|
De verwachtingen zijn dat we in de toekomst te maken krijgen met een toenemende grootschaligheid in de landbouw
Uit een recente studie van de Vlaamse Overheid , weliswaar voor de runderteelt in Vlaanderen, blijken een aantal zaken:
Het aantal melkveehouders daalt in 15 jaar met 45 %
Het aantal melkkoeien per bedrijf stijgt in dezelfde tijd met 41 %
Het gemiddeld melkquotum stijgt in dezelfde tijd met 116 %
De bevraging van de landbouwers leidt tot volgende conclusies:
70 % van de ondervraagden wil groeien met gemiddeld 45 %
Eén op zes ondervraagde groeiers wil een groeisprong van 80 %
De driver van het geheel is de nakende afschaffing van het melkquotum. Daardoor zal een grote herstructurering van de Europese melkveehouderij gebeuren waarbij het aantal landbouwers zal afnemen en de overblijvenden zullen uitbreiden om de schaaleffecten te kunnen exploiteren.
Problemen worden gesignaleerd bij het afzetten van mest, de dure en schaarse grond, de grondgebonden kosten nemen toe en de afzet van de producten wordt moeilijker.
Gezien de ontwikkelingen van de laatste jaren in de verschillende sectoren van de veeteelt kunnen we niet anders dan vrezen dat de kwestie megastallen zich in de komende jaren in verhevigde mate zal stellen. Zij maken immers deel uit van de evoluties naar grootschaligheid en intensivering van de landbouw zoals het Europees landbouwbeleid initieert.
Naast het ontwikkelen van een duurzame visie op de ontwikkeling van de landbouw dienen we ons dus te wapenen tegen een verdergaande claim op de open ruimte door megabedrijven.
Maar er is meer. Nederland heeft in de laatste jaren zijn beleid aangescherpt. Niet enkel woedt er op landelijk vlak een politieke discussie over de grootte van de stallen, ook zijn er provincies die zich verzetten tegen het geven van vergunningen voor te grootschalige bedrijven;
Daardoor zijn er Nederlandse bedrijven die een toekomst zien in Vlaanderen waar de discussie nog niet tot conclusies leidt.
Nederlandse geldschieters, men vermoedt ook meelbedrijven , lokken Vlaamse familiebedrijven in dienst te treden van hun expansieve politiek en vragen via zusterbedrijven in België vergunningen aan voor de inplanting van megastallen die ze in Nederland niet meer mogen bouwen.
Wat is een megastal?
Dieren in een megastal komen nooit buiten, kunnen niet wroeten en zien (vrijwel) geen daglicht. Staarten worden zonder verdoving afgeknipt en hoektanden ingekort ondanks Europese wetten. Deze manier van veeteelt heeft weinig meer met landbouw te maken. Daarom noemen we een megastal ook wel een veefabriek.
Een megastal is een hele grote stal vol met dieren voor de productie van vlees of zuivel. Megastallen zijn minstens drie keer zo groot als een gemiddeld gezinsbedrijf.
Je spreekt van een megastal bij de volgende aantallen dieren (bron: Alterra, kenniscentrum van de hogeschool Wageningen.): Niet iedereen is het hierover eens. Milieudefensie Nederland bijvoorbeeld vindt deze aantallen te hoog.
Zij zijn eerder gebaseerd op wat de vorige Nederlandse staatssecretaris Bleker voorstelde in de dialoog die hij hierover voerde met de sectoren.
7.500 vleesvarkens,
1.200 fokvarkens,
120.000 leghennen,
220.000 vleeskuikens,
250 melkkoeien of
2.500 vleeskalveren. Ook wij vinden deze getallen veel te hoog. De milieu- en natuurbeweging in Vlaanderen overlegt over de grenzen. (juli 2013) Een gemiddeld varkensbedrijf in Vlaanderen had 1103 varkens in huis in 2009. Een rundveebedrijf had gemiddeld 79 runderen op stal in 2007.
Wat is er mis met megastallen?
1. De intensieve veehouderij is slecht voor het milieu, dieren en mensen:
Er ontstaat een groot mestoverschot,
In Vlaanderen wordt dit aangepakt door grootschalige mestverwerking. Verschillende beleidsmaatregelen zoals de vermindering van de veestapel, het gebruik van nutrientenarme veevoeders en verbeterde voedertechnieken en de mestverwerking gevolgd door export buiten Vlaanderen, hebben ertoe geleid dat het mestoverschot verdween. Ondanks de inspanningen die zijn geleverd om het mestoverschot in Vlaanderen terug te dringen, zijn de negatieve effecten van nutriënten uit bemesting nog niet van de baan. Zo zien we dat een aantal bedrijven nog altijd kampt met problemen bij hun mestbalans en dat de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater onvoldoende snel verbetert. We staan nog ver van de realisatie van de doelstellingen die zijn vastgelegd in de Europese Nitraatrichtlijn en in het Vlaamse mestactieprogramma 2011-2014 (MAP4)
Door het grootschalig invoeren van veevoer wordt de kringloop van grond-veevoer-dier-mest-grond doorbroken.
In Zuid-Amerika raakt de grond uitgeput; in Nederland ontstaat een mestoverschot met als gevolg vervuiling van het oppervlaktewater en aantasting van de natuur door fosfaat, nitraat en ammoniak.
2. Dieren worden behandeld als vleesmachines.
Duurzame veehouderij gaat uit van volgende principes die weinig of niet worden toegepast in de intensieve veehouderij.
Leven met ruimte binnen en buiten in een natuurlijke omgeving.
Pasgeboren dieren hebben recht op moederzorg.
Een natuurlijk groeitempo.
Geen pijnlijke ingrepen.
Goede medische zorg.
Geen internationale transporten.
Goede verdoving bij de slacht.
3. Megastallen veroorzaken plaatselijke milieuproblemen.
De uitstoot van fijn stof is groot. Het aantal bewegingen met vrachtwagens in de buurt neemt enorm toe. Er wordt dikwijls een loopje genomen met de voorschriften van inplanting zodat de visuele hinder toeneemt. De rampzalige ruimtelijke ordening in Vlaanderen waardoor wonen in landelijk gebied, tussen landbouwbedrijven, de regel werd zorgt voor sociale spanningen.
4. Er zijn risico's voor de volksgezondheid in verband met de kans op de verspreiding van ziektes.
De Nederlandse gezondheidsdienst wil strenge normen voor de afstand tussen de intensieve veehouderijen en nieuwe woningen en heeft op 1 km van deze bedrijven potentieel ziekmakende bacteriën vastgesteld.
5. Het veevoer komt uit andere landen (bijvoorbeeld soja uit Latijns-Amerika) en veroorzaakt uitputting van de bodem daar,
Tussen half 2010 en half 2011 ontboste 266 procent van de Amazone (bron: The expansion of soybean and Brasils new Forrest Code 2011). Met de kap gaat grote biodiversiteit verloren, wat het klimaat verandert.
Tropische bossen houden meer dan de helft van de CO₂ vast in de wereld, die bij de verbranding vrij komt en zorgt voor opwarming van de aarde (bron: Henson, R. Climate Change 2008). Ook wordt de grond onvruchtbaar door het ontbreken van begroeiing en het niet gebruiken van milieusparende landbewerkingstechnieken.
Elke kilo soja verpest zes tot tien kilo grond (bron: Soja doorgelicht 2006). 90% van de soja in de EU geconsumeerd wordt als sojameel. Dit sojameel wordt hoofdzakelijk als veevoeder gebruikt voor onze miljoenen kippen, varkens, koeien en vissen. Totale consumptie in België: 1.3 miljoen ton (3.5% van de EU-27 consumptie) Import hoofdzakelijk van Brazilië (en via Nederland)
Door de massale aanvoer van veevoer verdwijnt ook de verbondenheid van het boerenbedrijf met het landschap.
6. Veehouders zijn slachtoffer: voor iedere megastal sluiten minimaal drie gezinsbedrijven.
De gezinsbedrijven kunnen niet concurreren wegens de schaalvoordelen en worden meegesleurd in de lage prijzen zodat ze niet kunnen overleven. Zie de cijfers in de inleiding. Deze gelden nog meer voor varkensbedrijven.
Het aantal varkenshouders vertoont de laatste 10 jaar een voortdurend sterk dalende tendens. Over de periode 19972007 is het aantal varkens (figuur 5.1) (-16,2 %) minder sterk gedaald dan het aantal bedrijven (-39,8 %). Het gemiddelde aantal varkens per bedrijf steeg daardoor sterk van 694 in 1997 tot 967 in 2007.
7. Megastallen verpesten het landschap en de open ruimte.
Ondanks het restrictief ruimtelijk ordeningsbeleid heeft zich in het landelijk gebied een sluipend proces van verstening voorgedaan. We schatten dat er op het platteland 10 % verstening is geweest in de voorbije 10 jaar en dat de landbouw daarvan de helft voor zijn rekening neemt. Het gebeurt zelden dat stallen en opslag worden afgebroken om plaats te maken voor grotere stallen. De oude gebouwen worden meestal behouden voor opslag, ook van mest.
De open ruimte aangesneden om megastallen te bouwen is niet gering. Eer worden 6 à 7 ha landbouwgrond ingenomen om de stal en de nodige voorzieningen te bouwen.
Men poot in feite een industrieel bedrijf, een voedselfabriek in de open ruimte en vernietigt daarmee de toekomst van ruimtes in het landbouwgebied. Deze gebieden in Vlaanderen zijn al uiterst kwetsbaar door de ruimtelijke wanorde die ervoor heeft gezorgd dat in vele landbouwgebieden een verweving is ontstaan tussen wonen en landbouw.
Kortom, een megastal is een extreme vorm van intensieve veehouderij waar we vanaf willen.
De intensieve veehouderij heeft een aantal grote nadelen. Deze gelden in het bijzonder voor megastallen. De vee-industrie draagt bij aan klimaatverandering, overbemesting en andere milieuvervuiling. Bovendien ontstaan er problemen met dierenwelzijn en gezondheidsproblemen voor omwonenden en veehouders.
Een platteland met boerderijen waar koeien, kippen en varkens in de wei scharrelen. Een duurzaam alternatief - goed voor mens, dier en milieu - ís mogelijk: met een milieuvriendelijke, grondgebonden veehouderij in een gesloten kringloop van land, voer en mest. Hiermee voorkomen we uitputting van landbouwgronden in Zuid-Amerika én overbemesting in eigen land.
Hoe ziet duurzame veehouderij er in de praktijk uit? ( milieudefensie Nederland)
Een duurzame veehouderij richt zich op de productie van dier- en milieuvriendelijke kwaliteitsproducten. In de praktijk gebeurt dat op boerderijen die werken binnen de natuurlijke kringlopen, met meer ruimte voor dieren en minder impact op het milieu.
Kleinschalige boerderijen zijn de spil van de duurzame plattelandskringloop.
Met behulp van geavanceerde technieken produceren zij groente, fruit, graan, vlees, zuivel en eieren van hoge kwaliteit voor zowel de Belgische als de Europese markt.
De dieren leven van gewassen geteeld op de eigen boerderij of uit de omgeving; de mest wordt gebruikt voor het vruchtbaar maken van de eigen grond.
Weilanden en akkers vormen een gezonde natuurlijke omgeving voor planten en dieren.
Gewassen groeien zonder gebruik van chemische toevoegingen, dieren lopen vrij in de wei of hebben een vrije uitloop. Dankzij hun milieuvriendelijke productiemethoden zorgen boeren voor een schone bodem en lucht en schoon grondwater.
Door de kleinschalige opzet is de uitstoot van broeikasgassen minimaal.
Hoe komen we tot een duurzamere veehouderij?
Op dit moment is de vee-industrie volledig ingericht om te produceren tegen een zo laag mogelijke kostprijs. Omwille van lage produktiekosten wordt op alle andere gebieden water bij de wijn gedaan: het milieu wordt vervuild, dieren worden als productie-eenheden behandeld en de volksgezondheid wordt blootgesteld aan gevaren.
De druk op de kostprijs van vlees en zuivel heeft twee belangrijke oorzaken: de markt en het overheidsbeleid.
Op de voedselmarkt heerst een moordende concurrentie.
De supermarkten zijn in een doorlopende prijzenoorlog verwikkeld en stunten met vleesprijzen.
De overheid stimuleert schaalvergroting omwille van de internationale concurrentiepositie van de Belgische veehouderij.
Deze 'race to the bottom' is onhoudbaar. Er blijven steeds minder Belgische boeren over omdat ze niet kunnen overleven van de zeer kleine marges. Op den duur zal België de slag met goedkopere productielanden hoe dan ook verliezen.
Daarom moet er een trendbreuk plaatsvinden in de ontwikkeling van de veehouderij.
We moeten overstappen op een duurzame veehouderij waarin boeren een toekomst kunnen opbouwen. In een duurzame veehouderij krijgen boeren eerlijke prijzen voor kwalitatief hoogwaardige producten. In de productie staan dierenwelzijn en een schoon milieu hoog in het vaandel.
Hoe brengen we dit tot stand?
De overheid kan strengere regels instellen op het gebied van milieu, dierenwelzijn en volksgezondheid, en zorgen dat de kosten hiervan terugkomen in de prijs van het product. Dit kan onder andere via een hervormd Europees landbouwbeleid.
De voedselindustrie kan zelf ook veel doen: supermarkten kunnen hun aanbod verduurzamen en vlees- en zuivelfabrikanten kunnen eisen stellen aan hun leveranciers. Producenten van veevoer kunnen foute soja uit hun keten bannen door over te stappen op in Europa geproduceerd veevoer. Supermarkten die zeer goedkoop vlees aanbieden zijn mee schuldig aan de intensivering van de landbouw, inclusief aan de bouw van megastallen.
De consument kan ten slotte ook zijn steentje bijdragen door in de winkel te kiezen voor milieuvriendelijke producten, bijvoorbeeld biologische.
|
