Belgische wijnbouw – discussiepunten

Vooreerst een kort lesje botanica.
Is 2024 een kater voor de Belgische wijnbouw?
Kiezen we voor klassieke of hybride variëteiten?
Assembleren we beide variëteiten en maken er geen punt van?
Zijn hybriden het grote bedrog?

De meeste druivenrassen die wij kennen (chardonnay, merlot, grenache, riesling, cabernet sauvignon, …) zijn afkomstig van een moedersoort die Vitis Vinifera heet, maar er zijn andere soorten
uit Europa maar ook uit Azië en Noord-Amerika. Als een druif uit de Vitis Vinifera-soort gekruist wordt met een uit een andere soort, dan spreken we van een hybride druif. Dikwijls komt men ook wel eens de term ‘ ‘interspecifieke druif’ tegen. Ook spreekt men soms van PiWi, afkomstig van het Duitse woord ‘pilzwiderstandsfähig’. Deze variëteiten zijn resistent tegen de meest voorkomende schimmelziekten, vandaar dat ze ook aangeplant staan in wijngebieden waar warmte en vocht - de combinatie dat schimmel veroorzaakt – samen voorkomen. Meteen weten we nu ook waarom we in België vaak hybride druiven tegenkomen zoals johanniter, souvignier gris, rondo, regent, solaris, sirius, … De meeste PiWi’s komen uit Duitsland waar ze onder andere aan het Freiburg instituut ontwikkeld worden.
Deze druiven zijn duurzamer en goed voor het klimaat, want PiWi brengt:
    Gezonde druiven met minder sproeimomenten.
    Minder CO2-uitstoot.
    Hogere biodiversiteit in de wijngaard en meer levensruimte voor planten en dieren.
    Gezondere bodem.
    Minder werk in de wijngaard en meer tijd voor andere wijnwerkzaamheden.
    Kostenbesparing.
    Meer zekerheid bij vrij extreem weer.

Hoog tijd om kennis te maken met deze hybriden!  

Dat 2024 een kater voor de Belgische wijnbouw was, spreekt voor zich. Een op de vijf Belgische wijnboeren verloor (bijna) zijn volledige oogst. De Belgische wijnproductie daalde in 2024 met 64%, met de grootste klappen voor rode wijn (- 76%) en rosé-mousserende wijn (-78%). Zo’n 20% van de wijnbouwers (*1) verloor zelfs praktisch hun volledige oogst door de slechte weersomstandigheden. Toch zet de groei van de sector door. Zowel het aantal wijnbouwers als het beplante areaal steeg opnieuw met 11%. Woordvoerster van de FOD Economie, Lien Meurisse (*2), beschreef 2024 als volgt: “We werden verwend met uitzonderlijke opbrengsten in 2022 en 2023. Vergelijken we met eerdere jaren dan blijft de opbrengst 2024 laag. Belangrijk om te benadrukken is dat de druiven van uitstekende kwaliteit waren ondanks de beperkte opbrengst. Door het vakmanschap van onze wijnboeren kon men toch een sterke wijn produceren.”

Gegevens van de FOD Economie, van de vereniging van de Belgische wijnbouwers en van de vereniging van de Vlaamse sommeliers vertellen ons dat 75 % van de Vlaamse wijnbouwers kiest voor klassieke variëteiten. In Wallonië zijn iets meer wijnbouwers overtuigd door hybride variëteiten. De vraag stelt zich nu: Zijn klassieke variëteiten het absolute walhalla in onze klimaatzone of moeten we ze verbannen en vervangen door hybride soorten? Kunnen we ze misschien mengen?

Voorbeelden van hybride variëteiten: johanniter, souvignier gris, solaris, hélios, bronner ….
Voorbeelden van klassieke variëteiten: chardonnay, pinot noir, pinot gris, auxerrois, meunier, pinot blanc, riesling ….

Als lid van de vereniging van de Vlaamse sommeliers kreeg ik de gelegenheid op woensdag 19 maart 2025 om 20 Belgische wijnen blind te proeven. Klassiek en hybride of een mengeling werden per duo uitgeschonken met de vraag: Kunnen we de variëteiten herkennen en is de kwaliteit evenwaardig? 
De lat werd zeer hoog gelegd voor de deelnemers aan deze masterclass die het niet altijd eens waren over de vragen: Welk is welk en welke wijn toont de beste kwaliteit?

Geproefde wijnen in duo:

Domaine du Chapitre, Extra Brut 2019, AOP Crémant de Wallonie (johanniter, bronner, hélios) – 29 euro
Domaine Mont des Anges, Brut Nature 2022, Vin Mousseux Belge (chardonnay, pinot noir) – 32 euro

Wijndomein Hoogenhove 2021 Belgische mousserende wijn (chardonnay) – 21,50 euro
Domein Chartreuzenberg, Brut johanniter, Belgische mousserende wijn – 20 euro

Wijndomein Petrushoeve 2022 (johanniter) – 13,50 euro
Wijndomein den Eeckhout (pinot blanc) – 2023 – 20 euro

Vignoble des Trois Rois 2023 Vin Belge (souvignier gris, solaris, johanniter) – 17,80 euro
Wijndomein Crutzberg  2023 (chardonnay) – 16 euro

Wijndomein Vigna-Margaux 2020 – Belgische wijn (pinot gris) – 15,50 euro
Coteaux des Avelennes 2022 (johanniter, bronner, solaris) – 13 euro

Vignoble Buisson (chardonnay 2023) Vin Belge – 18 euro
Wijndomein Waes – wit 2023 – Vlaamse Landwijn (solaris, bianca) – 16 euro

Wijngoed d’ Hellekapelle – oranjetipje 2023 – Belgische wijn (dornfelder) – 12,5O euro
Wijndomein Mérula – rosé 2023) Vlaamse Landwijn (monarch, johanniter) – 16, 75 euro

Woest Winery – noirs de noirs 2022 – Belgische wijn (pinot noir, dornfelder, muscat bleu, cabernet cortis) – 17,50 euro
Wijnfaktorij – Quatre mains 2022 – Belgische Wijn (gamay, zweigelt) - 27 euro

Wijndomein Petrushoeve (Pinotin 2022)- Belgische Wijn – 16,50 euro
Wijndomein De Steinberg (pinot noir 2022) Belgische Wijn – 25,(à euro

Wijndomein Mira 2023 – Belgische Wijn (95% souvignier gris, johanniter) – 15 euro
Wijndomein Thilesma (pinot auxerrois 2023) – Vlaamse Landwijn – 15 euro

We kunnen hier besluiten dat het zelfs voor geoefende proevers moeilijk is om vitis en hybride te onderscheiden of met zekerheid aan te duiden. De hybride variëteit werd door de meerderheid aangeduid als beste. Samengevat, de origine van de variëteit is niet bepalend voor de potentiële kwaliteit.

Een heel andere benadering?
Hybriden, het grote bedrog?

Laten we even wetenschapster Dr. Pertot, Italiaanse specialiste op dat gebied, haar standpunt bekijken (cf. haar visie op het Forum 2017 ‘BeNeVit’- Wijnbouwadvies België-Nederland-Vitis).
Er worden nog steeds veel onwaarheden verteld over PiWi’s.
Nog steeds worden PiWi’s(*3) voorgesteld als ‘gemakkelijke’ druiven die beter zijn aangepast aan ons Belgisch klimaat. Men zou minder moeten spuiten, maar dat is onwaar. Het probleem is echter dat men er geen echt goede wijn van kan maken, hooguit een ‘aardig wijntje’.
Haar mening en speciale aandacht besteed aan ‘valse meeldauw’.
Haar standpunt is duidelijk: de resistentie van de hybriden (*4) neemt na afloop van tijd af en wanneer men minder spuit tegen valse meeldauw krijgt men last van zwartrot en moet men daartegen weer gaan spuiten. PiWi’s zijn geen oplossing volgens de wetenschapster.

Men kan natuurlijk polariseren en de wijnwereld verdelen in voor- en tegenstanders, maar de waarheid ligt zoals gewoonlijk ergens tussenin. In tegenstelling tot het conservatieve, klassieke Frankrijk blijft Duitsland geloven in het ontwikkelen van hybriden voor de wijnbouw. Er is echter een groot nadeel aan de hybriden. Hoewel de druiven goed van smaak zijn, heeft de wijn soms een onaangenaam aroma dat men ‘foxy’ noemt. Kwatongen spreken dan van mottenbollen.
Helaas blijft de kwaliteit van deze druiven te laag voor kwaliteitswijn. De EU heeft dan ook bepaald deze hybriden of interspecifieke rassen zoals ze in de Europese wetteksten worden genoemd, enkel voor ‘Landwijn’ gebruikt mogen worden, maar niet voor kwaliteitswijnen die een wettelijk beschermende herkomstbenaming, zeg maar AOC (AOP) dragen. Dat is het officiële Europese standpunt.
Weetje: Frankrijk volgt toch, maar langzaam – voltis is een hybride die vanaf 2030 in de champagnestreek mag gecultiveerd woeden. Benieuwd naar het resultaat bij deze mengeling van klassiek met hybride?

Persoonlijk denk ik dat deze wetteksten vatbaar zijn voor geleidelijke aanpassing, klimaat- en tijdsgebonden. Laat ons nu eens eveneens toe, ongeacht de variëteit, om ook te etiketteren met AOC-AOP(*5), IGT(*5) …!

Veel wijnproefplezier als je mee wil experimenteren!

(*1) 290 geregistreerde Belgische Wijnbouwers-FOD Economie.
(*2) Lien Meurisse, woordvoersrer bij de FOD Economie.
(*3) PiWi’s: kruisingen van Amerikaanse en Aziatische wilde wijnstokken met Europrse druivenrassen. PilzWiderstandfähige Reben.
(*4) Hybriden: als een druif uit de vitis viniferasoort gekruist wordt met een druif van een andere soort (cf. PiWi’s).
(*5) AOC: Appellation d’Origine Controlée. AOP: Appellation d’Origine Protégée. IGP: Indication Géographique Protégée.

Bronnen:
FOD Economie
Vereniging Vlaamse Sommeliers (Masterclass klassiek versus hybride) moderatoren Martin Lebon en José Lemahieu.
Vereniging van Belgische Wijnbouwers.
Wetteksten Europese Unie.
Mijn wijncursussen vinologenopleiding, WSET, …. 
Taaltips: Laatstejaarsstudent journalistiek Alexe Kinsabil.

Georges De Smaele, wijnfluisteraar.
Mei 2025.