integratie

Er is weinig aandacht voor totale energieconcepten zodat de energie-efficiëntie beperkt blijft tot 37 %. Ook is er weinig vooruitgang in het dossier van de nucleaire veiligheid in dichtbevolkte gebieden. Met grotere reactoren dreigen grotere problemen met het elektriciteitsnetwerk. Zij worden voor minstens 60 jaar gebouwd wat vergelijkbaar is na het updaten van de huidige generatie.

De lage efficiëntie in het gebruik van uranium blijft beperkt door de eenmalige Mox recycling.

Groter bouwen heeft ook een invloed op de werkorganisatie die internationaal en met grensoverschrijdende onderaannemers zal gebeuren. Werkgelegenheidsargumenten doen er dan ook niet zoveel meer toe en kunnen regionaal tot problemen leiden.

De economische en financiële crisissen van de laatste jaren laten toe vragen te stellen over de toekomstmogelijkheden van de nucleaire lente. Ook in Amerika.

Europa moet eindelijk veiligheidscriteria opnemen als een ernstige uitdaging.

Het zou een hele stap voorwaarts zijn mocht de discussie over veiligheidscriteria internationaal kunnen.

b. Voorzorg

Op het vlak van ongevalrisico en lozingen is de vooruitgang reëel als dat bevestigd wordt door de praktijk vanaf 2014. Onafhankelijke beoordelaars en leidende nucleaire bedrijven hebben in Finland een vruchtbare dialoog gevoerd die gevolgen heeft voor andere landen maar dit had wel als gevolg dat een aantal orders de mist ingingen. De autonomie van de Franse veiligheidsautoriteiten werd door EdF zelf in vraag gesteld.

c. Betrokkenheid van stakeholders.

Bij nieuwe reactorprojecten werden geen participatieve projecten opgezet. Het momentum daarvoor is wellicht voorbij en dat kan gevolgen hebben voor de acceptatie van de oplossingen voor afval. Een belangrijke vraag is de koppeling van afvalbeheer en nieuwe reactoren. ( neen aan kernenergie tenzij afval wordt opgelost)

d. Billijkheid, rechtvaardigheid

Aangezien er geen perspectieven zijn wat bouwplaatsen betreft zal men selectiever moeten zijn in de technologische keuzes en eerder kiezen voor kleinere centrales dan de derde generatie. Het voordeel zou ook zijn dat er meer werkgelegenheid in de regio blijft. Voor de huidige reactoren is het economische voordeel nog niet bewezen en de beslissingen vallen in Parijs.

De discussies over veiligheid laten zien dat er een fragiel evenwicht dient gevonden tussen economie en veiligheid. Er is weinig vooruitgang in aansprakelijkheidskwesties voor centrales wat voor dichtbewoonde gebieden essentieel is.

e. Globale benadering

In Europa is er weinig aandacht voor het ontwikkelen van kleinere reactoren.

Als Nederland een nieuwe reactor bouwt op een schiereiland in de Schelde dan is dat beperkend voor verdere Belgische nucleaire ontwikkeling. Het is goed mogelijk dat Suez of EdF aan een dergelijke centrale meewerken.

Op EU vlak is er weinig actief participeren t.a.v. nucleaire veiligheid.

3. De vierde generatie en MYRRHA

De snelle neutronen reactor technologie voor gecentraliseerde elektriciteitsproductie en opwerking van gebruikte splijtstof wordt vooruitgeschoven als toekomstige duurzame oplossing. Efficiënter gebruik van grondstoffen, competitiviteit, kleinere hoeveelheden nucleair afval en verminderde druk op het leefmilieu zijn de argumenten van de nucleaire sector. Nationale en internationale onderzoeken moeten dit ondersteunen. Herhaalde cycli opwerking moet deze optie mogelijk maken. Ook de vermindering van de proliferatiedreiging is een belangrijke zorg. De demonstratieprojecten zouden er moeten zijn tegen 2050 en de ontplooiing van het bouwprogramma in de periode 2050-2150.

a. Integratie

Er wordt gefocust op sommige aspecten van duurzaamheid maar energie-efficiëntie en de afstemming van vraag en aanbod zijn nog niet de eerste bezorgdheden van de nucleaire sector. Coherentie ontbreekt en de benadering is niet realistisch. Door de crisis staat het investeren in reuzegrote projecten onder druk evenals de beschikbaarheid van experten en de sociale noodwendigheid van grote projecten.

Er is nauwelijks in het beleid van de nucleaire renaissance zoals het MYRRHA project. Het Belgisch nucleaire R en D budget zou verdubbelen zonder dat er voorafgaandelijk een internationaal netwerk is om de veiligheid onder te brengen.

De keuze voor MYRRHA is niet vraag gestuurd maar geleid door Franse industriële belangen.

b. Voorzorg

Het voorzorgsprincipe ontbreekt in het vierde generatie project. De onzekerheden over het Belgische project vraagt om een voorzorgsbenadering zowel financieel, technologisch en in de regulering. De stralingsrisico’s zijn reëel en de proliferatie is een ernstig probleem. De onafhankelijke beoordeling moet nog starten.

Het afvalprobleem zal niet opgelost worden door MYRRHA.

c. Betrokkenheid van stakeholders.

Tal van stakeholders zijn op geen enkele manier betrokken partij in de beslissingen over MYRRHA.

Men kan dus verwachten dat de controverse hierover later zal opstarten bijv. tijdens de discussie over de fase out of het afvalplan. Nochtans weet het SCK via zijn sociale onderzoeken dat het publiek op tijd moet betrokken worden, liefst in de onderzoeksfase van een project. Dat was ook de kritiek van de sociale onderzoekers van het SCK op de fase out.

Plaatselijk werd wel een infocampagne opgezet zonder formele procedures noch volledige doorlichting van het project.

d. Billijkheid en rechtvaardigheid

Men zou kunnen argumenteren dat men inter-generationeel denkt bij de vierde generatie reactoren. Maar dat is theoretisch en déja vu met de kweekreactor en zal nog moeten bewezen worden. Afvalbeleid diende eerst te worden geaccepteerd en financieel gegarandeerd. De vierde generatie lost het afvalprobleem in de Kempen niet op.

e. Globale verantwoordelijkheid

De vierde generatie is een Frankrijk geïnspireerd in het belang van hun brandstofcycli met kweekreactoren en hun reactorbouw. Maar voor een klein land zonder nucleaire industrie is er wellicht weinig of geen draagvlak bij het publiek? Distributie van voor en nadelen dient centraal te staan in een EU benadering ipv de belangen van grote landen.

De toekomst van de vierde generatie reactoren hangt sterk af van Amerika, de uitvoerbaarheid van onderzoek naar hoge risico’s en de economische evolutie.

Er zijn weinig sites beschikbaar in België zodat de industriële winst enkel bestaat in industrie die hierop inspeelt en buitenlandse constructie-industrieën. Moet België hiervoor de verantwoordelijkheid op zich nemen?

De Belgische crisis zorgt voor een situatie waarin onvoldoende kan worden afgewogen, beoordeeld, beslist en gereguleerd. De beslissing om in het onderzoeksproject te stappen lijkt dan ook op het creëren van een fait accompli.

De fusie ( vijfde generatie) werd in deze studie niet opgenomen omwille van het feit dat ze pas na 2070 haar industriële ontplooiing zal kennen.

4. Enkele bedenkingen en conclusies op basis van de studie.

• - Ethische beschouwingen krijgen in het nucleaire debat te weinig aandacht.
• - Het debat over de plaatsen waar reactoren moeten gebouwd worden laat zien dat er van een integrale benadering geen sprake is.
• - De huidige technologie is beter maar de veiligheidsvoorzieningen zijn nog steeds onvoldoende voor kwetsbare dichtbevolkte gebieden.
• - Experten beschouwden ongevallen als Tjernobyl als onmogelijk. De verwoestende kracht van kernenergie werd er wel duidelijk.( net zoals in Japan. ). Westerse politici bleken niet opgewassen tegen dit soort crisissen.
• - Gelukkig is er een nieuwe aanpak van het radioactief afval. Eerst moest de antropocentrische benadering van experts worden doorbroken.
• - De veranderende cultuur van het nucleaire establishment bleek uit het opgeven van Kalkar, nieuwe prioriteiten in het SCK. Maar de RVB ervan is en was nooit een blauwdruk van de samenleving. Het niet-nucleaire werd in het VITO gedropt wat de ontsporing van het SCK vergemakkelijkte.
• - Regulering en organisatie bleven jarenlang in gebreke. Ook Europa kan en kon zijn rol niet opnemen. De dubbelzinnigheid over proliferatie blijft bestaan.
• - Politieke manipulatie is subtieler dan vroeger maar er wordt vooruitgang geboekt op het gebied van regulering en management.
• - De behandeling van nucleair afval wordt systematisch gepresenteerd als technisch doenbaar. De fundamentele veranderingen in het bergingsonderzoek van nucleair afval tonen aan dat het probleem technologisch op een oplossing wacht. Transgenerationele overwegingen en financiële regelingen in een geglobaliseerde energiemarkt zijn randvoorwaarden voor een oplossing. De Europese Commissie zou eerder hierover regels moeten introduceren.
• - De aanjagers van de nucleaire renaissance willen via strategisch onderzoek het beeld creëren dat de nieuwe technologie deze problemen ondervangt. Een onafhankelijke beoordeling hiervan is broodnodig. Ook de vierde generatie dient hieraan te worden onderworpen.
• - Het nucleaire forum lijkt te geloven dat een gebrek aan informatie het publiek kan sussen. Maar men vergist zich. Door sociologische en culturele vergissingen is een sociaal gebeuren historisch gegroeid. Nu dreigt hetzelfde te gebeuren. Publieke instellingen en politieke vertegenwoordigers werken mee aan promotiecampagnes om de fase out te counteren. Open doorzichtige controle om achter de waarheid, de authenticiteit en de legitimiteit van de boodschap te komen is er niet.
• - Conformiteit heerst onder experts, emotionaliteit wint het ook daar van rationaliteit. Politici worden geconfronteerd met een gebrek aan experten met een open geest, zonder belangen.
• - De fase out was een omwenteling en bewijst dat een integrale benadering mislukt is. De vraag blijft of politici in staat zijn lessen uit het verleden te trekken bij de beslissingen die ze moeten nemen i.v.m. de derde en vierde generatie.
• - Globale regulering en organisatie van gemeenschapsgoederen is een nieuwe dimensie in de geglobaliseerde wereld. Europa doet te weinig op dit gebied en integratie tussen de verschillende verdragen is nodig. Een grensoverschrijdende benadering van het afvalprobleem is noodzakelijk maar bijna onmogelijk.
• - Opvallend is dat de nucleaire sector nu het CO² argument hanteert. Nochtans is de sector weinig gevoelig gebleken voor vergelijkend duurzaamheidonderzoek en het voorzorgsprincipe. Onafhankelijke experten zijn er bijna niet. Het betrekken van stakeholders gebeurt bij de grote beslissingen niet, noch proactief, noch in dialoog. Globale verantwoordelijkheid is verworden tot wat nationale initiatieven zonder zorg voor gemeenschappelijke veiligheidscriteria.
• - Generatie vier wordt voorgesteld als een bijdrage om de klimaatverandering te voorkomen. Ecosysteembenaderingen zijn echter in de nucleaire sector not done . Bovendien is het niet harmoniseren van de veiligheid en de afvalbehandeling, het afwijzen van een nucleaire zone in het Midden- Oosten een illustratie van gebrek aan integratie en globale verantwoordelijkheid.
• - Er komt een nieuwe controverse op ons af o.a. over de beschikbaarheid van plutonium tussen de verschillende nucleaire reactorgeneraties.
• - Nobelprijswinnaars starten meestal dit soort discussies zoals nu ook gebeurde na het oplopen van de kosten voor de fusie in Cadarache.
• - Zoals de financiële crisis ook aantoonde is ethiek een centraal gegeven in een complexe en kwetsbare wereld. Afval is een ethische uitdaging met grensoverschrijdende effecten. De democratie is niet gewaarborgd zoals de betrokkenheid van Fanc en Niras in het recente verleden lieten zien.
• - Kan de Belgische politiek dit aan? Nieuwe pogingen tot transparantie of nieuwe ongelukken zullen nieuwe opportuniteiten moeten creëren. Maar de Belgische politiek kan de complexe nucleaire sector niet managen en het Europese niveau mag het niet.
• - Enkel door de ethisch gesitueerde wetenschappelijke opties en onafhankelijke beoordeling kan de politiek afdoende adviseren.
• - Beslissingen over de vierde generatie moeten rekening houden met de onzekerheden en complexiteit en niet gekaderd zijn in een visie van exponentiële elektrische groeiscenario’s. Het SCK moet hierin bijgestuurd worden, de Minister van Energie moet de waarschuwingen ter harte nemen.
• - Antwerpen als metropool en economisch centrum is zeer kwetsbaar bij een nucleair ongeval. Dit is de belangrijkste duurzaamheidoverweging bij nakende beslissingen.
• - Internationaal is proliferatie de grootste duurzaamheidbedreiging.
• - Voorwaarden stellen en controleren is de belangrijkste voorwaarde voor nieuwe technologische ontwikkelingen. Het lijkt een nooit eindigende zoektocht waaruit weinig lessen worden getrokken.

Tot slot

Een belangrijk team van wetenschappers, waaronder de onafhankelijke kernenergiedeskundige G. Eggermont, werkten aan dit rapport. Via de methodiek van duurzaamheidcriteria wordt de geschiedenis van de kernenergie in België beschreven en onderzocht. De conclusies zijn die van wetenschappers die geen pro of contra willen uitspreken over de technologie maar kritisch detecteren waar het misging, welke maatregelen dienen genomen te worden om tot een duurzaam gebruik van kernenergie te komen.

Daar nijpt het eerste schoentje. Is het mogelijk tot een duurzaam gebruik van kernenergie te komen? Zij denken dat door een cultuurverandering in de sector en de wetenschappelijke wereld, door controle en regulering en een politiek systeem dat zich door onafhankelijke experten laat adviseren, oplossingen voor het energievraagstuk waarin kernenergie een plaats krijgt in een totaal energiesysteem, een draagvlak kan vinden. Is dit niet het optimistische beeld van wetenschappers die voorbijgaan aan de dynamiek van Westerse samenlevingen waar belangrijke financiële groepen en industriële bedrijven in staat zijn hun voorwaarden te laten goedkeuren om hun doelstellingen te bereiken. Dat de politiek niet opgewassen is tegen dit conglomeraat blijkt uit de studie, toen niet maar ook nu niet. Ook internationaal en misschien nog duidelijker is hun macht ontegensprekelijk doorslaggevend. Het strekt de wetenschappers tot eer dat zij in de praktijk altijd hebben laten zien erin te geloven dat de wereld te verbeteren is en ze geven ook een aantal elementen aan waaruit dit blijkt.

Een tweede opmerking geldt de basisprincipes voor duurzaamheid die ze vooropstellen. Niet dat dit geen eerbare principes zijn maar de afdwingbaarheid ervan blijkt een groot probleem. Het zijn eerder meetinstumenten waarmee een bepaald beleid kan worden beoordeeld dan dat het hanteerbare elementen zijn in besluitvorming En zijn ze specifiek of algemeen toepasbaar? Dienen zij niet toegepast in alle politieke beslissingen. Ondanks mooie woorden die hier en daar in industriële, financiële en politieke middens worden gesproken is daarvan bitter weinig te zien in de geschiedenis van de kernenergie.

Ethiek blijkt dan het sluitstuk. Met andere woorden hebben we te maken met mensen die het algemene belang nastreven of met mensen die belangen laten doorwegen. In één van de overwegingen over nucleair afval besluiten de auteurs dat de nucleaire sector de antropocentrische afwegingen heeft laten vallen bij het stopzetten van het dumpen van nucleair afval in de zee. De mens was niet langer de norm maar maakt deel uit van een ecosysteem dat op zichzelf waardevol is. Maar de nucleaire sector wordt blijkbaar bevolkt door mensen die nog steeds het antropocentrisme aanhangen. Getuige daarvan de beslissingen over het onderzoeksproject MYRRHA en de pogingen van het Nucleair Forum gesteund door staatsinstellingen om de fase out te boycotten.

In België is de kernenergie op de agenda gezet door actiegroepen die in het begin vooral de bouw van kerncentrales wilden verhinderen in hun achtertuin. Vanuit dat verzet groeide de kennis en deskundigheid bij publiek en media over de achtergronden en mogelijke gevaren, uitlopend in Harrisburg en later Tjernobyl. Er waren en zijn weinig wetenschappers in België die dit verzet hebben ondersteund door hun wetenschappelijke inbreng, met uitzondering van enkelen, waaronder de auteurs.

Het verzet is nu bijna institutioneel geworden doordat de actiegroepen opgegaan zijn in grotere verbanden zoals de Bond Beter Leefmilieu en Greenpeace, enkelingen hun weg gevonden hebben in de instellingen, en belangrijke partijen het nucleaire hebben afgezworen of bekritiseerd in hun programma’s. De democratische procedures gebruikt bij het betrekken van stakeholders bij de berging van laagradioactief afval ondersteunen het geloof van de auteurs maar zijn prille ontwikkelingen die hun herhaling niet kenden bij latere beslissingen.

De vraag is wie die stakeholders moeten zijn. De studie is wat dat betreft niet zo duidelijk. Enerzijds is heel duidelijk dat onafhankelijke deskundigen dienen betrokken te worden, over de anderen zwijgt de studie. Zijn dat de vertegenwoordigers van de grote milieu- en natuurverenigingen, de plaatselijke milieuraden en besturen of de bevolking die zich kan laten adviseren door deskundigen. Stakeholders in deze laatste betekenis zijn zeer kwetsbaar en weinig uitgerust om deze discussie aan te gaan met een sector die bulkt van de belanghebbende deskundigen en een overheid die ook geen palmares van onafhankelijkheid heeft.

Het betrekken van stakeholders is in die omstandigheden niet vanzelfsprekend. De politiek en het bedrijfsleven zijn er niet mee vertrouwd en beschouwen het als lastige procedures die zo vlug mogelijk dienen afgehandeld te worden. Recente uitspraken van politici over de Raad van State wijzen daarop en wie vertrouwd is met de milieueffectrapportages weet dat dit geen afdoende instrumenten zijn om de betrokkenheid van burgers om te zetten in beleidsdaden. Meestal worden ze gebruikt als democratisch schaamlapje. In een klimaat van verrechtsing is dit onderwerp zeker niet vanzelfsprekend. Laat staan dat er weinig onafhankelijke deskundigen in de sector rondlopen die ook in dit proces een rol zouden moeten kunnen spelen.

Het is de verdienste van de auteurs de ontwikkelingen te hebben beschreven en ze te hebben getoetst aan standaarden die elementen zijn van een duurzame samenleving. Tevens geven zij aan welke de kritische factoren zijn die in die evolutie. Het is aan de politiek die om te zetten in concrete daden. In een klimaat waarin de nieuwe sociale bewegingen gemarginaliseerd dreigen te worden is dat niet vanzelfsprekend. Dus is de burger de kritische factor. En die invalshoek ontbreekt in deze studie niettegenstaande het onderwerp wel aangekaart wordt.

05-11-2012, 16:13 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)

Indignado’s een signaal

Tijd voor totaal engagement.

De indignado’s zijn een signaal van machteloze burgers in een geglobaliseerd kapitalisme.

Bezetting van Wall street, protest in de straten van Madrid tegen de jeugdwerkloosheid, indignado’s bij de EU in Brussel en op de pleinen in Antwerpen, Gent en Leuven. Zij waren de luidruchtige, fel gekleurde en protesterende minderheid die publiekelijk verwoordde wat in de buik van de samenleving leeft: verontwaardiging. Niet enkel omdat ze geen organisatie willen zijn zullen ze geen volksopstand kunnen verwekken, vooral omdat de brave burgers denken te weten dat dit protest tot niets leidt, afgeschreven wordt als folklore. De grote politiek en het grote geld weten wel weg met de crisis door de groten en de vrienden te redden. En ten andere, waar leidde het protest toe dat in al die jaren is geuit tegen de greep van de banken op de samenleving, tegen de macht van de lobby’s, de zogenaamde deskundigen en mediafiguren die in dienst van wie betaalt vertolken wat gezegd moet worden om het volk op het verkeerde been te zetten. Volgens de gouverneur van de Nationale Bank is het protest terecht. Legitimeert zijn solidariteit het protest? Boer let op uw ganzen.

Het signaal

Is dit protest vanuit de buik van de samenleving, zonder veel steun ervoor bij de toekijkende bevolking, een vervolg van protesten tegen de bijeenkomst van de Wereldhandelsorganisatie in 1999 en tegen de G8 in Genua in 2001 zoals Marc Hooghe insinueert? De aanleiding is wel anders, uitgezonderd bij de jongeren in Spanje die vooral protesteren tegen de werkloosheid. De financiële crisis, die een crisis was van banken die omvielen omdat zij gebruik hadden gemaakt van de mogelijkheden die Clinton, een Democraat ten andere, hen bood door de scheiding tussen spaar- banken en zakenbanken op te heffen, die financiële crisis werd gevolgd door een wereldwijde schuldencrisis waarbij landen met grote schulden enkel tegen hoge intresten nog konden lenen bij de kapitaalmarkten. En wat gebeurde? Regeringen vielen over elkaar heen om de spaardeposito’s van burgers te waarborgen en om grote kapitalen te garanderen zodat de banken konden herkapitaliseren. Diegenen die dus verantwoordelijk waren voor de verkoop van de rommelkredieten aan burgers en instituties en die op korte termijn geld leenden zonder dat ze over voldoende eigen middelen beschikten, werden gered door de staten.

Waar bleven de regeringen om deze debacle te voorkomen? Welke leiders stonden op om zich te verzetten tegen deze ontwikkelingen toen die nog konden worden afgebroken? Geen. Wel waait een wind door de Westerse wereld om sociale verworvenheden af te bouwen, pensioenenleeftijden te verhogen, werkloosheidsuitkeringen te verkleinen of af te bouwen in de tijd. Overal moet bespaard worden, de buikriem moet dicht. Het gevolg zal wellicht zijn dat er minder geconsumeerd zal worden wat zal leiden tot nog meer werkloosheid. Om nog maar te zwijgen van de kapitalen die ongehinderd over de wereld migreren en zo economieën kunnen doen wankelen zonder dat de aanstichters ook maar kunnen aangewezen worden.

Waar bleven ook de sociale en nieuwe bewegingen, inclusief de indignado’s en de boze bevolking tijdens deze ontwikkelingen? De decennia na 1990 lijken de bevolking en de bewegingen in slaap te hebben gewiegd met economische wonderverhalen na de val van de Muur. Het Westen had gewonnen, het kapitalisme had gezegevierd, de vijanden waren verslagen en de wereld lag open voor een wereldomvattende expansie van de vrije markt.

Toen kwam de crisis van het kapitaal en het ontwaken van de bevolking met als signaal de beweging van de 99%. Maar het signaal dreigt verstoord te worden door de veelkleurigheid, de diversiteit van de actievoerders die aversie oproept bij de goegemeente. In de slipstream van de Arabische Lente zijn bezettingen van pleinen en straten aan de orde. Aan deze actievorm wordt natuurlijk niet deelgenomen door de “zwijgende meerderheid”. In Antwerpen kwamen tijdens een tweede bijeenkomst een “ overwicht van mensen uit het anarchistische en krakersmilieu”[1] Knack was genuanceerder over de toestand in New York

“ Er hangen nogal wat excentriekelingen rond op het plein; daklozen, hippies, jonge punkers en anarchisten, oude communisten. De hele waaier van politieke activisten heeft er verzamelen geblazen: vakbondsmensen, antiglobalisten, ecologisten, vredesactivisten, bioboeren. Ik zie Indianen hun rechten opeisen, en geld voor twee laptops. Hare-krisjna-achtige figuren slaan op de trommels voor de bevrijding van Tibet. Een als Viking verklede man kondigt de nieuwe klassenstrijd aan. Een naakte kerel loopt rond in een houten ton met opschrift Poorman’s Fashion. Lesbische oma’s roepen op Wallstreet te bezetten. Een vrouw waarschuwt dat microgolfovens dienen om de bevolking te brainwashen en dat gsms genocide plegen….Enkele rake beelden op televisie zouden volstaan om deze beweging meteen weg te lachen; En toch is dit bonte allegaartje, zonder leiders of heldere boodschap, een onderwerp geworden in de eerste verkiezingsdebatten op de grote Amerikaanse nieuwszenders. Omdat deze jongens en meisjes een zenuw hebben geraakt bij de doorsnee Amerikaan, zegt professor wetenschapper Stephen Duncombe van de New York University. Ze kanaliseren een breed gevoel van frustratie, omdat het politieke systeem wel bereid was Wall Street van het faillissement te redden, maar de gewone burger in de kou laten staan”[2]

Stephen Duncombe van de New York University volgde tijdens zijn carrière vele tientallen politieke manifestaties. “ Telkens volgens hetzelfde scenario: een honderdtal usual suspects maakt wat lawaai, de politie pakt enkele actievoerders op, de rest druipt af en alles is weer bij het oude. Ik dacht eerlijk gezegd dat het bij Occupy Wall Street niet anders zou zijn” Het blijkt nu anders want 54 % van de Amerikanen staat positief tegenover de beweging, 23 % is tegen en de rest heeft geen mening .” Er heerst in Amerika een algemeen gevoel dat de bestaande orde de elite bedient, en niet de gewone burger… Tot nu toe teerde rechts op de ontevredenheid in Amerika.

Dit is een kans voor links om zich scherper te profileren[3]

Ondertussen weten we beter. De financiële crisis is geen moment in de geschiedenis waarbij de richting ervan wordt bepaald door de boosheid van het volk maar een moment om het kapitalisme beter te doen werken.

De bedreiging

De onvolmaaktheid en het egoïsme van sommigen en hun systemen leidt tot crisissen als deze. De oorzaken ervan zijn te zoeken in financiële, economische, sociale, politieke en ethische oriëntaties van diverse samenlevingen die vanuit de verscheidenheid van belangen, veelal gebaseerd op historische ontwikkelingen, ernaar streven rijker en welvarender te worden. Dat hierbij hebzucht een belangrijke drijfveer is voor sommigen, staat vast. De ceo van Volkswagen ( 17 mio €) verdient 600 maal het loon van een gemiddelde Duitse werknemer. Dat daarbij instituties en staten hun wil

proberen op te leggen aan andere heeft het koloniale tijdperk aangetoond. De bevolking rekent hierbij op de politiek om te trancheren welke doelen worden nagestreefd. Tenminste in de democratische staten is dat wel de bedoeling.

“ Het is de eeuwige verblindende vlek in de mix van neoliberalisme en neoconservatisme die sinds de jaren 1980 opgang maakt. Dat schijnbaar vanzelfsprekende discours looft het marktkapitalisme, maar zwijgt in alle talen over zijn immorele effecten. Van de breidelloze bonuscultuur in de

financiële wereld over de veralgemeende concurrentiedwang tussen werknemers tot de schijnbaar eindeloze verkoopwaring van lichamen en babygeluk: legio zijn de voorbeelden van een doorgeschoten marktwereld die aanzet tot egoïsme of materialisme” [4]

De andere kant van de medaille is dat deze conservatieve beweging een tegenbeweging is en was tegen de verregaande vrijheidsgedachte uit de jaren 60 en 70. In die jaren werd heel veel kritiek geleverd op de greep van industrie en werk op het leven van de mensen. Ploegenarbeid en veertig urenweek stonden ter discussie omwille van het welzijn van de werknemer. De technologische ontwikkeling liet vermoeden dat er een keuze zou zijn om wel of niet te werken. Het rijk der luiheid werd gepropageerd. De gevolgen van de industriële groei leidde tot meer protesten omwille van de vervuiling en het ruimtebeslag. De internationale politiek met oorlogen en investeringen in wapensystemen omwille van de Koude Oorlog zorgden voor een spanning die velen op de been kreeg. Het werd ook steeds duidelijker dat noch China ( maoïsten) noch Rusland ( communisten) een antwoord hadden op het groeiende zelfbewustzijn van de jongeren en de middenklasse in het westen. Toen de Muur viel was er geen discussie meer. Werken en consumeren werd de levensstijl die door de elite werd gepredikt en door het volk aanbeden. Het einde der ideologieën en grote verhalen ging ervan uit dat iedereen zijn eigen weg moest zoeken en waarheden en zekerheden uit het straatbeeld verdwenen. Het volk was verloren en kon aangesproken worden door nieuwe herauten die vijandbeelden zouden creëren om hun gewicht in goud om te zetten.

“Als mensen in paniek raken en radeloos zijn en als niemand meer lijkt te weten wat er moet gebeuren, dan breekt voor de rijken de tijd aan om hun verlanglijstje van bedrijfsvriendelijke maatregelen door te drukken, het onderwijs en de sociale zekerheid te privatiseren, het mes te zetten in openbare diensten, de laatste beperkingen van de bedrijven wegnemen. In deze economische crisis gebeurt dat overal in de wereld.”[5]

De machteloze samenleving of de macht van het volk?

In een samenleving waarin een individualistische ideologie of een marktsysteem de boventoon voert is het uiteraard moeilijk oppositie voeren, zelfs als in de onderbuik van die samenleving het gerommel nooit ophoudt. Als die oppositie dan ook nog opkomt voor immateriële belangen in een consumentenmaatschappij is het dubbel moeilijk omdat de massa mee wordt genomen in het verhaal van consumeren en brood en spelen. Er is dan maar één oplossing en dat is het immateriële te verbinden met de materiële belangen van groepen die daar belang bij hebben. Zo zagen we in de voorbije jaren de liberale partijen ethische discussies verbinden met hun vrije markt ideologie en de socialisten en sommige groenen de derde weg kiezen, tussen verstaatsing en neoliberalisme en de verdediging van de materiële belangen van de gewone man, gecombineerd met progressieve denkbeelden over samenlevingsvormen en seksuele voorkeuren.

Waar de machteloze samenleving weinig weerwerk kan in leveren is als de politieke elite de belangrijke discussies in cenakels houdt en het volk afgeleid wordt met thema’s die de gemoederen beheersen omwille van andere motieven, denken we maar aan het nationalisme dat in de buik van

Europa in het recente verleden tot oorlogen leidde en de BHV discussie die ons land tientallen jaren heeft achtervolgd.

Dan blijkt de politiek meer aandacht te hebben voor de randfenomen en zien sluwe lobby’s dat de tijd gekomen is om ongezien en ongehoorde zaken te realiseren of tegen te houden die veel en veel belangrijker zijn.

Hoe is het mogelijk dat de politieke klasse niet heeft doorzien dat het feit dat het balanstotaal van de Belgische banken groter werd dan het bruto binnenlandse product een aberratie was? Hoe was het mogelijk dat niemand in de politiek de vermenging van het spaargeld van de mensen met de investeringsgeilheid van de banken heeft tegen gehouden? Hoe was het mogelijk dat de bedrijven steeds minder belastingen moesten betalen en de politiek geen middelen vond om de belastingen van de werkenden te verminderen?

Hoe is het mogelijk dat de armoede toeneemt en de politieke klasse er niet in slaagt een dam op te werpen tegen de generatiearmoede en generatiewerkloosheid?

Hoe is het mogelijk dat Polen en Tsjechische chauffeurs hier bij ons kunnen komen werken in onderbetaalde banen zodat velen bij ons hun werk verliezen en onze sociale zekerheid ondergraven wordt?

En tenslotte hoe is het mogelijk dat de politiek er niet in slaagt mensen op de vlucht een winteronderkomen te verschaffen die naam waardig, en ondertussen te investeren in allerlei ontwikkelingen die veel geld kosten zoals het Myrrha project dat in volle crisistijd werd goedgekeurd[6]. Interesseert het hen dan niet, vraagt een deel van de bevolking zich af? Waarom moet dat allemaal zo lang duren, vraagt het andere deel.

In een dergelijk atmosfeer verliest de politiek, de politieke organisaties hun geloofwaardigheid. Is dat de prijs der democratie waarin de organisatie van het meningsverschil leidt tot ongenoegen bij grote delen van de bevolking?

Toen kwam de financiële crisis er boven op.

De buikgevoelens werden nog versterkt door de opstapeling van onheilstijdingen over grote concerns die anderen meesleepten in de kolk van de financiële crisis. De snelheid waarmee staten plots geld ter beschikking stelden van banken om ze van de ondergang te redden, bleek voor velen onbegrijpelijk.

Van “ het is goed dat jullie de banken redden met ons geld omdat we denken dat dit goed is voor ons allen “ tot “ het traditionele politieke systeem en de gangbare besluitvormingsprocessen zijn voor vele mensen ongeloofwaardig geworden “[7]

Delen van de bevolking kwamen op straat om lucht te geven aan hun onbegrip, om zondebokken aan te wijzen en hun gram te halen. De indignado’s, de Occupyers waren geboren, de “revolutie” stond aan de deuren van de machtscentra en aan de beursgebouwen. Sommige waarnemers waren euforisch want zagen een volksbeweging die de kern van het neoliberalisme zou aanpakken nml de ongebreidelde geldhonger van sommigen. Sommigen menen dat enkel de 99% burgers daaraan iets kunnen veranderen.

Maar er waren ook relativerende stemmen

“ Hoed je voor de romantiek van de revolte, zo vat ik het maar samen” Achter dat beschaafde gedrag gaat een knagende onmacht schuil. “…Dat is het probleem met de meeste

maatschappijkritiek van links. Men voelt zich er goed bij, pronkt met bewijzen van het eigen gelijk, maar er gebeurt vooralsnog niets mee.

Men blijft hangen in academisch discours of organiseert universitaire debatten of ludieke manifestaties, maar pogingen om zich werkelijk te organiseren, om werkelijk in te grijpen in het systeem, stranden op en fataal gebrek aan praktisch engagement.[8]

Dat dit engagement nu het probleem is zal ook Bas Heine wel weten. Men engageert zich niet zomaar meer voor langere tijd om een doel te realiseren dat niet meteen kans op succes geeft of materiële voordelen. In de Westerse samenlevingen zijn de verlokkingen zo legio dat jongeren al vlug de weg verliezen, of zich vastbijten in andere engagementen die weinig bepalend zijn voor de toekomst van de samenleving. En het is ook niet simpel. Het zijn gelukzakken die in korte tijd doordringen tot de organen in de samenleving die ertoe doen en die vasthoudend in de leer zijn om daar dan ook nog hun zaak kunnen dienen. En het engagement in de vrije markt levert voor de elite veel meer voldoening en materiële zekerheid op dan het politieke of maatschappelijke spel. Het is dus makkelijk dit alles af te doen als academisch discours en universitair debat. Het probleem zit in het grote engagement dat deze verandering noodzakelijk maakt. In de Westerse samenleving is het ook niet vanzelfsprekend van linkse of progressieve mensen onthecht idealisme te vragen. En misschien is het dat wat de criticasters er wel van verwachten en verklaart dit de tanende macht van links in het avondland.

De mysterieuze markten

Van het Belgische instituut voor de Schuld vernamen we dat er 17 grote beleggers waren gevraagd om in te tekenen op Belgisch staatspapier. Dat gebeurt op de internationale financiële markten, die plaatsen waar beleggers en aanbieders handelen in o.a. geld, obligaties, aandelen, effecten en vastgoedcertificaten ( geld- en kapitaalmarkt) De risico’s op deze markten worden ook verhandeld op de derivatenmarkt en op de deviezenmarkt worden munten verhandeld. Een tipje van de sluier van de financiële markten werd opgelicht toen de Europese Centrale bank 520 miljard € uitleende aan liefst 520 Europese banken. Dit zijn belangrijke spelers omdat zij voor de crisis aan elkaar geld leenden, vooral op korte termijn, en zo het financiële systeem gaande hielden. Maar ook andere continenten spelen op de markten. Dat maakt het geheel zeer ondoorzichtig en is het niet duidelijk wie op welk moment zaken doet met welke bedoelingen. Voeg daar de ratingbureaus aan toe, die onberekenbare en omwille van de groteske blindheid voor bedreigingen voor 2008 niet te vertrouwen scheidsrechters, en er ontstaat voor het publiek en menige politiek verantwoordelijke een amalgaam van moeilijk te doorgronden kluwen waarin zich een aantal ontwikkelingen afspelen die nu ter discussie staan maar lang niet zijn veranderd.

Neem nu de bonuscultuur. Bij de Nederlandse ING verdiende men zakken vol geld na de overname van Barings. De Golden Boys verspreiden zich over allerlei managementsjobs in alle delen van de bank en de bonussen werden niet langer afgetoetst aan de algemene resultaten maar aan de individuele prestaties. Met één goede deal konden ze hun jaarloon verdubbelen

Of de manier waarop sommige scholen, hogescholen en universiteiten hun economiestudenten opleiden met een ideologie die weinig te maken had met de sociale wetenschap die economie zou

moeten zijn zoals Yvan Van der Cloot het omschrijft. Zij zouden het gaan maken in het grote geld, the sky is the limit. Het zou interessant zijn te weten of die opleidingen nu de relativiteit van hun vroeger handelen hebben verwerkt in de scholing van de economen die dienstbaar zouden moeten zijn aan de hele samenleving.

“Hoe een stel schooljongens daar een beetje zat te spelen met de cijfers op hun Excel sheets, zonder zich een klein beetje bewust te zijn van hun impact op de echte economie, de mensen en de banen”

“Er hing daar ook zo’n sfeer, alsof we daar de Masters of Univers waren “[9]

Soms waren het piepjonge kerels die nog nooit een klant van dichtbij hadden gezien. Af en toe misten ze zelfs de elementaire bancaire en economische kennis. Het waren goede pokeraars, lefgozers die alles cijfermatig benaderden en het financiële spel als een spel zagen, waarin ze kost wat kost de beste wilden zijn.[10] Het echte probleem zit onder het topmanagement. Daar verdienen mensen soms het veelvoud van de ceo. De regels van goed bestuur verplichten de banken niet die lonen bekend te maken. [11]

Dit gekoppeld aan de verantwoordelijken in de bancaire sector. In België geldt het voorbeeld van Fortis waar de leidinggevenden roekeloze risico’s namen. In bewondering werden hun werken beschreven en de hele samenleving nam deel aan het veroveren van de wereld. Zonder voldoende eigen vermogen en met het geld van ons allen.

“De ego’s in de bankwereld zijn doorslaggevend geweest. In de jaren negentig moest iedereen plots zoveel mogelijk winst maken. Daarvoor kreeg je applaus. Het was pure grootheidswaanzin. Ook bij ons. De Belgische banken werden modern en ambitieus. Big is beautiful: dat werd het motto, het dogma zelfs. En iedereen deed mee, ook de pers, politici en publiek.”Twaalf tot vijftien procent werd de norm met een economie die slechts 2 % groeide. De banken vreesden een overname en opteerden voor absolute winstmaximalisatie terwijl ze konden lobbyen voor juridische beschermingsclausules zoals in Nederland[12]

Bij de oprichting van de fusiebeurs Euronext kregen de Europese Banken toegang tot buitenlandse beurzen, ook Brussel. The sky was the limit. De computerhandel was een eerste teken aan de wand Daardoor werd 60 à 70% van de handel geautomatiseerd en gingen de bankreuzen domineren[13]

De democratische instellingen versus de lobby’s

Sony Kapoor is een oudgediende in de wereld van de haut finance. Hij zag al vroeg de crisis aankomen maar vond noch bij zijn collega’s, noch bij de politieke verantwoordelijken enige steun zodat hij die sector verliet. Hij getuigde erover in Jobat.

“ Toen ik januari 2004 in het Britse ministerie van Financiën ging uitleggen hoe de Britse en Amerikaanse vastgoedmarkten op een regelrechte financiële crisis afstevenden, werd ik net niet uitgelachen”

Hoe meer ik me bezig hield met de financiële markten hoe meer ik ging beseffen hoe weinig onafhankelijke expertise er is op dat vlak. In het bijzonder bij de beleidsmakers. Ze begrepen niets

van finance, ze wilden er niet eens iets van begrijpen, en de financiële industrie had er belang bij . om te zeggen dat het rocket science was

Heel wat zogenaamde experts zijn ook niet echt geloofwaardig omdat ze banden hebben met de financiële sector.”Het aantal protestbewegingen zal toenemen. Krijgen we ze op één lijn met een juiste boodschap?[14]

Hoe ongenadig dit ook klinkt voor buitenstaanders, de geschiedenis spreekt hem vrij. Experts vormen de achillespees van elk systeem. Bedrijven en overheden kopen hun experts. Bedrijven betalen experts om hun verhaal te schrijven. Ons land heeft een slechte reputatie als het over onafhankelijke experts gaat die wel eens hun broodheren durven tegenspreken omdat ze intern geen gehoor krijgen. Ook Europa weet zich weinig blijf met interne klokkenluiders. Zodat zij niet veel anders kunnen dan te kiezen voor de aangeboden zekerheid of het onzekere bestaan in de boze buitenwereld. Dit geldt zeker voor de mensen in de financiële markten en adviseurs van politici die met die bankiers moeten omgaan. Zonder frauduleus te zijn, zijn deze adviseurs zeer kwetsbaar en dienen zij te acteren in de gangbare ideologie van de vrije markteconomie. Toch is het hoog nodig dat de politiek een dam opwerpt. Ondanks de vele regels die dd. 2012 al zijn uitgevaardigd is het gevaar niet geweken voor een volgende crisis.

In Le Monde Diplomatique werd recent[15] het belangenconflict onderzocht in verband met publieke verklaringen en aanwezigheden in allerlei adviescolleges. De conclusie was dat de meeste professoren en adviseurs van de overheid die het publiek debat moeten voeden directe verbanden hebben met banken en grote bedrijven. De vraag wordt gesteld of een expert, totaal onafhankelijk, de financiële hervorming zal aanprijzen als hij terzelfdertijd betrokken is bij een investeringsfonds. De Amerikaanse vereniging van economen vraagt zich af of het voldoende is dat deze banden bekend zijn. Of moeten we ervan uitgaan dat Itinera en anderen enkel een stem in het debat zijn en niet mogen opgevoerd worden als onafhankelijke denktanks?

Maar deze analyse is natuurlijk maar het topje van de ijsberg. Badiou[16] omschrijft het kapitalisme als een systeem dat alleen maar kan reproduceren door zichzelf voortdurend te revolutioneren, door een voortdurende overwinning van zijn eigen grenzen. Deze bankiers doen dus wat van hen wordt verwacht, namelijk de grenzen steeds weer verleggen in een vrije ruimte waar de politiek geen enkele greep op heeft, laat staan de burgers.

De toekomst van het protest

Het buikgevoel van grote groepen in de samenleving is niet eenduidig maar we kunnen wel stellen dat er heel wat wrevel is over de manier waarop we collectief armer zijn geworden, en de onzekerheid over de toekomst die daarvan het gevolg zijn geworden. Opvallend is dat slechts een klein deel van de bevolking dit buikgevoel omzet in initiatieven die tot verandering zouden kunnen leiden.

Sommigen zien in de initiatieven zoals de indignado’s en de Occupy beweging de voorbode van een volksbeweging die een dam zou opwerpen tegen verdere verrechtsing. Of als catharsis van een evolutie die uitloopt op een omslagmoment.

Eindelijk zien we een volksbeweging ontstaan die, in tegenstelling tot de Tea Party, boos is op de juiste mensen [17]

Anderen zijn sceptisch.

“Twaalf jaar geleden gingen sommige auteurs ook uit van de verwachting dat al dat protest weldra zou leiden tot een radicale verandering in het economische systeem. Dat is natuurlijk niet gebeurd. Voor een stuk is dat de schuld van de beweging zelf: de argwaan tegen elke vorm van structuur en organisatie is zo sterk dat men ook zichzelf niet wil organiseren… Maar er is ook iets fundamenteels aan de hand: tegen wie betoogt men eigenlijk? Betoogt men tegen de eigen regering…, of tegen de Europese Unie …, tegen de groeiende macht van de anonieme internationale organisaties zoals de Europese Commissie of het IMF?[18]

Naomi Klein, één van de inspiratoren van het wereldwijde protest door haar niets ontziende kritiek op de kapitalistische economen zoals Friedman, die stelden dat veranderingen dienen te gebeuren op crisismomenten, is zich ook bewust van het breekbare van de nieuwe protesten.

“Deze keer mag onze beweging zich niet laten afleiden en verdelen, uitputten of laten wegdrukken. Deze keer moet het ons lukken.”[19]

Dit veronderstelt een ernstige evaluatie van de mislukkingen van de vorige protesten en een analyse van de mogelijkheden en onmogelijkheden die bijvoorbeeld het klassieke middenveld en de politiek partijen bieden en een gedegen analyse van de oorzaken van de problemen.

“ Het is heel eenvoudig om de incompetentie ( en erger) van hen die ons regeren met sceptische walging de rug toe te keren, maar als we de uitdaging om te komen tot een radicale politieke vernieuwing aan de bestaande politieke elite van de Blairs, Browns, Sarkozy’s, Clintons, Bushes en ( naar ik vrees) Obama’s overlaten, zullen er alleen maar meer teleurstellingen volgen.” [20]

Het eerste waar een jongere aan denkt wanneer hij besluit zich voor een betere wereld te gaan inzetten is daarom vaak het lidmaatschap van AI, Greenpeace, Human Rights Watch of Artsen zonder grenzen… maar republieken en democratieën kunnen uitsluitend bestaan dank zij de

betrokkenheid van de burgers bij de organisatie van het openbare bestuur. Als actieve en bezorgde burgers de politiek links laten liggen, schuiven ze het beheer van hun maatschappij af op middelmatige en mogelijk corrupte ambtenaren.[21]

. Het vertrouwen in de politiek en politici is weg. “ De instituties van de republiek zijn onteerd, vooral door geld. Nog erger is dat de taal van de politiek zelf van alle inhoud en betekenis is ontdaan.”… Het beschamende fiasco van de klimaatconferentie in Kopenhagen in december 2009 vertaalt zich nu al in cynisme en wanhoop onder de jongeren: wat moet er van hen geworden als wij de betekenis van de opwarming van de aarde niet eens serieus nemen.[22]

Het open debat en niet het nep debat

Het open debat begint met een degelijke analyse van de problemen en het aangeven van de weg om die problemen op te lossen. Ongetwijfeld zijn een aantal elementen die hierboven werden aangegeven deel van de puzzel. De banken en hun zucht naar overheersing, de hebzucht van velen in het systeem, het ontbreken van regulering en politici die ondanks hun inzet er niet in slagen de vinger achter verschillende waarheden te krijgen waardoor het ingrijpen wordt gestuurd door

experts die dikwijls belangenbehartigers zijn van sterke krachten die de maatschappij willen sturen of het eigenbelang najagen. En aangezien, zoals Judt schrijft er geen plaats meer is voor het overkoepelende verhaal, voor religie die verbindt en de visie van de verlichting velen niet meer kan overtuigen is het uiterst moeilijk voor progressieve krachten om mensen te overtuigen dat de manier van produceren en consumeren van de voorbije twintig jaar niet weerhouden kan worden.

Doelstellingen zijn het terugdringen van de ongelijkheid, en versterking van sociale cohesie. Hebzucht is ongemakkelijk . De weerkerende behoefte bij jongeren om het goede te doen geeft blijk van een instinct dat we blijkbaar niet hebben weten te onderdrukken. ( Tony Judt)

Het is echter niet zo dat de problemen automatisch leiden naar een versterking van de progressieve krachten in de samenleving. Immers de oplossingen die nu veelal worden aangedragen komen uit wat Zizek[23] een derde fase noemt “ waarin we onze intelligentie wijden aan het anticiperen op wat de doorsnee mening verwacht wat de doorsnee mening zal zijn.” Met andere woorden de kennis ontbreekt om door te dringen tot de werkelijke voedingsbodem van de problemen. Ook geloven vele experts en economen als de speculatie en de banken aan banden gelegd zijn de problemen zullen zijn opgelost. Zizek vervolgt “ dat je het vuile water van de financiële speculatie niet kunt weggooien en tegelijkertijd het gezonde kind van de echte economie behouden;” Met andere woorden zonder grondige hervormingen in de economie en in de cultuur van het volk zal elke oplossing tevergeefs blijken te zijn omdat de kern van de problemen niet is geraakt.

Wij zijn in goed gezelschap als we de huidige kapitalistische economie in vraag willen stellen. Wij zijn echter met te weinigen die in staat zijn de tanker van de economie en van de financiële markten van koers te doen veranderen. Ook de indignado’s en de occupyers zullen daaraan weinig veranderen. Het is hun verdienste de zaken weer aan de orde te hebben gesteld en dit te hebben gedaan vanuit een spontaan en hedendaags georganiseerd buikgevoel. Maar zij zullen worden opgevolgd door nog anderen die het buikgevoel op hun eigen wijze zullen verwoorden.

Ondertussen moet de progressieve beweging zich wapenen om de doelstellingen te verwezenlijken die al decennia lang worden verwoord door politieke partijen, vakbonden, nieuwe sociale bewegingen, professoren en gewone mensen die blijven geloven dat solidariteit, democratie en gelijkheid belangrijke begrippen zijn om de samenleving te structureren.

Dat dit geen gemakkelijk parcours is bewijst de analyse van de voorbije 50 jaar.

De vakbonden en de ziekenfondsen, met andere woorden, het oude middenveld, heeft zich gemanifesteerd als de behartigers van de materiële belangen van de bevolking en is er o.a. in geslaagd in West Europa een sociale zekerheid tot stand te brengen die de mensen beschermd tegen alle grote tegenslagen. Zij hebben zich ook, zij het met mondjesmaat en onder druk van de basis en van de nieuwe sociale bewegingen, ingezet voor nieuwe onderwerpen zoals milieu en klimaat, gezonde voeding, energiebesparing. Maar zij zijn meegegaan in de economie die tot de excessen

heeft geleid die we in de voorbije tien jaar hebben beleefd. Hun analyses bleken doorsnee meningen, geen fundamentele kenteringen inluidend en daardoor steeds minder geloofwaardig voor grote delen van de bevolking, hoewel velen wel lid bleven omdat hun bescherming ervan afhing. Daardoor is dit klassieke middenveld nog steeds in staat grote groepen te mobiliseren, zij het dat de bescherming voor de afbraak van de individuele belangen daarbij steeds centraal staat. Hun protest

staat te veel in dienst van de directe belangen en te is te weinig fundamenteel waardoor de problemen blijven bestaan en voor velen lijkt het dat zij weinig of niets bereiken. De jonge beter opgeleide generatie heeft daarbij het historische inzicht verloren dat deze bewegingen belangrijk zijn voor de bescherming van de werknemers en gepensioneerden in de samenleving.

De nieuwe sociale bewegingen uit de tweede helft van de vorige eeuw vertoonden in die jaren een grote dynamiek en vertolkten nieuwe inhouden waarmee zij delen van de publieke opinie beroerden. Hun mobilisatiekracht was beperkt maar door het hanteren van nieuwe methoden zoals de ludieke acties en hun onafhankelijkheid van allerlei instituties werden ze een te duchten publieke speler waarmee na enige tijd rekening diende gehouden te worden. Veel van de ideeën van die bewegingen zijn door de traditionele politieke structuren overgenomen en in beleid omgezet maar de fundamentele kritiek op de grootschaligheid, de kwetsbaarheid, de gebrekkige sturing van technologieën en het gebrek aan democratische besluitvorming door de onzichtbare krachten achter de schermen werden weinig of niet omgezet in daden. Zij zijn nu ook voor een groot deel geïnstitutionaliseerd en geprofessionaliseerd waardoor de angel eruit is. Er is nog kritiek op deelaspecten maar de fundamentele kritiek is verstomd en zij maken deel uit van het overleg dat deze maatschappij niet fundamenteel in vraag stelt. Het begrip duurzame ontwikkeling is onschadelijk gemaakt door het gebruik ervan in bijvoorbeeld duurzame werkgelegenheid en duurzame relaties, maar ook door de oeverloze praatbarakken die internationale conferenties blijken te zijn .

Die nieuwe sociale bewegingen waren in die tijd het platform waar jongeren elkaar vonden om hun structuren te maken die dan de strijd aangingen met de heersende orde. De vraag is waarom jongeren in het westen nu wel over alle middelen beschikken om hun inzichten in de samenleving te verspreiden en zij zich daarvoor niet inzetten. De entertainmentmaatschappij zal er zeker voor iets tussen zitten maar ook het ongeloof dat het er iets zou kunnen toe doen speelt mee.

De politiek, dat schouwtoneel waarop het georganiseerde meningsverschil zijn beslag moet krijgen, is gaandeweg gediaboliseerd en getraumatiseerd door de onmacht die er dikwijls tentoon wordt gespreid om een draagvlak te creëren voor ontwikkelingen die noodzakelijk zijn. Het lijkt er op dat de politiek het korte termijnproject belangrijker vindt dan de doelstellingen die democratische partijen zouden moeten nastreven nml het welzijn van de bevolking door het organiseren van een democratische samenleving waarin solidariteit en rechtvaardigheid de boventoon voeren.

Hoe anders te verklaren dat men jarenlang opgejaagd wordt door regionale verschillen en zich niet voorbereid op een vergrijzinggolf die eraan komt. Hoe anders te verklaren dat men de pensioenleeftijd wil optrekken en geen werk kan bieden aan honderdduizenden werklozen die nog een carrière voor zich hebben. Hoe anders te verklaren dat Europa niet opgewassen lijkt tegen de stormen die banken en beleggers organiseren en zo landen ontwrichten.

Heeft de democratie dan een fundamenteel probleem doordat het creëren van zondebokken partijen aan de macht helpen die het korte termijn gewin in een geglobaliseerde wereld boven de welvaart van landen en volkeren stelt. Zijn lobby’s en experts zo machtig geworden dat politici niet meer kunnen uitleggen waarom de redding van Wallstreet niet de redding van Mainstreet betekent?

Het rare is dat wij die vragen aan de politiek stellen en ons niet wenden tot de echte verantwoordelijken die zich in de industrie, in het bankwezen en in al die anonieme structuren die de financiële markten heten, bevinden.

05-11-2012, 16:05 Geschreven door Guido Steenkiste  
Reageren (0)